________________
( શ્રી નમસ્કાર મહામંત્રનું સ્વરૂપ).
સંકલનઃ અમીબહેન શાહ, બેગ્લોર) શ્રી નમસ્કાર મહામંત્રની પ્રગટતા: બીજાને આપતા હોય છે. માતા પુત્રને નવકાર (
નવકાર મહામંત્રને ક્યારેય પણ કોઈ મહામંત્ર શીખવાડે છે, બોલાવે છે. એ માત્ર સામાન્ય કાળમાં ગોપનીય ન રાખતાં મહાપુરુષોએ એને વ્યવહારનય છે. મૃત્યુ અવસ્થા વખતે મહામંત્ર - વધુ પ્રગટ રાખ્યો છે. જાહેરમાં ખુલ્લો મૂકી દીધો નવકાર સંભળાવવામાં આવે છે ત્યાં બીજી પાત્રતા છે. અલબત્ત વ્યક્તિગત સાધકે પોતે જરૂર આ કે વિધિ આદિ ક્યાં જોવાનો અવકાશ છે? એ પ્રમાણે ૧ મહામંત્રને પોતાની સ્વસાધનાની સિદ્ધિની દૃષ્ટિથી આ સંસારનો વ્યવહાર ચાલે છે. માટે નવકાર ગુપ્ત રાખ્યા હશે -ગોપનીય રાખ્યા હશે. એ મહામંત્રની વ્યવહારનયે. જાહેર પ્રગટતા છે, આ અર્થમાં કે કદાચ જાહેર કરીશ તો આની મહત્તા મહામંત્રને વિશેષ ગુપ્ત રાખવામાં નથી આવ્યો, નહીં રહે. ઘણા ખરા જાણતા હોય છે માટે બીજાને જાહેર ખુલ્લો રાખ્યો છે, જે કોઈ પણ વાંચે, જાણે, ૬ આની કંઈ જ મહત્તા નહીં લાગે. માટે એ ભણે અને જાપાદિ કરે, તે માટે સર્વોપયોગી બનાવ્યો દષ્ટિકોણથી ગોપનીયતા રાખી હોય તે બનવા જોગ છે. છે. અન્યથા તો જેટલી જ નવકારની મહાનતા છે મહામંત્રના રચયિતા કોણ? તેટલી જ એની વ્યાપકતા છે. સર્વત્ર પ્રસિદ્ધ, જગતમાં નિયમ છે કે... રચનાના રચયિતા પ્રચલિત જગજાહેર આ મંત્ર છે. આ મંત્રમાં પણ અવશ્ય હોય છે. કૃતિ હોય તો કર્તા હોવા જરૂરી છે, ( ગોપનીયતા નથી અને આ મંત્ર પણ ગોપનીય આ સંસારમાં સેંકડો રચનાઓ જગપ્રસિદ્ધ છે તો ) નથી. આ પ્રગટ મંત્ર છે.
તેમના રચયિતાઓ-કર્તાઓ પણ જગપ્રસિદ્ધ છે. શું છે વ્યવહાર માર્ગે જાહેરરૂપે આ મંત્રી નવકારને પણ આપણે કોઈ રચના કે કૃતિ તરીકે ઉચ્ચારાય છે. જગતમાં વ્યવહારનયથી જ માનવી ખરી કે નહીં? અને જો કૃતિ કે રચના માનીએ , સર્વસામાન્યરૂપ આબાલ-વૃદ્ધ સર્વજનોને આ તો પછી તેના રચયિતા કે કર્તા પણ માનવા જોઈએ. ) મહામંત્રા આપવામાં આવતો હોય છે. પરંતુ આ વિચાર કરતાં એટલું તો જરૂર સ્પષ્ટ થાય છે કે ન વિશેષાધિકાર સાથેની વિધિ તો શ્રી મહાનિશીથ નવકાર મહામંત્ર એક સુંદર સ્તોત્ર, સ્મરણ, અથવા આગમમાં બતાવવામાં આવી છે. “ઉપધાન વિધિ' મંત્ર સ્વરૂપ રચના છે, એમાં શંકા નથી. કારણ કે બતાવી છે. તેમાં તપશ્ચર્યા આદિ કરવાપૂર્વક નવકાર મહામંત્રામાં પદ, ગાથા, શ્લોકની ગુરુનિશ્રામાં સાધના કરીને યોગ્યતા પ્રાપ્ત સુવ્યવસ્થિત રચના છે, તો પછી આના રચયિતા કે કરવામાં આવે છે. આ વિધાન મહાનિશીથ નામક કર્તા શું નથી? શું નવકાર મહામંત્રના રચયિતા છે જ છેદસૂત્રમાં કરવામાં આવી છે. બીજી તરફ એ જ નહીં? કે પછી જ્ઞાત નથી? શું આપણો જૈનધર્મ પણ 5 મહાનિશીથ આગમમાં વિના ઉપધાને નવકાર વૈદિક ધર્મની જેમ માને છે ‘વેદ તો છે પણ વેદનો મહામંત્ર આપી દેવામાં ‘અનંત સંસારીપણું' પણ કર્તા-રચયિતા કોઈ નથી. માટે વેદ અપૌરૂષય છે.” માન્યું છે. પરંતુ સંસારમાં સર્વ સાધારણ વ્યક્તિ એવી રીતે જો નવકાર મહામંત્ર તો છે પરંતુ તેના વ્યવહારનયના માર્ગે નવકાર મહામંત્ર એક કોઈ રચયિતા કે કર્તા નથી. વૈદ્યોગપવિ નૃત્વાત' | S
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
