________________
૨૨
જગતશાહ
મૂકીને, પાછું જોયા વગર, નાસવા જ માંડતું. ને જે કઈ ભૂલેચૂકે પાછળ રહી ગયું એનાં તે માત્ર હાડપિંજર જ બાકી રહેતાં ! આ ભયંકર, પ્રકોપ નીચે એ પ્રદેશને કેટલેય ભાગ સદંતર ઉજજડ અને નિર્જન થઈ ગયેલું. ઉંદરે તે આવ્યા ને પાછા ધરતીના પેટાળમાં અદશ્ય થઈ ગયો. પણ પછી વરસે લગી, ગાઉના ગાઉ સુધી, માણસની વસતી, નહિ, ખેતી નહિ, એવું બધું વેરાન થઈ ગયું.
લાખા ધુરારાના શાસનમાં એમના જૈન દીવાન-કારભારી હતા કલ્યાણ શેઠ. ને એમને લાખિયાર વિયરાના જૈન વેપારી મેઘજી સાથે રાગદ્વેષ ચાલ્યા કરતા હતા. કક્યારેક તે કલ્યાણજી અને મેઘજીનો રાગદ્વેષ એ જ લાખિયાર વિયરાનું રાજકારણ બનતું. આ ઉપરથી એમ લાગે છે કે જૈનોમાં એક કેમ તરીકેને સંપ તે કાળે છે હશે.
કદાચ એમ બન્યું હોય પરમદેવસૂરિ નામના એક જૈન સાધુ વર્ષોથી કચ્છમાં વિહાર કરતા હતા. ને એમના પ્રયાસે સ્થાનિક વેપારી વર્ગમાંથી જૈને થયા હોય.
સાથે સાથે પાટણમાં મહારાજ કુમારપાળ પછી અજયપાળ સોલંકીનું શાસન આવ્યું હતું. અજયપાળ સોલંકી વિષે ઐતિહાસિક પરંપરામાં સ્પષ્ટ બે મત પ્રવર્તે છે. બ્રાહ્મણ પરંપરા એને પરમ શિવભક્ત, મહાસમર્થ અને ન્યાયપ્રિય રાજા તરીકે વર્ણવે છે; જ્યારે જના પરંપરા એને જનધર્મના મહાષી અને જુલમી રાજા તરીકે વર્ણવે છે. બ્રાહ્મણ પરંપરામાં એ અવસાન પામે એટલે જ ઉલ્લેખ છે; જ્યારે જૈન પરંપરામાં બીજલદેવ નામના એના એક ચોકીદારે એનું ખૂન કર્યું ને “નરકમાં એ કીડારૂપે ગયો’ એમ લખ્યું છે.
આ ઉપરથી એમ સ્પષ્ટ દેખાય છે કે જે સાંપ્રદાયિક ઠેષ આવતાં સો વર્ષમાં અલાઉદ્દીન ખિલજીના ચરણમાં સમસ્ત ભારતને ભેટ ધરી દેવાનું હતું એ સાંપ્રદાયિક ખટરાગ શરૂ થઈ ચૂક્યો હતો.
