Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Urmilabai Mahasati, Artibai Mahasati, Subodhikabai Mahasati
Publisher: Guru Pran Prakashan Mumbai

Page 118

શ્રી સૂયગડાંગ સૂત્ર(પ્રથમ શ્રુતસ્કંધ)
બ્રાહ્મણો દેવ છે, કૂતરા યક્ષ છે. લોકવાદની આવી ઉક્તિઓ પણ વિશ્વાસ કરવા યોગ્ય નથી.
અહિંસા ધર્મ :
९
શબ્દાર્થ:- અશો - જીવ જગતની, ખોળ - અવસ્થા વિશેષ, કરાણું - સ્થૂલ છે, ય = અને તે, વિવજ્ઞાસું = વિપર્યાયને, પલૈંતિ ય = પ્રાપ્ત થાય છે.
उरालं जगओ जोगं, विवज्जासं पर्लेति य ।
सव्वे अक्कंत दुक्खा य, अओ सव्वे अहिंसिया ॥
ભાવાર્થ :- ત્રસ સ્થાવર જીવોના ઔદારિક શરીરની બાહ્ય-યૌવન–વૃદ્ધ વગેરે અવસ્થાઓ ઉદાર એટલે કે સ્યૂલ છે, ઇન્દ્રિય પ્રત્યક્ષ છે. આ શરીર વિપર્યયને અન્ય પર્યાયને પણ પ્રાપ્ત થાય છે. સર્વ પ્રાણીઓને દુ:ખ અકાંત, અપ્રિય છે માટે સર્વ પ્રાણી અહિંસ્ય છે.
| १० |
શબ્દાર્થ:- આસિસમયે ચેપ – અસિાના કારણે સર્વ પ્રાણીઓમાં સમભાવ રાખવાનો છે, તાવત = તેને પણ એટલું જ, વિવાળિયા – જાણવું જોઈએ.
एवं खुणाणिणो सारं, जं ण हिंसइ किंचणं । अहिंसा समयं चेव, एतावतं वियाणिया ॥
ભાવાર્થ :- વિશિષ્ટ વિવેકી પુરુષને માટે આ જ સાર– ન્યાયસંગત(નિષ્કર્ષ) છે કે તે કોઈપણ જીવની હિંસા ન કરે. અહિંસાના કારણે બધા જીવો પર સમતા રાખવી આટલું જાણવું જ જોઈએ અથવા અહિંસાનો આ સિદ્ધાંત સમજવો જોઈએ.
વિવેચન :
આ બે ગાઘામાં સ્વ સમયના સંદર્ભમાં અહિંસાનો સિદ્ધાંત તેમજ આચારનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે. જેવો આ ભવ છે તેવો જ પરભવ હોય તેવી લોકવાદીની માન્યતાનું નિરાસન પણ આ ગાથા તારા થઈ જાય છે.
કરાલ નો નોનં:- સમસ્ત પ્રાણી જગતની વિવિધ ચેષ્ટાઓ તથા બાલ્યાદિ અવસ્થાઓ સ્થૂલ છે અર્થાત્ પ્રત્યક્ષ છે. આ અવસ્થાઓ (પર્યાયો) પણ હંમેશાં એક સરખી નથી રહેતી. આ અવસ્થાઓ પલટાતી રહે છે. વિપરિણામી છે તે વાત શાસ્ત્રકારે વિવબ્બાસ પત્તિ યઆ ગાથાપદ દ્વારા બતાવી છે. પ્રાણી માત્ર મરણધાં છે. તે એક શરીર નષ્ટ થતાં જ પોતાના કર્મપ્રમાણે મનુષ્ય, તિર્યંચ, નરક આદિ ગતિને પ્રાપ્ત થાય છે. આ રીતે જીવ મનુષ્ય, દેવ આદિ રૂપ પર્યાયોમાં પર્યટન કરતો રહે છે. ગતિ કે યોનિ પર્યાય પલટાય તે સમયે જીવ જન્મ, જરા, મૃત્યુ, શારીરિક, માનસિક ચિંતા, સંતાપ વગેરે વિવિધ પ્રકારનાં