________________
જગતશાહ
અને એ લગ્નના પરિપાક રૂપે વાધેર નામની કેમ પેદા થઈ. પિતાની આદિવાસી કેમની કન્યા સાથે પરણનાર રજપૂત કુમારને કાળાઓએ ઓખા મંડળને રાજા ઠરાવ્યું. ત્યાર પહેલાં અહીં કોઈનુંયે રાજ્ય નહોતું; કેવળ સંઘારને જ આ પ્રદેશ હતો.
વિક્રમની પંદરમી સદીના આરંભકાળમાં, જ્યારે મહમદ તઘલખે ઘોઘા ઉપર ચડાઈ કરી ત્યારે, ઓખામાં હેરેલ નામની એક જાતિને પણ ઉલ્લેખ મળે છે.
આ હેરેલ, કાળા, કાબા તમામ સામુદાયિક રીતે દરિયાસ્થાનમાં સંઘારના નામથી ઓળખાતા હતા. એમને ત્યાં રાજ્ય જેવું બહુ ઓછું હતું. જુદા જુદા સંઘાર–મુગલ કાળમાં ચાંચના કેળાઓ– જ્યારે દરિયારી કરતા ત્યારે દરિયારમાત્રને ચાંચ બંદર–ચાંચ બેટને કેળી માનીને ચાંચિયે કહેવામાં આવતું. ત્યાર પહેલાં દરિયાચેરોને સંઘારના નામથી જ ઓળખવામાં આવતા. એ ચાંચિયાઓસંધરો–ની એક જમાત હતી. એમની જમાત સમસ્તના મુખી ચાવડા મનાતા. પણ સંઘાર કોણને ચાવડા કોણ એની તારવણી આજે કાઢવી સહેલી નથી. કેઈ પાંચસો-સાતસો વર્ષ પહેલાં સંઘારની સહિણી નામની યુવતી સોમનાથના કનકસેન ચાવડા સાથે પરણી હતી અને ત્યારે ચાવડાઓની સત્તા ઓખા મંડળ અને અખાતને સામે કાંઠે કચ્છમાં પણ ફેલાઈ હતી. કાળાંતરે એ સત્તા ઘસાતી ઘસાતી નામશેષ બની ગઈ. સોમનાથ ને બારાડીમાં માત્ર બહુ નાની ઠકરાતે રહી ને એનું પણ મુખ્ય કામ સંઘ જેવું જ હતું !
વરતુ નદીના મુખ ઉપર આવેલું ગાધવી બંદર એ સંધરનું બંદર હતું. એ બંદર ગમે તે સંઘાર પિતાની શાપિત દરિયાખેડ માટે વાપરી શકે. એમાં શરત માત્ર એક : બરડાના ડુંગરની એક કાંધી છેક ગાંધવીના બંદરકાંઠા સુધી આવે છે. એને ઉપર અતિ પ્રાચીન કાળની હિંગળાજ માતા ને ત્યાર પછીની હરસિદ્ધ માતાનું મંદિર
