________________
અબુદાચલ પ્રદક્ષિણૢ ઘણા પહાડી પ્રદેશ હાવાથી આખૂની આસપાસના પ્રદેશમાંથી જેનેાની વસ્તી ઘટી ગઈ હશે એમ લાગે છે. પરંતુ દંડનાયક વિમળશાહના વખતમાં (૧૧મી શતાબ્દિમાં ) અને ત્યારપછી ઘણા સૈકા સુધી આ તરફમાં જેનેાની વસ્તી ઘણી હતી. એટલે આ પ્રદેશમાંથી ઐતિહાસિક સામગ્રી સારી મળશે; એમ ધારીને અર્બુદાચલની આસપાસ ચારે તરફ પ્રદક્ષિણારૂપે ખરાડી ( આપ્યૂરોડ )થી શરૂ કરીને ફરી ખરાડી આવી પહોંચીએ ત્યાં સુધીમાં વિહાર કરતાં જે જે ગામા અને નગરો જોવામાં આવ્યાં, તેમાંનાં જૈન મદિરા સાબૂત અને ધ્વસ્ત જે સ્થિતિમાં નિહાળ્યાં, તે તે ગામા— નગરાનું તથા જૈન મંદિરનું ઐતિહાસિક તથા વર્તમાન સ્થિતિનું વર્ણન આપવા ઉપરાંત તેમાંની જૈન વસ્તી, ઉપાશ્રય કે ધર્મશાળા વગેરેની યાત્રિકાને ઉપયોગી સગવડા ષ્ટિગોચર થઈ; એટલું જ નહિ તે સ્થળામાં જ્યાં હિંદુઓનાં મદિરા કે ધામે દેખાયાં તે બધાનું અને જૈન મિરામાં જે જે શિલાલેખા અને મૂર્તિલેખા વગેરે મળી આવ્યા તેનું વર્ણન અહીં આપવામાં આવે છે. જો કે આ વર્ણન ફક્ત અર્જુ દાચલની પ્રદક્ષિણાનું જ છે અને તેમાંની વર્તમાન સ્થિતિને અનુલક્ષીને છે; પરંતુ સમગ્ર રાજપૂતાનાનાં પુરાતન સ્થળાનું ખાદકામ કરવામાં આવે તા અનેક પ્રકારની પ્રાચીન સામગ્રી મળી આવે એમાં સંશય નથી.
હું અત્યારે અહીં બીજા ઇતિહાસકારા કે પુરાતત્ત્વજ્ઞાના ઉતારાઓ કે કથને ટાંકતા નથી પણ મહાન્ ઈતિહાસલેખક મિ. વિન્સેટ સ્મીથે ઉપર્યુક્ત સ્રીકતના પુરાવે
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
