________________
ગંગા અવતરણ
૭૧
તમે મારી હોંશમાત્ર બધી ભાંગી નાંખી ! મને તે હતું કે માંડુગઢ જાન લઈને જઈશું. મારો કુંવર હાથીએ ચડીને પરણશે. બળવાન વેવાઈને આદરસત્કાર પામીશું. માંડુગઢમાં દીકરાના લગનને વહેવાર કરી, દાનપુન્ય કરીને આનંદ પામશું. પણ તમે તે મારી બધી હોંશ ભાંગી નાખી !” શેઠાણ અફસેસ કરતાં બોલ્યાં.
“લખમી, ગંગા નદી કૈલાસ પર્વતના શિખર ઉપર હોય છે ત્યારે એની કિંમત નથી અંકાતી; એ તે જ્યારે નીચે ઊતરે છે, ધૂળમાં રગદોળાય છે, એની નિર્મળ કાયા મેલથી પ્લાન થાય છે, ત્યારે જ એ પતિતપાવની થાય છે. એમ સુખના શિખરે બેઠેલે માણસ કાંઈ જ કરી શકતો નથી. માણસની મરદાનગી ને પુરુષાર્થ ને માણસાઈના રંગ તે ગંગાની જેમ પડતા દિવસોમાં જ ખીલે છે.”
તમે તે એક કાચની હાંડીમાં જાણે આખે હિમાલય ભર્યો કે આખી ગંગાનાં નીર ભરી દીધાં! શું તમારે સ્વભાવ !”
ઠીક ત્યારે, જવા દે એ વાત. પણ વાણિયાને દીકરે જ ચેતત ના રહે તે શા કામને ? તને તે ખબર છે ને લખમી, કે ચેતતા નર સદા સુખી !' બાકી વિધાતાએ કયે સમયે કોને માટે શું લખ્યું છે એ કણ જાણી શકે? પાટણ જેવા પાટણમાં પણ તુરક પેસીને વરસ એક રાજ કરી ગયા ! ને એકવારને તુરક વિજેતા, સુલતાનને પરાજય કરનાર અને અભિનવ સિદ્ધરાજનું બિરુદ ધરાવનાર ભોળા ભીમદેવ જેવા મહારથીને પણ આજે વનવગડે રઝળવું પડે છે ને ? જેને ઘેર હજર સામંત નેકરી કરતા, એને આજ પોતાના એક સામંતની દયા ઉપર જીવવાનો વખત આવ્યો ! સમયના વારાફેરા છે એ તે ! એ જીરવી જાય એ જગ જીતી ગયે. માટે કહું છું, તું શાંત થા, સ્વસ્થ થા. બાકી એટલું ખરું કે ચેતતા નર સદા સુખી.”
થોડી વાર થઈ ને નીચેથી ખબર આવી કે શેઠને બોલાવ્યું તરપિંજરે નીચે આવ્યો છે. એટલે શેઠ નીચે ગયા.
