________________
તુચ્છ છે, તૃણ તુલ્ય છે અને એથી જ એ કદી પણ રહી શકે નહિ, એવી રીતે એક જ ચિત્તમાં પરમેષ્ઠિઓને કરવામાં આવતો ભાવનમસ્કાર સર્વ વિષયોનો રાગ અને પરમેષ્ઠિઓની ભક્તિ સમકાળે , પાપોનો સમૂળ નાશ કરવાને સમર્થ છે. ટકી શકે નહિ. પરમેષ્ઠિઓ પ્રત્યે ભક્તિરાગ ઉત્પન્ન ) - શ્રી અરિહંતાદિ પરમેષ્ઠિઓના આધ્યાત્મિક કરવો હોય તો વિષય પ્રત્યે વૈરાગ્ય કેળવવો જ રહ્યો. ઉપકારને જેમ જેમ સમજવામાં આવે છે, તેમ તેમ તે વૈરાગ્ય કેળવવાનો ઉપાય વિષયોની વિપાક ) તેઓ પ્રત્યે વિશેષ બહુમાન પેદા થતું જાય છે. શ્રી વિરસતા અને વિનશ્વરતાનું વારંવાર ચિંતન કરવું તે
અરિહંતોનો એ ઉપકાર માર્ગદર્શકતાનો છે, શ્રી છે. પરંતુ આ કાર્ય ધારવા જેટલું સહેલું નથી સિદ્ધોનો એ ઉપકાર અવિનાશિતાનો છે, શ્રી વારંવારના સુખાનુભાવથી વિષયો પ્રત્યે કેળવાયેલી ( આચાર્યોનો એ ઉપકાર આચારસંપન્નતાનો છે, શ્રી દઢરાગવાસના એટલી તો ઊંડી હોય છે કે તે ઉપાધ્યાયનો એ ઉપકાર વિનયસંપન્નતાનો છે અને ચિંતનમાત્રથી નાશ પામતી નથી. ઊલટું અનેકશ: | શ્રી સાધુ ભગવંતોનો એ ઉપકાર મુક્તિમાર્ગમાં અભ્યાસથી કેળવેલી વૈરાગ્યભાવને એક જ વારના સહાયદાયકતાનો છે. પ્રથમ ચાર પરમેષ્ઠિઓના વિષયસંસર્ગથી પણ ચાલી જતી અનુભવાય છે. ઉપકારોનું યત્કિંચિત્ વર્ણન આપણે કર્યું. હવે વૈરાગ્યનો આ માર્ગ સામા પ્રવાહે તરવા બરોબર છે, પાંચમા પદે રહેલા સાધુભગવંતોનો વિશેષ ઉપકાર તે માર્ગે સિદ્ધિ અનુભવનાર પુરુષ વિરલ હોય છે. શું છે અને નમસ્કાર કરનાર ઉપર તે કેવી રીતે અનેક જન્મના પુષ્કળ અભ્યાસના પરિણામે કોઈક થાય છે, તે જોઈએ.
જીવને જ્ઞાન અને વિચારના આ માર્ગે વૈરાગ્યની સિદ્ધિ) શરીરમાં ઈન્દ્રિયો પાંચ છે, લોકમાં પરમેષ્ઠિ પ્રાપ્ત થાય છે. ભગવંતો પણ જાતિથી પાંચ છે. દરેક ઈન્દ્રિયનો બીજો એક માર્ગ સરળ છે અને તે સામાન્ય એક એક વિષય છે અને તે વિષય પ્રત્યેનો અનુરાગ મનુષ્યોથી પણ આચરી શકાય તેવો છે. મોટા ભાગના જીવને અનાદિ સિદ્ધ છે. ત્યારે શ્રી જીવો આ માર્ગે ચાલીને સહેલાઈથી સિદ્ધિને મેળવી પંચપરમેષ્ઠિભગવંતો પ્રત્યેનો ભક્તિરાગ જીવને શક્યા છે. આ માર્ગ વિષયો પ્રત્યે વૈરાગ્ય કેળવવાનો ( પ્રયત્નથી કેળવવાનો છે. વિષયો પ્રત્યેનો રાગ અને નથી પરંતુ વિષયો પ્રત્યેના રાગનું સ્થાન બદલવાનો પરમેષ્ઠિ પ્રત્યેનો રાગ એક જ કાળે, એક જ ચિત્તમાં છે. આ માર્ગમાં અનાદિસિદ્ધરાગવાસનાની સામે સંભવતો નથી. એક જડ છે તો બીજો ચેતન છે. થવાને બદલે તેને અનુકૂળ વર્તન કરી સ્વાર્થ સાધી જડના ધર્મો અને ચેતનાના ધર્મો જુદા છે. શબ્દ, લેવાનો છે. સાદી ભાષામાં કહીએ તો લાડવો આપીને ૬ રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ એ જડના ધર્મો છે. જ્ઞાન, કલ્લી કાઢી લેવા જેવો આ સરળ માર્ગ છે. દર્શન, સુખ, વીર્ય એ ચેતનાના ધર્મો છે. જડના ઈન્દ્રિયોના વિષયો પ્રત્યે જીવને જે સહજ ધર્મો જેને ગમે તેને ચેતનાના ધર્મો કેમ ગમે ? અને અનરાગ છે તેનું સ્થાન મોટે ભાગે કુત્સિત, બીભત્સ ચેતનાના ધર્મો જેને ગમે તેને જડના ધર્મો કેમ ગમે?
મગમ અને અપ્રશસ્ત હોય છે. જીવને કિન્નરીઓના મધુર અન્યોએ પણ કહ્યું છે કે,
શબ્દો ગમે છે, કામિનાઓનાં મનોહર રૂપ ગમે છે, જ્યાં રામ ત્યાં કામ નહિ અને જયાં કામ સવાસિત પદાર્થોની સુંદર ગંધ ગમે છે, સ્વાદેષ્ટિ) ત્યાં રામ નહિ.
વસ્તુઓના મધુર રસ ગમે છે અને સુકુમાર પદાર્થોના અંધકાર અને પ્રકાશ એ બે એક જગ્યાએ કોમળ સ્પર્શ ગમે છે પરંતુ એ બધા ક્ષણવિપરિણામી)
૧૫૯
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
