________________
જગતશાહે
ચાવડો સંધાર ઊઠયો. એની આગળ એના નેજાવાળે હતું, પાછળ પિતે ચાલતું હતું. એ બધે ફરી વળે. કાઈકને એણે બે લાત મારી, કેઈકને થપાટ મારી; અને એક-બે ઠેકાણે તે એણે
કરી ને ભાલા સાથે અપરાધીઓને ભયમાં જડી દીધા! એમ ફરતે ફરતે છેવટે એ પાછો પોતાને સ્થાને આવીને બેઠે.
વળી એક પહોર વીત્યો. માઝમ મધરાત જામી. તાપણું ધીમે ધીમે પિતાનું લાલ નૂર ગુમાવવા લાગ્યાં. ધીમે ધીમે બધા શેર શમ્યા.
જગડૂએ ચોખંડાને જરા ઢંઢોળે, એના કાનમાં કહ્યું: “વાલજી, જગી પડ, પણ અવાજ ન થાય, હૈ !'
“હે .” જગડુએ એના મોઢા ઉપર હાથ દીધેઃ “ચૂપ, સાવધાન!” “હું જાણું જ છું.” ખીમલીએ કહ્યું. “હુયે. દૂદાએ કહ્યું. ચારે જણ સાવધ થયા. “હવે શું?' ચેખડાએ પૂછયું, “પાછા જવું છે ને ?'
હા, પણ જરા વાર છે!” એના કાનમાં જગડુએ કહ્યું, “હવે હું કહું તેમ કરો ! આગળ હું, બીજે ચાખડો, ત્રીજો દૂધ ને ચોથે ખીમલી : એમ એક પછી એક વાંસે ને વાંસે જ, જમીનસરસા ને સરસા જ, આપણે આગળ વધવું છે. જેજે, કે જમીનથી આંગળ જેટલે પણ ઊંચો ન થાય, હે !'
ધીમે ધીમે ધીમે, જાણે અંધારામાં જ પાતળે સળ પડતો હોય એમ, ભાઈબંધોની આ સાંકળ પેટ ઘસતી, જાણે મગરમચ્છ સરકતે હોય, ઢેઢગરોળી સરકતી હોય એમ, આગળ વધી.
તાપણુ પાસે ચોકિયાત સંધાર ઝોકાં ખાતો હતો. એની
