________________
પંદરની પાળ
૨૮૯
મૂઓ હતા. અત્યારે એને ભાઈ મોવર ચાવડે સંધાર હતે.
દરિયાકાંઠે એમણે ભયંકર દશ્ય જોયું : વરતુ નદી તે ત્રણ ત્રણ કારમા અકાળ અને વરસાદ વિહેણું કાળમાં સાવ સુકાઈ ગઈ હતી. એમાં માત્ર રેતી અને ધૂળ ઊડતી હતી. | નદીનું મુખ સુકાઈ ગયું હતું એટલે દરિયે જાણે દૂર ગયે હતા. કાંઠે દરિયામાં ખસી ગયે હતા, ને વળાંક લઈને આવતા હતું. જ્યાં એ વળાંક લેતે હતા, ત્યાં સંધારોનું મૂળગામ હિંગળાજ* હતું. હિંગળાજના પાદરમાં એક ઊંચી ટેકરી હતી. છેક કાંઠી સુધી એમાં ઢાળવાળે રસ્તે હ. રસ્તે કરવામાં જ્યાં ખાંચ કે મેટાં કાતર આવતાં ત્યાં સપાટ આટા જેવું બાંધ્યું હતું. આવા સાત ઓટા હતા.
સાધારણ રીતે દરિયે પોતે અહીંથી દૂર હતું. માત્ર વરત નદીનું પહોળું મુખ જ હિંગળાજ અને ગાધવીની વચ્ચેથી સરકતું.
પરંતુ દરિયાલાલે જ્યારે રુદ્રરૂપ ધારણ કર્યું, ત્યારે જૂની ભૂગોળ જાણે સાસાવ ભૂંસાઈ ગઈ
દરિયાનાં ભયાનક મેજને લઢ ઉપર લેઢ, જાણે ધરતી આખીને પાયમાલ કરવી હોય, પ્રલયનાં પાણીની રેલ વહાવવી હોય એમ, ઘર ઘર જેવડા ઊછળતા હતા. હિંગળાજને વાસ આખો દરિયા નીચે આવી ગયું હતું. માત્ર ટેકરી ઉપરનું સંધારાની કુળદેવી હિંગળાજ માતાનું પુરાણું મંદિર દેખાતું હતું. ટેકરી ઉપર, મંદિરના એટલા ઉપર, પાણીના લેઢ ઉપર લઢ આવીને પછડાતા હતા, અને કાળી ચૌદશની રાતે જોગણીઓ કરતાલી લઈને રાસ રમતી હોય એમ ગર્જના કરતા હતા.
દરિયાના મોજાં એકબીજા સાથે અફળાતાં ને એમાંથી ધોળાં ફીણો ઊછળતાં ને એના છાંટા દૂર દૂર સુધી, જાણે વરસાદ પડતા હોય એમ, વેરાતા હતા. કાંઠાની અંદર એક એક કેસ સુધી, જાણે અનરાધાર વરસાદ વરસ્યો હોય એમ, પાણીની નીકે અને વહેળાઓ
* આજે એ મિયાણુને નામે ઓળખાય છે.
