________________
કંથકોટને સંઘપતિ
૨૫
રાજનીતિ અખત્યાર કરી હતી. એમાં કચ્છના રણ અને એમાંથી સિંધમાંથી ગુજરાત ઉપર આવવાના માર્ગ ઉપર ઝાલા–મકવાણું જાતિને વસાવી હતી–સિન્ધના સમા રજપૂતોની સામે રક્ષણ મેળવવાને માટે. ત્યારે હરપાળ મકવાણાએ આ કિલ્લો બાંધ્યું હશે. કદાચ કરણ સેલંકીના પિતા ભીમદેવે પોતાની સિંધ ઉપરની ચડાઈ વખતે આ બાં હૈય, પણ એ તે જે છે તે છે !
કાળાંતરે કચ્છ ગુજરાતના તાબામાં નામનું રહ્યું; અને ગુજરાતના રાજાઓને પણ સિંધની સામે ઊભું રાખવા સિવાય કચ્છને બીજે કેઈ ઉપગ નહોતે. એટલે કચ્છની જાગીરદારી સ્વછંદતા ઉપર ગુજરાતને કશે કાબૂ ન હત; તેમ ત્યાં ગુજરાતને કઈ સૂબે પણ ન હતો. જાગીરદારી સ્વછંદ અને સંઘારોને ત્રાસ, કચ્છના એ સંકટમાંથી એકેય સંકટ ગુજરાતના નામધારી સર્વોપરિત ટાળ્યું ન હતું.
એ આ કિલે શાંતિના ધામ સમે હતે. ને એ કિલ્લાની અંદર આવેલા એક સુંદર મકાનની અંદર કંથકોટને સંઘપતિ સેલ રહેતા હતા.
સંઘપતિની હવેલી ત્રણ માળની ઊંચી અને પાકા પથ્થરની બનેલી હતી. હીંચકે સૌથી ઉપલે માળે સંધપતિ સેલ હીંચતા હતા. એમને ચહેરે ભાવુક માણસને હતે. એમની આંખ શાંત સજનની હતી. એમને પિશાક સાદો હતો. એમની વાણીમાં વિનય હતે.
ઉપલા માળની પરસાળ મેટી હતી. અને કઈ કિલ્લાની બાંધણીને ઘડીભર વિચારમાં પાડી દે એવી ધીંગી એની દીવાલ હતી. ને એના ઉપર શંખજીરાની રોનક ચડાવી હતી. ચૂનામાં શંખજીરુ ભારોભાર નાંખે તે નર્મદાના પાણીથી ધવાયેલા આરસનેય ઘડીભર શરમ લાગે એવી ચમક આવે. એવી લીસી, સુંવાળી ને મોટું દેખાય એવી કાચ જેવી ભીંત ઉપર, ભેંયતળિયે ગાદીતકિયે કોઈ માણસ બેસે તો એનું માથું પહોચે એટલી ઊંચાઈએ, સળંગ રંગીન પટ્ટો દોરેલ હ. પટ્ટાની
