________________
૭૮
જગતશાહ
“ચાવડા સંધાર ?' રાયલ જામે કહ્યું, ‘ત્યારે ક્યારને મોઢામાંથી એમ ફાટતે કેમ નથી ? ચાવડે સંધાર તે વહાણનો રાજા, દરિયાને રાજા. એ વળી અહીં રણમાં, રણના રાજા સામે, ક્યાંથી ચડી આવ્યા ? ભલે આવ્યો, બાપ, ભલે આવ્યો ! એને એને કાળ અહીં તેડી લાવ્યો લાગે છે ! આંહીં કંઈ વહાણ હાંકવાનાં નથી, આંહીં તે ઘોડા હાંકવાનાં છે, ઘેડાં ! ને ઘડાં હાંકવાને ઈલમ તે જાડેજાએ માના દૂધમાં જ પીધે છે. અરે, છે કેઈ હાજર ?”
ચાર ભૂમિયા હાજર થયાઃ “ખમા બાવાને !' “કોઠાને મરફ વગડાવો! ડંકા-નિશાન વગડાવો !'
ધનાન..ધનાન..ધી જાંગ...ધ..ગઢના કોઠા ઉપરને બરફ અને તે તીંગ નગારું ચાર દાંડિયાના ઘાવથી ગાજી ઊઠ્યાં ને આસપાસ સંદેશ લઈ ગયાં કે સીમમાં માણસ હોય, ઢોર હોય, ગઢની બહાર જે કોઈ ગઢને માણસ હોય એ સાબદા થઈને ગઢમાં આવી પહોંચજો ! દુશ્મનને હુમલે આવે છે.
પાંચ ડંકા ધીમા ને પાંચ ઉતાવળા, એમ ડંકા ગાજી ઊઠ્યા ને ગઢની અંદરની વસતીમાંથી બધા મરદ, હાથ ચડ્યાં હથિયાર-પડિયાર લઈને નીકળી આવ્યા. રાજના ભૂમિયાઓ પણ માથે જાતભાતનાં લોઢાં લાદીને ઊભા થઈ ગયા. ગઢના બે દરવાજામાંથી એક દરવાજો બંધ થયો. બીજે દરવાજે, જે કઈ બહાર હોય એ આવી પહોંચે એની રાહ જોતે, છેક છેલ્લી ઘડીએ બંધ થવાને હતો.
હાં, હમીર, પસાયતા, ભૂમિયામાત્રને અડીખમ તૈયાર રાખજો! અને તમે બધા સાબદા રહેજે, અને ઘેડાં સંભાળી લેજે! મેકે આવ્યું ગઢની બહાર નીકળવાનું છે. હું સાથે હોઈશ. ને પશુ, વીસલ, તમે અમારી વાંસે ગઢ બંધ કરીને કોઠા ઉપરથી ધિંગાણું જોતા રેજો, અને વહાર પણ સાબદી રાખજો! ને...ને......”
