________________
ચાવડો સંઘાર
૭૭
માંય પિલું જ છે, હે ! સાત સાત પરદેશી ચડાઈઓમાં એ દેશ આ જ લૂંટાઈ–મૂંડાઈ ગયા છે. એને રાજા ભીમદેવ આજે ચેરના માથાની જેમ રઝળતે ફરે છે, અને પાટણમાં કેઈક સામંત ધણી થઈ પડ્યો છે. વળી, સેરઠમાં કઈ આબુમાં કોઈ અને ધોળકામાં કોઈ સત્તા પચાવીને બેસી ગયા છે. અને ગુજરાતમાં તો અત્યારે દેડકાની પાંચશેરી જેવી સ્થિતિ પ્રવર્તે છે. પણ હજી ત્યાં કોઈ વાલિ કારભારી નથી આવ્યું, ત્યાં કરી નાખવા જેવું છે. આ બાવા !”
“કરશું, એય કરશું. સમો આવે એટલી જ વાર છે. રજપૂતાણીને પેટ અવતાર લીધે છે તે કાંઈક આવું તેવું કર્યા વગર ચેડા જ રહેવાના છીએ ?”
રબારી અરજણે પિતાને શ્વાસ કબજે લીધો. એણે કહ્યું : બાવા ! લાખો જામ નથી આવતું !”
“તને રબારીને શું ખબર પડે? તે કટકના મવડીને જોયો છે ?' “હા, બાવા!”
“લીલા વાઘા પહેર્યા હોય, વરરાજા જેવો વેશ હૈય, ને ઘડા ઉપર કલગી હોય ને ભાલામાં ન હોય, એવો છે ને એ? મોવડી કોને કહેવાય એ તે તને ખબર છે ને ?
“હા બાવા ! મોવડીને મેં પંડોપિંડ જે છે. એના વાઘા લીલા નથી, પણ કાળા છે. મેં એને નેજેય જોયો છે; એ આશાપુરાને નથી; એ તે કાળો છે, કાળે ! ને નેજાને માથે માણસની ખેપરી છે ખોપરી !”
સંઘાર આ તે !... ત્યારે તે એ નેજે સંઘારને !...” હીર શેઠ ચીસ જેવા અવાજે બોલી ઊઠ્યા, “નક્કી ત્યારે તે સંધાર જ આવ્યો !”
હા કામદાર ! એ તે હું કયારને કહું છું. કટક લઈને આવનાર લાખે જામ નથી; એ તો ચાવડો સંધાર છે.”
