Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAANa zrI hazIvijyajI thavA vicilI tArAditrayadvAtriMzikA zabdazaH vivecana bAvIzamI batrIzI vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA - www.jainelibrary org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita dvAtriMzadvAtriMzikA aMtargata tArAditrayadvAtriMzikA zabdazaH vivecana * mULa graMthakAra tathA TIkAkAra * laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA - vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SagdarzanavettA prAvacanika-pratibhAdhAraka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja * vivecanakAra chu paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA saMkalana-saMzodhanakArikA cha 5. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA prazAMtamUrti gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI surendrazrIjI mahArAjanA ziSyA sAdhvIjI bodhiratnAzrIjI : YSIRIS : tAthI ga 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA zabdazaH vivecana vivecanakAra che paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2534 vi. saM. 2014 AvRtti H prathama ja nakala : 500 mUlya : rU. 45-00 Arthika sahayoga zrutamarmajJa pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja sAhebanA praziSya pa. pU. zrI vivekayazavijayajI ma. sA.nI tathA pa. pU. sA. zrI bodhiratnAzrIjInA ziSyA sA. daSTiratnAzrIjInA sadupadezathI surata nivAsI vallabhIpuravALA vasaMtabena harSadarAya prabhudAsa zAha ha. mineza, jijJeza, mokSita, jinArtha tathA. bhAvanagara nivAsI noMghaNavadaravALA urmilAbena bhUpatarAya haThIcaMda mahetA ha. rAju, Agama taraphathI A pustaka prakAzanano saMpUrNa lAbha levAmAM Avela che. : mukhya prAptisthAna : mAtAtha gaNad. 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phlehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-3. - mudraka - AsToDIyA, amadAvAda. nava risa AsToDIyA, amadAvAda-1. phona: (mo.) 9428200401 (ghara) 26614603
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ H : prAptisthAna Wan * amadAvAda : gItArtha gaMgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. * (079) 26604911, 32911471 * muMbaI : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400020. * (022) 22814048 zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naheru roDa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsara pAchaLa, muluMDa (ve), muMbaI-80. * (022) 25680614, 25686030 *surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbu nivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. * (0261) 3228623 * BANGALORE : Shri Vimalchandji C/o. J. NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-53. (080) (0) 22875262, (R) 22259925 zrI naTavarabhAI ema. zAha(AphrikAvALA) phleTa naM. 501, bloka-e, riddhivinAyaka TAvara, vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, amadAvAda-13. * (079)27478512 zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-241, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA jvelarsanI upara, malADa (I.), muMbaI-400097. (022) 39438434 (mo.)9322264851 * jAmanagara: zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varkasa C-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. * (0288) 2678513 * rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 4 (0281) 2233120
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [, prakAzakIya "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthabhUta tatvonAM rahasyonuM laya, vikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyAM che, zrAvako ane zrAvikAo paNa so sone yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvaka-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecato chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTa nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecakonAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI daSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tatvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jene marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA (sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vyAkhyAnanA graMtho gujarAtI vyAkhyAnakAra :- pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI (moTA paMDita) ma. sA. 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra vyAkhyAnakAra :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma. sA. 1. yogadRSTisamuccaya 2. karmavAda karNikA 3. sadgati tamArA hAthamAM ! 4. darzanAcAra 5. zAsana sthApanA 6. anekAMtavAda 7. praznottarI 8. cittavRtti 9. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 10, manovijaya ane Atmazuddhi 11. bhAgavatI pravrajyA paricaya 12. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 13. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) 14. lokottara dAnadharma " anukaMpA" 15. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 16. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma. sA. saMpAdita 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo lekhaka :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma. sA. 1. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ?
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hindI triAdhyAnAra :- pa. pU. virya zrI yamUvinayanI (nAnA paMDita) ma.sA. 1. jainazAsana sthApanA 3. zrAvaka ke bAraha vrata evaM vikalpa 2. cittavRtti 4. praznottarI ni :- pa. pU. virya zrI yaTPSa vinayanI (nAnA paMDita) ma.sA. 1. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? / saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba / 1. pAkSika aticAra (ENGLISH Lecturer: H.H.GANIVARYA SHRI YUGBHUSHANVIJAYJI M. S. 1. Status of religion in modern Nation State theory Author: H. H. GANIVARYA SHRI YUGBHUSHANVIJAYJI M. S. 1. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI T_. 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!! (guja.) saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti 5. Right to Freedom of Religion !!!!! saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti | (aMgrejI) 6. 'rakSAdharma' abhiyAna (guja.). saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti 7. "Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Taka gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho (gujarAtI) | vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA | 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSata prakaraNa zabdazaH vivecanA 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. vizativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyakatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yanaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecanA 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. sAdhusAmayyadvAbiMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSadvAciMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhaktivyavasthApanadvAciMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjala yogalakSaNavicAradvAviMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecanA 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 35. yogalakSaNadvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 36. muktiadveSaprAdhAnyadvAbiMzikA-13 zabdazaH vivecana 37. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 38. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 41. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 43. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 44. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana hai : 4 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho " che tho 1. dharmatIrtha bhAga-1
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dvAciMzaddhAviMzikA' graMthanI tArAditrayadvAciMzikAnA ' zabdazaH vivecananA saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika vizvakalyANakara zrI jinazAsananA gaganane jJAnAlokathI prakAzita ane prabhAvita karanArA aneka mahApuruSomAM svaparadarzananiSNAta, prakAMDa vidvAna, vistRta-sacoTa-spaSTa-saMdehamukta sAhityanA samartha sarjaka, sarvanayamaya vANI vahAvanAra, nyAyavizArada, nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAnuM AgavuM sthAna che. judA judA batrIza viSayo upara, viSayavAra 3ra-32 arthagaMbhIra zlokothI karAyela vizada chaNAvaTavALo, tathA 5050 zloka pramANa, adbhuta, adhyayanIya, 'tattvArtha dIpikA' nAmanI svopajJavRttithI samalaMkRta, A 'dhAtrizadddhAtrizikA' graMtha, pU. upAdhyAyajInI eka Master Piece - uttama namUnArUpa amara kRti che. jainAgamo upara jabarajasta ciMtana-manana karI jinAgamanAM rahasyone tarkabaddha rIte prakAzita karanAra, samartha zAstrajJa, sUripuMgava pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA mumukSujanapriya yogazataka, yogaviMzikA, yogabiMdu, yogadRSTisamuccaya ityAdi graMtharatnonA padArtho pU. mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAe tarkabaddha rIte, saMkalana svarUpe samavatAra svarUpe ane saMvAdI svarUpe saMgrahita karyA che, jemAM prAjJa mumukSuone ati AkarSaNa kare tevA mukhyatve yogadRSTisamuccaya' graMthanA padArthono anupama saMgraha, tenA vizadIkaraNa ane vivecana sAthe A graMthanI 20 thI 24 ema kula pAMca kAtrizikAmAM karela che. pUrve "gItArtha gaMgA' saMsthA dvArA mitrAdaSTidhAtrizikA'nuM prakAzana thayuM, tyArabAda 'tArAditrayadrAntrizikA' A graMthanuM 22muM prakaraNa che. AtmavikAsanI yAtrA batAvatI ATha dRSTimAM prathamanI cAra dRSTio mithyAtvaavasthAyukta hovA chatAM maMda mithyAtvane kAraNe temAM rahelA yogIono guNono spaSTa vikAsa jovA maLe che. ahIM 'tArAditrayAtrizikAmAM tArASTi, balAdRSTi ane dIprASTi ema traNa dRSTionuM varNana che, je samyagdarzananI pUrvenI bhUmikA che. prathama guNasthAnakamAM samAviSTa AtmavikAsa cAra dRSTimAM vibhakta
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtrizikA/prAstAvika che. aMtarmukha mumukSune potAnA mohanI taratamatA samajavA mATenA spaSTa saMketo A vivecanathI prApta thAya che. tArAdaSTi - darzanamohanIyakarma maMda thavAthI ane bhogAdinuM tIvra AkarSaNa ghaTavAthI, yogamArgane prApta thayelA ane svasthatAthI AtmahitanI vicAraNA karI zake tevA prathama dRSTivALA yogIne tattvane jANavAne abhimukhatratattvane jANavA tarapha laI jatI, tattvanI jijJAsArUpa bIjI "tArASTi' pragaTe che, je aMtaraMga cakSurUpa che ane tattvaprAptinuM prabaLa kAraNa che. jema cakSurahitane mArga jovo zakya nathI, paraMtu cakSuthI jonAra mArgane joI zake che; tema yogamArgane jovAne anukULa jijJAsArUpa aMtaHcakSanI prApti thavAne kAraNe krame karIne A yogI mArgane prApta kare che. tethI A dRSTimAM "cakhudayANaM' e "namutthaNa sUtranuM pada saMgata thAya che." balAdaSTi :- aMtaraMga cakSunI prApti thavAthI, tattvanI jijJAsA pragaTela yogI mArge javAno yatna kare che arthAt tattvazuzraSAthI krame karIne tattva, atattvanA vibhAga mATe ucita yatna kare che, jethI yogamArganI bhUmikAo dekhAtAM yogamArga upara gamana kare che ane mArga para gamana karI yogI tattvanI prApti kare che. tethI A dRSTimAM "mammadayANaM' e "namutthaNa' sUtranuM pada saMgata thAya che. dIpAdRSTi :- yogamArganI prApti pachI tattvAtattvanA vibhAgano vizeSarUpe bheda karavAnI icchA dIprAdaSTivALA yogIne pragaTe che, je sUkSmatattvane pakaDavAnA prayAsarUpa che, je avazya tattvabodhamAM vizrAMta thaze. A dRSTimAM tattvaciMtana e zaraNa che. cAre bAjuthI thatA moharAjAnA trAsadAyaka humalAomAMthI bacAvanAra tattvaciMtana ja che. mATe tattvaciMtana ja zaraNa che, ane A dRSTine prApta thayelA jIvonuM tattvazravaNa marmasparzI hovAthI mohanI gADha asarathI teo mukta thayA che, tethI temane zaraNa maLI gayuM che. tethI "namutthaNa' sUtranuM "saraNadayANaM' pada A dRSTimAM saMgata thAya che. A dRSTi sudhIno vikAsa pAmelA jIvamAM paNa haju sUkSmabodha nathI, tethI samyaktva nathI; paraMtu tattvazravaNaguNa sAmagrI ekatrita thatAM samyaktvanI prApti
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/prAstAvika karAvaze. vaLI haju avedyasaMvedyapadanuM prAbalya che, tethI viparyAsa varte che, yathArtha bodha thato nathI. tethI graMthakArazrI A batrIzInA aMte avedyasaMvedyapadane jItavA mATe satsaMga ane Agamane upAyarUpe batAve che. yogamArgasaMdarzaka guruvaryonI satata varasatI divya kRpAvRSTi ane nirmaLa amIdraSTithI, ane yogamArgamarmajJa ane mane yogamArgano bodha karAvavAmAM dharmabodhakara evA sva. pa. pU. moTA paMDita mahArAja pU. mohajitavijayajI mahArAjAe jagADelI jJAnayoganI sAdhanAnI rucithI, pa. pU.haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA ane pa. pU. yazovijayajI mahArAjAnA saMvegavardhaka yogagraMthonA abhyAsamAM niraMtara mAro yatna thato rahyo. mAruM jaMghAbaLa kSINa thatAM mAre amadAvAda mukAme sthiravAsa karavAnuM thayuM. tyAM sUkSmaprajJAsaMpanna, satata yogagraMthonA paThana-pAThanamAM rata, paMDitavarya zrI pravINabhAI pAse adhyayana karatAM karatAM temanI preraNA ane kRpAthI, teozrI jainazAsananA jJAnanidhine ajavALIne je yogamArgane jagata samakSa vaheto mUkavAnuM kArya karI rahyA che, te graMthonA zabdazaH vivecananuM lekhanakArya karI tenI saMkalana karavAnI puNya taka prApta thaI, jenA kAraNe nAdurasta tabiyatamAM paNa prasannatA jaLavAI rahI. kharekhara ! mArA jIvanamAM cittanI prasannatA mATe svAdhyAyarUpI saMjIvanIe auSadhanuM kArya karela che. A zrutabhaktinuM kArya yogamArgamAM mane rata banAvI aMte mane pUrNa banAve, tevI yogInAtha paramAtmA pAse prArthanA karuM chuM. A graMthanA gujarAtI vivaraNanA prasaMzodhananA kAryamAM mRtopAsaka, zrutabhaktikAraka, suzrAvaka zrI zAMtilAla zivalAla zAhano suMdara sahayoga prApta thayo che ane sAdhvIjI dRSTiratnAzrIno tathA sAdhvIjI ArjavaratnAzrIno A graMthanA sarjanamAM suMdara sahAyakabhAva prApta thayo che. 'dhAtrizikA' graMthanuM vivaraNa lakhavAmAM ke saMkalana-saMzodhanAdi kAryamAM chadmasthatAne kAraNe taraNatAraNa zrI jinezvara devonI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to micchA mi dukkaDuM mAMguM chuM. prAMte AtmapariNatinI nirmaLatA mATe karAyela graMthanA paThana-pAThana-zravaNamanana-ciMtana-nididhyAsanathI huM paNa yogamArgane prApta karI pUrNa banuM ane
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/prAstAvika sAdhaka jIvo prathama guNasthAnakarUpa mithyAtvaavasthAnI AdhyAtmika bhUmikAonuM mArmika jJAna kare, sAdhanAnI gerasamaja dUra kare, ane bhavabhIru jijJAsu jIvo samyakbodha pAmI guNone prApta karI, anukrame svadoSone dUra karI, aveghasaMvedyapada upara vijaya meLavI vedyasaMvedyapada prApta karI, vahelAmAM vahelA paramapadanA mArge AgaLa vadhI parama ane carama vizrAMtisthAnane pAmo, e ja aMtaranI zubhakAmanA. 4 'lyANamastu sarvagIvAnAm vi. saM. 2074, mAgazara suda-11, mauna ekAdazI, tA. 20-12-2007, guruvAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. vairAgyavAridhi pa. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnAM AjJAvartinI sAdhvIjI jaya-lAvaNyahemazrIjI ma. sA. nAM ziSyA tapasvIratnA svAdhyAyapriyA 5. pU. sA. surendrazrIjI ma. sA. nAM ziSyA bhavavirahecchu sAdhvIzrI bodhiratnAzrIjI (5)
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/saMkalanA 'dvAciMzadvAciMzikA" graMthanI bAvIzamI tArAditrayadvAciMzikA'nA padArthonI saMkalanA mitrAdRSTi' nAmanI pUrvaddhAtrizikA-21mAM graMthakArazrIe mitrASTinuM varNana karyuM. prastuta kAtrizikAmAM tArAdaSTi, balAdaSTi ane dIprASTinuM svarUpa batAve che. tArAdaSTi - tArAdRSTimAM mitrAdRSTi karatAM tattvamArgano bodha kaMIka spaSTa hoya che. tenA kAraNe niyama nAmanuM yogAMga pragaTe che ane AtmakalyANanI pravRtti arthe karAtA anuSThAnamAM udvega nAmano doSa jAya che. vaLI, mitrAdaSTi karatAM kaMIka spaSTa bodha thayelo hovAne kAraNe vizeSa tattva jANavAnI jijJAsA pragaTe che. tArAdaSTimAM cakSunI kIkI jevo bodha hoya che. arthAt jema cakSumAM rahelI kIkI jenI sArI hoya tene bAhya padArtho dekhAya che, tema tArAdRSTimAM thayelo bodha kaMIka yogamArgane dekhADe che. tethI adhika yogamArga jANavAnI jijJAsA thAya che. AthI yogamArgane jovAnI cakSu maLI te batAvavA mATe bIjI dRSTinuM nAma tArAdaSTi che. vaLI tArASTimAM yogamArga pratye avicchinna prIti hoya che, bhAvayogIo pratye bahumAna hoya che ane zakti anusAra bhakti hoya che, tathA azubha pravRtti nahi hovAne kAraNe have saMsAramAM mane anartho prApta thaze' tevo atyaMta bhaya hoto nathI. vaLI, dharma pratye atyaMta Adara hovAne kAraNe ucita kriyAonI hAni thatI nathI ane ajANatAM paNa atyaMta anucita pravRtti thatI nathI, anuSThAnamAM potAnAthI thatA pramAda mATe trAsa varte che, potAnI bhUmikAthI adhika yogamArga jANavAnI jijJAsA hoya che ane ziSTa puruSone pramANa karIne sarvatra pravRtti hoya che. balAdaSTi: balAdRSTimAM tArAdRSTi karatAM tattvamArgano bodha kaMIka vadhu spaSTa hoya che. tenA kAraNe sthirasukhAsana nAmanuM yogAMga pragaTe che. balAdaSTimAM tattvanuM darzana daDha hovAne kAraNe tattvane sAMbhaLavAnI icchA utkaTa hoya che ane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/saMkalanA yogamArgamAM kSepa doSa hoto nathI. A dRSTivALA jIvone jIvana jarUriyAtanI sAmagrInI prAptithI saMtoSa hoya che ane tethI sthira sukhI jIvana hoya che. pahelI be dRSTi karatAM trIjI dRSTimAM balavAna bodha hoya che, tethI tenuM nAma balAdRSTi che. balavAna bodha hovAne kAraNe A dRSTivALA yogIone arthaprayogamAtramAM prIti hoya che arthAt sadanuSThAna karavA mAtrathI saMtoSa hoto nathI, paNa te sadanuSThAnothI pariNAmanI niSpatti thAya te rIte anuSThAna karavAmAM prIti hoya che, ane tenuM kAraNa pUrvanI be dRSTi karatAM balAdRSTimAM balavAna bodha che. dIprAdaSTi : dIprAdRSTivALA yogIo zubhabhAvonI vRddhi mATe yatna karatA hoya che ane potAnAmAM vartatA azubha bhAvone kADhavA mATe yatna karatA hoya che, tathA pragaTa thayelA zubha bhAvone sthira karavA mATe yatna karatA hoya che. A prakAranA bhAvaprANAyAmamAM teo yatna karatA hoya che, ane prakRti prazAMta pariNAmavALI hovAne kAraNe yogamArgamAM utthAna doSa hoto nathI, tethI upazamabhAvapUrvaka sadanuSThAna karI zake che. vaLI tattvazravaNa nAmano guNa pragaTelo hoya che, jethI tattAtattvanA viveka mATe zaktinA prakarSathI yatna kare evI nirmaLa buddhi hoya che. Ama chatAM, dIprAdRSTivALA jIvone sUkSmabodha nathI. tethI samyaktvanI prApti nathI, topaNa sAmagrI maLe to samyakatvanI prApti sulabha thAya tevA prakArano tattvazravaNa guNa hoya che. A dRSTimAM rahelA yogIone potAnA prANa karatAM dharmanuM mahattva adhika hoya che. A cAreya dRSTiomAM rahelA jIvone yogamArgano bodha hovA chatAM avedasaMvedyapada evuM balavAna che ke jethI ATalo yogamArgano bodha thavA chatAM avedyasaMvedyapada nivartana pAmatuM nathI; ane je kAMI yogamArgano bodha thayo che, te aMzathI te vedyasaMvedyapadarUpa che, topaNa vedyasaMvedyapada karatAM avedyasaMvedyapadanI adhikatA che, tethI vedyasaMvedyapada atAttvika che. vedasaMvedyapada eTale padArthano yathArtha bodha, ane te yathArthabodha samyagdaSTine hoya che. tenI pUrve cAra dRSTi sudhI avedyasaMvedyapada hoya che. AthI tattvamArgamAM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/saMkalanA cAra dRSTi sudhI viparyAsa varte che, tethI sUkSmabodha nahi hovAne kAraNe sadanuSThAnathI puNyabaMdha paNa pApAnubaMdhI thAya che, ane vairAgyathI je yogamArganI pravRtti thAya che, te paNa mohagarbhita vairAgyavALI hoya che, ane saMsAranI pApanI pravRtti je kaMI thAya che te sAnubaMdha thAya che. phakta, yogamArganI bahAra rahelA jIvone thato puNyabaMdha ekAMte pApAnubaMdhI hoya che, jyAre cAradRSTivALA jIvone thato puNyabaMdha vizeSa prakAre pApAnubaMdhI hovA chatAM kaMIka puNyAnubaMdhI paNa hoya che, paraMtu puNyAnubaMdhI puNya alpamAtrAmAM hovAthI graMthakAre tenI vivakSA karI nathI. prathama cAra dRSTivALA jIvone sAcI zraddhAthI yukta bodhanA kAraNe tAttvika vairAgya hovA chatAM avedyasaMvedyapadane kAraNe te vairAgya mohagarbhita paNa che, ane veghasaMvedyapada karatAM avedyasaMvedyapada adhika hovAthI tene AzrayIne graMthakAre te jIvone mohagarbhita vairAgya che, tema kahela che; ane cAra dRSTivALA jIvonI saMsAranI pApanI pravRtti kaMIka zithila hovAnA kAraNe teTalA aMzathI pApAnubaMdhI nahi hovA chatAM, avedyasaMvedyapadane kAraNe vartatA viparyAsa aMzane AzrayIne teonI pApapravRtti sAnubaMdha che, tema graMthakAre kahela che. A cAra dRSTivALA jIvo sadhuruSanA yogathI ane AgamanA yogathI avedyasaMvedyapadane jItI zake che. tethI teone avedyasaMvedyapada jItavA mATe graMthakAre prastuta batrIzInA aMte preraNA karI che. chabasthatAnA kAraNe A graMthanA vivecanamAM vItarAga paramAtmAnI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha jANatAM-ajANatAM kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividha trividha "micchA mi dukkaDa' mAMgu chuM. vi. saM. 2064, - pravINacaMdra khImajI motA mAgazara suda-11, mauna ekAdazI, tA. 20-12-2007, guruvAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/anukramaNikA anukramaNikA zloka naM. viSaya pAnA naM.] 1 thI 25 - 1-3 je 4-5 je 5-9 9-13 5 4 13-1pa 15-17 17-20 1 thI 9. | AtArAdaSTinuM varNana: tArAdaSTinuM svarUpa. niyamonuM svarUpa. zaucabhAvanAnuM phaLa. saMtoSa, svAdhyAya, tapa ane devatApraNidhAnanuM phaLa. yoganA upakArI niyamomAM rata tArAdRSTivALA yogIo. | tArAdRSTivALA yogIonI yogakathAviSayaka prIti ane bhAvayogIonA bahumAnanuM svarUpa ane phaLa. tArAdRSTivALA yogInI ucita pravRtti. tArAdRSTivALA yogInI jijJAsA ane ucita pravRttiomAM thatI potAnI truTino saMtrAsa. tArAdaSTivALA yogIno tattvaviSayaka madhyasthabhAva. 10 thI 15. IIbalAdaSTinuM varNana: 10. balAdRSTinuM svarUpa. bAdRSTimAM vartatA sthira sukhAsananuM svarUpa. balAdRSTimAM vartatA sthira sukhAsananuM phaLa. 13. balAdaSTimAM vartatA zuzruSAguNanuM svarUpa. (i) zuzruSAguNa vinA zAstrazravaNanI kriyA aphaLa. (ii) zravaNanA abhAvamAM paNa zuzruSAguNathI karmakSayanI prApti. 20-22 23-25 25 thI 39 ra5-28 28-31 12. 31-33 33-34 14. | 35-3,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/anukramaNikA zloka naM. viSaya 15. balAdaSTimAM vartatA akSepaguNane kAraNe yoganI pravRttimAM kuzaLapaNuM. III dIprAdyaSTinuM varNana : 16 thI 32. 16. dIprAddaSTinuM svarUpa. 17. bhAvaprANAyAmanuM svarUpa. 18. | bhAvaprANAyAmanuM kArya. 19. 20. 21. 22. 23. 24. bhAvaprANAyAmamAM vartatA recana, kuMbhana ane pUraNanuM 28. svarUpa. dIprAddaSTivALA yogIone prANathI paNa dharmanuM adhika mahattva. prANathI paNa dharmanA adhika mahattvanuM phaLa. tattvazravaNaguNanA kAraNe cothI dRSTivALA yogIonI gurubhakti ane tenuM phaLa. cothI dRSTivALA yogIomAM paNa sUkSmabodhano abhAva. cAre dRSTiomAM vartatA aveghasaMvedyapada ane aMzathI pragaTelA vedyasaMvedyapadanuM svarUpa. 25. vedyasaMvedyapadanuM lakSaNa. 26. vedyasaMvedyapadanuM vizeSa svarUpa. 27. (i) aveghasaMvedyapadamAM rahela apAyazaktinuM mAlinsa. (ii) aveghasaMvedyapadamAM pApAnubaMdhIpuNyanI prApti. cAra dRSTi sudhI aveghasaMvedyapada hovAne kAraNe vairAgya paNa mohathI garbhita. pAnA naM. va 37-39 39 thI 99 39-42 42-45 45-54 54-56 57-59 59-62 33-66 67-68 68-71 72-75 7582 82-85 85-87
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zloka naM. 29. tArAditrayadvAciMzikA/anukramaNikA viSaya pAnA naM. avedyasaMvedyapadamAM niranubaMdha puNyanI prApti ane sAnubaMdha pApanI prApti. 87-90 avedyasaMvedyapadamAM vartatA viparyAsanuM svarUpa. 90-93 aveghasaMvedyapadamAM vartatA viparyAsanuM svarUpa. 93-95 avedyasaMvedyapadane jItavAno upAya. 95-99 30.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM hrI~ aha~ namaH / OM hIM zrIzaGakhezvarapArzvanAthAya namaH / aiM namaH / nyAyavizArada-nyAyAcArya-zrImadyazovijayopAdhyAyaviracitA svopajJavRttiyutA dvAtriMzadvAtriMzikA antargata tArAditrayadvAtriMzikA-22 pUrva dvAsiMzikA sAthe saMbaMdha : mitrAnirUpaNAnantaraM tArAditrayaM nirUpayatrAha - martha :mitrAdaSTinA nirUpaNa pachI tArAdi traNa dRSTionuM nirUpaNa karatAM che -: tArASTi:yos : tArAyAM tu manAk spaSTaM darzanaM niyamAH zubhAH / ' anudvego hitArambhe jijJAsA tattvagocarA / / 1 / / manyayArtha : tArAyAM tu=qNI rimAM darzanaM ni manAk spaSTaM thoDaM spaSTa cha= mialle Rdi thoDaM padhAre spaSTa cha, niyamA: zubhA: niyamo prazasta cha,
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadrAsiMzikA/zloka-1 ditArame anubha=hitanA AraMbhamAM advega che, tattvoparA nizAnI tatvaviSayaka jijJAsA che. [1] zlokArca - vaLI tArAdaSTimAM darzana thoDuM spaSTa che, niyamo prazasta che, hitanA AraMbhamAM anuvega che, tatvaviSayaka jijJAsA che. ll1II TIkA : tArAyAmiti-tArAyAM punardRSTau, manAga-iSat spaSTaM mitrApekSayA darzanaM, zubhA:= prazastA:, niyamA vakSyamANA icchAdirUpAH, tathA hitArambhe pAralaukikaprazastAnuSThAnapravRttilakSaNe'nudvegaH, tathA tattvagocarA tattvaviSayA jijJAsA jJAtumicchA, adveSata eva tatpratipattyAnuguNyAt / / 1 / / TIkArca - tArA ........ tasvanipajyAnuputhA vaLI tArAdRSTimAM mitrAdaSTinI apekSAe darzana mApha kaMIka, spaSTa che. AgaLamAM kahevAze evA IcchAdirUpa niyamo zubha che=prazasta che, ane paralokasaMbaMdhI prazasta anuSThAnamAM pravRttisvarUpa hitanA AraMbhamAM atuTega che kaSTasAdhyatAjJAnajavya ALasarUpa je udvega, teno abhAva che, ane tattvoyara =tatvaviSayaka jANavAnI IcchArUpa jijJAsA che; kema ke aSathI ja tatva pratyenA adveSathI ja, tatpatipatti anuguNapaNuM che-tatvanA svIkAranuM abhimukhapaNuM che. [1] bhAvArtha :tArAdaSTinuM svarUpa : mitrAdaSTi karatAM tArAdRSTine prApta yogIno bodha kevo hoya che ? ane kayA kayA guNo tene prApta thAya che ? te prastuta zlokamAM jaNAve che. tArAdaSTinuM darzana=bodha - mitrAdRSTimAM rahelA yogIne yogamArgano prAraMbhika alpa bodha thayelo, jenA kAraNe te yogIne tattvanI ruci pragaTa thaI hatI. ahIM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-1 3 tArAdRSTimAM rahelA yogIno bodha mitrAddaSTi karatAM kaMIka spaSTa che, tethI mitrAdaSTi karatAM adhika bodhavALI A tArASTi che. prazasta niyamo :- mitrAdaSTimAM rahelA yogIne icchAdi cAra prakAranA yamamAMthI koIka yama guNa pragaTelo hoya che, tema tArAdRSTimAM rahelA yogIne icchAdi cAra prakAranA niyamamAMthI koIka niyama guNa pragaTe che. hitanA AraMbhamAM anudvega :- mitrAdaSTimAM rahelA yogImAM AtmakalyANanI pravRttimAM akheda nAmano guNa hoya che. tethI dharmanuM koI paNa anuSThAna karavAnuM Ave tyAre teone kheda nathI thato, paraMtu utsAhathI pravRtti hoya che. Ama chatAM kaSTasAdhyatAnuM jJAna thAya to te anuSThAna karatI vakhate mitrAdRSTivALA yogIne udvega paNa AvI zake, jyAre tArAdaSTivALA yogIne pAralaukika anuSThAnamAM udvega doSa hoto nathI. tethI je anuSThAna potAnA hitanuM kAraNa che, te anuSThAna kaSTasAdhya che tevuM jaNAya, topaNa pramAda vinA svazaktianusAra anuSThAna sevavA mATe yatna kare che, ane kaSTasAdhya anuSThAnamAM yatna karatAM karatAM kyAreka pramAda thaI jAya to A yogIne saMtrAsa thAya che, ke "hA ! virAdhoDao' arthAt 'hA ! huM virAdhaka chuM,' jethI mArA hitakArI anuSThAnamAM samyag yatna karI zakato nathI, Avo saMtrAsa thAya che, paraMtu kyAreya te anuSThAnane rAjaveThanI jema karato nathI. te : tattvaviSayaka jijJAsA H- mitrAdaSTivALA yogIne tattvaviSayaka adveSa hato, tethI tattva sAMbhaLavAnI pravRtti tene prItinuM kAraNa banatI hatI. Ama chatAM mitrAddaSTimAM jijJAsA guNa pragaTa thayelo nathI; kema ke jijJAsAne anukULa evo kaMI ja bodha mitrAdRSTimAM nathI, jyAre tArAdRSTimAM mitrAdraSTi karatAM kaMIka adhika bodha thayo che. tethI te sAmAnya bodhane kAraNe vizeSane jANavAnI jijJAsA A dRSTimAM thAya che, je jijJAsA tattva pratyenA adveSapUrvaka tattvanA svIkArane anukULa pariNAmavALI che. tethI AvA yogIone tattva sAMbhaLavAnI sAmagrI maLe to dhIre dhIre atattvanI nivRtti thAya che ane tattvanI prApti thAya 9.11911
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 tArAditrayadvAtriMzikA/bloka-2 avataraNikA : tArAdRSTimAM pragaTa thatA niyamonuM svarUpa batAve che zloka H niyamA: zaucasantoSau svAdhyAyatapasI api / devatApraNidhAnaM ca yogAcAryairudAhRtAH / / 2 / / anvayArtha: zocasantoSo=zoca, saMtoSa svAdhyAyatavasI=svAdhyAya, tapa levatAnidhAnaM ==ane devatApraNidhAna=IzvaranuM praNidhAna yoSAya =yogAcAryo vaDe niyamAH vAddatA =niyamo kahevAyA che. / / 2 / / zlokArtha : zauya, saMtoSa, svAdhyAya, tapa ane IzvarapraNidhAna yogAcAryo vaDe niyamo kahevAyA che. kAcA TIkA H niyamA iti - zaucaM - zucitvaM, tadddvividhaM, bAhyamAbhyantaraM ca, bAhyaM mRjjalAdibhiH kAyaprakSAlanaM, AbhyantaraM maitryAdibhizcittamalaprakSAlanaM, santoSa: - santuSTiH, svAdhyAyaH praNavapUrvANAM mantrANAM japa, tapaH kRcchracAndrAyaNAdi, devatApraNidhAnamIzvarapraNidhAnaM sarvakriyANAM phalanirapekSatayA IzvarasamarpaNalakSaNaM, ete yogAcAryaiH=pataJjalyAdibhirniyamA udAhRtAH, yaduktaM 'zodhasantoSatapa:svAdhyAyezvarapraNidhAnAni niyamA:' [pA.yo.mU. 2-32] kRti ArA TIkArthaH zaucaM kRti / / zauca=zucipaNuM, te=zauca, be prakAranuM che : bAhya ane atyaMtara. mATI, jalAdi vaDe kAyAnuM prakSAlana bAhya che-bAhya zucipaNuM che, maityAdi vaDe cittanuM prakSAlana AnvaMtara che=AvyaMtara zucipaNuM che. saMtoSa=saMtuSTi, praNavapUrvaka maMtrono japa svAghyAya che, kRcchucAndrAyaNAdi --
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-2-3 tapa che, devatAnuM praNidhAna=sarva kriyAonuM phaLanirapekSapaNA vaDe IzvarasamarpaNalakSaNa IzvarapraNidhAna. Aauparyukta zaucAdi pAMca pataMjali Adi yogAcAryo vaDe niyamo kahevAyA che. je kAraNathI kahevAyuM che je kAraNathI pAtaMjala yogasUtra-2/32mAM kahevAyuM che - zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna niyamo che" - 'ti' zabda pAtaMjala yogasUtranA uddharaNanI samAptimAM che. rA bhAvArtha :niyamonuM svarUpa : tArAdRSTimAM rahelA yogIne pAMca niyamo pragaTa thAya che. te A pramANe - (1) zauca, (2) saMtoSa, (3) svAdhyAya, (4) tapa ane (5) devatApraNidhAna. yamanA pAlanamAM hiMsAdi bAhya AraMbhonI nivRtti hatI, jyAre niyamomAM te hiMsAdi AraMbhonI nivRttimAM atizayatA karAve tevI pravRtti che. (1) zauca :- zauca be prakAre che : 1. bAhyazauca ane 2. atyaMtarazauca. 1. bAhyazauca :- yogamArgane atizaya karavA arthe mATI, pANI AdithI kAyAnuM prakSAlana karIne zuddhi karavAmAM Ave to te bAhyazauca che, je karIne yogI anya svAdhyAyAdi anuSThAnamAM dRDha yatna karI zake che. AthI ja zrAvaka dravya zaucapUrvaka bhavagarbhakti kare che. 2. atyaMtarazauca - maityAdi bhAvanAothI AtmAne vAsita karavAmAM Ave te atyaMtara zauca che. zeSa niyamo spaSTArthavALA che. parA avataraNikA - pUrvazlokamAM zaucAdi pAMca niyamo batAvyA. temAM dravya ane bhAvazaucatuM bAhya ane atyaMtarazocanuM svarUpa batAvyuM. have zaucabhAvanA karavAthI paNa zaucaniyama guNa pragaTe che. tethI zaucabhAvanAnuM svarUpa batAve che -
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 zloDa : zauca bhAvanayA svAGgajugupsA'nyairasaGgamaH / sattvazuddhiH saumanasyaikAgryAkSajayayogyatA / / 3 / / tArAhitrayadvAtriMziSI / zloDa-3 anvayArtha : zaucabhAvanayA =zayibhAvanA vaDe AtmAne pavitra IravA mATe uravAmAM AAvatI zauyabhAvanA vaDe svAGgajugupsA = svAyanI ghRegA anyairasaMgamaH =anya sAthai anya prayAvANA sAthai, asaMgama = saMgharDano tyAga sattvazuddhiH sattvanI zuddhi, saumanasya = saumanasya, aikAgra agratA - cittanuM sthairya, akSajaya= indriyono natha, yogyatA = zuddha khAtmAne bhevAnI yogyatA thAya che. // 3 // zlokArtha : zaucabhAvanA vaDe (1) svAMga jugupsA, (2) anya sAthe saMparkano tyAga, (3) satvazuddhi, (4) saumanasya, ( 4 ) kheAgratA, ( 9 ) driyono bhya, jane (7) zuddha AtmaghrzananI yogyatA thAya che. 11311 TIDA : zauceti - zaucasya bhAvanayA svAGgasya svakAyasya kAraNarUpaparyAlocanadvAreNa jugupsA = ghRNA bhavati " azucirayaM kAyo nAtrAgrahaH kartavyaH" iti, tathA cAnyaiH kAyavadbhirasaGgamastatsamparkaparivarjanamityarthaH / yaH kila svameva kAyaM jugupsate tattadavadyadarzanAt, sa kathaM parakIyaistathAbhUtaiH kAyaiH saMsargamanubhavati ? / taduktaM - iti / / 3 / / = "zaucAtsvAGge jugupsA parairasaMsargaH" [2-40] / tathA susattvasya prakAzasukhAtmakasya zuddhI- rajastamobhyAmanabhibhavaH / saumanasyaM khedAnanubhavena mAnasI prItiH, ekAgryaM niyate viSaye cetasaH sthairyaM, akSANAm indriyANAM jayo-viSayaparAGmukhAnAM svAtmanyavasthAnaM yogyatA cAtmadarzane vivekakhyAtirUpe samarthatvaM / etAvanti phalAni zaucabhAvanayaiva bhavanti / taduktaM "sattvazuddhisaumanasyaikAgryendriyajayAtmadarzanayogyatvAni ca " [pA.yo.sU. 2- 41]
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvatrizikA/bloka-3 TIkArca - zIva ... tti zocanI bhAvanA vaDe=AtmAne pavitra karavA mATe karavAmAM AvatI zocabhAvanA vaDe, svAMganI jugupsA-kAraNanA svarUpanA paryAlocana dvArA arthAt zarIranI niSpattinuM je kAraNa azucimaya padArtho che, tenA paryAlocana dvArA svIkAyAnI dhRNA thAya che. te jugupsAnuM svarUpa batAve che - A kAyA azucivALI che. ahIM azucivALI A kAyAmAM, Agraha= mamatva, karavuM joIe nahIM." rUti' zabda kAyAnI jugupsAnA svarUpakathananI samApti mATe che. vaLI zaucabhAvanAthI anya kayuM phaLa thAya che ? te batAve che - ane te rIte kAraNanA svarUpanA paryAlocanane kAraNe kAyA pratye jugupsA karI te rIte, avya kAyAvALA sAthe asaMgama tenA saMparkanuM parivarjana, thAya che. temAM yukti batAve che - te te avadhanA darzanathI kAyAnA te te doSonA darzanathI, kharekhara ! potAnI ja kAyAnI je jugupsA kare che, te tevA prakAranI parakIya kAyA sAthe kevI rIte saMsargane anubhave ? te kahevAyuM che=zaucabhAvanAthI zuM thAya che ? te pAtaMjala yogasUtra 2-40mAM kahevAyuM che - zaucathI svaaMgamAM=potAnI kAyAmAM, jugupsA ane parakAyA sAthe asaMsarga thAya che." zaucabhAvanAthI anya zuM pragaTa thAya che ? te batAve che - ane prakAzasukhAtmaka susattvanI zuddhi thAya che=rajas ane tamasa dvArA arthAt rAgadveSa dvArA abhibhava thAya che. saumanasyaHkhedanA anubhavane kAraNe arthAt zarIranI ALapaMpALakRta zramanA anubhavanA kAraNe mAnasika prIti, ekAgya=liyata viSayamAM cittanuM svairya, akSono=Indriyono, jaya= viSayothI parAkSukha evI indriyonuM svaAtmAmAM avasthAna arthAt indriyonuM padArthanA paricchedanarUpa potAnA svarUpamAM avasthAna, ane yogyatA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-3 vivekakhyAtirUpa AtmadarzanamAM samarthapaNuM : ATalAM phLo zaucabhAvanAthI ja thAya che. te kahevAyuM che=zaucabhAvanAthI ATalAM phLo thAya che, te pAtaMjalayogasUtra-2-40mAM kahevAyuM che - . "sattvanI zuddhi, saumanasya, ekAgratA, indriyajaya ane AtmadarzanayogyatA thAya che." 'ti' zabda pAtaMjalayogasUtranA uddharaNanI samAptimAM che. (pA.yo.sa. 2-80) 11311 noMdha :- TIkAmAM 'susattvasya'nA sthAne 'sattvakSya' e zloka pramANe pATha joIe ane pAtaMjalayogasUtranA uddharaNamAM paNa 'susattvazuddhi' nA sthAne 'sattvazuddhi' zabda che. bhAvArtha: zaucabhAvanAnAM phaLa H bIjI dRSTivALA yogIne zaucAdi pAMca niyamo pragaTe che. temAM AtmAne pavitra ka2vA mATe zaucabhAvanA karavAmAM Ave to nIcenAM sAta phaLo prApta thAya che. 4 (1) svAMge jugupsA H- bIjI daSTivALA yogIne zaucabhAvathI potAnI kAyAmAM jugupsA=ghRNA, thAya che. te vicAre che ke 'A kAyA azucimaya che, lohI, mAMsa, hADakAMno Dhagalo che, satata azuci temAMthI vahyA kare che. mATe AvI A kAyAmAM mAre mamatva na karavuM joIe.' (2) bIjAnI kAyA sAthe asaMga H- A yogIne potAnI kAyAnuM AvuM jugupsanIya svarUpa lAge che, tethI tene bIjAnI kAyA sAthe saMga ka2vAnI vRtti thatI nathI. (3) sattvazuddhi :- zaucabhAvanAne kAraNe A yogIne kAyA pratyeno rAgadveSano bhAva ghaTavAthI prakAza ane sukhAtmaka sattvanI zuddhi thAya che. Azaya e che ke zarIra pratye jugupsA thavAthI zarIrano rAga ghaTato jAya che, bhogAdinI lAlasA ghaTatI jAya che ane bhogaklezarahita evA AtmAnA svarUpano bodha thato jAya che, je prakAzAtmaka AtmAno pariNAma che; ane bhogathI vimukhabhAvamAM ja svasthatAnA sukhano tene anubhava thAya che, je
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-3-4 sukhAtmaka AtmAno pariNAma che. te batAvavA mATe ja ahIM kahyuM ke zaucabhAvanAthI prakAza-sukhAtmaka sattvanI zuddhi thAya che. (4) saumanasya :- khedanA ananubhavane kAraNe mAnasika prIti thAya te saumanasya. zaucabhAvanAne kAraNe deha jugupsanIya lAgavAthI tenI ALapaMpALa karavAnI manovRtti ghaTe che, jethI dehanI ALapaMpALa mATe zrama karavArUpa khedano ananubhava thavAne kAraNe mAnasika AnaMda thAya che. (5) ekAgratA :- zaucabhAvanAne kAraNe kAyA pratyenuM mamatva ghaTavAthI yogasAdhanAnA mArgamAM ekAgratA Ave che. (6) iMdriyono jaya :- kAyA pratyenuM mamatva ghaTavAthI kAyAne anukULa viSayo pratye paNa mamatva ghaTe che, ane badhA jIvonI kAyA jugupsanIya dekhAvAthI koInAM rUparaMga joIne iMdriyo viSayaabhimukha jatI nathI. tethI zaucabhAvanAthI indriyono jaya thAya che. (7) AtmAnAM darzana karavAviSayaka yogyatA:- bhogAdinI manovRtti ghaTavAthI indriyonA jayane kAraNe vivekakhyAti arthAt zarIra ane AtmAnA bhedajJAnarUpa Atmadarzana karavA viSayaka yogyatA pragaTe che. bIjI dRSTivALA yogIo zaucabhAvanA karatA hoya che, jenA kAraNe uparyukta sAta phaLo kramasara teone prApta thAya che. badhA ja bIjI dRSTivALA yogIone A phaLo prApta thAya tevo niyama nathI, topaNa bIjI dRSTivALA jIvonI zaucabhAvanAnI pravRtti te phaLanI niSpattinI bhUmikArUpa che, ane koIka yogIne te phaLo pragaTa paNa thayAM hoya. jyAre pahelI dRSTivALA yogIone to yamAdinI sthUla AcaraNAthI adhika zaucAdi bhAvanAmAM kevI rIte yatna karavo, teno bodha hoto nathI. tethI jyAre Avo bodha pragaTe tyAre jIva bIjI dRSTimAM Ave che. Imall avataraNikA : zloka-ramAM pAMca niyama batAvyA. temAM zauca nAmanA niyamanA prAdurbhAvathI kayAM phaLo prApta thAya che, te zloka-3mAM batAvyuM. have saMtoSAdi cAra niyamanA prAdurbhAvathI kayAM kayAM phaLo maLe che, te batAve che - thAya che. A batAve che to vAlI cA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 tArAditrayadvAciMzikA/bloka-4 zTos: santoSAduttamaM saukhyaM svAdhyAyAdiSTadarzanam / tapaso'GgAkSayoH siddhiH samAdhiH praNidhAnataH / / 4 / / manvayArtha : santoSAd uttamaM saukhyaM saMtoSathI uttama suNa, svAdhyAyAdiSTadarzanam svAdhyAyathI EN, tapaso'GgAkSayoH siddhiH-tapathI saMganIyAnI sane sakSanIndriyonI, sisane praNidhAnataH samAdhi:=pradhAnathI vatAnA pradhAnathI, samAdhi thAya che. // 4 // loArtha : saMtoSathI uttama sukha, svAdhyAyathI ISTadarzana, tapathI kAyA ane IndriyonI siddhi ane devatAnA praNidhAnathI samAdhi thAya che. II4ll TIDA :__ santoSAditi-santoSAt svabhyastAt yogina uttamam atizayitaM, saukhyaM bhavati, yasya bAhyendriyaprabhavaM sukhaM zatAMzenApi na samaM / tadAha - "santoSAdanuttamaH sukhalAbhaH" [pA.yo.sU.2-42] / svAdhyAyAt svabhyastAdiSTadarzanaM japyamAnamantrAbhipretadevatAdarzanaM bhavati / tadAha - "svAdhyAyAdiSTadevatAsaMprayoga:" [pA.yo.sU. 2-44] tapasaH svabhyastAt klezAdyazucikSayadvArA aGgAkSayo:-kAyendriyayoH, siddhiH, yathecchamaNutvamahattvAdiprAptisUkSmavyavahitaviprakRSTadarzanasAmarthyalakSaNotkarSa: syAt / yathoktaM - "kAyendriyasiddhirazucikSayAttapasaH" [pA.yo.sU. 2-43] / praNidhAnata-IzvarapraNidhAnAt samAdhi: syAt, IzvarabhaktyA prasanno hIzvaro'ntarAyarUpAn klezAn parihatya samAdhimudbodhayatIti / yathoktaM - __ "samAdhisiddhirIzvarapraNidhAnAd" [pA.yo.sU.2-45] iti tapa:svAdhyAyezvarapraNidhAnAnAM trayANAmapi ca zobhanAdhyavasAyalakSaNatvena klezakAryapratibandhadvArA samAdhyanukUlatvameva zrUyate / yathoktaM - "tapa:svAdhyAyezvarapraNidhAnAni kriyAyogaH [2-1] samAdhibhAvanArthaH klezatanukaraNArthazca" [2-2] iti / / 4 / /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-4 TIkArya : santoSAt vattezatanuvarArthakveti" [2-2] suabhyasta evA saMtoSathI yogIone uttama=atizayita, sukha thAya che. bAhya indriyathI utpanna thayeluM sukha zatAMzathI paNa jenI samAna nathI=saMtoSathI thayelA sukhanI samAna nathI. te kahe cheHsaMtoSathI thatA sukhane pAtaMjala yogasUtra-2-42mAM kahe che - "saMtoSathI anuttama sukhanI prApti thAya che." suabhyasta evA svAdhyAyathI ISTanuM darzana japa karAtA maMtrathI abhipreta evA devatAnuM darzana, thAya che. te kahe cheHsvAdhyAyathI thatAM phaLane pAtaMjala yogasUtra-2-44mAM kahe che - "svAdhyAyathI ISTadevatAno saMprayoga thAya che." suabhyasta evA tapathI phlezArirUpa azucitA kSaya dvArA aMga ane akSanI=kAyA ane IndriyonI siddhi thAya che. te siddhi batAve che - IcchA pramANe kAyAne aNupaNAnI, mahatpaNA AdinI prApti=prApti lakSaNa utkarSa, thAya che; ane indriyomAM sUkSma sUkSma padArthonA, vyavahita= koInuM vacce vyavadhAna hoya tevA padArthonA, viprakRSTa=ati dUra rahelA padArthonA darzananA sAmartharUpa utkarSa thAya che. je pramANe kahevAyuM che=je pramANe tapanuM phaLa pAtaMjala yogasUtra2-43mAM kahevAyuM che - "tapathI azucinA kSayanA kAraNe kAyA ane indriyanI siddhi thAya che." praNidhAnathI=IzvarapraNidhAnathI samAdhi thAya che. IzvaranA praNidhAnathI samAdhi kaI rIte thAya che ? te spaSTa kare che - IzvaranI bhakti vaDe prasanna thayelA Izvara, kharekhara ! aMtarAyarUpa phlezone dUra karIne samAdhino udbodha kare che. ti' zabda samAdhinA svarUpa kathananI samAptimAM che. je pramANe kahevAyuM che=je pramANe devatApraNidhAnanuM phaLa pAtaMjala yogasUtra2-45mAM kahevAyuM che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-4 IzvarapraNidhAnathI samAdhinI siddhi che." "ti' pAtaMjala yogasUtranA uddharaNanI samAptimAM che. ane tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e traNanuM paNa zobhana adhyavasAya svarUpa hovAne kAraNe klezarUpa kAryanA pratibaMdha dvArA samAdhine anukULapaNuM ja saMbhaLAya che. je pramANe kahevAyuM cheetapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e traNenuM samAdhine anukULapaNuM che, te pAtaMjalayogasUtramAM kahevAyuM che - samAdhinI bhAvanA mATe ane klezane pAtaLA karavA mATe "tapa, svAdhyAya, IzvarapraNidhAna kriyAyoga che." (pA.yo.phU. 2-1/2-2) tti' zabda pAtaMjala yogasUtranA uddharaNanI samAptimAM che. jo bhAvArthasaMtoSa, svAdhyAya, tapa ane devatA praNidhAnanuM phaLa : pUrvazlokamAM pAMca niyamomAMthI zaucaniyamanuM phaLa batAvyuM. have A zlokamAM saMtoSAdi cAra niyamonAM phaLa batAve che - (2) saMtoSa niyama - bIjI dRSTimAM rahelA yogIo saMtoSa niyamanuM sevana kare che="Atmahita sAdhavA mATe saMtoSane keLavavo joIe te prakAranuM lakSya karIne prakRtine saMtoSavALI banAvavA yatna kare che; ane saMtoSa jyAre suabhyasta thAya che, tyAre yogIone atizaya sukha utpanna thAya che, jenI AgaLa bAhya iMdriyothI thayeluM sukha "somA bhAge paNa AvatuM nathI. (3) svAdhyAya niyama :- svAdhyAya eTale praNavapUrvaka maMtrano jApa. bIjI dRSTivALA yogI yogamArganI sAdhanAnA arthe svAdhyAyamAM yatna kare che, je japarUpa che, ane tenAthI je iSTadevatAno jApa kare che, tenuM darzana paNa thAya che. Azaya e che ke jyAre maMtrajApa suabhyasta bane che, tyAre te maMtrathI abhipreta evA devatAnuM pote sAkSAt darzana karatA hoya tevo pariNAma pragaTa thAya che. (4) tapa niyama :- bIjI dRSTivALA yogI tapaniyamano abhyAsa karatA hoya che, ane tapa jyAre suabhyasta thAya che, tyAre cittamAMthI rAgAdi svarUpa
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-4-5 13 klezAdi bhAvorUpa azucino kSaya thAya che, jethI kAyAnI siddhi ane indriyonI siddhi thAya che. kAyAnI siddhi thavAthI potAnI icchA pramANe kAyAne nAnImoTI Adi karI zake che, ane indriyonI siddhi thavAne kAraNe indriyothI sUkSma padArtho joI zake che, bhIMta AdinA vyavadhAnathI rahelA padArtho joI zake che ane dUranA kSetramAM rahelA padArthone paNa joI zake che. (5) devatApraNidhAna :- sarva kriyAonuM phaLanirapekSapaNA vaDe Izvarane samarpaNalakSaNa IzvarapraNidhAna che. A IzvarapraNidhAnathI Izvara prasanna thaze ane prasanna thayelA Izvara samAdhimAM aMtarAya karanArA phlezono nAza karIne samAdhine pragaTa kare che. joke sAkSAt Izvara kaMI karatA nathI, topaNa Izvarane AzrayIne karAyelI bhaktithI A phaLa prApta thAya che, tethI te IzvarakRta che, e prakAranA upacArane AzrayIne Izvara samAdhine pragaTa kare che tema kahela che. tapa, svAdhyAya ane devatApraNidhAna, A traNe paNa zobhana adhyavasAya hovAne kAraNe rAgAdi klezarUpa kAryanA pratibaMdha dvArA samAdhine anukULa bane che. tapanI kriyA, japanI kriyA ane sarva kriyAonuM Izvarane samarpaNa : A traNe suMdara adhyavasAyarUpa che. tethI te adhyavasAyathI phaLanirapekSapaNA vaDe rAgAdi klezarUpa mohanA kAryano pratibaMdha thAya che. tethI A traNe kriyAo jIvane samAdhine anukULa evI pariNati pragaTa kare che. ||4|| zloka H vijJAya niyamAnetAnevaM yogopakAriNaH / atreSu rato dRSTau bhavedicchAdikeSu hi / / 5 / / anvayArtha: i=A rIte=zrloka-3 ane 4mAM batAvyuM e rIte, yooparipaka tAn niyamAna vijJAya=yoganA upakArI evA A niyamone jANIne arthAt pUrvamAM varNana karAyelA zaucAdi pAMca niyamone jANIne atra sRSTo=A dRSTimAM=tArAdRSTimAM rahelA yogI tevu jJAtiveSu di=A icchAdika niyamomAM rato bhavet=rata thAya. // 5 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 tArAditrayadvAciMzikA)oka-5 zlokArtha : A rIte cogamAM upakArI evA A zaucAdi niyamone jANIne A daSTimAM rahelA yogI A IcchAdika niyamomAM rata thAya. paII TIkA - vijJAyeti-etAn-zaucAdIniyamAn evaM svAGgajugupsAdisAdhakatvena yogopakAriNa:-samAdhinimittAn vijJAya atra-tArAyAM dRSTAveteSu icchAdikeSu hi niyameSu rato bhavet, tathAjJAnasya tathArucihetutvAt, tadatra kAcitpratipattiH prazatA gAlA TIkArya : tAn>> prazatA A rIte=zloka-3 ane 4mAM batAvyuM e rIte, svAMga jugupsAdi sAdhakapaNA vaDe yogaupakArI samAdhinimitta, evA A zaucAdi niyamone jANIne, A tArAdaSTimAM rahelA yogI A IcchAdi niyamomAM rata thAya; kema ke te prakAranA jJAnanuM te prakAranI rucinuM hetupaNuM che= yogamArga hitakArI che te prakAranA jJAnanuM te prakAranA yogamAM pravRtti karAve tevI rucinuM hetupaNuM che. te kAraNathI ahIM-tArAdaSTimAM kaMIka pratipati batAvAI=IcchAdirUpa koIka niyamono svIkAra batAvAyo. pA. bhAvArtha :yoganA upakArI niyamomAM rata tArAdaSTivALA rogIo - pAtaMjalamatAnusAra "cittavRttinirodha e yoga che." tenuM sAkSAt kAraNa samAdhi che, ane zaucAdi niyamo svAMga jugupsAdinI siddhi Adi karavA dvArA kramazaH samAdhimAM nimitta bane che ema zloka-3-4mAM kahyuM e pramANe jANIne tArAdaSTivALA yogIo icchAdi niyamo sevavA mATe prayatnavALA bane che; kema ke tArAdaSTivALA yogIone jJAna che ke "mokSamAM javAno upAya cittavRttino nirodha che ane teno upAya samAdhi che ane samAdhi utpanna karavAno upAya svAMgajugupsAdi che ane svAMgajugupsAdi karavA mATe zaucAdimAM mAre yatna
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-pa-6 karavo joIe." tethI zaucabhAvanA AdimAM rata rahevA mATe bIjI dRSTivALA yogIo yatna kare che; kema ke tevA prakAranuM jJAna tevA prakAranI pravRtti karavAnI rucino hetu che. tethI tArAdaSTivALA yogIone pragaTa thayeluM jJAna tevA prakAranI pravRtti karAvavAne anukULa evI ruci utpanna karAve che. mATe tArASTimAM icchAdi cAra bhedomAMthI koIka bhedavALA niyamono svIkAra batAvAyo che. ApaNA avataraNikA: tArAdaSTimAM mitrAdaSTi karatAM kaMIka adhika bodha hovAne kAraNe jema niyama pragaTe che, tema anya kayA guNo pragaTe che ? te batAvavA mATe kahe che - zloka : bhavatyasyAmavicchinnA prItiyogakathAsu ca / yathAzaktyupacArazca bahumAnazca yogiSu / / 6 / / anvayArtha : ane --A tArAdaSTimAM yogAthAsu-yogakathAmAM vicchatrI pratiH avicchinna prIti ripu ca ane yogIomAM yathAzarUpathAra = yathAzakti AhArAdi dAnanI kriyA vaghumAnazca ane bahumAna bhavati thAya che. lign zlokArca - ane A daSTimAM yogakathAmAM avicchinna prIti ane yogIomAM yathAzakti AhArAdi dAnanI kriyA ane bahumAna thAya che. IIkA TIkA :__ bhavatIti-asyAM dRSTAvavicchinnA bhAvapratibandhasAratayA vicchedarahitA, yogakathAsu prItirbhavati, yogiSu-bhAvayogiSu yathAzakti svazaktyaucityenopacArazca grAsAdisampAdanena, bahumAnazca abhyutthAnaguNagAnAdinA, ayaM ca zuddhapakSapAtapuNyavipAkAdyogavRddhilAbhAntaraziSTasammatatvakSudropadravahAnyAdiphala rUti yam pAdarA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 tArAditrayahArnAizikA/bloka-1 TIkArca - mAM...... dhyeyam ! A dRSTimAM yogakathAmAM avicchinna=bhAvapratibaMdhasArapaNAthI vicchedarahita, yogakathAomAM prIti thAya che, ane yogIomAMbhAvayogIomAM yathAzakti svazaktinA aucityathI, grAsAdi saMpAdana dvArA upacAra che= bhakti karavAnI kriyA che, ane amyutthAna-guNagAnAdi dvArA bahumAna che, ane zuddha pakSapAtathI ja yogamArganA zuddha pakSapAtathI janya, puNyanA vipAkathI yogavRddhi pUrvamAM je yoganI prApti thaI che, tenAthI adhika yoganI prApti, lAbhAntara=anya lAbha arthAt yogavRddhi karatAM anya evA dhanAdino lAbha, ziSTa samatatva=ziSTa saMmatapaNuM arthAt ziSTa puruSone saMmata bane ane zudropadrava hAti=rogAdi ke daridratAdi je kSudra upadrava hoya teno nAza Adi phaLavALo A che yogIomAM upacAra ane bahumAna che, e pramANe jANavuM. list bhAvArthatArAdaSTivALA yogIne pragaTatA anya guNo - (1) yogakathAmAM prIti - tArAdRSTimAM rahelA yogIne yogakathAomAM bhAvathI pratibaMdha hoya che, tethI yogakathA sAMbhaLavA mATe avicchinna prIti varte che. jema bhoganA rAgI jIvane bhoganI pravRtti na hoya tyAre paNa bhoga pratye avicchinna prIti hoya che, tema A dRSTine pAmelA evA yogIne yogakathA sAMbhaLavAnI pravRtti na hoya tyAre paNa yogakathAmAM avicchinna prIti vartatI hoya che. (2) yogIono yathAzakti upacAra :- A dRSTimAM rahelA yogI bhAvayogIonI svazaktine anurUpa "mArA AhArAdi dAnathI A yogIonI yogasAdhanAnI vRddhi thAo' evA vivekapUrvaka AhArAdi dAna ApIne bhakti kare che. (3) yogIo prati bahumAna :- vaLI A dRSTivALA yogIne bhAvayogIo pratye atyaMta bahumAnabhAva hovAne kAraNe teono Adara-satkAra kare ane guNagAna Adi paNa kare che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 tArAditrayadvAbiMzikA/bloka-6-7 A dRSTimAM rahelA yogIono bhAvayogIo pratyeno AvA prakArano pakSapAta te zuddha pakSapAta che, ane te zuddha pakSapAtathI teo puNyAnubaMdhI puNya bAMdhe che; ane jyAre te puNyAnubaMdhI puNya vipAkamAM Ave che tyAre A yogIne nIce mujabanAM phaLo prApta thAya che. (1) yogavRddhi :- bhAvayogI pratyenA zuddha pakSapAtathI baMdhAtA puNyanA udayathI pUrva karatAM vizeSa prakAranA yogamAM yatna ullasita thavA rUpa yogavRddhi thAya che. (2) lAbhAMtara:- yogavRddhi sAthe anya lAbharUpe saMsAra avasthAmAM dhanAdino lAbha paNa thAya che. (3) ziSTasaMmatatA - vaLI AvA jIvo ucita pravRtti karanArA hovAthI ziSTa puruSone saMmata bane che. (4) zudropadrava hAni :- AvA jIvone koIka karmanA udayathI rogAdi thayA hoya to te rogAdirUpa zudra upadravonI hAni paNa thAya che. bhAvayogI pratye karAyelA bahumAnanA phaLarUpe A sarva lAbha thAya che, tema jANavuM. IIkA avataraNikA - vaLI bIjI dRSTimAM pragaTa thatA avya guNone kahe che - zloka - bhayaM na bhavajaM tIvra hIyate nocitakriyA / na cAnAbhogato'pi syAdatyantAnucitakriyA / / 7 / / anvayArtha: bhavana tIvra mayaM =saMsArathI utpanna thayelo tIvra bhaya nathI, notikriyA rIte ane ucita kriyA hIna thatI nathI, anAmo toDapa =ane anAbhogathI paNa atyAra na thA--atyaMta anucita kriyA na thAya. liaa
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 tArAditrayadvAtrizikAzloka-7 zlokArca - saMsArathI utpanna thayelo tIvra bhaya nathI, ucita kriyA hIna thatI nathI ane anAbhogathI paNa atyaMta anucita kriyA na thAya. ll7nA 'manAmo toDaji' ahIM '' thI e kahevuM che ke AbhogathI to anucita kriyA na thAya, paraMtu anAbhogathI paNa atyaMta anucita kriyA A yoganI daSTivALAmAM na thAya. IITii. TIkA :___ bhayamiti-bhavajaM-saMsArotpannaM tIvra bhayaM na bhavati, tathA'zubhA'pravRtteH, ucitA kriyA kvacidapi kArye na hIyate, sarvatraiva dharmAdarAt, na cAnAbhogato'pi= ajJAnAdapyatyantAnucitakriyA sAdhujananindAdikA syAt / / 7 / / TIkArca - bhavanaM=saMsArathI utpanna thayela=saMsAranA svarUpanA avalokanathI utpanna thayela, tIvra bhaya nathI; kema ke tevA prakAranAM azubha kRtyomAM apravRtti cheH saMsAranI viDaMbanA karAve tevA prakAranAM azubha kRtyomAM apravRtti che, vaLI koI paNa kAryamAM ucita kriyA hIna thatI nathI, kema ke sarvatra ja= sarva ja pravRttiomAM, dharmano Adara che, ane anAbhogathI paNa=ajJAnathI paNa, sAdhujanaviMdAdi atyaMta anucita kriyA na kare. zA ke "sAdhunananiri' ahIM 'madi' thI artha-kAmanI atyaMta niMdanIya pravRttinuM grahaNa karavuM. bhAvArthatArAdidaSTivALA yogInI ucita pravRtti : pUrvazlokamAM A dRSTimAM utpanna thatA yogakathAmAM prIti Adi traNa guNo batAvyA. have A zlokamAM A dRSTimAM pragaTa thatA anya traNa guNo batAve che - (4) bhavathI utpanna thato tIvra bhaya nathI:- saMsAranuM svarUpa janma, jarA, vyAdhi Adi aneka bhayothI vyApta che, ane vicArakane nirNaya thAya ke "mAro AtmA zAzvata che ane mArA vartamAnanAM kRtyo pramANe ja bhAvinuM sarjana che,"
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-7 19 ane vaLI potAnuM jIvana anucita pravRttiothI vyApta dekhAtuM hoya to bhavano atyaMta bhaya utpanna thAya; paraMtu bIjI dRSTivALA jIvo saMsAranI viDaMbanA karAve tevA prakAranI azubha pravRttio karatA nathI ane vicAraka paNa che. tethI jANe che ke "A bhava aneka bhayothI vyApta che, to paNa mane A yogamArga game che. vaLI huM tevA prakAranI azubha pravRtti karato nathI. mATe kramasara yogamArgamAM pravRtti karIne A bhavathI chUTIza." A prakAranI mArgAnusArI vicAraNAnA baLathI tene bhAvathI utpanna thato tIvra bhaya lAgato nathI. Ama chatAM kaMIka bhaya paNa lAge ja che, te batAvavA mATe ja tIvra bhaya nathI, tema zlokamAM kahyuM. chatAM kaMIka bhaya lAgavAnuM kAraNa bhavanuM bhayaMkara svarUpa tene dekhAya che, bhavonI viDaMbanA dekhAya che. tethI tene bhaya lAge che ke "jo huM pramAda karIza to huM paNa AvI bhavanI mahAparibhramaNAnI viDaMbanAne pAmIza." Avo kaMIka bhaya tene jAgRtinuM kAraNa bane che; ane ati bhaya nathI, tethI te vihvaLa banato nathI, e artha phalita thAya che. (5) ucita kriyAno tyAga karato nathI - A dRSTivALA jIvone sarva ja pravRttiomAM dharmano Adara hovAthI koIpaNa kAryamAM ucita kriyAnI hAni nathI, paraMtu sarva kRtyo ucita rIte kare che. eTale ke A jIva saMsAramAM rahelo hoya tyAre mAtA-pitA-svajanAdi sAthe je kaMI ucita kRtyo hoya te kare, ane dharmanA kSetramAM paNa potAnI zakti anusAra je ucita kRtyo hoya te kare; kema ke bIjI dRSTivALA jIvone kaMIka spaSTa bodha hovAthI dharmamAM Adara hoya che, ane dharma haMmezAM ucita kRtyo pratye pravRtti karAve che. ane te ucita kRtyo mArgAnusArInA 35 guNorUpa che. tethI A dRSTivALA jIvo prAyaH svabodhAnusAra mArgAnusArI kRtyomAM yatna kare che. (9) anAbhogathI paNa atyaMta anucita kriyA nathI - sAmAnya rIte jIva kaSAyane vaza thaIne anucita kriyA karato hoya che. A bIjI dRSTivALA jIvo paNa kaSAyane vaza thaIne kyAreka anucita kriyA paNa kare, Ama chatAM atyaMta anucita kriyA bIjI dRSTivALA jIvo anAbhogathI paNa karatA nathI; ane dharma, artha ane kAmanA viSayamAM bIjI dRSTivALA jIvone anucita pravRtti kyAreka thaI paNa zake che, topaNa kaMIka vivekavALA hovAthI sAdhujananI niMdA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 tArAditrayAtriAMzikA/zloka-7-8 Adi atyaMta anucita pravRtti karatAM nathI, ane artha, kAmamAM paNa atyaMta niMdanIya evI pravRttio anAbhogathI paNa karatA nathI. IILA avataraNikA :vaLI bIjI dRSTivALA jIvone anya zuM thAya che ? te batAve che - zloka : svakRtye vikale trAso jijJAsA saspRhAdhike / duHkhocchedArthinAM citre kathantAdhI: parizrame / / 8 / / anvayArtha : vizvasvakRtye trAsaE=vikala evA svakRtyamAM trAsa, vekasvabhUmikAnI uparanI bhUmikAmAM kRtyomAM samRdA nisAsA spRhA sahitanI jijJAsA, huM A kevI rIte karI zakuM?' evI spRhA sahitanI jijJAsA,vacchethinAduHkhanA ucchedanA arthI jIvonA, vinne parizrame citra parizramamAM=judA judA prakAranA kriyAyogamAM thantAthI kevI rIte huM jANI zakuM? e prakAranI buddhi. I8 zlokArca - vikala evA svakRtyamAM trAsa, adhikamAM saspRhA jijJAsA, duHkhanA ucchedanA arthI jIvonA judA judA prakAranA kriyAyogamAM karthatA buddhi. llciaa. TIkA - svakRtya iti-svakRtye svAcAre kAyotsargakaraNAdau, vikale vidhihIne, trAso 'hA virAdhako'ha'mityAzayalakSaNa:, adhike svabhUmikApekSayotkRSTe AcAryAdikRtye jijJAsA 'kathametadevaM syAditi' saspRhA'bhilASasahitA, duHkhocchedArthinAM saMsAraklezajihAsUnAM citre-nAnAvidhe, parizrame tattannItiprasiddhakriyAyoge kathantAdhI:-kathaMbhAvabuddhiH kathaM nAnAvidhA mumukSupravRttiH kAtsnyena jJAtuM zakyata iti / tadAha -
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditracaDhAtrizikA/zloka-8 "duHkharUpo bhavaH sarva ucchedo'sya kutaH katham / vitra satAM pravRtti sADazeSA zAyate tham" | (co.kR.4. sno-47) TIkA : svare ... tham" (yo.. sno-47) vikalamAM=vidhihIna evA svakRtyamAM= kAyotsargakaraNAdi svaAcAramAM "hA ! huM virAdhaka chuM e prakAranA AzayarUpa trAsa, adhikamAM=svabhUmikAnI apekSAe utkRSTa evA AcAryAdinA kRtyamAM, jijJAsA kaI rIte A pramANe thAya?= je pramANe A AcAryAdi A kRtya kare che, te pramANe mAruM kRtya kaI rIte thAya? e prakAre, saspRhA=abhilASasahita, jijJAsA, duHkhanA ucchedanA arthI jIvonA=saMsAranA klezanA tyAganA arthI jIvonA, citra= aneka prakAranA, parizramamAM te te nItithI prasiddha evA kriyAyogamAM, vattA kathaMbhAvanI buddhi arthAt judA judA prakAranI mumukSanI pravRtti munionI pravRtti, saMpUrNathI kevI rIte jANI zakAya ? e prakAranI buddhi. ti' zabda kathaMtAbuddhinA svarUpanI samAptimAM che. tene kahe cheHbIjI daSTimAM thayelI kathaMtAbuddhine kahe che - "sarva bhava duHkharUpa che, bhavano uccheda zenAthI thAya ? kevI rIte thAya ? ane munionI citrapravRtti che. te saMpUrNa kevI rIte jaNAya?" (yo.da.sa. 47) 585. bhAvArtha :tArAdaSTivALA yogInI jijJAsA ane ucita pravRttimAM thatI potAnI truTino saMtrAsa : zloka-6 ane 7mAM batAvyA te guNo bIjI dRSTivALA yogImAM hoya che. te sivAya paNa anya A dRSTimAM zuM thAya che ? te A zlokamAM batAve che - | (7) vikala evA svakRtyamAM trAsaH- bIjI dRSTivALA yogIo dharmamArgamAM pravRtti karatA hoya che. Ama chatAM anAdi bhavaabhyasta pramAdane kAraNe potAnA kAyotsargakaraNAdi kRtyo vidhivikala thatAM hoya tyAre A jIvone trAsa thAya che, ane vicAre che ke "hA ! huM virAdhaka chuM, jethI parama kalyANanA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-8 kAraNabhUta evAM kRtyone paNa samyaka karI zakato nathI.' A prakAranA adhyavasAyane kAraNe dhIme dhIme paNa potAnA kRtyonI truTio dUra karavA mATe yatna kare che. (8) adhikamAM saspRhA jijJAsA :- A dRSTivALA yogIo pote je bhUmikAmAM rahelA che, te bhUmikAnAM ucita kRtyonuM sevana karatA hoya che; paNa eTalAmAtrathI teone saMtoSa nathI, paraMtu potAnI bhUmikAnI apekSAthI uparanI bhUmikAnAM kRtyo viSayaka jijJAsA hoya che, ane vicAre che ke "kevI rIte A mahAtmA A kRtya karIne Atmahita sAdhe che ? huM paNa tene jANuM.' A prakAranI jijJAsA teone thAya che. vaLI te jANavAmAtramAM vizrAMta thatI nathI, paraMtu jANIne teone te kRtyo te rIte karavAno abhilASa paNa che. mATe teo bhAvayogIo pAsethI te kRtyone jANavAno yatna kare che, ane jANIne adhika adhika sevana mATe yatna kare che, ane zaktisaMcaya thAya tyAre te mahAtmAnI jema pote paNa te rIte kRtya karI zake che. (9) duHkhanA ucchedanA arthI jIvonA judA judA prakAranA kriyAyogamAM karthatAbuddhi :- A dRSTivALA yogIo vicAre che ke "saMsAranA klezane tyAga karanArA yogIonI judA judA prakAranI kriyAo te te zAstramAM prasiddha che, te sarva huM kevI rIte jANuM ? ke jethI huM paNa te prakAre kRtya karIne A saMsArano aMta karuM ? AnAthI e phalita thAya ke AvA jIvone saMsArano uccheda kaI pravRttithI thAya ? te pravRtti jANavAnI atyaMta icchA hoya che. tethI saMsAranA ucchada mATe je je zakya upAya dekhAya te te upAyamAM avazya yatna kare che. ahIM karthatAbuddhinA kathanamAM sAkSIrUpe yogadaSTi samuccayanuM uddharaNa ApyuM che. temAM kahyuM ke sarvabhava duHkharUpa che, to teno uccheda zenAthI che ? tenA khulAsArUpe A dRSTivALA vicAre che ke kSamAdi guNothI A bhavano uccheda che, to te kSamAdi guNo kevI rIte jaNAya ? to vicAre che ke munionI pravRttithI jaNAya. vaLI vicAre ke munionI citra pravRtti che, je saMpUrNa kevI rIte jaNAya ? arthAt jaNAya tema nathI. kema jaNAya tema nathI ? tenuM spaSTIkaraNa AgaLanA zloka-9mAM karela che. III
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-9 avataraNikA : pUrvazlokanA uttarArdhamAM kahyuM ke citraprakAranI mumukSuonI pravRtti che, ane te azeSa kevI rIte jaNAI zake ? arthAta jaNAtI nathI. kema jaNAtI nathI ? emAM yukti ApavA arthe kahe che - zloka : nAsmAkaM mahatI prajJA sumahAn zAstravistaraH / ziSTAH pramANamiha tadityasyAM manyate sadA / / 9 / / anvayArtha: (je kAraNathI) arvA amArI madatI prajJA =mahAna prajJA nathI= avisaMvAdI buddhi nathI; zAstravistAra: sumadA=zAstravistAra sumahAna che; (te kAraNathI judI judI mumukSanI pravRtti pUrNa pote jANI zakatA nathI tema pUrvazloka sAthe saMbaMdha che.) tethI ahIM-yogamArganI pravRttimAM, ziSTA=ziSTa puruSo mA = pramANa che. tigata AkapUrvamAM varNana karyuM e, masyAM cho A dRSTimAM sA=haMmezAM mate mAne che. ICI zlokArca - amArI mahAna prajJA nathI, sumahAna zAavistAra che; te kAraNathI ahIM yogamArganI pravRttimAM ziSTa puruSo pramANa che. A daSTimAM sadA mAne che. II-II TIkA : neti-nAsmAkaM mahatI prajJAvisaMvAdinI buddhiH, svaprajJAkalpite visaMvAdadarzanAt / tathA sumahAn apAraH zAstrasya vistaraH tat tasmAt ziSTA:sAdhujanasammatA: pramANamiha prastutavyatikare, yattairAcaritaM tadeva yathAzakti sAmAnyena kartuM yujyata ityarthaH / iti etad, asyAM dRSTau manyate sadA nittaram AzA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 tArAditrayAtrizikA/bloka-9 TIkArya : nAmAvaM. nirantaram ! amArI mahAna prajJA nathI=avisaMvAdI buddhi tathI; kema ke svaprajJAthI kalpanA karAyelA arthamAM visaMvAdanuM darzana che. ahIM prazna thAya ke potAnI prajJAthI mumukSuonI=munionI azeSa pravRttino nirNaya na thaI zake, topaNa zAstrathI munionI azeSa pravRttino nirNaya thaI zake che. tethI kahe che - tathA=ane zAstrano vistAra sumahAna che apAra che, ta--tamA-tethI, zikhA=sAdhujanasaMmata-uttamajanasaMmata, ahIM prastuta vyatikaramAM tatvanirNayanA prasaMgamAM, pramANa che. tenuM tAtparya spaSTa kare che - je teo vaDe AcaraNa karAyuM te jayathAzakti sAmAnyathI karavuM yogya che, e pramANe artha che. titie= pUrvamAM varNana karyuM che, A daSTimAM sadA niraMtara mAne che. hA. bhAvArtha :tArAdaSTivALA yogIno tattvane jANavAviSayaka madhyasthabhAva : A dRSTivALA yogIne vicAra Ave che ke mumukSuonI sarva pravRtti kema jANI zakAtI nathI ? tethI kahe che : amArAmAM mahAna prajJA nathI ke jethI teonI bAhya AcaraNAnA baLathI teomAM vartato kSamAdine anukULa prayatna kevo che, te jANI zakAya. potAnI mahAna prajJA kema nathI ? temAM te vicAre che ke potAnI prajJAthI vikalpita padArthomAM potAne ja pAchaLathI visaMvAda dekhAya che arthAt pote ja pUrve A pravRtti kSamAdiguNane anukULa che tema mAnI yatna karyo, chatAM te prayatnathI samAdiguNo pragaTyA nahIM, tevo visaMvAda dekhAya che. tethI nakkI thAya che ke mumukSuonI azeSa pravRtti pote jANI zakato nathI. vaLI te vicAre che ke bhale mArI pAse mahAna prajJA nathI, paraMtu zAstranA baLathI teno nirNaya thaI zake che. mATe zAstramAM yatna karavAmAM Ave to mumukSuonI azeSa pravRttinuM jJAna thaI zake, ane te jJAna pramANe pravRtti
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-9-10 karavAmAM Ave to kSamAdiguNo pragaTe, to bhavano uccheda thAya. mATe kSamAdiguNonI prAptinA upAyane jANavA mATe zAstramAM yatna karavo joIe. vaLI te vicAre che ke zAstrano vistAra sumahAna che arthAt yogamArgane anukULa pravRttine kahenArAM zAstrono vistAra ghaNo che, ane te zAstra dvArA pote mumukSuonI azeSa pravRtti jANI zake tema nathI. to have zuM karavuM ke jethI bhavano uccheda thAya ? tethI vicAre che ke saMsArano uccheda karavA arthe je kSamAdiguNo pragaTa karavA che, tenA viSayamAM kaI ucita pravRtti karavI joIe, te vyatikaramAM "ziSTa puruSo pramANa che,' e pramANe bIjI dRSTimAM sadA vicAre che. tenuM tAtparya TIkAmAM spaSTa karatAM kahe che - ziSTo pramANa che" eTale teoe AcaryuM che, te ja potAnI zakti pramANe sAmAnyathI karavuM yogya che. Azaya e che ke ziSTa puruSonI AcaraNAne anurUpa pote zakti pramANe yatna karato hoya, topaNa temanI pravRttine anurUpa temanA jevI ja pravRtti pote karI zake, tevo potAno kSayopazama nathI; tethI sAmAnyathI teonI AcaraNAne anusarato hoya, to te AcaraNAnA baLathI krame karIne vizeSa kSayopazama thAya; jethI jema ziSTa puruSo te AcaraNA karIne kSamAdiguNone meLavI zakyA, tema pote paNa sAmAnyathI temanuM anusaraNa kare to krame karIne temanI jema ja kSamAdiguNone prApta karaze ane to ja bhavano uccheda thaze. tethI ziSTa puruSonI pAchaLa cAlavAne anukULa nirmaLa prajJArUpa nirmaLa aMtaraca A bIjI dRSTimAM pragaTa thayela che. IIbhA -: balAdaSTi :avataraNikA - zloka-1 thI 9 parvata tArAdaSTinuM varNana karyuM. have balAdaSTine kahe che - zloka - sukhasthirAsanopetaM balAyAM darzanaM dRDham / parA ca tattvazuzrUSA na kSepo yogagocaraH / / 10 / / 1 * I
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 tArAditrayadvAdvizikA/bloka-10 anvayArtha : susthirasanopataM=sukhakAraka ane sthira evA AsanathI yukta, vastrAyAM balAdaSTimAM dRDha rarzana daDha darzana che, parA =ane prakRSTa tattvazuzruSA tattva sAMbhaLavAnI IcchA che, yA vara=yogaviSayaka rakSepa =kSepa nathI. II10mAM zlokArca - sukhakAraka ane sthira evA AsanathI yukta balAdaSTimAM daTa darzana che ane prakRSTa tattvazuzruSA che, yogaviSayaka kSepa nathI. ll ll TIkA :__sukhamiti-sukham anudvejanIyaM sthiraM ca niSkampaM yadAsanaM tenopetaM-sahitaM, uktavizeSaNaviziSTasyaivAsanasya yogAGgatvAt yatpataJjali:- "sthirasukhamAsanam," [pA.yo.sU.2-46] iti, balAyAM dRSTau darzanaM dRDhaM kASThAgnikaNodyotasamamiti kRtvA, parA prakRSTA ca tattvazuzrUSA-tattvazravaNecchA jijJAsAsambhavAt, na kSepo yogagocarastadanudvege udvegajanyakSepAbhAvAt / / 10 / / TIkArca - suram.... nakSepamAvAn sukha=ahejanIya udvega na thAya tevuM ane sthira=niSkapa, evuM je Asana, tenAthI upeta=sahita, balAdaSTimAM darzana che, ema avaya che; kema ke kahevAyelA vizeSaNathI viziSTa ja AsananuM atuTejanIya ane niSkapa evA vizeSaNathI viziSTa ja AsananuM, yogAMgapaNuM che, je kAraNathI pataMjalie kahyuM che - "sthirasukhAsana che." (pA.yo.. 2-46) "rUti' zabda pataMjali RSinA uddharaNanI samAptimAM che. balAdaSTimAM darzana daDha che, kASThanA agnitA kaNanA udyota samAna che; kema ke ane parA=prakRSTa tattvazuzraSA che=tatva sAMbhaLavAnI IcchA che; kema ke jijJAsAthI saMbhava che, yogaviSayaka kSepa nathI; kema ke teno atuTega hote chate-yoganI pravRttino anuga hote chate, udvegajavya kSepano abhAva che. 10||
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/bloka-10 bhAvArtha : balAdaSTinuM svarUpa : balAdRSTine prApta yogIno bodha kevo hoya che ? ane kayA kayA guNo tene prApta thAya che ? te prastuta zlokamAM batAve che -- balAdRSTinuM darzana bodha - mitrAdRSTimAM rahelA yogIno bodha maMda hoya che, je yogamArganA prAraMbhika bodharUpa che, jethI mAtra bAhya AcaraNAmAM AtmakalyANanI buddhi thAya che. tArAdRSTimAM kaMIka spaSTa bodha thAya che ane tene kAraNe ja zauca-saMtoSAdi bhAvo tarapha teno yatna thAya che. temAM bAhya AcaraNA karatAM pariNAma taraphano kaMIka yatna dekhAya che. jyAre trIjI dRSTivALA yogIono bodha, pahelI be dRSTi karatAM kaMIka adhika che, kaMIka atizayatAvALo che, ane kASThaagnikaNanI upamAvALo hovAthI kaMIka daDha che. tethI pahelI be dRSTi karatAM dIrghakALa Take evo che, jethI pravRttikALamAM paNa kaMIka bodha anucuta rahe che. Asana - A dRSTimAM trIjuM yogAMga Asana pragaTe che. yoganI siddhi mATe suMdara mAnasayatna karavA arthe sukhakAraka ane niSkapa evuM Asana Avazyaka che; kema ke Asana pIDA thavAne kAraNe udvega pedA karatuM hoya to sAdhanAmAM sahAyaka bane nahIM. A dRSTivALA yogIe yogamArgamAM yatna karavA mATe Asana jIteluM hoya che. tethI anujanIya ane sthira evA AsananA baLathI yogamArgamAM pravRtti karavA yatna kare che. parA tattvazuzruSA - pahelI be dRSTi karatAM trIjI dRSTimAM kaMIka 2 adhika bodha hovAne kAraNe bIjI dRSTimAM thayelI jijJAsAnA baLathI ja vizeSa tattva dekhAya che, jethI tattvane sAMbhaLavA mATenI prakRSTa zuzruSA thAya che. A tattvazuzruSA zravaNanI sAmagrI prApta thAya to avazya tattvabodha prApta karAvIne vizrAMta thAya tevI hoya che, kema ke tattvajijJAsAmAMthI UThelI A zuzruSA che. tethI tattvanI prApti karAvyA vinA vizrAMta thAya nahIM. kriyAviSayaka kSepa nathI - bIjI dRSTimAM kaSTasAdhyatAjJAnajanya ALasarUpa uga doSa gayela che. je sAdhakane yogamArganI koIka pravRtti kaSTasAdhya dekhAya ane tenA kAraNe te pravRttimAM ALasa Ave to te pravRtti kadAca bAhyathI karato
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 tArAditrayAtrizikA/zloka-10-11 hoya topaNa te ugadoSathI AkrAMta hoya che. AthI pahelI dRSTimAM rahela yogIne koI anuSThAna kaSTasAdhya jaNAya to uddhagadoSathI yukta anuSThAna thAya che; ane je sAdhakane yogamArganI koIka pravRtti kaSTasAdhya che paraMtu asAdhya nathI tevuM jJAna hoya, ane te anuSThAna samyagU karavAnI balavAna icchA hoya, to svazakti anusAra apramAdabhAvathI avazya yatna kare, paNa udvegathI kare nahIM. AthI bIjI dRSTivALA jIvo udvega vagara dharmaanuSThAna kare che. bIjI dRSTivALA jIvo udvega vagara te pravRttimAM sudaDha yatna karyA kare to te pravRttikALamAM bIjI dRSTimAM hovA chatAM paNa kSepadoSa na hoya ane nimitta maLe to kSepadoSa AvI zake che, ane trIjI dRSTi prApta thayA pachI kSepadoSa jAya che; kema ke kSepane utpanna karavAmAM uga prabaLa kAraNa che arthAt udvega kSepano jivAtu=jivADanAra che, ane udvega gayA pachI pravRttimAM daDhatA na hoya to bIjI dRSTimAM kyAreka kSepadoSa AvI zake, paraMtu bIjI dRSTimAM paNa apramAdabhAvathI yatna hoya to #padoSa koIka anuSThAnamAM na paNa hoya. vaLI, trIjI dRSTimAM bodha adhika hovAthI prayatnamAM dRDhatA atizaya thAya che, tethI udvegane kAraNe utpanna thanAra kSepadoSa kyAreya Avato nathI. I1nA avataraNikA : pUrvazlokamAM sukhakAraka ane sthiraAsanayukta balAdaSTinuM daDha darzana hoya che, tema batAvyuM. tethI sukhakAraka ane sthiraAsana zenAthI pragaTe che? te batAve che - zloka : asattRSNAtvarAbhAvAt sthiraM ca sukhamAsanam / prayatnazlathatAnantyasamApattibalAdiha / / 11 / / anvayArtha : asavRtviramAvA--asattRSNA ane tvarAnA abhAvathI prayatnannathatInApattitratA=prayatnanI zlathatA=zithilapaNuM ane AtaMtyamAM samApattinA baLathI rUda ahIM balAdaSTimAM sthira ra sumArana--sthira ane sukhakAraka Asana che. ll115
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-11 zlokArca - asatatRSNA ane tvarAnA abhAvathI ane prayatnathI zlathatA ane AmaMtyamAM samApattinA baLathI balAdaSTimAM sthira ane sukhakAraka Asana che. ll11|| TIkA : asaditi-asattRSNAyA asundaralAlasAyA:, tvarAyA: cAnyAnyaphalautsukyalakSaNAyA, abhAvAt sthiraM sukhaM cAsanaM bhavati, prayatnasya zlathatA='aklezenaivAsanaM badhnAmItI' cchAyAmaGgalAghavena tanibandhaH, Anantye cAkAzAdigate samApatti: avadhAnena manastAdAtmyApAdanaM duHkhahetudehAhaMkArAbhAvaphalaM tabalAdiha vinAyabdo mavatiyo - "prayatnazathiAnattva(tta)samASyiAM " [pADayojU.247] pArA TIkArya : saMskRMyA...samAppiA " [..ra-47] asattRSNAnA=asuMdara lAlasAnA, ane anya anya phaLanI utsukatA svarUpa tvarAnA abhAvathI sthira ane sukhakAraka Asana thAya che. prayatnanI zlathatA="addezathI Asanane huM bAMdhuM," e prakAranI icchAmAM aMgalAghavathI teno tibaMdha che=Asanane bAMdhavAnI pravRtti che, ane AkAzAdigata AtaMtyamAM, samApatti cheH avadhAnathI duHkhanA hetubhUta evA dehamAM ahaMkAranA abhAvaphaLavALuM mananuM tAdAbhya ApAdana che. tenA baLathI=prayatnanI zlathatA ane AtaMtyamAM samApattinA baLathI, ahIM=balAdaSTimAM, thAya cheHsthira ane sukhakAraka Asana thAya che. je pramANe kahevAyuM che je pramANe pAtaMjala yogasUtra-2-47mAM kahevAyuM che - "prayatnanA zaithilya dvArA ane AtaMtyamAM samApatti dvArA sthira ane sukhakAraka Asana thAya che." li11II
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayahAtrizikA/bloka-11 bhAvArtha :balAdaSTimAM vartatA sthira ane sukhakAraka AsananuM svarUpa : trIjI dRSTimAM mokSane anukULa evuM AtmAnuM sthira ane sukhakAraka Asana pragaTa thAya che, jenAthI mokSane anukULa evI jIvanI uttama prakRti kramasara vikAsa pAmaze. jema pahelI dRSTimAM yamanA sevanathI saMsAranA bhAvothI vimukha jIvano yatna thayo, bIjI dRSTimAM niyamanA sevanathI mokSane anukULa evA koIka bhAvomAM jIvano yatna thayo, tema trIjI dRSTimAM sthiratApUrvaka ane sukhapUrvaka mokSane anurUpa citta niSpanna karavAno prayatna zarU thayo, je sthira sukha AsanarUpa che. balAdaSTimAM vartatA sthira ane sukhakAraka AsananuM kAraNa - (1) asattRSNA ane tvarAno abhAva - A sthira ane sukhakAraka Asana pragaTa thavAmAM asattRSNAno ane tvarAno abhAva kAraNa bane che. koI lakSya tarapha javA mATe yatna karatA sAdhakane indriyonI utsukatA thavAne kAraNe lakSyane choDI AjubAjunA padArthone jovAnI-jANavAnI je tRSNA thAya che, te asat tRSNA che. vastutaH svajIvananirvAhanI AvazyakatAthI adhika jenI tRSNA zAMta thaI che, tevA sAdhako dehanA rakSaNa mATe Avazyaka jarUriyAto prApta thaI jAya to anya anya padArthonI icchA karatA nathI, tethI mokSa sAdhaka anuSThAna sthiratAthI karI zake che. vaLI yogamArganI pravRtti karatI vakhate kArya zIdhra samApta karavAnI icchArUpa tvarA hoya topaNa te yogamArganI pravRtti samyagU thatI nathI, tethI trIjI dRSTivALA yogI tvarArahita dharmaanuSThAna kare che. (2) prayatnanI zlathatA ane AtaMtyamAM samApatti - asattRSNA ane tvarAno abhAva thayA pachI lakSyane niSpanna karavA arthe "addezathI huM Asanane bAMdhuM evI icchAthI aMgane zithila karIne Asanane bAMdhe, ane tyArapachI AkAzagata ane kALagata AtaMtyamAM samApatti karavA yatna kareaupayogapUrvaka mananuM tAdAbhya kare, to tenA baLathI sthira ane sukharUpa Asana thAya.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadrAsiMcikA/zloka-11-12 31 Azaya e che ke asat tRSNAno tyAga karI varArahita thaI AkAzanA anaMtapaNAne ane kALanA anaMtapaNAne sAme rAkhe, ane manane lakSya sAthe te rIte joDe ke jethI duHkhanA hetu evA deha pratye ahaMkArano abhAva thAya, to tenA kAraNe citta nirmamabhAvavALuM bane, jethI sthirasukhAsana niSpanna thAya. tAtparya e che ke moTA bhAganA jIvone dehamAM ahaMpaNAnI buddhi hoya che, tethI sthiratAthI yogamArganI pravRtti thatI nathI, paraMtu dehanI zAtAmAM ne dehanI azAtAnA nivartanamAM ja yatna thAya che. jyAre trIjI dRSTimAM rahelA yogI anaMta AkAza ane anaMta kALane sAme rAkhIne vicAre ke "A vizALa AkAzamAM ApaNe sarvatra rahenArA chIe ane sarva kALamAM astitva dharAvanArA chIe', A prakAre atyaMta bhAvana kare to kiMcitkALasthAyI ane kiMcit AkAzamAM rahenArA evA dehamAM ahaMkArano abhAva thAya che. A rIte asat tRSNAno abhAva tvarAno abhAva ane aMgaviSayaka yatnanI zithilatApUrvaka AsanamAM besIne yogI AmaMtyamAM cittanI samApatti kare to dehanA ahaMkAra vagaranA thaIne yogamArganI ucita pravRtti karavA samartha bane che. II11aaaa avataraNikA - balAdaSTimAM sthira ane sukhakAraka Asana pragaTa thAya che. te zenAthI pragaTa thAya che, te pUrvazlokamAM batAvyuM. have sthira ane sukhakAraka Asana pragaTa thayA pachI tenAthI zuM kArya thAya che ? te batAve che - zloka : ato'ntarAyavijayo dvandvAnabhihatistathA: (ti: parA) / dRSTadoSaparityAgaH praNidhAnapuraHsaraH / / 12 / / anvayArtha - ati =AnAthI yathokta AsanathI saMtarAvinayo=aMtarAyano vijaya= para AtyaMtikI nimiti: zItoSNAdi dvothI abhihati=duHkhanI aprApti, thAnapura:sara=praNidhAnapura:sarakhoparityAra=daSTa doSono parityAga. I12aa.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 zlokArtha : yathokta AsanathI aMtarAyano vijaya, Atyantika zItoSNAdi dvandvothI duHkhanI aprApti ane praNidhAnapuraHsara dRSTa doSono parityAga thAya che. II12cA tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-12 noMdha :- zlokamAM 'dAdAnamitistathA:' nA sthAne 'krAntAmiti: para' pAThAMtara che, je barAbara jaNAtA te pramANe artha karela che. TIkAH = ata iti ato yathoktAd-AsanAdantarAyANAm aGgamejayAdInAM vijayaH, dvandvaiH zItoSNAdibhiranabhihatirdu:khAprAptiH parA - AtyantikI, 'tato dvandvAnabhighAtaH ' [pA.yo.sU. 2- 48] ityukteH dRSTAnAM ca doSANAM manaHsthitijanitaklezAdInAM parityAgaH praNidhAnapurassara:- prazastAvadhAnapUrvaH / / 12 / / = TIkAryaH ato prazastAvadhAnapUrva: / AnAthI=yathokta AsanathI aMgamejayAdi aMtarAyono=aMgakaMpanAdi aMtarAyono, vijaya thAya che. parA=AtyantikI zItoSNAdi dvandvothI abhiti-duHkhanI aprApti, thAya che; kema ke 'tenAthI=AsanajayathI, dvandvano anabhighAta che' e pramANenI ukti che=pAtaMjalayogasUtra-2-48nuM e pramANenuM vacana che, ane praNidhAnapuraHsara= prazasta avadhAnapUrvaka, dRSTa evA manaHsthitithI utpanna thatA klezAdi doSono parityAga thAya che. / / 12 / * 'a5enAvi' ahIM 'Avi' thI duHkha, daurmanasya, zvAsa, prazvAsa Adi vikSeponuM grahaNa karavuM. bhAvArtha: trIjI dRSTivALA yogI potAnA bodhane anurUpa AsanamAM yatna karatA hoya tyAre asatRSNAno ane tvarAno abhAva vartato hoya che, ane cokkasa sthira AsanamAM besIne AkAzAdi AnaMtyamAM mananI samApattimAM yatna karatA hoya che, jethI dehamAM ahaMkArano abhAva varte che. tenA kAraNe nIcenA traNa guNo pragaTe che, te A pramANe =
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-12-13 (1) aMtarAyavijaya H- sthira ane sukhakAraka Asanane kAraNe sAdhanAmAM aMtarAya karanArA kaMpanAdi bhAvo u52 vijaya thAya che. (2) zItoSNAdi dvandvathI duHkhanI aprApti :- deha pratye mamatva ochuM thaI gayuM hovAthI zItoSNAdi dvandvo vaDe AtyaMtika duHkhanI aprApti thAya che. (3) praNidhAnapUrvaka duSTa doSono parityAga :- cittane anaMta AkAzAdigata sthApana karIne samApatti karelI hovAthI yoganiSpattinA praNidhAnapUrvaka dRSTa doSono parityAga thAya che. 33 Azaya e che ke anaMtakALa ane anaMta AkAza pratye manane sthira kareluM hovAthI 'huM sadA zAzvata chuM, ane mAtra dehamAM nahIM paNa cauda rAjalokamAM rahenAro chuM' evI buddhi thavAthI dehanuM mamatva ochuM thAya che, ane tethI potAnA lakSyanA praNidhAnapUrvaka dRSTa doSono parihAra karI zake che arthAt mAnasika asvasthatA Adi klezono parityAga karI zake che. sAmAnyathI dareka jIvane rAgAdi satAvatA hoya athavA to koIka ciMtAthI citta vyagra hoya to te mananI tevA prakAranI sthitithI janita klezo che; ane A klezo jIvone nirmaLa prajJA hoya to buddhirUpI cakSuthI dekhAya che, ane balAdaSTivALA yogI nirmaLa bodhane kAraNe svacittagata klezone jANIne AsanarUpa yogAMganA baLathI praNidhAnapUrvaka A dRSTa doSono parihAra karI zake che. 12 avataraNikA : zloka-10mAM balAdaeNSTimAM pragaTa thatA bhAvo batAvyA. tyArapachI balAdaSTimAM pragaTa thatuM sthira sukhakAraka Asana zenAthI thAya che ? ane tenAM kAryo zuM che ? te zloka-11-12mAM batAvyuM. have balAdRSTimAM pragaTa thatI parA tattvazuzruSA kevI che ? te batAve che zloka H kAntAjuSo vidagdhasya divyageyazrutau yathA / yUno bhavati zuzrUSA tathAsyAM tattvagocarA / / 13 / /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 anvayArtha: jAntAnuSaH vizvasya pUnaH=kAmitIthI yukta gItamAM nipuNa yuvAnane yathA=je pramANe vivyovazrutA=divya gItanA zravaNamAM zuzrUSA=sAMbhaLavAnI icchA mavati=hoya che, tathA=te pramANe aAM=A dRSTimAM tattvocarA= tattvaviSayaka zuzruSA hoya che. 119311 tArAditrayadvAtriMzikA/mloka-13 zlokArtha : kAminIyukta gItamAM nipuNa yuvAnane je pramANe divyagItanA zravaNamAM sAMbhaLavAnI IcchA thAya che, te pramANe A dRSTimAM tattvaviSayaka zuzrUSA hoya che. II13|| TIkA H kAnteti - kAntAjuSaH = kAminIsahitasya, vidagdhasya = geyanItinipuNasya, divyasyAtizayitasya geyasya kinnarAdisambandhinaH zrutau zravaNe yathA yUno = yauvanagAmino kAmino bhavati zuzrUSA, tathA'syAM = balAyAM tattvagocarA zuzrUSa / / 25 TIkArtha H kAntAjuSaH zuzrUSA / kinnarAdi saMbaMdhI divya=atizayita, evA gItanI zrutimAM=sAMbhaLavAmAM, je prakAre kAntAyukta=kAminI sahita, vidagdha= geyanItimAM nipuNa, evA yuvAnane=yauvanagAmI kAmIte, zuzrUSA thAya che, te pramANe tattvaviSayaka AmAM=balAdaeNSTimAM, zuzruSA thAya che. / / 13 / / bhAvArtha: balAdRSTimAM vartatA zuzruSA guNanuM svarUpa : koI yuvAna puruSa hoya, yuvAna avasthAnA zokhavALo hoya, gItAdimAM nipuNa hoya ane strI sahita hoya, evA yuvAnane kinnara saMbaMdhI gIta sAMbhaLavAmAM atyaMta icchA hoya che. tenA jevI tattvaviSayaka zuzruSA balAdRSTimAM varte che. tethI jo balAdaSTivALA yogIne tattva sAMbhaLavAnI sAmagrI maLe to atyaMta avadhAnapUrvaka tattvanA paramArthane jANavA mATe avazya yatna kare. I // 13 // .....
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpa tArAditrayadrAsiMzikA/zloka-14 avataraNikA : pUrvazloka-13mAM trIjI daSTimAM pragaTa thatI zuzraSAnuM svarUpa batAvyuM. tevA svarUpavALI zuzraSAthI anya zuzruSA vyartha che ane AvA prakAranI zuzraSAthI avazya karmakSaya thAya che, te batAvavA arthe kahe che - zloka : abhAve'syAH zrutaM vyarthaM bIjanyAsa ivoSare / zrutAbhAve'pi bhAve'syA dhruvaH karmakSayaH punaH / / 14 / / anvayArtha - bhAveDaca:=AnA abhAvamAM pUrvazlokamAM kahevAyelI zuzraSAnA abhAvamAM 3Sare vInacAsa rUvaEukhara bhUmimAM bIjavyAsanI jema zrutaM carthaka arthazravaNa vyartha thAya che. bhAve puna: vaLI AnA bhAvamAM ukta lakSaNavALI zuzraSAnA sadbhAvamAM zrutAmAvegapiarthazravaNanA abhAvamAM paNa dhruva kernakSaya =nakkI karmakSaya che. 14 zlokArca - abhAvamAM AvA prakAranI zuzruSAnA abhAvamAM, ukhara bhUmimAM bIjavAsanI jema arthazravaNa vyartha che. vaLI AvA prakAranI zuzruSAnA sabhAvamAM arthazravaNanA abhAvamAM paNa nakkI karmakSaya che. II14mAM "zrutAmAdsTS' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke arthazravaNamAM to karmakSaya che, paNa arthazravaNanA abhAvamAM paNa karmakSaya che. TIkA : abhAva iti-asyA: uktalakSaNazuzrUSAyA abhAve, zrutam arthazravaNaM vyarthaM, USara iva bIjanyAsaH, zrutAbhAve'pi arthazravaNAbhAve'pyasyA:-uktazuzrUSAyA bhAve punaH dhruvA nizcita: karmakSayaH, ato'nvayavyatirekAbhyAmiyameva pradhAnaphalakAraNamiti bhAvaH / / 14 / /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 tArAdiyAtrizikA/zloka-14 TIkArya : masyA ... mAvA AnA abhAvamAMsukta lakSaNavALI zuzraSAnA abhAvamAM, ukharabhUmimAM bIjavyAsanI jema zruta-arthazravaNa, vyartha che. vaLI zrutanA abhAvamAM paNa=arthazravaNanA abhAvamAM paNa, AnA bhAvamAM ukta zuzraSAnA bhAvamAM=sadbhAvamAM, vaLI dhruva=nizcita, karmakSaya che. AthI avayavyatireka dvArA A ja zuzraSA ja, pradhAna phaLanuM kAraNa che nirjarArUpa phaLanI prAptinuM prabaLa kAraNa che, e pramANe bhAva che-tAtparya che. 14 bhAvArtha - (i) zuzruSA vinA zAstrazravaNanI kriyA aphaLa :(ii) zravaNanA abhAvamAM paNa zuzruSA guNathI karmakSayanI prApti - tattva pratyenA tIvra pakSapAtathI tattva sAMbhaLavAnI je icchA pragaTI che, te zuzruSAguNa che, ane Avo zuzruSAguNa jene prApta thayo hoya tevo jIva tattvazravaNa kare to teno zuzruSAguNa avazya tattvaprAptimAM vizrAMta thAya che; ane jema ukharabhUmimAM bIjanuM vapana vyartha che, tema zuzruSAguNa vinAnI arthazravaNanI kriyA vyartha che. je vyaktine zuzruSAguNa pragaTelo che, ane arthazravaNanI sAmagrInA abhAvane kAraNe arthazravaNa na thAya to paNa zuzruSAguNa pragaTelo hovAthI tattva pratyenuM valaNa jIvaMta rahe che, jethI nizcita karmakSayanI prApti che. joke jIva jyAre tattva sAMbhaLavAnA vicAromAM ane tattva sAMbhaLavAnA upAyomAM prayatna karato hoya tyAre zuzraSAguNa khIlelI avasthAvALo hoya che, ane sAMbhaLavAnI kriyA kare che tyAre vizeSa rIte tattvane abhimukha yatna vartato hoya che, ane tattvanI prApti thAya che tyAre jIvamAM tenA karatAM paNa vizeSa prakAranI uttama pariNati varte che. tethI zuzruSAguNakALamAM je nirjarA thAya che, tenA karatAM zravaNakALamAM ghaNI adhika nirjarA thAya che, ane tenA karatAM paNa tattvanI prApti thAya che, tyAre adhika nirjarA thAya che. AmAM anvayavyatireka A pramANe che -
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 tArAditrayadvADhizikA/zloka-14-15 anvaya : 'tamAre tamAva:' zuzruSAnA bhAvamAM arthazravaNa hoya ke na hoya topaNa nirjarA che. A anvaya che. vyatireka : tamAre tamAva:' zuzruSA guNanA abhAvamAM arthazravaNa hoya ke na hoya topaNa nirjarA thatI nathI. A vyatireka che. AnAthI e nakkI thAya che ke zravaNanI kriyA karmakSaya pratye pradhAna kAraNa nathI, paraMtu zuzruSAguNa karmakSaya pratye pradhAna kAraNa che; chatAM jenAmAM zuzruSAguNa vartato hoya tenI zravaNanI kriyA paNa nirjarArUpa kAryamAM atizayatA kare che. tethI zuzruSA nirjarA pratye pradhAna kAraNa hovA chatAM zuzruSAyukta arthazravaNanI kriyA nirjarA pratye vizeSa kAraNa che. I14 avataraNikA : zloka-12mAM balAdaSTimAM thatAM kAryo batAvyAM. temAM have krama prApta kSepadoSanA abhAvanAM kAryo batAve che - bloka : yogArambha ihAkSepAt syAdupAyeSu kauzalam / upyamAne tarau dRSTA paya:sekena pInatA / / 15 / / anvayArtha:rUahIM balAdaSTimAM yorame yoganI pravRttimAM prakSepatrikSepadoSano abhAva hovAne kAraNe pAye upAyomAM kozanam sthA-kuzaLapaNuM thAya che. 3dhyamane tArI jema vAvaNI karAtA vRkSamAM pAse pANInA siMcanathI pInatA=haSTapuSTapaNuM dRSTA jovAyela che. 15 zlokArtha: balAdaSTimAM yoganI pravRttimAM #padoSano abhAva hovAne kAraNe upAyomAM kuzaLapaNuM thAya che. jema vAvaNI karAtA vRkSamAM pANInA siMcanathI haSTapuSTapaNuM jovAyela che. II15TI
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 tArAditrayadvAciMzikAzloka-15 TIkA :__ yogeti-iha-balAyAm, akSepA=anyatra cittAnyAsAdyogArambhe upAyeSu= yogasAdhaneSu kauzalaM dakSatvaM bhavati, uttarottaramativRddhiyogAditi bhAvaH, upyamAne tarau payAsekena pInatA dRSTA, tadvadihApyakSepeNaivamatipInatvalakSaNamupAyakauzalaM syAt, anyathA pUrNapayAsekaM vinoptasya taroriva prakRtAnuSThAnasya kAryamevAkauzalalakSaNaM syAditi bhAvaH / / 15 / / TIkArca - rU.. bhAva: ahIM balAdaSTimAM, yorame yoganI pravRttimAM akSepa hovAne kAraNe anyatra cittano abhyAsa hovAne kAraNe arthAt citanuM anyatra gamana nahIM hovAne kAraNe, upAyomAM yoganAM sAdhanomAM, kuzaLapaNuMka dakSapaNuM, thAya che; kema ke uttarottara matinI vRddhino yoga che, e pramANe bhAva che tAtparya che. temAM dRSTAMta batAve che - vAvaNI karAtA vRkSamAM pANInA siMcanathI haSTapuSTatA jovAyela che; tenI jema ahIM paNa yoganA upAyonI pravRttimAM paNa, akSepane kAraNe kSepadoSano abhAva hovAne kAraNe, A rIte vAvaNI karAtA vRkSamAM jema pANInA siMcanathI pItatA thaI e rIte, atipItatva svarUpa upAyanuM kuzaLapaNuM thAya, anyathA-kSepadoSano abhAva na hoya to, pUratA pANInA siMcana vinA vavAyelA vRkSanI jema, prakRti anuSThAnanuM yogaviSayaka anuSThAnanuM, akauzalyarUpa kRzapaNuM ja thAya, e pramANe bhAva che-tAtparya che. ApA bhAvArtha :balAdaSTimAM vartatA kSepadoSanA abhAve yoga pravRttinuM kauzalya : balAdRSTimAM prathama be dRSTi karatAM kaMIka baliSTha bodha hoya che. tethI yogaviSayaka dhyAna, japa, svAdhyAyAdi je kaMI pravRtti kare te arthaprayogamAtranI prItithI kare che, ane tenA kAraNe te kriyAmAM svazakti anusAra teno sudaDha
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayAtrizikA/zloka-15-16 39 yatna pravarte che, tethI kSepadoSano abhAva che; ane tenA kAraNe yoganiSpattimAM je je upAyo seve che, temAM dakSapaNuM Ave che, kema ke jema jema te yoganA upAyonuM sevana kare che, tema tema tenI uttarottara mati vRddhi pAme che arthAt upeya evA yoganI niSpattinuM kAraNa bane te rIte sevAtA evA yoganA upAyomAM uttarottara matinI vRddhi thAya che. tethI tenuM anuSThAna upeyane sAdhavA mATe adhika-adhika samartha bane che. AthI trIjI dRSTimAM mArgagamana zarU thAya che. A vAta dRSTAMtathI batAve che jema koI vRkSanI vAvaNI karatuM hoya tyAre tenA bIjane pANInuM siMcana karavAmAM Ave to te bIja ati puSTa bane che, tethI tenAthI thayeluM vRkSa paNa ati puSTa bane che; tema ahIM paNa kSepadoSa vagara yoganA upAyone trIjI dRSTivALA seve che, tethI yoganA upAyo pUrvapUrva karatAM uttarauttaramAM puSTa thatA jAya che, ane puSTa thayelA evA te upAyo upeyane sAdhavA mATe vizeSa samartha bane che; ane jema pramANopeta pANInA siMcana vinA vavAyeluM vRkSa hoya to te vRkSa kRza bane che, tema #padoSathI karAyeluM anuSThAna paNa akuzaLatA svarUpa kuzapaNAne prApta kare che. mATe yoganI niSpattimAM lepadoSano abhAva prabaLa kAraNa che. I1paNA -: dIprAdaSTi - avataraNikA : zloka-10 thI 15 paryata balAdaSTinuM varNana karyuM. have krama prApta dIprAdaSTine kahe che - zloka : prANAyAmavatI dIprA yogotthAnavivarjitA / tattvazravaNasaMyuktA sUkSmabodhamanAzritA / / 16 / / anvayArtha:prAthamavatI=prANAyAmavALI, yogAnavinatA=yogaviSayaka utthAnathI vajita, tattvazravAsaMyuvattA tatvazravaNathI yukta, sUkavothamanazrita sUkSmabodhathI rahita rIpra=dIprA che dIprAdaSTi che. I16.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zlokArtha : prANAyAmavALI, yoganA utthAnathI varjita, tattvazravaNathI yukta, sUkSmabodhathI rahita dIpAdaSTi che. 16|| TIkA H tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-16 prANAyAmavatIti prANAyAmavatI-prANAyAmasahitA dIprA dRSTiH, yogotthAnena vivarjitA prazAntavAhitAlAbhAt, tattvazravaNena saMyuktA zuzrUSAphalabhAvAt, sUkSmabodhena vivarjitA vedyasaMvedyapadAprApteH / / 16 / / TIkAryaHpraannaayaamvtii vedyasaMvedyaparAprApta: | prANAyAmavALI=prANAyAmathI sahita dIprAdRSTi che, yogaviSayaka utthAnadoSathI rahita che; kema ke prazAMtavAhitAno lAbha che. tattvazravaNathI saMyukta che; kema ke zuzrUSAnA phaLano sadbhAva che arthAt zuzrUSAguNanuM phaLa je tattvazravaNa che, teno sadbhAva che. sUkSmabodha vivarjita che-sUkSmabodharahita che; kema ke vedyasaMvedyapadanI aprApti che. 119911 ..... bhAvArtha: dIprArdaSTinuM svarUpa HprANAyAmathI yukta : A dRSTimAM cothuM yogAMga prANAyAma pragaTe che. prANAyAmanA traNa avayavo che : (1) recaka, (2) pUraka ane (3) kuMbhaka. haThayoganA prANAyAmamAM A recaka, pUraka ane kuMbhaka vAyune AzrayIne che, jyAre yogamArgamAM prANAyAma zubha bhAvo ane azubha bhAvone AzrayIne che. tethI cothI dRSTivALA jIvo potAnA bodhanA baLathI azubha bhAvonuM recana kare che, zubha bhAvonuM pUraNa kare che ane pUraNa thayelA zubha bhAvonuM kuMbhana kare che arthAt sthirIkaraNa kare che. tethI bhAvaprANAyAmavALI dIprAdaSTi che. A bhAvarecakAdinAM kAryo graMthakArazrI svayaM AgaLa batAvavAnA che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 tArAditrayAviMzikA/zloka-16 yogaviSayaka utthAnadoSathI rahita : cothI dRSTivALA jIvo je dharmaanuSThAna kare che, temAM yoganuM utthAna nathI arthAt bhagavadbhakti Adi sevAnA anuSThAnathI citta lakSya tarapha jAya te prakAranI svasthatA cittamAM varte che; kema ke prazAMtavAhitAnI prApti thayelI che. Azaya e che ke yogamArganA viSayamAM ghaNo spaSTa bodha hovAne kAraNe A dRSTimAM citta bAhya padArthonA AkarSaNa vinAnuM thayeluM che. tethI cothI dRSTinA bodhane anurUpa cittamAM rAgAdibhAvo zAMta thayelA che. tethI zAMtarasano pravAha cittamAM varte che, ane tenA kAraNe A dRSTivALA yogI je koI dharmaanuSThAna kare che, tenA dvArA vizeSa vizeSa prakAranA yoganI niSpatti karI zake tevo upazamabhAva varte che; jyAre trIjI dRSTivALA yogI kSepadoSa vagara pravRtti karatA hovA chatAM cittamAM tevA prakArano kaSAyono upazama nahIM hovAthI yoganI pravRttimAM utthAnadoSa nimittane pAmIne AvI zake che. tethI je anuSThAnanA sevanathI trIjI dRSTivALA yogIo yogamArgane ullasita kare che, tenA karatAM utthAnadoSa nahIM hovAne kAraNe te ja bhagavadbhakti Adi anuSThAnathI cothI dRSTivALA jIvo vizeSa prakAranA yogamArgane ullasita karI zake che. tattvazravaNa saMyukta : cothI dRSTimAM tattvazravaNa nAmano guNa pragaTe che, je zuzruSAguNanA phaLasvarUpa che. Azaya e che ke trIjI dRSTivALA yogIne tattva sAMbhaLavAno tIvra abhilASa hoya che; Ama chatAM zravaNanI kriyA na paNa thAya, ane sAmagrI maLe to zravaNanI kriyA kare, topaNa trIjI dRSTimAM zravaNaguNa pragaTelo nahIM hovAthI, cothI dRSTivALA yogIne zravaNaguNathI jevo samyapha bodha thAya che, tevo samyaku bodha trIjI dRSTivALA yogIne zravaNanI sAmagrIthI paNa thaI zakato nathI. Ama chatAM trIjI dRSTimAM rahelA zuzruSAguNavALA paNa jIvo zravaNanI sAmagrI meLavIne zravaNanI kriyAthI zravaNaguNane prApta karIne cothI dRSTine prApta kare che; jyAre cothI dRSTivALA yogIne to zuzruSAguNanA phaLarUpa zravaNaguNa
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 tArAditrayadvAjhizikA/bloka-16-17 pragaTelo che, tethI zaktinA prakarSathI zravaNanI sAmagrI meLavavA prayatna kare, ane kadAca tevA upadezaka na maLe topaNa yogagraMthAdinuM adhyayana karIne paNa zravaNaguNanA baLathI yogamArganA bodhamAM yatna kare che, ane cothI dRSTimAM pragaTa thayelo zravaNaguNa zIdhra samyagubodhanuM kAraNa bane che. ahIM vizeSa e che ke zloka-14mAM batAvyuM ke trIjI dRSTimAM zuzruSAguNavALAne zravaNakriyAno abhAva hoya to paNa zuzruSAguNathI karmakSayarUpa phaLa prApta thAya che, tema cothI dRSTimAM ema na kahyuM ke zravaNaguNavALA evA yogIne zravaNasAmagrIno abhAva hoya topaNa zravaNaguNane kAraNe nirjarArUpa phaLa prApta thAya che. tethI phalita thAya che ke zuzruSAguNavALA jIvone zravaNanI kriyA hoya, na paNa hoya; jyAre zravaNaguNavALA jIvone avazya zravaNakriyA hoya ja che. AthI arthathI e jaNAya che ke bAhya upadezaka na maLe topaNa zAstranA baLathI cothI dRSTivALA yogIo yogamArgane jANavA mATe avazya yatna kare che; je zravaNaguNanuM kArya che. sUkSmabodhavivarjitaH cothI dRSTi sUkSmabodhathI rahita che; kema ke vedasaMvedyapadanI prApti nathI. A kathanathI pUrvanI traNa dRSTio paNa sUkSmabodhathI varjita che, tema arthathI samajI levuM. sUkSmabodha eTale baMdha ane mokSanAM kAraNono yathArtha bodha; kema ke vedyasaMvedyapada sUmabodharUpa che, ane baMdha ane mokSanAM kAraNo baMdha ane mokSanA kAraNarUpe vedya che, ane te rIte ja yathArtha saMvedana je padamAM hoya te vedyasaMvedyapada, ane tevuM vedyasaMvedyapada cothI daSTi sudhI nathI. tethI yogamArgano ghaNo bodha hovA chatAM A dRSTi sUkSmabodhathI rahita che. I16 avataraNikA : pUrvazloka-16mAM kahyuM ke cothI dRSTi prANAyAmavALI che. tethI prANAyAma zuM che? te batAvavA mATe prathama dravyaprANAyAma batAve che, je prANAyAmone pataMjala RSie svIkAryA che; ane tyArapachI te prANAyAma yogamArgamAM kaI rIte upayogI nathI, ane kaI rIte upayogI che, tenuM spaSTIkaraNa karIne prastuta dRSTimAM bhAvaprANAyAma ja grahaNa karavAnA che, te vAta zloka-18 sudhI batAve che -
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-17 Acts: recakaH syAdbahirvRttirantavRttizca pUrakaH / kumbhakaH stambhavRttizca prANAyAmastridhetyayam / / 17 / / manvayArtha : bahirvRttiH recaka:-AvRtti reya antarvRttizca pUraka:-sane aMtati 524 stambhavRttizca kumbhaka:-sane staMbhavRtti duma syAt-thAya, iti methI ayam= mA tridhA: prAre prANAyAma:= prAyAma cha. / / 17 / / loArtha : bahivRti recaka ane aMtavRti pUraka ane AtmavRti kuMbhaka thAya, ethI A traNa prakAre prANAyAma che. ll17nA TI : recaka iti-bahirvRttiH zvAso recakaH syAt, antarvRttizca prazvAsa: pUrakaH, stambhavRttizca kumbhakaH, yasmin jalamiva kumbhe nizcalatayA prANo'vasthApyate, ityayaM tridhA prANAyAmA prANagativicchedaH / yadAha - "(tasminsati) zvAsaprazvAsayorgativicchedaH prANAyAmaH" [pA.yo.sU. 2-49] iti / ayaM ca nAsAdvAdazAntAdidezena, SaDviMzatimAtrAdipramANakAlena saGkhyayA ceyato vArAn kRta etAvadbhizca zvAsaprazvAsaiH prathama udghAto bhavatItyAdilakSaNopalakSito dIrghasUkSmasaMjJa AkhyAyate / yathoktaM - "sa tu bAhyAbhyantarastambhavRttirdezakAlasaGkhyAbhiH paridRSTo dIrghasUkSmasaMjJa (sUkSmaH)" [pA.yo.sU. 2-50] iti / bAhyAbhyantaraviSayau dvAdazAntahRdayanAbhicakrAdirUpa eva paryAlocyaiva sahasA taptopalanipatitajalanyAyena yugapat stambhavRttyA niSpadyamAnAt kumbhakAttatparyAlocanapUrvakatvamAtrabhedena ca caturtho'pi prANAyAma iSyate / yathoktaM - "bAhyAbhyantaraviSayAkSepI caturtha" [pA.yo.sU.2-51] iti / / 17 / /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 tArAdikayatAsiMzikA/bloka-17 TIkArya : vahivRtti: .... caturtha" [T.yo.phU.ra-12] bahivRtti zvAsa recaka thAya ane aMtati prabhAsa pUraka thAya ane staMbhavRtti kuMbhaka thAya, je prANAyAmamAM kuMbhakarUpa je prANAyAmamAM, kuMbhamAM jalanI jema nizcalapaNA vaDe prANa zvAsa, avasthApana karAya che. ethI A traNa prakAre prANAyAma che=prANagatino viccheda che arthAt prANane cokkasa rIte pravartAvavAthI prANanI je svAbhAvika gati thAya che, teno viccheda che. je kAraNathI kahe che je kAraNathI pAtaMjala yogasUtra-2-49mAM kahe che - "(te hote chate Asana, dhairya hote chate) zvAsa-prazvAsanI gatino viccheda prANAyAma che." 'tti' pAtaMjala yogasUtranA uddharaNanI samAptimAM che; ane nAsikAnA dvAdazAtAdi dezathI=bAra AMgaLa aMtavALA Adi dezathI, 26 mAtrAdi pramANavALA kALathI ane saMkhyAthI ATalI vAra ane ATalA zvAsaprazvAsathI karAyelo prathama udghAta thAya che ItyAdi lakSaNathI upalakSita= pUrvamAM varNana karAyelA deza, kALa ane saMkhyAthI upalakSita, evo A prANAyAma dIrgha-sUkSmasaMjJAvALo, kahevAya che. je pramANe kahevAyuM che=je pramANe pAtaMjala yogasUtra-2-50mAM kahevAyuM "vaLI te=prANAyAma, bAhya, atyaMtara ane khaMbhavRttivALo deza, kALa, saMkhyAdi vaDe jovAyelo dIrghasUkSma che." ti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. dvAdazAA hadaya-nAbhi-cakrAdirUpa bAhya atyaMtara viSayonuM paryAlocana karyA vagara ja sahasA tapelA upara paDatA jalanA nyAyathI, yugapat staMbhavRtti vaDe niSpadyamAna evA kuMbhakathI trIjA kuMbhakarUpa prANAyAmathI, ane tatparyAlocanapUrvakatvamAtranA bhedathI, caturtha paNa prANAyAma IcchAya che. je pramANe kahevAyuM che=je pramANe pAtaMjala yogasUtra-2-51mAM kahevAyuM che. "bAhya-atyaMtara viSayano AkSepI cotho che cotho prANAyAma che."
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 tArAditrayAviMzikAzloka-17-18 'ti' zabda pAtaMjalasUtranA uddharaNanI samAptimAM che. I17nA noMdha:- "dahazAntayanAmivirUpa ' nA sthAne 'dAzAstavayanAvivarUpava' pATha zuddha bhAse che. avataraNikA : pUrvazlokamAM traNa prakAranA prANAyAma batAvyA ane TIkAmAM te traNa prANAyAmathI atirikta cotho prANAyAma che, te batAvyuM. have te dravyaprANAyAma kaI rIte yogamArgamAM upayogI che? ane kaI rIte anupayogI che ? te spaSTa karatAM kahe che - zloka : dhAraNAyogyatA tasmAt prakAzAvaraNakSayaH / anyairuktaH kvaciccaitadyujyate yogyatAnugam / / 18 / / anvayArthaH a =avya vaDe tasmA-tenAthI te prANAyAmathI, gharaVTyogyatAdhAraNAnI yogyatA, zivarAkSathI=prakAzAvaraNano kSaya 3vetA kahevAyo che, tattva ane Araje anya vaDe kahevAyo che, e varitrakvacit yota nuSyayogyatA anusAra ghaTe che. 18 zlokArca - anya vaDe te prANAyAmathI dhAraNAnI yogyatA, prakAzAvaraNano kSaya kahevAyo che, ane A kavacit yogyatA anusAra ghaTe che. II18mAM TIkA :__ dhAraNeti-tasmAt prANAyAmAt dhAraNAnAM yogyatA, prANAyAmena sthirIkRtaM veta suna niyata thArthata ti, tai - thAra (su) yogyatA manasa:" [pA.yo.sU.2-53] iti, tathA prakAzasya cittasattvagatasya yadAvaraNaM klezarUpaM tatsayA, taLuM - "tata: kSIyate prazAvaraVm" rUti [pA:co.phU. 2-12] rUti ! ayamanyaiH pataJjalyAdibhiruktaH, bhagavatpravacane tu vyAkulatAhetutvena niSiddha
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 tArAditrayadvAtrizikA/bloka-18 eva zvAsaprazvAsarodhaH, yathAyogasamAdhAnameva pravRtteH zreyastvAt, prANarodhapalimanthasyAnatiprayojanatvAt / taduktaM - "ussAsaM Na NizaMbhai Abhiggahio vi kimua ceTThA u / sajjamaraNaM nirohe suhumussAsaM ca jayaNAe" / / (Avazyakaniyukti-1510) etacca-pataJjalyAdyuktaM kvacitpuruSavizeSa yogyatAnuga-yogyatAnusAri yujyate, nAnArucitvAdyoginAM, prANAyAmarucInAM prANAyAmenApi phalasiddheH. svarucisampattisiddhasyotsAhasya yogopAyatvAt, yathoktaM yogabindau - "utsAhAnnizcayAddharyAtsantoSAttattvadarzanAt / munernanapatthAt parthoi: prasidhdhati" (covindu jJo-42) kRti ! tasmAdyasya prANavRttinirodhenaivendriyavRttinirodhastasya tadupayoga iti tattvam 28aaaa TIkArya : tAt tattvam ! tenAthIete prANAyAmathI, dhAraNAnI yogyatA, prANAyAma dvArA sthira karAyeluM cita sukhapUrvaka niyata dezamAM dhAraNa karAya che. "ti' zabda prANAyAmathI dhAraNAnI yogyatA pragaTe che, te kathananI samAptimAM che. te kahevAyuM cheete pAtaMjala yogasUtra-2-53mAM kahevAyuM che - "ane dhAraNAmAM mananI yogyatA=prANAyAmathI dhAraNAmAM mananI yogyatA Ave che." ti zabda pAtaMjalanA uddharaNanI samAptimAM che. tathA=ane, cittasatvagata-cittanA satvaguNamAM rahela, prakAzanuM je klezarUpa AvaraNa, teno kSaya=prANAyAmathI te AvaraNano kSaya thAya che. te kahevAyuM cheete pAtaMjala yogasUtra-2-paramAM kahevAyuM che -"tenAthI=prANAyAmathI prakAzAvaraNa kSaya pAme che." "rUti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. avya evA pataMjali Adi vaDe A prANAyAmathI dhAraNAnI yogyatA pragaTe che e, uparanAM be sUtro dvArA kahevAyuM che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-18 paraMtu bhagavastravacanamAM vyAkuLatAnuM hetupaNuM hovAne kAraNe zvAsaprazvAsano rodha niSiddha ja che; kema ke yathAyoga samAdhAna jayathAyoga samAdhAnapUrvaka ja, pravRttinuM zreyapaNuM che arthAt je pramANe mana-vacanakAyAnA yogonI lakSyane anurUpa svasthatA rahe te rIte ja pravRttinuM zreyapaNuM che. vaLI prANAyAma bhagavAnanA pravacanamAM niSiddha kema che ? temAM anya hetu kahe che - prANarodhathI palimanthanuM yogamArganI pravRttinA vilaMbananuM, anatiprayojatapaNuM cheHkhAsa koI prayojana nathI. te kahevAyuM che=bhagavAnanA pravacanamAM zvAsaprazvAsa nirodhano niSedha che, te Avazayakalithukti gAthA-1510mAM kahevAyuM che - "abhigrahavALA paNa=mAraNAnika upasargo vakhate kAyAne vosirAvanAra paNa, ucchavAsano virodha karatA nathI, to vaLI ceSTAvALA-gocarI Adi ceSTA arthe kAyotsarga karanArA zuM ? arthAt udghAsano rodha kare nahIM, kema ke virodhamAM sagha maraNa thAya cheetarata ja maraNa thAya che, ane jayaNAthI sUkSma ucchavAsane choDe chIMka, bagAsuM vagere Ave tyAre kAyotsargakALamAM paNa muhapatti Adi mukha pAse rAkhavArUpa jayaNAthI ucchavAsane choDe." (A.ni. gAthA-1510) ane A pataMjali AdithI kahevAyeluM kvacit puruSavizeSamAM arthAt prANAyAmanI rucivALA puruSamAM, potAnuM yogyatAnusArI, ghaTe che; kema ke yogIonuM vividharucipaNuM che arthAt judI judI rucivALA yogIo hoya che. ahIM prazna thAya ke yogIonI judI judI ruci che, eTalA mAtrathI puruSavizeSamAM prANAyAma upayogI che, ema kema siddha thAya ? ethI kahe che - prANAyAmanI rucivALAone prANAyAmathI paNa phaLa siddha hovAthI puruSa vizeSamAM prANAyAma paNa yogyatA anusAra upayogI che. ahIM prazna thAya ke prANAyAmanI rucivALAne prANAyAmathI paNa phaLanI siddhi kema che ? tethI kahe che -
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/mloka-18 svarucinI saMpattithI-rucinA viSayabhUta padArthanI prAptithI, siddha evA utsAhanuM yogamAM upAyapaNuM che. 4. utsAha yogano upAya che, temAM 'thovatA' thI yogabiMdu zloka-419 nI sAkSI Ape che. je pramANe kahevAyuM che - "utsAhathI, nizrcayathI, dhairyathI, saMtoSathI, tattvanA darzanathI, janapadanA tyAgathI, A cha vaDe munino yoga niSpattine pAme che." 'kRti' zabda yogabiMdunA uddharaNanI samAptimAM che. TIkAmAM ahIM sudhI kahela kathananuM nigamana karatAM kahe che te kAraNathI jene prANavRttinA nirodhathI ja indriyanI vRttino nirodha che, tene teno=prANAyAmano upayoga che, e pramANe tattva che. / / 18 / bhAvArtha:bhAvaprANAyAmanuM phaLa H yogamArganI sAkSAt pravRtti dhAraNA, dhyAna ane samAdhithI thAya che, jyAre yoganAM anya yamAdi aMgo paraMparAe upakA2ka che, je vAta pUrvamAM graMthakAre karelI, ane yogamArganI sAkSAt pravRttinA aMgabhUta dhAraNAnI yogyatA prANAyAmathI thAya che, tethI prANAyAmane cothuM yogAMga svIkArela che. prANAyAmathI dhAraNAnI yogyatA pAtaMjala mata pramANe kaI rIte thAya che ? te spaSTa karatAM kahe che ke pUrvazlokamAM batAvela dravyaprANAyAma dvArA sthira karAyeluM citta sukhapUrvaka niyata dezamAM dhAraNa karI zakAya che, ane cittano sattvaguNagata je prakAza, tenuM je klezarUpa AvaraNa, teno kSaya thAya che. Azaya e che ke citta sAttvika, rAjasika ane tAmasika prakRtivALuM che. rAjasI ane tAmasI prakRtino udreka te sAttvika prakRtinuM AvaraNa che. prANAyAma dvArA sthira karAyeluM citta rAga-dveSanI AkuLatA vinAnuM bane che, tethI tenI sAttvika prakRti udayamAM Ave che. tethI e phalita thAya ke prANAyAma pUrve jenuM citta rAgAdithI AkuLa thaIne je te viSayomAM jatuM hatuM, te citta prANAyAma dvArA sthira bane tyAre te cittamAM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 tArAditrayadvAciMzikA/bloka-18 rAgAdi klezo ochA thAya che, ane tethI sAttvika prakRti ullasita thAya che, ane te sAttvika prakRti prakAzamaya che. tethI prANAyAma dvArA yogamArgane anukULa evI dhAraNAnI yogyatA pragaTe che. A pramANe pataMjali Adi vaDe kahevAyuM che. bhagavAnanA pravacanamAM zvAsa-prazvAsa nirodhano niSedha : bhagavAnanA pravacanamAM vyAkuLatAno hetu hovAne kAraNe zvAsa-prazvAsano nirodha niSiddha che. tethI zvAsa-prazvAsanA nirodharUpa prANAyAma zreya nathI, paraMtu je pramANe potAnA mana-vacana-kAyAnA yogonuM samAdhAna rahe te rIte pravRttinuM zreyapaNuM che. tethI e phalita thAya ke bhagavAnanA vacanAnusAra yogamArgamAM pravRtti karavAnA arthI jIve, cittane tattvathI bhAvita karIne je rIte mana-vacana ane kAyA samAdhipUrvaka yogamArgamAM pravRtti karI zake, te rIte pravRtti karavI ucita che, paraMtu prANAyAmamAM prayatna karavo ucita nathI; kema ke prANAyAmamAM karAyelo prayatna zvAsa-prazvAsanA rodharUpa hovAne kAraNe vyAkuLatAno hetu che arthAt yogamArganI pravRtti choDIne zvAsa-prazvAsanA nirodhanI kriyAmAM citta vyAkuLa rahe che, ane te zvAsano rodha kvacit mRtyu AdinuM paNa kAraNa banI zake. tethI je rIte potAnA yogo yogamArganI pravRtti mATe svasthatAthI pravartI zake, te rIte yogamArganI pravRtti karavI zreya che. vaLI bhagavAnanA pravacanamAM prANAyAmano niSedha kema karyo che ? temAM bIjo hetu kahe che - prANarodhathI palimanthanuM atiprayojanapaNuM che. Azaya e che ke jeTalA kALa sudhI prANAyAmamAM vyagra rahelA yogI yogamArganI pravRtti vilaMbanathI kare teTalA kALa sudhI yogamArganI pravRttino palimaMtha=vilaMba thAya che, te palimaMtha karavAnuM anatiprayojana che arthAt je sAdhaka prANAyAma vinA cittane tattvathI bhAvita karIne yogamArgamAM pravartAvI zakato hoya, teNe prANAyAmamAM zaktino vyaya karI yogamArganI pravRttino vilaMba karavo ucita
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-18 nathI. Ama chatAM, koI yogInuM citta prANAyAma vagara yogamArganI pravRttimAM sthiratA na karI zakatuM hoya tenI apekSAe prANAyAmanuM kaMIka prayojana paNa che. bAkI vagara prANAyAme je yogIo yogamArgamAM pravRtti karI zake che, tevA yogIo mATe yogamArganI pravRttinuM vilaMbana karavuM te prayojana vagaranuM che. prANAyAmano bhagavAnanA zAsanamAM niSedha che, tenA mATe AvazyakaniryuktinI gAthA sAkSIpATharUpe ApI, teno artha A pramANe che -- mAraNAntika upasargakALamAM jeNe abhigraha karyo che ke "jyAM sudhI A upasarga na jAya tyAM sudhI huM AhAra-pANI Adi sarvano tyAga karuM chuM ane A pramANe pratijJA karIne sthira kAyotsargamAM rahIne dhyAnamAM rahevA prayatna kare che, tevA sAdhakone paNa ucchavAsano nirodha niSedha karAyelo che, to ceSTA kAyotsarga karanAra arthAt bhikSAcaryAdi kriyAo nimitte kAyotsarga karanArAone to nakkI ucchavAsano nirodha karavo joIe nahIM; kema ke ucchavAsanA nirodhamAM sagha maraNa paNa thaI zake. tethI yatanApUrvaka sUkSma ucchavAsane mUke arthAt kAyotsargakALamAM bagAsuM Adi Ave to jIvarakSA arthe muhapatti Adi mukha pAse rAkhI yatanApUrvaka zvAsa mUke. A rIte prANAyAma karavo te AvazyakaniyuktinA vacanathI bhagavAnanA zAsanamAM niSiddha che. Ama chatAM, sarvajJanuM vacana anekAMtAtmaka che, tethI je jIvane prANAyAma dhAraNAnuM kAraNa banato hoya te jIvane AzrayIne prANAyAma karavAno niSedha nathI. te batAvavA arthe kahe che - pataMjaliRSie kahela dravya prANAyAma koI puruSa vizeSamAM dhAraNAnI yogyatAne anusaranAro thaI zake che. tethI tevA yogIo prANAyAma dvArA dhAraNAnI yogyatA pragaTa karIne dhAraNA dvArA sAkSAt yogamArgamAM yatna karI zake che. tevA yogIone AzrayIne dravya prANAyAmano niSedha nathI. ahIM prazna thAya ke koIka yogIne prANAyAma yogamArgamAM viddhabhUta che, to anya yogIne te prANAyAma dhAraNAnI yogyatAnuM kAraNa kaI rIte banI zake ? tethI kahe che -
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-18 yogIone judA judA prakAranI rUci che. tethI prANAyAmanI rucivALA yogIone prANAyAmathI paNa phaLanI siddhi che. Azaya e che ke bhagavAnanA zAsanamAM kahevAyelA yogomAMthI koIka yoga koIka yogIne AzrayIne guNasthAnakanI vRddhinuM kAraNa bane che, to te yoga anya yogIne AzrayIne guNasthAnakanI vRddhinuM kAraNa banato nathI, paraMtu aMtarAyanuM paNa kAraNa bane che. jema keTalAka yogIone tapa guNasthAnakanI vRddhinuM kAraNa bane che, to vaLI anya yogIone te tapa ja svAdhyAyamAM zaithilyanuM ApAdana karIne yogamArganI pravRttine zithila paNa kare che. te rIte je yogIo prANAyAma vagara sAkSAt dhAraNAyogamAM prayatna karI zake che, tevA yogIone prANAyAmanI kriyA yoganI pravRttimAM vilaMbananuM kAraNa bane che; paraMtu je yogIo prANAyAmanA baLathI mananI sthiratA utpanna karI zake che, ane prANAyAma dvArA sthira thayelA manathI yogamArgamAM pravRtti karI zake che, tevA yogIonI apekSAe prANAyAma paNa phaLasiddhinuM kAraNa che; ane temAM yukti batAve che -- svarucinI prAptithI siddha thayelo utsAha yogano upAya che. tethI je yogIne mana sthira karavA arthe prANAyAmamAM ruci che, tevA yogIne prANAyAma siddha thAya tyAre tenuM citta utsAhita thAya che, ane utsAhita thayeluM citta prANAyAmanA baLathI yogamArgamAM pravRtti karI zake che. A utsAha yogano upAya che. temAM yogabiMdu graMtha zloka-411no sAkSIpATha Apela che. teno artha A pramANe che - A zlokamAM munine yoganiSpattinAM cha kAraNo batAvyAM cheH (1) utsAhathI= vIryanA ullAsathI, (2) nizcayathI kartavya kAryamAM ekAgra pariNAmathI, (3) vairyathI=saMkaTa AvI paDe topaNa pratijJAthI calAyamAna nahIM thavAnA pairyathI, (4) saMtoSathI=AtmAmAM ramaNatAsvarUpa saMtoSathI, (5) tattvadarzanathI= yoga ja ahIM paramArtha che" e pramANe samAlocanathI, () janapadanA tyAgathI= gatAnugatika lokavyavahAranA tyAgathI. A cha vaDe munino arthAt yogIno yoga niSpattine pAme che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 je A pramANe (1) utsAha=vIryano ullAsa : yoga sAdhavA mATe tatpara thayelA yogIne jenAthI pote kArya sAdhI zake tenA pratye ruci hoya che, ane te sAmagrInI prApti thAya to utsAha Ave che. jema uttama sAmagrIthI bhagavAnanI bhakti karIne 'huM mArA AtmAnuM kalyANa karuM' evA prakAranA AzayavALo zrAvaka bhagavAnanI bhakti arthe koIka rIte dhAryA pramANe dhanAdi maLe to utsAhamAM AvIne bhagavAnanI bhakti kare che, tema je yogIne mana sthira ka2vA mATe prANAyAma pratye ruci che, ane pote prANAyAma sAdhI zake tyAre tene utsAha Ave che, ke 'have huM prANAyAmanA baLathI manane sthira karIne yogamArgamAM pravRtti karI zakIza', ane tevA utsAhane kAraNe mana sthira ka2vAmAM vIryano ullAsa thAya che, tevA yogI prANAyAmanA baLathI mana sthira karIne yogamArgamAM pravRtti karI zake che. (2) nizcaya=kartavyano ekAgra pariNAma : tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-18 - koI zrAvaka bhagavAnanI bhakti karavA tatpara thayelo hoya, ane tene kartavyano nirNaya hoya ke "A bhagavAnanI bhakti jo temanA guNonA smaraNapUrvaka ane vIryanA prakarSathI karavAmAM Ave to asaMgaanuSThAnanI prApti dvArA sAkSAt vItarAgatAnuM kAraNa che; Ama chatAM tenuM citta haju nirlepatAne pAmyuM nathI, tethI asaMgaanuSThAnanA kAraNabhUta vacanaanuSThAnarUpa saMyamane paNa te grahaNa karI zakato nathI; chatAM bhagavAnanI bhakti avazya paraMparAe vItarAgatAnuM kAraNa che evA nizcayapUrvaka kare to bhagavAna pratyeno vRddhi pAmato AdarabhAva temanA vacanAnusAra cAlavAnI zaktino saMcaya karAvIne asaMgaanuSThAna dvArA vItarAgatAnuM kAraNa bane che mATe kartavyano ekAgra pariNAma paNa yogano upAya che." (3) dhairya=saMkaTa AvI paDe topaNa pratijJAmAM avicalana : utsAhapUrvaka yoga sAdhavA mATe tatpara thayela yogI paNa, lakSyano spaSTa nirNaya na hoya to lakSyane anukULa yatna karI zake nahIM; ane koI yogI utsAhapUrvaka lakSyano spaSTa nirNaya karIne yogamArgamAM pravRtti karatA hoya,
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-18 53 Ama chatAM pravRttinA prAraMbhathI mAMDIne niSThA sudhI lakSyane anurUpa sudRDha upayogane pravartAvavAnuM dhairya na hoya to lakSyanA upayogamAM skhalanAo thAya che; paraMtu je yogI rAgAdithI AkuLa thayA vagara pratijJAkALa sudhI nirNIta thayelA lakSyane anurUpa upayogane pravartAvI zake, tenAmAM dhairya che; ane AvA dhairyavALA yogI vacce koI vighna Ave topaNa potAnI zaktine anurUpa te vighnanI upekSA karIne lakSyane anurUpa yatna kare che. vaLI, jeomAM lakSyane sAdhavAne anukULa dhairya nathI, teone vighna Ave to to yogamArganI pravRttimAM skhalanA thAya che, paraMtu bAhya vighna na Ave topaNa pratijJAkALa sudhI teo lakSyane anurUpa prayatna karI zakatA nathI. mATe dhairya paNa yoganiSpattimAM kAraNa che. (4) saMtoSa=AtmAmAM ramaNatArUpa saMtoSa : yogamArgamAM utsAhathI pravRtta thayelA yogI dhairyapUrvaka yatna karatA hoya, chatAM Atmika bhAvomAM rahevAmAM toSa na hoya to alpakALa pachI te pravRttimAM potAno yatna thaI zakato nathI; paraMtu jenuM citta Atmika bhAvomAM ja toSa pAmanAruM che, tevA yogI zakti hoya to anavarata yogamArgamAM pravRtti karI zake. jema saMyamanA arthI paNa zrAvaka mahAdhairyapUrvaka sAmAyika-pauSadha dvArA saMyamane anukULa zaktisaMcaya karatA hoya, topaNa AjIvana e ja bhAvomAM toSa laI zake tevo pariNAma jo teone pragaTyo na hoya, to sAmAyika Adi kALamAM vartatA uttama bhAvo pratye cittanuM AkarSaNa hovA chatAM, te pravRttine choDIne pharI saMsAranI anya pravRttimAM teo joDAya che; kema ke te bhAvomAMthI satata toSa laI zake tevuM uttama mAnasa haju teonuM taiyAra thayuM nathI. tethI Atmika bhAvomAMthI toSa levAnuM mAnasa paNa yogamArganI pravRttimAM kAraNa che. (5) tattvadarzana='yoga e ja paramArtha che' e pramANe samAlocana :yogamArgamAM pravRtta thayelA yogIo utsAhathI pravRtta thayA hoya, karttavyano sthira nirNaya hoya, dhairyapUrvaka pravRtti karatA hoya ane Atmika bhAvomAM ja toSa vartato hoya, chatAM vAraMvAra tattvanuM samAlocana na karavAmAM Ave to ja
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa4 tArAditrayadvAtrizikA/bloka-18-19 yogamArganI pravRtti zithila thavAno saMbhava rahe che. tethI yogIo vAraMvAra vicAre che ke "manuSyabhavano paramArtha yoga ja che, mATe leza paNa pramAda vinA yoganI niSpatti thAya te rIte ja mAre mana-vacana-kAyAne pravartAvavA joIe." A prakAranuM sUkSma samAlocana vAraMvAra kare to "yogamArga ja tattva che' tevo spaSTa bodha mAnasamAM rahevAthI yogamArganI pravRtti nirAkuLa bane che. mATe tattvadarzana paNa yogamArganI pravRttimAM kAraNa che. () janapada tyAga=gatAnugatika lokavyavahArano tyAga : jIve anAdikALathI gatAnugatika pravRtti karI che, paraMtu zAstraniyaMtrita pravRtti karI nathI. gatAnugatika pravRtti anAdibhavaabhyasta che, tethI yogamArgamAM pravRtta thayA pachI paNa pratikSaNa zAstravidhinuM samAlocana karIne, zAstrathI niyaMtrita lakSyane anurUpa prayatna na karavAmAM Ave to yoga niSpanna thAya nahi; ane jo gatAnugatika pravRttinA nivAraNa pratye upekSA karavAmAM Ave to utsAhAdi bhAvapUrvaka yogamArgamAM pravRtta thayelA yogIne paNa kyAreka zAstravidhithI aniyaMtrita pravRtti thavAne kAraNe te anuSThAna samyaguyoganiSpattinuM kAraNa banatuM nathI. tethI asmalita yogamArganI pravRtti arthe gatAnugatika lokavyavahArano tyAga karI zAstravyavahArathI pravRtti karavI joIe. JI18. avataraNikA : zloka-17mAM dravyaprANAyAma batAvyo ane zloka-18mAM pAtaMjala mate dravyaprANAyAma dhAraNA mATe kaI rIte upayogI che, ane bhagavAnanA zAsanamAM dravyaprANAyAmane koI puruSavizeSa sivAya kaI rIte anupayogI kahyo che, tenI spaSTatA karI. have cothI daSTivALA yogIne prANAyAma nAmanuM cothuM yogAMga pragaTe che, te bhAvaprANAyAma che, te batAvavA arthe kahe che - zloka - recanAd bAhyabhAvAnAmantarbhAvasya pUraNAt / kumbhanAnizcitArthasya prANAyAmazca bhAvataH / / 19 / /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa tArAditrayahAviMzikA/zloka-19 anvayArtha : vAhamAvAnAm revanA=bAhya bhAvonA recatathI, annavastha pUrA= aMdaranA bhAvonA pUraNathI, nizcitArthastha gumanA-nizcita arthatA sthirIkaraNathI mAvata: prApavAma=bhAvathI prANAyAma che. 19 zlokArca - bAhyabhAvonA racanathI, aMdaranA bhAvonA pUraNathI ane nizcita arthanA sthirIkaraNathI bhAvathI prANAyAma che. ll19ll. TIkA - recanAditi-bAhyabhAvAnAM kuTumbadArAdimamatvalakSaNAnAM recanAt, antarbhAvasya= zravaNajanitavivekalakSaNasya pUraNAt, nizcitArthasya kumbhanAt-sthirIkaraNAcca, bhAvataH prANAyAmo'yamevAvyabhicAreNa yogAGga, ata evoktaM - "prANAyAmavatI caturthamAvato bAvarevavimAvA" (yo... sno-17 vRtti) rUti pArA TIkArca - vAlamAvAnAM .. mAre dimAvA" (yo... -17 vRtti) kuTuMba, strI AdimAM mamatvasvarUpa bAhya bhAvonA recatathI, zravaNajanita= zravaNaguNathI utpA, evA viveka svarUpa aMtarbhAvanA pUraNathI ane nirmIta arthanA kuMbhanathI sthirIkaraNathI, bhAvathI prANAyAma che. A ja bhAvathI prANAyAma ja, avyabhicArathI yogAMga che yoganuM avyabhicArI kAraNa che arthAt niyata kAraNa che. AthI ja=pUrvamAM bhAvaprANAyAma batAvyo ane te bhAvaprANAyAma ja yogAMga che AthI ja, kahevAyuM cheH yogadaSTisamuccaya graMthanA zloka-57nI TIkAmAM kahevAyuM che - cothA aMganA bhAvane kAraNe prANAyAmavALI che=prANAyAmavALI cothI dRSTi che; kema ke bhAvarecakAdino bhAva che=sadbhAva che." "rUti' zabda yogadaSTi graMthanA uddharaNanI samAptimAM che. 19
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 bhAvArtha : tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-19 bhAvaprANAyAmanA prakAra H (1) bAhyabhAvonA recanarUpa prANAyAma :- cothI dRSTimAM tattvano nirNaya ka2vAne abhimukha zravaNaguNa pragaTyo che, zakti anusAra tattvazravaNamAM yatna kare che, ane tenAthI je kaMI bodha thAya che, tene anurUpa potAnAmAM vartatA bAhya bhAvono nirNaya karIne recana kare che arthAt te bAhya bhAvone kADhavA mATe yatna kare che. jema potAne je je nimittothI jyAM jyAM mamatva thatuM hoya tene samyag rIte jANIne, te te duSkRta pratye vimukhabhAva utpanna thAya te rIte duSkRtanI niMdA kare to potAnAmAM vartatA bAhya bhAvo kramasa2 ochA thAya che, je bAhya bhAvonA recanarUpa prANAyAma che. (2) aMtarbhAvonA pUraNarUpa prANAyAma :- tattvazravaNane kAraNe je kaMI viveka utpanna thAya te vivekarUpa aMtarbhAvanuM AtmAmAM sthApana te pUraNa che. jema muninA mAnasanuM svarUpa zAstravacanathI jANe, ane 'AvuM muninuM svarUpa ja mAre prApta karavuM che' te prakAre punaH punaH ciMtavana kare te AtmAmAM aMtarbhAvonA pUraNarUpa prANAyAma che. (3) niIta arthanA kuMbhanarUpa prANAyAma :- aMtarbhAvonuM pUraNa karyA pachI te bhAvone sthira ka2vA mATeno yatna te kuMbhana che. jema munibhAvanuM pAramArthika svarUpa jANIne punaH punaH ciMtavana karIne AtmAmAM te bhAvone bodharUpe praveza karAvyA pachI AtmAmAM te munibhAvane pragaTa karavA mATe je yatna karavAmAM Ave che, te nirNIta arthanA kuMbhanarUpa prANAyAma che, ane tenAthI potAnAmAM munibhAva sthira thAya che. A traNa prakArano bhAvaprANAyAma che arthAt bAhya bhAvone kADhavAnA pariNAmarUpa ane aMtarbhAvone pUravAnA pariNAmarUpa ane aMdaramAM pUrAyelA bhAvone te rIte AtmAmAM sthira karavAnA yatnarUpa traNa prakArano bhAvaprANAyAma che, ane A bhAvaprANAyAma avyabhicArI yogAMga che-cittanirodharUpa yoganuM aMga che. 195
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-20 avataraNikA : zloka-19mAM kahyuM ke cothI dRSTimAM bhAvaprANAyAma hoya che. have te bhAvaprANAyAmathI kayo guNa pragaTe che, te batAve che - zloka : prANebhyo'pi gururdharma: vinizcayAt / prANAMstyajanti dharmArthaM na dharmaM prANasaGkaTe / / 20 / / anvayArtha prAmyoDapi=prANathI paNa gu=mahAna gharma: dharma che, (tti-e prakAre) viniyA--vinizcaya hovAne kAraNe=bhAvaprANAyAmathI nizcaya thayelo hovAne kAraNe thaI=dharmane mATe prAI=prANono canakti tyAga kare che, prAsare prANanA saMkaTamAM thaI radharma nahIM dharmano tyAga karatA nathI. 20mAM zlokArca - "prANathI paNa mahAna dharma che" e prakAre vinizcaya hovAne kAraNe dharmane mATe prANono tyAga kare che, prANanA saMkaTamAM dharmano tyAga karatA nathI. ra0II TIkA - prANebhyo'pIti-prANebhyopi-indriyAdibhyo'pi guru:-mahattaro dharmaH, ityato bhAvaprANAyAmato vinizcayAt dharmArthaM prANAMstyajati, tatrotsargapravRtteH, ata eva na dharmaM tyajati prANasaGkaTe-prANakaSTe / / 20 / / TIkArya : prAmyo ..... prANavaSTa ! prANothI paNa=IndriyAdithI paNa arthAt IndriyAdi daza prANothI paNa, guru=mahAna, dharma che, e prakAre A bhAvaprANAyAmathI zloka-19mAM batAvela bhAvaprANAyAmathI, vinizcaya hovAne kAraNe=nirNaya hovAne kAraNe, dharma mATe prANono tyAga kare che;
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-20 kema ke temAM prANonA tyAgamAM utsargathI pravRtti che. AthI ja prANanA saMkaTamAM=prANanA kaSTamAM, dharmano tyAga karato nathI. ra01 ka zlokamAM 'tyanakti' nA sthAne TIkA pramANe tyati' pATha joIe. bhAvArtha - dIprAdaSTivALA rogIone prANathI paNa dharmanuM adhika mahattva : cothI dRSTivALA jIvo bhAvaprANAyAma kare che. tethI uttama bhAvavALA bane che ane te uttama bhAvane kAraNe "prANa karatAM paNa dharma mahAna che" tevo nizcaya thayelo hoya che. tethI dharma mATe prANano tyAga kare che. phakta apavAdathI prANa mATe dharmatyAga na paNa kare, te batAvavA mATe TIkAmAM kahyuM ke prANatyAgamAM utsargathI pravRtti hoya che. Azaya e che ke pote grahaNa karela pratijJArUpa dharmanA rakSaNa mATe prANanuM saMkaTa Ave to prANanA bhoge paNa cothI dRSTivALA jIvo dharmanuM rakSaNa kare. Ama chatAM, pratijJAnuM rakSaNa karavA jatAM samAdhino prazna Ave to apavAdathI samAdhinA rakSaNa arthe dravyaprANanA rakSaNamAM yatna kare che. tethI tevA prasaMge bAhya pratijJAne gauNa karIne dehanuM rakSaNa kare che. jema susAdhu jaMgalamAMthI pasAra thatA hoya ane koI hiMsaka prANI sAmethI AvatuM hoya ane potAnI cittanI bhUmikA evI saMpanna hoya, to samiti AdinuM ullaMghana karIne dehanuM rakSaNa karavA yatna na kare, paraMtu dehanA bhoge paNa samiti AdinA pAlanamAM ja yatna kare. jema pU. vajAcArye sAmethI AvatA siMhane joIne vicAra karyo ke "jo huM tvarAthI vRkSa upara caDhI jAuM to dehanuM rakSaNa thAya tema che", topaNa jIvarakSAnA zubha pariNAmathI jhADa para na caDhatAM teo tyAM ja dhyAnamAM besI jAya che, ane siMha AvIne temano vinAza kare che topaNa samatAnA pariNAmathI kevaLajJAnane pAme che; ane je sAdhu AvI samAdhimAM rahI zake tevI bhUmikAmAM nathI, tethI dehanA rakSaNa mATe yatna na kare to, hiMsaka prANInA humalAthI durgAnane prApta karIne saMyamanA pariNAmathI paNa bhraSTa thAya tevA hoya, tevA sAdhune AzrayIne dehanA rakSaNa mATe apavAdathI vRkSAdi upara caDavAnI bhagavAnanI AjJA che. te rIte cothI dRSTivALA jIvo
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa9 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-20-21 paNa jo utsarganI pravRttithI dharmanuM rakSaNa thatuM hoya to prANanA bhoge paNa dharmanuM rakSaNa kare, ane apavAdathI dharmanA rakSaNa arthe ja prANanuM paNa rakSaNa kare. 20 avataraNikA - zloka-19mAM batAvyuM ke cothI daSTivALA yogIo bhAvaprANAyAma kare che, ane zloka-20mAM batAvyuM ke bhAvaprANAyAmanA phaLarUpe cothI daSTivALA jIvone prANa karatAM paNa dharmanuM adhika mahatva jaNAya che. have prANa karatAM paNa dharmanuM adhika mahattva jaNAvAne kAraNe teo dharmanI vRddhinA arthe tatvazravaNamAM kevo yatna kare che ? te batAve che - zloka - puNyabIjaM nayatyevaM tattvazrutyA sadAzayaH / bhavakSArAmbhasastyAgAdvRddhiM madhuravAriNA / / 21 / / anvayArtha: parva A rIte=prANa karatAM paNa dharmane adhika svIkAryo e rIte, tattvazrA mathuravAritattvatirUpa madhura pANI dvArA savArathI=sadAzayavALA yogI vikSArASpasArAbhavarUpI khArA pANInA tyAgathI puSavIne vRddhi nathati= puNyabIjanI vRddhine kare che. ll11aaaa zlokArca - A rIte tatvazrutirUpa madhura pANI dvArA sadAzayavALA yogI, bhavarUpI khArA pANInA tyAgathI puNyabIjanI vRddhi kare che. ra1il TIkA - puNyabIjamiti-evaM-dharmasya prANebhyo'pyadhikatvapratipattyA, tatrotsargapravRttyA, tattvazrutyA tathAtattvazravaNena madhuravAriNA, sadAzaya:-zobhanapariNAma:, bhavalakSaNasya kSArAmbhasastyAgAt, puNyabIjaM vRddhi nayati / yathA hi madhurodakayogatastanmAdhuryAnavagame'pi bIjaM prarohamAdatte, tathA tattvazruteracintyasAmarthyAttattva
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ go tArAditrayadvAciMzikA/zloka-21 viSayaspaSTasaMvittyabhAve'pi atattvazravaNatyAgena tadyogAt puNyavRddhiH syAdeveti mAvaH sArA TIkArya : A rIte zloka-20mAM batAvyuM ke cothI dRSTivALA yogI prANathI paNa dharmane adhika mAne che e rIte, dharmanI prANathI paNa adhikapaNAnI pratipatti hovAnA kAraNe, tyAM=dharmamAM utsargathI pravRtti hovAthI kvacita tevA saMyogamAM dharmathI anya pravRtti hovA chatAM utsargathI=sAmAnyathI, dharmamAM ja cothI daSTivALA jIvonI pravRtti hovAthI tattvazrutirUpa madhura pANIthI te prakAranA tatvazravaNarUpa madhura pANIthI arthAt bodhanuM avaMdhyakAraNa bane te prakAranA tattvazravaNarUpa madhura pANIthI, sadAzayavALA= suMdara pariNAmavALA, bhavasvarUpa khArA pANInA tyAgathI, puNyabIjanI vRddhi kare che. kathA'-pUrvamAM kahyuM ke A rIte cothI dRSTimAM rahelA sadAzayavALA yogI tattvazrutirUpa madhura pANI dvArA puNyabIjanI vRddhi kare che, te vAta 'rathA'thI spaSTa kare che - madhura pANInA yogathI tenA mAdhuryatA anavagamamAM paNa jalanI madhuratA nahIM jANavA chatAM paNa, je pramANe ja bIja prarohane dhAraNa kare che vikAsane prApta kare che, te pramANe tatvazrutinA aciMtya sAmarthyathI tatvaviSayaka spaSTa saMvittinA abhAvamAM paNa atatvazravaNanA tyAga vaDe tenA yogathI tatvazravaNanA yogathI, puNya vRddhi thAya ja puNyabIjanI vRddhi thAya ja, e pramANeno bhAva che. pa21II bhAvArtha - tatvazravaNa guNanuM mAhAbhyaH (1) puNyabIjanI vRddhi - pUrvazlokamAM batAvyuM ke cothI dRSTivALA jIvone prANa karatAM paNa dharmanuM adhika mahattva che, tethI dharmane sAMbhaLavAno abhimukha bhAva teone atizaya che. AvA jIvone tattvazravaNarUpa madhura pANIno yoga
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-21 thAya to teomAM rahela puNyabIja yogamArgane pragaTa kare tevuM kalyANanA kAraNabhUta bIja, vRddhine pAme che. jema bIjane madhura pANIno yoga thAya tyAre te bIja "A pANI madhura che tevuM spaSTa jANatuM nathI, topaNa te bIja madhura pANInA yogathI vikAsane pAme che, tema cothI dRSTivALA jIvone sUkSmabodha nahIM hovAne kAraNe tattvaviSayaka spaSTa saMvittino abhAva che, Ama chatAM, teomAM tattvazravaNaguNa pragaTyo che, je tattvanA nirNayanuM avaMdhyakAraNa che. A tattvazravaNakriyAmAM aciMtya sAmarthya che, mATe te tattvazravaNanI kriyAthI AtmAmAM pUrvamAM paDelA puNyabIjanI vRddhi thAya ja che; kema ke cothI dRSTivALA jIvo tattvazravaNakALamAM tattva kyAM raheluM che, tene jANavA mATe atyaMta upayukta thaIne tattvazravaNamAM yatna kare che. tethI tattvazravaNakALamAM svaruci pratyenA valaNarUpa atattvazravaNanA tyAgapUrvaka temano tattvazravaNano yoga che, jethI AtmAmAM paDelAM yogabIjo vikAsane pAme che. ahIM vizeSa e che ke cAra dRSTi sudhI jIvanuM haju kaMIka atattva taraphanuM valaNa paDyuM che, ane traNa dRSTi sudhInA jIvo tattvazravaNanI kriyA karatA hoya tyAre paNa svavalaNa anusAra tattvane kaMIka viparIta paNa joDe, ane kaMIka tattvane yathArtha paNa prApta kare. tethI traNa dRSTivALA jIvonI tattvazravaNanI kriyA atattvazravaNanA tyAgapUrvakanI ja hoya che evo niyama nathI, paraMtu kvacit atattvazravaNanA tyAgapUrvaka paNa hoya, to kvacit atattvazravaNathI saMvalita paNa hoya; kema ke tattvazravaNakALamAM paNa prathamanI traNa dRSTivALA jIvo kyAreka svaruci pramANe padArthane joDe, te pAramArthika tattvazravaNanI kriyA nathI, paraMtu atattvazravaNanI kriyA che. Ama chatAM tattva pratyenA pakSapAtane kAraNe je kaMI yathArtha bodha kare che, te tattvazravaNanI kriyAnuM phaLa che. tethI traNa dRSTivALA jIvo tattvazravaNathI paNa kaMIka tattvano bodha kare che; Ama chatAM teo prAyaH anAbhogabahula hoya che. tethI teo pUrNa tattvane prApta karI zakatA nathI, jyAre cothI dRSTivALA jIvo to tattvabodhanuM avaMdhya kAraNa bane tevA tattvazravaNaguNavALA hoya che, ane tattvazravaNakALamAM potAnI ruci kyAMya tattvanA vibhAgamAM vyAghAtaka na bane te rIte tattvanA pAramArthane jANavA mATe
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtrizikA/bloka-21 yatna karatA hoya che. tethI tattvazravaNakALamAM jJAnazaktinI maMdatAne kAraNe upadezakanA vacananuM tAtparya prApta na thAya to upadezakane punaH punaH pUchIne teno nirNaya karavA yatna kare, paraMtu upadezakanA tAtparyane choDIne svaruci anusAra padArthane viparIta rIte yojavA yatna karatA nathI. tethI temanI tattvazravaNanI kriyA padArthanA samyagbodhanuM avaMdhyakAraNa bane che, ane AvA yogI sanzAstronA zravaNathI zIdhra samyakatvane pAme che. ahIM yogabIja eTale yogamArga pratye thayelA pakSapAtathI AtmAmAM paDelA saMskAro. A yogabIjo AtmAmAM paDelAM hoya ane tattvazravaNakriyA thAya tyAre te yogabIjo tattvanI prAptine abhimukha vikAsane pAme che; kema ke tattvazravaNanI kriyA madhura pANInA yoga jevI che arthAt jema madhura pANIno yoga bIjanA vikAsamAM prabaLa kAraNa che, tema cothI dRSTivALA jIvomAM pragaTa thayelI tattvazravaNanI kriyA yoganAM bIjone vikasAvavAmAM prabaLa kAraNa bane che. ahIM kahyuM ke "bhavasvarUpa khArA pANInA tyAgathI puNyabIja vRddhine pAme che." tethI e prApta thAya ke jema bIjane khArA pANIno yoga hoya to bIja karamAI jAya, paraMtu khArA pANInA yogane dUra karIne madhura pANIno yoga karavAmAM Ave to te bIja khIle che. tema yoganI prathamanI cAra dRSTimAM rahelA jIvomAM yoga pratyenuM valaNa hovA chatAM asadugraha sarvathA nivartana pAmyo nathI, ane bhAvanA kAraNabhUta evo A asadgaha khArA pANI jevo che, ane jyAM sudhI tenA tyAgapUrvaka tattvazravaNa karavAmAM na Ave tyAM sudhI yogabIja vRddhi pAmI zake nahIM; ane traNa daSTivartI jIvo tattvazravaNa karatA hoya tyAre tattvazravaNaguNa nahIM pragaTelo hovAne kAraNe kvacit svaruci anusAra kaMIka tattvane joDe tevo paNa saMbhava che. tethI traNa daSTivartI jIvo khArA pANInA tyAgapUrvaka madhura jaLa jevI tattvazravaNanI kriyA kare tevo niyama nathI; paraMtu cothI dRSTivALA jIvo to avazya zravaNakALamAM tattvaprApti mATe ja atyaMta abhimukha thayelA hovAne kAraNe atattva pratyenI rucirU5 khArA pANIno potAnAmAM yoga che tenA tyAgapUrvaka tattvazravaNamAM yatna kare che. tethI tattvazravaNanI kriyA avazya tattvanA bodhamAM vizrAMta pAme che. IravA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 tArAditrayahAtrizikA/zloka-22 avatarazijA: pUrvazlokamAM kahyuM ke tatvazravaNanI kriyAthI puNyabIja vRddhine pAme che. vaLI te tatvazravaNanI kriyAthI anya zuM phaLa prApta thAya che ? te batAve cha - Cos: tattvazravaNatastIvrA gurubhaktiH sukhAvahA / samApattyAdibhedena tIrthakRddarzanaM tataH / / 22 / / manvayArtha : tattvazravaNata:-tattvazravaguthI sukhAvahA=sumane lAvanArI=Gmayosal sujana tArI tIvrA=Gck2 gurubhakti: guramati thAya che. tata:-tanAthI sumatithI samApattyAdibhedena samApati mAha 43 tIrthakRddarzanaM tIrthara zata thAya che. // 22 // ReosIrtha : tatvazravaNathI sukhane karanArI utkaTa gurubhakti thAya che. tenAthI samApati Adi bheda vaDe tIrthakaranuM darzana thAya che. ricA TI : tattveti-tattvazravaNata: tIvrA-utkaTA, gurau-tattvazrAvayitari, bhakti:= ArAdhyatvena pratipattiH, sukhAvahAubhayalokasukhakarI, tato-gurubhakteH samApattyAdibhedena tIrthakRddarzanaM bhagavatsAkSAtkAralakSaNaM bhavati / taduktaM - "gurubhaktiprabhAveNa tIrthakRddarzanaM matam / samApattyAdibhedena nirvANaikanibandhanam" / / (yo.dR.sa. zloka-64) samApattiratra dhyAnajasparzanA bhaNyate, AdinA tannAmakarmabandhavipAkatadbhAvApattyupapattiparigrahaH / / 22 / /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ u4 tArAditrayadvAiizakAzlioka-22 TIkArya : tatvazravaNathI suravIvA=sukhane lAvanArI ubhayalokanA sukhane karanArI tIvrA utkaTa, gurubhakti tattvane saMbhaLAvanArA gurumAM bhakti ArAdhyapaNArUpe pratipatti thAya che. tenAthI gurubhaktithI, samApati Adi bhedathI bhagavAnanA sAkSAtkAra svarUpa tIrthaMkaranuM darzana thAya che. te kahevAyuM che zlokamAM je kahyuM che te yogadaSTi samuccaya zloka-64mAM kahevAyuM che - "gurubhaktinA prabhAvathI nirvANanuM eka kAraNa evuM samApatti AdinA bhedathI tIrthaMkaranuM darzana manAyuM che." samApattino artha kare che - ahIMtIrthaMkaranA viSayamAM samApati dhyAnathI sparzatA kahevAya che. samIpajyaktimAM rahelA "Adi padathI tenA nAmakarmano baMdha tIrthaMkara nAmakarmano baMdha, vipAkathI tenA bhAvanI Apatti=prApti, ane tenA bhAvanI upapatitIrthaMkararUpe thavuM, tenuM grahaNa karavuM. ghararA bhAvArtha :(1) tattvazravaNathI prApta thatuM phaLa - (2) ubhayalokanA sukhane karanArI gurubhakti - cothI dRSTivALA jIvo tattvanuM zravaNa kare che tyAre tattvAtattvanA vibhAgane anukULa samyak Uha pravartato hoya che, ane tenA kAraNe teone avazya tattvano bodha thAya che; ane jyAre tattvano bodha thAya che tyAre te jIvo graMthibheda karIne samyaktva pAmelA hoya che, ane cothI dRSTivALA jIvone je guru pAsethI samyaktanI prAptirUpa tattvanI prApti thaI te guru pratye utkaTa bhakti utpanna thAya che, je Aloka ane paraloka ubhayalokanA sukhane karanArI che; kema ke guNavAna pratyenI bhaktine kAraNe te mahAtmA je kaMI ucita pratipatti Adi kare che, tenAthI tenA cittamAM AlAda thAya che. tethI te mahAtmAne AlokamAM cittanA svAthyarUpa sukhano anubhava thAya che, ane te
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayahAciMzikA/bloka-22 mahAtmAnI guNavAnanI bhakti paralokanA paNa hitane karanArI thAya che. tethI gurubhakti ubhayalokanA sukhane karanArI che, tema kahela che. (3) gurunI bhaktithI prakRSTa phaLarUpe tIrthakaranuM darzana : guru pAsethI je tattvanI prApti thaI che, te tattva sarvajJa bhagavaMte batAvelo yogamArga che. tethI jene tattvazravaNane kAraNe guru pratye bhakti thaI che, tene yogamArganA Adya prarUpaka evA tIrthaMkara pratye paramArthathI bhakti che. tethI jyAre te guNavAna evA gurunI bhaktimAM tanmaya thAya che, tyAre teno upayoga tIrthakara sAthe tanmayabhAvavALo che. tethI gurubhaktithI samApatti AdirUpe bhagavAnanuM darzana thAya che arthAt sAkSAt cakSu sAme bhagavAna dekhAtA nathI, paraMtu guru je A yogamArga batAve che, te yogamArganA prarUpaka tIrthakaro che, tevo bodha thavAthI te yogamArganA prarUpaka tIrthakaronA dhyAnathI ekAgratA Ave che. tethI dhyAnathI tIrthakarano sparza thAya che, je samApattirUpa che; ane te samApattikALamAM bhAvano prakarSa thAya to tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thAya che, jenA phaLarUpe tIrthakaranA bhavanI prApti thAya che; ane aMte jyAre tIrthaMkaranAmakarma vipAkarUpe Ave che, tyAre tIrthanI sthApanA karIne aneka jIvonI kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane che, ane te sarva kalyANanI paraMparAnuM kAraNa A tattvazravaNathI pragaTa thayela tIvra gurubhakti che. ahIM gurubhaktino artha karyo ke "mavitararAdhyatvena pratipattiH' arthAt "ArAdhyapaNArUpe pratipatti" te bhakti che arthAt A guru mArA mATe ArAdhya che te rUpe guruno svIkAra." tethI e phalita thAya ke "A guNavAna guru je mArga batAve te mArgamAM samyagu yatna karIne temanI ArAdhanA karavAthI mAruM hita che, ane A guNavAna gurunI huM vaiyAvacca karuM ke jethI temanAmAM rahelA guNonI ArAdhanA thAya." A prakArano je bodha te gurubhakti che. A cothI dRSTinuM varNana che, ane cothI dRSTimAM tattvazravaNaguNa pragaTe che; paraMtu cothI dRSTimAM rahelo tattvazravaNaguNa tIrthaMkaranAmakarma AdinA baMdhanuM kAraNa nathI; kema ke mithyAtva avasthAmAM tIrthakara nAmakarmano baMdha thaI zake
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-22-23 nahIM. Ama chatAM cothI dRSTimAM vartato tattvazravaNaguNa tattvanI prApti karAve che tyAre samyakRtvanI prApti thAya che, ane samyaktva prApta thayA pachI tattvazravaNathI pragaTa thayelI tIvra gurubhakti samApatti AdirUpe tIrthaMkaranuM darzana karAve che. mATe tattvazravaNanA phaLarUpe tIrthaMkaranAmakarmano baMdha thAya che, tema ahIM batAvela che, mATe koI virodha nathI. [22] avataraNikA : cothI dRSTimAM tattvazravaNaguNa pragaTelo che, ane tattvazravaNaguNapUrvakanI tattvazravaNanI kriyA cothI dRSTimAM vartatA jIvomAM kevuM kArya utpanna kare che, te zloka-21mAM batAvyuM. tyArapachI tattvazravaNaguNa tattvanI prApti dvArA prakRSTa kevuM phaLa prApta karAve che, te zloka-22mAM batAvyuM. have jyAM sudhI jIva cothI dRSTimAM varte che, tyAM sudhI tattvazravaNaguNa hovA chatAM sUkSmabodha kema nathI ? te batAvavA arthe kahe che zloka H - karmavajravibhedenAnantadharmakagocare / vedyasaMvedyapadaje bodhe sUkSmatvamatra na / / 23 / / anvayArtha: varmavaviSevena=karmavajanA vibhedathI anantadharmopare anaMta dharmaviSayaka vedyasaMvedyapane voye vedhasaMvedyapadathI utpanna thayelA bodhamAM sUkSmatvam=sUkSmapaNuM che, tra=ahIM=cothI dRSTimAM na=nathI=bodhamAM sUkSmapaNuM nathI. / / 23 / zlokArtha : karmavajanA vibhedathI anaMta dharmaviSayaka vedhasaMvedhapadathI utpanna thayelA bodhamAM sUkSmapaNuM che, ahIM nathI=cothI dRSTimAM nathI. / / 23 / / TIkA H karmeti karmaiva vajramatidurbhedatvAt tasya vibhedenAnantadharmakaM = bhedAbhedanityatvAnityatvAdyanantadharmazabalaM yadvastu tadgocare = vastunastathAtvaparicchedini,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ go tArAditrayadvAciMzikA/bloka-23 vedyasaMvedyapadaje bodhe sUkSmatvaM yattad atra-dIprAyAM dRSTau na bhavati, tadadhobhUmikArUpatvAdasyAH / taduktaM - "bhavAmbhodhisamuttArAt karmavajravibhedataH / vyApta vani sUkSmavaM nayamatra tu" || ( sa. sno-66) sArarUA TIkArca - varmeva....... nAyamatra tu" | (co... Ro-da6) atidurbhedapaNuM hovAthI= muzkelIthI bhedAya tevuM hovAthI, karma ja vaja che. tenA vibhedathI tenA vizeSarUpe bhedathI, anaMta dharmaka vastu bhedabheda, nityatva-anityatva Adi anaMta dharmothI zabala arthAt citra evI je vastu tenA viSayavALA bodhamAM vastunA tathAtvanA paricchedana karanArA evA vedyasaMvedyapadathI utpanna thayelA bodhamAM je sUkSmapaNuM che, te ahIM-dIprAdaSTimAM nathI; kema ke AnuM dIprAdaSTinuM, tenI adhobhUmikArUpapaNuM che vedasaMvedyapadanI nIcalI bhUmikArUpapaNuM che. te kahevAyuM che zlokamAM kahyuM te "yogadaSTisamuccaya graMtha' zloka-66mAM kahevAyuM che. "bhavasamudramAMthI bahAra kADhanAra hovAthI, karmarUpI vajano vibheda karanAra hovAthI ane saMpUrNa rIte zeyanI sAthe vyApti hovAthI bodhamAM sUkSmapaNuM che. vaLI A=sUkSmabodha, ahIM-dIprAdaSTimAM nathI." i23aaaa bhAvArthadiprAdaSTivALA rogIomAM sUkSmabodhano abhAva : tattvane jovAmAM pratibaMdhaka evA anaMtAnubaMdhI kaSAyone pedA karAve tevuM karma vaja jevuM che, kema ke atidurbhedya che. AthI ja anaMtakALathI jIva tene bhedI zakyo nathI. tevA karmanA vibhedathI jIvane anaMta dharmAtmaka zabala vastuno zabalarUpe bodha thAya che. te bodha vedyasaMvedyapadathI utpanna thAya che, ane te bodhamAM sUkSmapaNuM che, ane AvuM sUkSmapaNuM dIprAdaSTimAM nathI; kema ke dIprASTi vedyasaMvedyapadanI nIcalI bhUmikA che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-23-24 AnAthI e prApta thAya ke jIvamAM tattvane jANavA mATeno tIvra pakSapAta vartato hoya, ane tattvAtattvanA vibhAgamAM parama madhyasthabhAva vartato hoya, ane tattvane batAvanArA Apta puruSanA vacananA baLathI tattvanirNaya mATe yatna vartato hoya, to anaMtadharmAtmaka vastuno bodha thAya che, ane tyAre karmarUpI graMthino bheda thAya che. graMthibhedathI thayelA vedyasaMvedyapadavALA bodhamAM sUkSmapaNuM che ane AvuM sUkSmapaNuM dIprAdyaSTimAM nathI. dIprAdyaSTimAM AvuM sUkSmapaNuM kema nathI ? te graMthakArazrI AgaLanA zlokamAM batAve che. I // 23 // avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke dIprAdaeNSTimAM sUkSmabodha nathI. tethI arthathI prathamanI cAre dRSTiomAM sUkSmabodha nathI ema prApta thayuM. tethI prathamanI cAre dRSTiomAM bodhamAM sUkSmapaNuM kema nathI ? temAM hetu batAvavA arthe kahe che - zloka H 68 avedyasaMvedyapadaM catasRSvAsu dRSTiSu / pakSicchAyAjalacarapravRttyAbhaM yadulbaNam / / 24 / anvayArtha: ya casmA=je kAraNathI Asu catamRtyu sRSTig=A cAra dRSTiomAM= mitrAdi cAra dRSTiomAM pakSighdhAvAna pravRttvAmaM=pakSInI chAyAmAM jalacaratI pravRttinI AbhAvALuM=pakSInI chAyAmAM 'A jalacara che' tevI pravRttinA jevI vedyasaMvedyapadanI AbhA che jemAM evuM, navAm=adhika gavedyasaMvedyapavuM= avedhasaMvedyapada che. / / 24 / / zlokArtha : je kAraNathI A mitrAdi cAra daSTiomAM pakSInI chAyAmAM 'A jalacara che' tevI pravRttinA jevI vedhasaMvedhapadanI AbhA che jemAM evuM adhika avedhasaMvedha pada che. IIra4rA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-24 TIkA :__ avedyeti-Asu mitrAdyAsu catasRSu dRSTiSu, yad=yasmAdavedyasaMvedyapadaM ulbaNam adhikaM, pakSicchAyAyAM jalasaMsarginyAM jalacara dhiyA jalacarapravRttirivAbhA vedyasaMvedyapadasambandhinI yatra tattathA, tatra hi na tAttvikaM vedyasaMvedyapadaM, kiMtu AropAdhiSThAnasaMsargitayA'tAttvikaM, ata evAnulbaNamityarthaH, etadapi caramAsu (paramAsu) caramayathApravRttakaraNena evetyAcAryAH / tadidamabhi-pretyoktaM - "avedyasaMvedyapadaM yasmAdAsu tatholbaNam / fachIyAgarapravRnyAmamata: param" ! (yo... snovA-67) pArA TIkArca - gAyu. param II" (yo... -67) yayAtruije kAraNathI, A mitrAdi cAra dRSTiomAM avedhasaMvedyapada ulbaNa che=adhika che arthAt vedhasaMvedyapadanA aMzo karatAM adhika aMzavALuM aghasaMvedyapada che. vaLI te avedyasaMvedyapadavALI cAra dRSTiomAM vedyasaMvedyapada kevuM che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - jalasaMsargI pakSIchAyAmAM jalacaratI buddhine kAraNe "A jalacara che' tevI buddhine kAraNe, jalacaranI pravRtinI jema=pakSInI chAyAne joIne A jalacara che e prakAranI pravRttinI jema, vedasaMvedyapada saMbaMdhI AbhA che jemAM, te tevuM che vedasaMvedyapada saMbaMdhI AbhAvALuM avedhasaMvedyapada che. tatra hi tyAM pahelI cAra dRSTimAM tAtvika vedhasaMvedyapada nathI, paraMtu Aropane kAraNe adhiSThAnanI sAthe saMsargIpaNuM hovAthI=avedyasaMvedyapadamAM vedhasaMvedyapadanuM AropaNa hovAnA kAraNe avedyasaMvedyapadarUpa adhiSThAnanI sAthe vedhasaMvedyapadanuM saMsargIpaNuM hovAthI, atAtvika vedhasaMvedyapada che. AthI ja Aropane kAraNe adhiSThAnanI sAthe saMsargIpaNuM hovAne kAraNe atAtvika vedhasaMvedyapada che, AthI ja, atulbaNa che=alpa che= avedyasaMvedyapada jevuM vedhasaMvedyapada utkaTa nathI, paraMtu avedhasaMvedyapada karatAM alpa che, paraMtapa paraMtu A paNa vedhasaMvedyapada paNa, mAsu AmAM pahelI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtrizikA/zloka-24 cAra daSTiomAM, caramayathApravRttikaraNathI ja che, e pramANe AcAryo kahe che=yogAcAryo kahe che. vimovatta te zlokamAM kahyuM te, Ane abhipreta karIne pUrvamAM graMthakAre kahyuM ene abhipreta karIne, kahevAyuM che= yogadaSTisamuccaya graMtha' zloka-67mAM kahevAyuM che - je kAraNathI AmAM=mitrAdi cAra dRSTiomAM, aveghasaMvedyapada tevuM ulbaNa che= tevuM uddhata che, te kAraNathI pahelI cAra dRSTiomAM sUkSmabodha nathI, ema yogadaSTi pUrvazloka-66 sAthe saMbaMdha che. AnAthI=aveghasaMvedyapadathI paraM=bIjuM vedasaMvedyapada, pahelI cAra dRSTiomAM pakSInI chAyAmAM jalacaranI pravRttinA AkAravALuM che." 24 noMdhaH- TIkAmAM varamANu' zabdanA sthAne paramANu pATha hoya, tema lAge che. tethI te pramANe ame artha karela che. pATha upalabdha thayo nathI. bhAvArthacAre daSTiomAM vartatA avedhasaMvedhapada ane aMzathI pragaTelA vedhasaMvedhapadanuM svarUpa : pUrvazlokamAM kahyuM ke dIprASTimAM je bodha che, temAM sUkSmapaNuM nathI. sUkSmapaNuM kema nathI ? temAM hetu batAvatAM kahe che -- je kAraNathI mitrAdi cAre dRSTiomAM avedyasaMvedyapada ullaNa che=adhika mAtrAmAM che, mATe dIprASTinA bodhamAM sUkSmapaNuM nathI. ahIM kahyuM ke pahelI cAra dRSTiomAM avedyasaMvedyapada adhika che. tethI prazna thAya ke konAthI adhika che ? tenA samAdhAnarUpe vedyasaMvedyapada karatAM adhika che, tema batAvavuM che. tethI jijJAsA thAya ke cAra dRSTiomAM vedyasaMvedyapada kevuM che? tenA samAdhAnarUpe kahyuM ke pakSInI chAyAmAM "A jaLacara che tevI pravRttinA jevI vedyasaMvedyapadanI AbhA adyasaMvedyapadamAM che. tethI e prApta thAya ke pANImAM pakSInI chAyA paDatI hoya ane te chAyAne joIne koI kahe ke "A jalacara che,' vastutaH te jalacara nathI; tema cAra dRSTi
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 tArAditrayAtrizikA/bloka-24 sudhInA jIvomAM yogamArganI pravRtti joIne koIne thAya ke "A jIvomAM vedyasaMvedyapada che," vastutaH tyAM vedyasaMvedyapada nathI, paraMtu vedyasaMvedyapadanI pUrvabhUmikArUpa kaMIka yathArtha bodha che. tethI cAra dRSTiovartI jIvomAM vartatA avedyasaMvedyapadamAM vedyasaMvedyapadanI kaMIka AbhA dekhAya che, mATe te vedyasaMvedyapada tAttvika nathI, paraMtu tatsadazamAM Aropane kAraNe avedyasaMvedyapadamAM vedyasaMvedyapada saMsargIrUpe dekhAya che, mATe atAttvika che; ane atAttvika che AthI ja anubaNa che=avedyasaMvedyapada jevuM adhika mAtrAmAM nathI, paraMtu alpamAtrAmAM che; ane A cAra dRSTimAM atAttvika paNa je vedyasaMvedyapada che, te carama yathApravRttikaraNathI ja che, ema yogAcAryo kahe che. tethI e phalita thAya ke apUrvakaraNane kAraNe graMthibhedathI thayeluM vedyasaMvedyapada tAttvika che, ane caramayathApravRttikaraNathI thayeluM atAttvika vedasaMvedyapada cAra dRSTio sudhI che. atAttvika zabda be arthamAM vaparAya che : (1) bAhya AkAramAtrathI sAdRzya hoya, paraMtu guNathI kaMI paNa sAdazya na hoya, te atAttvika kahevAya. jema veSa viDaMbaka sAdhu. (2) kaMIka guNathI sAdRzya hovA chatAM tatsamAna guNavALuM nathI, te paNa atAttvika kahevAya. jema pravajyakALamAM pragaTa thato atAttvika sAmarthyayoga. ahIM atAttvika eTale "mithyA' arthamAM prayoga nathI, paraMtu tAttvika sAmarthyayoga kSapakazreNImAM Ave che, ane atAttvika sAmarthyayoga pravrajyAkALamAM Ave che, tema "yogadRSTisamuccaya graMthamAM kahela che. tethI e phalita thAya ke jema mukhya sAmarthyayoga kSapakazreNIkALamAM hoya che, ane tenA kAraNabhUta evo sAmarthyayoga pravrayAkALamAM hoya che; tema mukhya vedyasaMvedyapada samyagdaSTine hoya che; kema ke baMdha ane mokSanAM kAraNone te yathArtha jANe che, ane tenI pUrvabhUmikArUpa vedyasaMvedyapada cAra dRSTiomAM hoya che; kema ke cAra dRSTivartI jIvo paNa baMdha ane mokSanAM kAraNo kaMIka yathArtha jANe che. Ama chatAM cAra dRSTi sudhI bodhamAM viparyA che, tethI avedyasaMvedyapada varte che. mATe ekAMta vedasaMvedyapada nathI, paraMtu kaMIka avedyasaMvedyapada che ane kaMIka vedyasaMvedyapada che, ane avedyasaMvedyapada baLavAna che. AthI ja cAra dRSTi sudhI ATalo yathArtha bodha hovA chatAM te nivartana pAmatuM nathI. rajA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke cAra dRSTivartI jIvomAM aveghasaMvedyapada ulkhaNa che ane vedyasaMvedyapada jalasaMsargI pakSInI chAyAmAM jalacaranI pravRttinI AbhAvALuM che. tethI prazna thAya ke tAtvika vedyasaMvedyapada zuM che ? ane avedhasaMvedyapada zuM che ? te batAvavA mATe kahe che tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-25 anvayArtha: zloka H vedyaM saMvedyate yasminnapAyAdinibandhanam / padaM tadvedyasaMvedyamanyadetadviparyayAt / / 25 / / --- apAyAvinivandhanam vedya apAyAdinuM kAraNa evuM vedya saMvedyate=saMvedana thAya che smin=jemAM=je AzayasthAnamAM ta te vedyasaMvedyam padaM vedyasaMvedyapada dviparyayAt AnA viparyayathI anya=bIjuM che=avedhasaMvedyapada che. che. / / 25 / / zlokArtha : apAyAdinuM kAraNa evuM vedha saMvedana thAya che je AzayasthAnamAM, te vedhasaMvedhapada che. AnA viparyayathI bIjuM=avedhasaMvedyapada che. / / 25 / / TIkA H vedyamiti-vedyaM = vedanIyaM = vastusthityA tathAbhAvayogisAmAnyenAvikalpakajJAnagrAhyamityarthaH, saMvedyate kSayopazamAnurUpaM nizcayabuddhyA vijJAyate, yasminnAzayasthAne, apAyAdinibandhanaM=narakasvargAdikAraNaM stryAdi tadvedyasaMvedyaM padaM, anyad=vedyasaMvedyapadaM= etadviparyayAd = uktalakSaNavyatyayAt / yadyapi zuddhaM yathAvadvedyasaMvedanaM mASatuSAdAvasambhavi, yogyatAmAtreNa ca mitrAdidRSTiSvapi sambhavi, tathApi vedyasaMvedyapadapravRttinimittaM granthibhedajanito rucivizeSa eveti na ddoSaH II
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayavAAiMzizoka-25 TIkArca - vedya ....nakoSa vedya vedanIya=vastusthitithI tevA prakAranA bhAvayogI sAmAnyathI avikalpaka jJAnagrAhyaHvastu je rUpe rahelI che te rUpe vastunI sthitithI graMthibheda dvArA ratnatrayIrUpa bhAvamArgane prApta karyo che tevA prakAranA sarva bhAvayogIthI samAna prakAranA jJAtathI grAhya, apAyAdinuM kAraNa=naraka-svargAdinuM kAraNa, evI strI Adi vedya, saMvedana thAya che jemAM kSayopazamane anurUpa nizcayabuddhithI jaNAya che je AzayasthAnamAM, te te AzayasthAna, vedhasaMvedyapada che. AnA viparyayathI ukta lakSaNanA vyatyayathI arthAt pUrvamAM je vedhasaMvedyapadanuM lakSaNa karyuM, tenA vyatyayathI aca=anya avedyasaMvedyapada che. joke zuddha yathAvat vedasaMvedana=nayanikSepAthI yukta yathArtha vedyanuM saMvedana, mAsatuSAdimAM asaMbhavI che. ane yogyatAmAtrathI mitrAdi dRSTimAM paNa saMbhavI che yogyatAmAtrathI mitrAdi dRSTiomAM paNa vedhasaMvedyapada saMbhavI che. mATe yogyatAmAtrathI mAsatuSAdimAM vevasaMvedyapada svIkArI zakAya nahIM, topaNa vedyasaMvedyapadanI pravRttinuM nimitta graMthibhedathI janita rucivizeSa ja che, ethI doSa nathI mAsatuSAdimAM yathAvat vedhasaMvedyapada ghaTe che, ane mitrAdaSTimAM yathAvat vedhasaMvedyapada ghaTatuM nathI, mATe doSa nathI. rapA bhAvArtha :vedhasaMvedhapada ane avedhasaMvedhapadanI oLakha : graMthibheda karIne jeo samyakatva pAmyA che, te sarva yogIomAM samyajJAna che, samyagu ruci che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI kaMIka samyakracAritra paNa che, tethI te sarva bhAvayogIo che; ane samyakatvanI AgaLanI bhUmikAvALA dezaviratidhara Adi paNa bhAvayogIo che; kema ke ratnatrayIrUpa bhAvamArgamAM teo sarva pravarte che; ane te sarva bhAvayogIone evo sthira nirNaya che ke "sarvajJanA vacanAnusAra je kaMI ucita pravRtti che, te sarva ekAMte jIvanuM hita karanAra che, ane tenAthI viparIta pravRtti ekAMte jIvanuM ahita karanArI che." tethI sarvajJanA vacanathI viparIta je kaMI strI Adi vedyanuM vadana thAya che, te
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-2pa saMsAranuM kAraNa che, ane mokSane anukULa bhAvane utpanna karAve te rIte strI AdinuM vedanA thAya che, te jIva mATe hitanuM kAraNa che; A prakAranA avikalpaka jJAnathI vedya evI vastu je AzayasthAnamAM potAnA kSayopazamane anurUpa nizcayabuddhithI jaNAya te AzayasthAna vedyasaMvedyapada che. Azaya e che ke sarva bhAvayogIone A ekAMta nizcaya che ke "sarvajJanA vacanathI viparIta pravRttio jIva mATe ekAMte ahitanuM kAraNa che, ane sarvajJanA vacanAnusAra sarva ucita pravRttio ekAMte hitanuM kAraNa che." Ama chatAM, kSayopazamanA bhedane kAraNe nirNAta paNa te bodha taratamatAvALo hoya che. AthI keTalAka yogIo sarvajJanA vacananA paramArthane aneka nayothI yathAsthAne joI zake che; ane jemane tevo kSayopazama nathI, topaNa saMgraharUpe, je rIte bhagavAne kahyuM che te rIte nizcayabuddhithI jANe che, te sarvane vedasaMvedyapada che, ane AnAthI viparIta lakSaNavALuM avedyasaMvedyapada che. tethI e phalita thAya ke apAyanA kAraNane apAyanA kAraNarUpe je bodhamAM nirNaya na thaI zake te bodha AvedyasaMvedyapadarUpa che. AthI ja cAra dRSTi sudhInA jIvone koIka sthAnamAM viparIta ruci che, te viparIta ruci paNa viparIta nathI paNa yathArtha ruci che, tevo bhrama varte che; ane AthI sarvajJanA vacanane pote manasvI rIte joDe che, eTaluM ja nahIM paNa tene hitanA upAyarUpe jue che, te teomAM vartatA avedhasaMvedyapadanuM kArya che. A rIte vedasaMvedyapada ane avedyasaMvedyapadanuM svarUpa batAvyuM. tyAM zaMkA thAya ke mAsatuSAdi munione bhagavAne kahelA na nikSepothI yukta zAstrano bodha nathI, tethI zuddha evuM yathAvat vedyasaMvedyapada kaI rIte saMbhave ? arthAt saMbhave nahIM. tyAM koI vicArakane samAdhAna thAya ke mAsatuSAdi munione nayasApekSa bodha nahIM hovA chatAM tattva pratyeno tIvra pakSapAta hovAne kAraNe, sAmagrI maLatAM nayasApekSa bodha thavAnI yogyatA paDI che, mATe yogyatAnI dRSTithI vicArIe to mAsatuSAdimAM paNa zuddha yathAva vedyasaMvedyapada svIkArI zakAze. tene graMthakArazrI kahe che ke yogyatAmAtrathI vedyasaMvedyapada mAsatuSAdi muniomAM svIkAravAmAM Ave to mitrAdi cAre dRSTiomAM paNa vedyasaMvedyapadanI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-25-26 75 yogyatA che; kema ke samyajJAnanI pUrvabhUmikArUpa yathArtha jJAna cAre dRSTiomAM che. tethI cAre dRSTiomAM paNa vedyasaMvedyapada mAnavAnI Apatti Ave; ane jo cAre dRSTiomAM tAttvika vedyasaMvedyapada nathI, to mAsatuSAdi muniomAM paNa yogyatAmAtrathI tAttvika vedyasaMvedyapada kaI rIte svIkArI zakAya ? A prakAranI koIne zaMkA thAya tene sAme rAkhIne graMthakArazrI kahe che ke graMthibhedajanita rucivizeSa ja vedyasaMvedyapada pravRttinuM nimitta che, ane tevI rucivizeSa mAsatuSAdi muniomAM che, ane cAradRSTivALA jIvomAM nathI. mATe mAsatuSAdi muniomAM tAtvika vedyasaMvedyapada che, ane prathamanI cAra dRSTivALA jIvomAM tAttvika vedyasaMvedyapada nathI. Azaya e che ke tattvanA tIvra pakSapAtapUrvaka ane tattvAtattvanA vibhAga mATe pUrNa madhyasthatAnI pariNatirUpa rucivizeSa mAsatuSAdi muniomAM che. tethI mAsatuSAdi munio "sarvajJanuM vacana ekAMta tattva che" tevI sthira ruci dhAraNa karIne madhyasthatAthI svazakti anusAra sarvajJanA vacananA paramArthane jANavA mATe udyamavALA che, mATe mAsatuSAdi muniomAM tAttvika vedyasaMvedyapada che. jyAre prathamanI cAra dRSTivALA jIvo mokSanA arthI che ane mokSanA upAyarUpa tattvanA paNa arthI che, ane tattva jANavA pratyenA valaNavALA paNa che; Ama chatAM pUrNa madhyasthatA nathI ane tattvano utkaTa pakSapAta nathI. tethI koIka sthAnamAM svaruci anusAra tattvane joDe che, te aMzathI teone tattvanI viparIta ruci che. mATe mAsatuSAdi munio jevI rucivizeSa teone nathI. tethI prathamanI cAra dRSTivALA jIvomAM vedyasaMvedyapadanI pravRttinuM nimitta evI rucivizeSa nathI. mATe tyAM tAttvika vedyasaMvedyapada nathI. mAsatuSAdi muniomAM tAttvika vedyasaMvedyapadanI pravRttinuM nimitta evI graMthibhedajanita rucivizeSa che. mATe tAtvika vedyasaMvedyapada che. garapA avataraNikA - zloka-23mAM kahyuM ke dIprAdaSTinA bodhamAM sUkSmapaNuM nathI. tyAM prazna thAya ke sUkSmapaNuM kema nathI ? tethI zloka-24mAM batAvyuM ke prathamanI cAra dRSTiomAM avedyasaMvedyapada adhika che ane vedasaMvedyapada alpa che, mATe
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 tArAditrayAviMzikA/bloka-26 sUkSmabodha nathI. tyAM jijJAsA thAya ke vedasaMvedyapada zuM che ? ane avedhasaMvedyapada zuM che? tethI zloka-2pamAM vedyasaMvedyapada ane avedhasaMvedyapadanuM svarUpa batAvyuM. tyAM jijJAsA thAya ke prathamanI cAra dRSTiomAM asaMvedyapada ane samyagdaSTi Adi jIvomAM vedyasaMvedyapada che, eTalAmAtrathI samyagdaSTi jIvone sUkSmabodha che, ane avedyasaMvedyapadavALAne sUkSmabodha nathI, ema kaI rIte nakkI karI zakAya ? tethI kahe che - zloka - apAyazaktimAlinyaM sUkSmabodhavighAtakRt / na vedyasaMvedyapade vajrataNDulasatribhe / / 26 / / anvayArtha: taDutamei vedyasaMvedyapade vajadaMDula sadaza vedhasaMvedyapadamAM sUkSmavozavidhAta-sUkSma bodhatA vighAta karanAruM apAvazavittamatinavaM na apAya zaktimAlica nathI=narakAdi apAyazaktinuM malinapaNuM nathI. 26u zlokArca - vajanA cokhA sadaza vedhasaMvedhapadamAM sUkSmabodhanA vighAtane karanAruM apAyazaktinuM malinapaNuM nathI. lrako TIkA :___ apAyeti-apAyazaktimAlinyaM narakAdyapAyazaktimalinatvaM sUkSmabodhasya vighAtakRta, apAyahetvAsevanakliSTabIjasadbhAvAttasya sajjJAnAvaraNakSayopazamAbhAvaniyatatvAt, na vedyasaMvedyapade uktalakSaNe vajrataNDulasatribhe, prAyo durgatAvapi mAnasaduHkhAbhAvena tadvavedyasaMvedyapadavato bhAvapAkAyogAt / TIkArca - pAyazaminicaMcopAt ukta lakSaNavALA=gAthA-rapamAM batAvelA lakSaNavALA, vajanA cokhA jevA vedhasaMvedyapadamAM sUkSma bodhatA vighAtane karanAruM apAyazaktinuM mAlitya=ArakAdi apAyazaktinuM mAlitapaNuM, ra=nathI.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-26 ahIM prazna thAya ke apAyazaktinuM mAlinya sUkSmabodhanA vighAtane karanAruM kema che ? tethI kahe che - (apAyazaktinA mAlimAM) apAyahetunA AsevAnA kliSTa bIjano= viparyAsano, sadbhAva hovAthI apAyazaktinuM mAlitya sUkSmabodhatA vighAtane karanAruM che, ema atraya che. ahIM prazna thAya ke apAyahetunA AsevananA kliSTa bajano sabhAva hovAthI sUkSmabodhano vighAta kema thAya che ? tethI kahe che - tenuM apAyahetunA AsevananA kliSTa bIjanuM sadjJAnAvaraNanA kSayopazamanA abhAva sAthe niyatapaNuM hovAthI, apAyazaktinuM mAlitya sUkSmabodhatA vighAta karanAruM che. pUrvamAM kahyuM ke vajanA cokhA jevA vedyasaMvedyapadamAM sUkSmabodhanA vighAtane karanAruM apAyazaktinuM mAlinya nathI. tyAM prazna thAya ke vedyasaMvedyapada vajanA cokhA jevuM kema che ? tethI kahe che - prAyaH durgatimAM paNa mAnasa duHkhano abhAva hovAne kAraNe tenI jema= vajanA cokhAnI jema, vedhasaMvedyapadavALAne bhAvapAkano ayoga hovAthI tatvamArgamAM viparyAsarUpa bhAvapAkano ayoga hovAthI, vedyasaMvedyapada vajetA cokhA jevuM che. bhAvArtha :vedhasaMvedhapadanuM vizeSa svarUpa - zloka-23mAM kahela ke dIpAdRSTinA bodhamAM sUkSmapaNuM nathI. dIpAdRSTinA bodhamAM sUkSmapaNuM kema nathI ? te batAvavA mATe kahe che - vajanA cokhA jevA vedasaMvedyapadamAM sUkSmabodhanA vighAtane karanAruM apAyazaktinuM mAlinya nathI. tethI arthathI e prApta thayuM ke vedyasaMvedyapada vagaranA dIprAdaSTivALA jIvomAM sUmabodhanA vighAtane karanAruM apAyazaktinuM mAlinya che. mATe dIprAdRSTimAM sUkSmabodha nathI, tema zloka-23 sAthe saMbaMdha che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 tArAditrayadvAciMzikA/zloka-26 ahIM prazna thAya ke apAyazaktinuM mAlinya sUkSmabodhano vighAta kema kare che? tethI kahe che - prathamanI cAra dRSTivALA jIvomAM apAyanA hetunA AsevananA kAraNabhUta kliSTa bIjarUpa viparyAsano sadbhAva che, ane A viparyAta sadUjJAnAvaraNanA kSayopazamanA abhAvanI sAthe niyata che. mATe apAyazaktinuM mAlinya sUkSmabodhanA vighAtane karanAruM che. Azaya e che ke jIvo naraka, tiryaMcAdi durgationI paraMparAne prApta kare che, te sarvanuM mULa kAraNa jIvamAM vartato viparyA che, ane A viparyAsane kAraNe jIvo durgationA kAraNabhUta evA AraMbha-samAraMbha seve che ane durgationI paraMparAne prApta kare che. A viparyAsa dRSTibahAravartI jIvomAM ghaNo che, ane AthI ja teo anaMtakALa sudhI narakAdi durgationA kAraNabhUta evA AraMbha-samAraMbhanuM sevana karIne saMsAranA paribhramaNane prApta kare che. A viparyAsa prathamanI cAra dRSTiomAM kaMIka ocho hovA chatAM sarvathA naSTa thayo nathI, tethI durgationI paraMparAnuM kAraNa bane tevuM malinapaNuM prathamanI cAra dRSTiomAM vidyamAna che ane te sUkSma bodhanA vighAtane karanAruM che; kema ke sadjJAnAvaraNanA kSayopazamanA abhAvanI sAthe viparyAsanuM niyatapaNuM che. tethI je jIvone vedyasaMvedyapada pragaTeluM che, teomAM saddajJAnAvaraNIyakarmano kSayopazamabhAva varte che, tethI teomAM viparyAsa nathI. mATe teomAM durata saMsAranI prAptinuM kAraNa bane tevuM mAlinya nathI. vaLI jema vajanA cokhA rAMdhavAthI raMdhAvArUpa vikriyAne pAmatA nathI, tema sUkSmabodhavALA jIvone viparIta saMyogomAM paNa mAnasika viparyAsa thavArUpa duHkha thatuM nathI; kvacit zArIrika pIDAmAM durgAnAdi thAya topaNa tattvano sUkSma bodha hovAne kAraNe tattvarucimAM plAni AvatI nathI. tethI vedyasaMvedyapadavALAne bhAvathI tattvamArganI rucimAM koI parivartana prApta thatuM nathI, tethI vedyasaMvedyapadane vajanA cokhA jevuM kahyuM che. ahIM "prAya dutAva'= prAyaH durgatimAM paNa ema kahevAthI e batAvavuM che ke sadgatiomAM paNa kvacit karmane vaza thaIne mahAAraMbha ane mahAparigrahanI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtrizikA/zloka-26 pravRtti karatA hoya topaNa cittamAM viparyAsa thato nathI; paraMtu "niravadya bhAva ja jIvane mATe ekAMte hita che," e prakAre citta sthirabuddhivALuM hoya che. tethI aMtaHvRttithI samyagdaSTi jIvonuM citta mokSa ane mokSanA upAyabhUta niravadya AcAro pratye baLavAna ruci dharAve che. mATe karmane vaza thaIne mahAAraMbhamahAparigrahAdinI pravRtti karatA hoya topaNa teone bhAvapAkano ayoga che. "prAyaH' kahevAthI e kahevuM che ke durgati AdinI pIDAmAM mAnasika ArtadhyAna ke raudradhyAna thAya topaNa, tattvamArgamAM viparyAsa thAya tevuM mAnasa duHkha hotuM nathI; paraMtu potAnA bhUtakALanAM karmo yAda karIne tattva tarapha potAnuM citta rAkhavA yatna kare che. tethI durgatimAM paNa anya jIvone evuM mAnasa duHkha hoya che, tevuM mAnasa duHkha samyagdaSTine nathI; te batAvavA mATe prAyaH mAnasa duHkha nathI, tema kahela che arthAt sarvathA mAnasa duHkha nathI, ema nahIM paraMtu bahulatAe mAnasa duHkha nathI. TIkA - etacca vyAvahArikaM vedyasaMvedyapadaM bhAvamAzrityoktaM, nizcayatastu pratipatitasaddarzanAnAmanantasaMsAriNAM nAstyeva vedyasaMvedyapadabhAvaH, naizcayikatadvati kSAyikasamyagdRSTau zreNikAdAviva punaDhuMrgatyayogena taptalohapadanyAsatulyAyA api pApapravRttezcaramAyA evopapatteH / thoduM - "ato'nyaduttarAsvasmAt pApe karmAgaso'pi hi / taptalohapadanyAsatulyA vRttiH kvacidyadi / / vedyasaMvedyapadataH saMvegAtizayAditi / varava mavanveSA punatyayoti:" (yo... sno-70-72) rUti raddA TIkArya : tiSya ..... punatyayAti ane A zlokamAM kahyuM ke vajanA cokhA jevA vedhasaMvedyapadamAM sUkSmabodhatA vighAta karanAruM apAyazaktinuM mAlitya nathI e, vyavahArika vedhasaMvedyapadarUpa bhAvane AzrayIne kahevAyuM. vaLI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-26 nizcayathI-nizcayanayathI, pratipatita sarzatavALA=bhraSTa nizcayanayathI samyagdarzanavALA, anaMta saMsArIone vedhasaMvedyapadano bhAva nathI ja= kSayopazamabhAvanA samyakatvakALamAM paNa vedhasaMvedyapadano bhAva nathI ja; kema ke vaizcayika tadvAna evA kSAyika samyagdaSTimAM=nizcayanayane abhimata evA vedhasaMvedyapadavALA kSAyika samyagdaSTimAM, zreNika AdinI jema pharI durgatino ayoga hovAne kAraNe takhalohapadAsa tulya paNa carama ja pApapravRttinI upapatti che. je pramANe kahevAyuM che je pramANe "yogadaSTisamuccaya graMtha' zloka70-71mAM kahevAyuM che - ataH AnAthI=avedyasaMvedyapadathI, anya-bIjuM=vedasaMvedyapada 3ttara su= sthirAdi cAra dRSTiomAM che. smA-AnAthI=vevasaMvedyapadathI karmanA aparAdhanA kAraNe paNa, pApamAM=pApakarmarUpa hisAdimAM vRtti:=pravRtti, jo kadAcita hoya to tapAvelA loDhA upara paganA sthApana tulya che." (yo.da.sa. zloka-70-71) 70 vedyasaMvedyapadathI saMveganA atizayane kAraNe paNa A pApapravRtti parama vai=chellI ja mavati thAya che, kema ke pharI durgatino ayoga che. zlokamAM "ta' pAdapUrtimAM che." (yo.da.sa. zloka-70-71) 71TI uddharaNa pachIto "ti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. parakA bhAvArtha - vyavahArika ane naiccayika vedhasaMvedhapada kyAM che? - zlokamAM kahyuM ke vajanA cokhA jevA vedyasaMvedyapadamAM sUkSmabodhanA vighAtane karanAruM apAyazaktinuM mAlinya nathI. e kathana jIvamAM rahelA vyavahAranayane abhimata evA vedyasaMvedyapadarUpa bhAvane AzrayIne kahevAyuM che. tenAthI e prApta thAya che ke kSayopazama samyagdarzanavALA jIvomAM vyavahAranaya vedyasaMvedyapada svIkAre che, ane tevA kSayopazama samyagdarzanavALA jIvo pApapravRtti kare to takhtalohapadanyAsatulya karatA hoya che. tethI teonI pApapravRttimAM narakAdi apAyazaktinuM mAlinya nathI. Ama chatAM kSayopazamabhAvanuM samyaktva pAta pAmI zake che, ane kSayopazamabhAvanA samyaktvathI pAta pAmIne jIvo
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-26 81 anaMta saMsArI thAya che tyAre apAyazaktinA mAlinyavALA thAya che, ane duraMta saMsAranA paribhramaNane kare che; topaNa je vakhate kSopazamabhAvanuM samyagdarzana vidyamAna che, te vakhate viparyAsa nahIM hovAthI bhagavAnanA vacanathI koI paNa viparIta pravRtti kare tyAre 'A pravRtti mArA mATe ekAMta ahitanuM kAraNa che.' evI sthira buddhi hovAthI, te pApapravRtti sakaMpa bane che. tethI te sevAyeluM pApa narakAdi apAyanuM kAraNa banatuM nathI. mATe vyavahArika evA paNa vedyasaMvedyapadamAM apAyazaktinuM mAlinya nathI. vaLI nizcayanaya to samyagdarzanathI pAta pAmelA evA anaMta saMsArIone kSayopazama samyaktvakALamAM paNa veghasaMvedyapada svIkArato nathI, ane kahe che ke jenAmAM vedyasaMvedyapada hoya, tenAmAM taptalohapadanyAsatulya paNa pApapravRtti carama ja hoya, ane jenAmAM carama pApapravRtti nathI, tenAmAM vedyasaMvedyapada nathI. tethI kSayopazama samyaktvavALA jIvomAM nizcayanaya vedyasaMvedyapada svIkArato nathI. ahIM vizeSa e che ke prathamanI cAra dRSTivartI jIvo saMsAranI pravRttine pAparUpa mAne che, ane mokSamArgane potAnA hitanuM kAraNa mAne che, tethI svabodhane anurUpa hitamAM pravRtti kare che; ane pramAdavaza saMsAranI pravRtti karatA hoya tyAre te pravRttine pAparUpa mAne che, tethI teonI te pApapravRtti sakaMpa che; paraMtu je aMzamAM sUkSmabodha nathI, te aMzamAM bhagavAnanA vacanathI viparIta ruci che, ane te viparIta ruci svayaM pAparUpa che, ane te viparIta rucithI je kaMI viparIta pravRtti thAya che, te paNa pAparUpa che, paraMtu temAM pApabuddhi nahIM hovAne kAraNe te pApapravRtti sakaMpa nathI, paraMtu niSkapa che, ane niSkapa pApapravRtti narakAdi apAyanuM kAraNa che. tethI cAra dRSTivALA jIvomAM apAyazaktinuM mAlinya kaMIka aMzathI che. kSAyopazamika samyagdarzanavALA jIvomAM bhagavAnanA vacananI sthira ruci che, ane bhagavAnanA vacanathI viparIta nAnAmAM nAnI pravRtti paNa teone pAparUpa lAge che, ane A pravRtti potAnA ahitanuM kAraNa che, tema paNa spaSTa jaNAya che. tethI jo kvacit te pApapravRtti karatA hoya topaNa sakaMpa pApapravRtti kare che. tethI kSAyopamika samyagdarzanavALA jIvonI pApapravRtti apAyazaktinA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 tArAditrayadrAsiMzikA/zloka-26-27 mAlinyavALI nathI; Ama chatAM, kSAyopathamika samyakatvathI pAta thAya to pharI apAyazaktinuM mAlica AvI zake che. tethI nizcayanaya kSAyopathamika samyagdarzanavALA jIvomAM vedyasaMvedyapada svIkArato nathI. je jIvone kSAyika samyaktva prApta thayuM che, teo prAyaH pApapravRtti kare nahIM, ane kvacit pApapravRtti karatA hoya to sakaMpa paNa hoya ane carama paNa hoya. tethI naizcayika samyagdarzanavALA jIvomAM narakAdi apAyazaktinuM mAlinya sarvathA gayeluM ja che, paraMtu kSAyopathamika samyagdarzanavALA jIvonI jema pharIthI prApta thAya tevuM nathI. sArAMza :(1) daSTi bahAranA jIvomAM apAyazaktinuM mAlinya che. (2) prathamanI cAra dRSTivALA jIvomAM apAyazaktinuM mAlinya ochuM che, topaNa sarvathA gayuM nathI. . (3) lAyopathamika samyagdarzanavALA jIvomAM=vyAvahArika vedyasaMvedyapadavALA jIvomAM, kSayopazama bhAvanA samyakta kALamAM apAyazaktinuM mAlinya nahIM hovA chatAM pharI prAptinI yogyatArUpe apAyazaktinuM mAlinya vidyamAna che. (4) kSAyika samyagdaSTi jIvomAM=naizcayika vedhasaMvedyapadavALA jIvomAM, sarvathA apAyazaktinuM mAlinya nathI. IIrA. avataraNikA : pUrvazlokamAM kahyuM ke vedasaMvedyapadamAM sUkSmabodhanA vighAta karanAruM apAyazaktinuM mAlitya nathI. tethI e prApta thayuM ke dIprAdaSTimAM apAyazaktinuM mAlivya hovAne kAraNe sUkSmabodha nathI. have dIprAdaSTinA bodhamAM sUkSmabodha nathI, tene spaSTa karavA mATe avedhasaMvedyapadamAM apAyazaktinuM mAlica kema che ? te batAve che - zloka - tacchaktiH sthUlabodhasya bIjamanyatra cAkSatam / tatra yatpuNyabandho'pi hantApAyottaraH smRtaH / / 27 / /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtrizikA/bloka-27 anvayArtha: =ane anyatra-avedhasaMvedyapadamAM tachatta dhUnavocca vIjha--skUlabodhanuM bIja apAyanI evI zakti nakSata--akSata che; =je kAraNathI tatraka tyAM avedhasaMvedyapadamAM puSpanthoDapi puNyabaMdha paNa apAyottara=apAya che uttaramAM jene evo mRta =kahevAyo che. rA. zlokArtha: ane avedhasaMvedhapamAM skUlabodhanuM bIja evI tenI zakti=apAyanI zakti, akSata che; je kAraNathI tyAM puNyabaMdha paNa, apAya che uttaramAM jene evo kahevAyo che. ||rA zlokamAM datta' khedArthaka avyaya che. TIkA - tacchaktiriti-anyatra ca-avedyasaMvedyapade, tacchakti: apAyazaktiH sthUlabodhasya bIjamakSatam-anabhibhUtaM, tatra avedyasaMvedyapade yat asmAt puNyabandho'pi hantApAyottaro-vighnanAntarIyakaH smRtaH, tatastatpuNyasya pApAnubandhitvAt ra7A TIkArya : satra.. pApAnuvaMcaiitvAn ! ane anyatra avedhasaMvedyapadamAM, sthUlabodhanuM bIja evI tenI zakti apAyanI zakti akSata che anabhibhUta cheyogamArganI pravRttithI saMpUrNa haNAI gayeluM nathI, ya--smA-je kAraNathI, tyAM avedhasaMvedyapadamAM, puNyabaMdha paNa "apAya che uttaramAM jene' evora vidhyanI sAthe avivAbhAvi, kahevAyo che; kema ke te puNyanuM avedyasaMvedyapadamAM baMdhAtA puNyanuM pApAnubaMdhIpaNuM che. rA. bhAvArtha - avedhasaMvedhapamAM apAyazaktinA mAlinyane kAraNe pApAnubaMdhI puNyabaMdha - dRSTi bahAranA jIvomAM avedyasaMvedyapada che, ane prathamanI cAra dRSTivartI jIvomAM paNa kaMIka avedyasaMvedyapada che. vaLI prathamanI cAra dRSTivartI jIvomAM
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-27 skUlabodha che, sUkSmabodha nathI, ane te skUlabodhanuM bIja apAyazakti che. tethI prathamanI cAra dRSTivartI jIvomAM sUkSmabodhanA vighAtane karanAruM apAyazaktinuM mAlinya vidyamAna che. A apAyazakti prathamanI cAra dRSTi sudhI akSata che yogamArganA bodhathI abhibhUta thaI nathI. tethI prathamanI cAra dRSTi sudhInA jIvone sUkSmabodha nathI. sUkSmabodha kema nathI ? temAM yukti batAve che - avedyasaMvedyapadamAM puNyabaMdha thAya che, te paNa apAyanA uttaravALo che arthAt te puryAbaMdha bhAvimAM apAyane utpanna karAve tevo che; ane te spaSTa karavA TIkAmAM kahyuM ke A puNyabaMdha vikhanAntarIya'=yogamArgamAM vacce vighna kare tevo che; kema ke te puNya pApAnubaMdhI che. Azaya e che ke tattvanA viSayamAM je kAMI viparyA che, te avedyasaMvedyapadarUpa che, ane prathamanI cAra dRSTi sudhInA jIvomAM kaMIka mArgAnusArI bodha thavA chatAM tattvanA viSayamAM viparyAsa paNa vidyamAna che, ane A viparyAsa pApanA anubaMdhanuM kAraNa che. tethI prathama cAra dRSTivartI jIvo yogamArganI pravRtti kare che tyAre je kaMI puNyabaMdha kare che, te puNyabaMdhamAM viparyAsanA pariNAmane kAraNe pApAnubaMdhIpaNuM prApta thAya che. tethI te puNya jyAre vipAkamAM Avaze tyAre paNa pharI jIvane viparyAsa pedA karAvaze, ane viparyAsa e duraMta saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa che, tethI narakAdi apAyazaktinA malinapaNArUpa A viparyAya che. ahIM vizeSa e che ke dRSTi bahAranA jIvomAM ekAMta viparyAsa hoya che. tethI dRSTi bahAranA jIvo leza paNa yogamArgane abhimukha thayA nathI; ane prathamanI cAra dRSTivALA jIvo yogamArganA abhimukha pariNAmavALA che, ane kaMIka yogamArgane seve paNa che; Ama chatAM tattvanA viSayamAM kaMIka viparyAsa paNa che, ane te viparyAsa sAmagrI maLatAM nivartana pAme tevo zithila che, chatAM viparyAsa e pApanA anubaMdhane karanAro che. koIpaNa jIva zubha kArya karato hoya tyAre puNya bAMdhe che, topaNa jo te jIvamAM viparyAya hoya to te puNyabaMdha pApanA anubaMdhavALo thAya che. tethI dRSTi bahAranA jIvomAM tIvra viparyA hovAne kAraNe teo sadanuSThAna dvArA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtrizikA/zloka-27-28 85 puNya bAMdhatA hoya topaNa ekAMte pApAnubaMdhI puNya bAMdhe che; ane prathamanI cAra dRSTivartI jIvomAM kaMIka viparyAsa gayo che, te apekSAe teo puNyAnubaMdhI puNya bAMdhe che. AthI meghakumArane hAthInA bhAvamAM puNyAnubaMdhI puNyanI prApti che, e prakAranuM zAstravacana che; topaNa prathamanI cAra dRSTivartI jIvomAM jema mArgAnusArI bodhane kAraNe puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che, tema viparyAsane kAraNe pApAnubaMdhI puNya paNa baMdhAya che. tethI puNyAnubaMdhI puNyanI vivakSA karI tyAre te jIvo pApAnubaMdhI puNya bAMdhe che, tenI vivakSA karela nathI; ane jyAre cAra dRSTivartI jIvo avedyasaMvedyapadane kAraNe pApAnubaMdhI puNya bAMdhe che, ema zAstrakAroe kahyuM, tyAre mArgAnusArI buddhithI je puNyAnubaMdhI puNya thAya che, tenI vivakSA karI nathI; kema ke prathamanI cAra dRSTimAM rahelA jIvomAM vartatA avedyasaMvedyapada kRta kevuM puNya baMdhAya che, te ahIM batAvavuM che. ILI avataraNikA: pUrvazlokamAM batAvyuM ke cAra dRSTi sudhInA jIvomAM skUla bodhanuM bIja evI apAyazakti vidyamAna che, tethI teone sUkSmabodha nathI. have prathamatI cAra dRSTivALA jIvomAM vairAgya che, te paNa jJAnagarbhita nathI, te batAvavA arthe kahe che - zloka - pravRttirapi yogasya vairAgyAnmohagarbhataH / prasUte'pAyajananImuttarAM mohavAsanAm / / 28 / / anvayArtha: (tatra tyAM=avedhasaMvedyapadamAM) modArmita verAthA=mohagarbhavALA vairAgyathI yogI pravRttirapi yoganI pravRtti paNa 3ttarAmapAyananana =uttaramAM apAyane utpanna karanArI modavAnAM-mohavAsanAne prasUte utpanna kare che. 28 zlokArca - (avedhasaMvedhapadamAM) mohagarbhavALA vairAgyathI yoganI pravRtti paNa uttaramAM apAyane utpanna karanArI mohavAsanAne utpanna kare che. ra8II
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayAtrizikA/zloka-28 ka pravRttirapa' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke avedyasaMvedyapadamAM bodha to apAyazaktivALo che, paraMtu pravRtti paNa apAyazaktine utpanna karAvanAra evI mohavAsanAne utpanna kare che. TIkA - pravRttirapIti-tatreti prAktanamatrAnuSajyate, tatra mohagarbhato vairAgyAt yogasya pravRttirapi sadgurupAratantryAbhAve'pAyajananImuttarAM mohavAsanAM prasUte, mohamUlAnuSThAnasya mohavAsanA'vandhyabIjatvAt, ato'tra yogapravRttirapyakiJcitkarIti mAvaH 28aaaa TIkArya : tannati . mAva: | 'tatra' zabdanI pUrvazloka-27mAMthI ahIM anuvRtti che. tyAM avedhasaMvedyapadamAM, mohagarbhavALA vairAgyathI yoganI pravRtti paNa sadgurunA pAtaMtryano abhAva hote chate uttaramAM apAyane utpanna karAvanAra evI mohavAsanAne utpanna kare che; kema ke mohamUlavALA anuSThAnanuM mota che mULamAM jene evA yoganA anuSThAnanuM, mohavAsanAnuM avaMdhyabIjANuM che. AthI=mohamUlaka anuSThAna mohavAsanAnuM avaMdhya bIja che AthI, ahIM=avevasaMvedyapadamAM prathamanI cAra daSTivartI jIvomAM vartatA avedyasaMvedyapadamAM, yoganI pravRtti paNa akiMcitkara che, e prakArano bhAva che. 28. bhAvArthacAra daSTi sudhI avedhasaMvedhapada hovAne kAraNe vairAgya paNa mohathI garbhita: yoganI prathama cAra dRSTi sudhI jIvamAM avedyasaMvedyapada che ane A avedyasaMvedyapada vartatuM hoya tevA samaye A dRSTimAM svadarzanano iSad rAga hoya che, je mohano pariNAma che. tethI bhavanA svarUpanuM ciMtavana karIne bhavathI virakta thayelA prathamanI cAra dRSTivALA yogIomAM je vairAgya che, te paNa mohagarbha che, paraMtu jJAnagarbha nathI; ane A mohagarbha vairAgyavALA jIvone sadgurunuM pArataMtra na maLe to potAnA mohanA pariNAmane avasthita rAkhIne
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-28-29 87 yogamArgamAM pravRtti karatA hoya che. tethI tevI mohagarbha pravRttithI mohanI vAsanA utpanna thAya che, jethI mohagarbha vairAgyavALA jIvo uttaramAM narakAdi apAyane utpanna karAve evI mohavAsanAne utpanna kare che; kema ke prathamanI cAra dRSTivALA jIvo je kaMI anuSThAna seve che, te sarva anuSThAnamAM paNa viparyAsarUpa moha paDelo che. tethI te anuSThAnathI pharI avazya mohavAsanA pragaTa thavAnI che. tethI prathamanI cAra dRSTivALA jIvonI yogapravRtti paNa akiMcitkara che. ahIM vizeSa e che ke viparyAsane pradhAna karIne prathamanI cAra dRSTivALA jIvonI yoganI pravRtti akiMcitkara kahela che, ane A jIvone guNavAnanuM pArataMtrya maLe to teonI yogapravRtti saphaLa thAya, anyathA nahIM, tema batAvavuM che. AthI ja 1500 tApasonI mohamUlaka pravRtti zAstrakAroe akiMcitkara kahI ane gautamasvAmInA yogathI teonI pravRtti mokSanI prApti karAvanArI thaI. A vAta mATe juo 'gurutattvavinizcaya graMtha' prathama ullAsa, gAthA naM. 7. I // 28 // avataraNikA : prathamanI cAra dRSTimAM sUkSmabodhanA vighAtane karanArI apAyazakti vidyamAna che, te vAta zloka-27mAM batAvI. vaLI batAvyuM ke tyAM puNyabaMdha thAya che, te paNa pApAnubaMdhI thAya che. vaLI pahelI cAra dRSTivartI jIvo yoganI pravRtti kare che, te paNa mohagarbhita vairAgyavALI che, tethI durgatinI prAptirUpa apAyane utpanna karAvanArI mohavAsanAne utpanna kare che. A rIte prathamanI cAra dRSTimAM raheluM avedhasaMvedyapada kaI rIte anarthakArI che, te batAvyuM. have te aveghasaMvedyapadakALamAM yogamArganA sevanathI baMdhAtuM puNya paNa kevuM hoya che ? ane avedhasaMvedyapadane kAraNe pApa baMdhAya che, te kevuM baMdhAya che ? te batAve che zloka H - avedyasaMvedyapade puNyaM niranubandhakam / bhavAbhinandijantUnAM pApaM syAtsAnubandhakam / / 29 / /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 tArAditrayadvAciMzikA/bloka-29 anvayArtha : vedyasaMvedyapade avedyasaMvedyapadamAM, bhavAminaninajUnAM bhavAbhinaMdI jIvone niranuvanyavaM puSaM tiranubaMdha puSya, sAnuvacam pApaM sAnubaMdha pApa -thAya che. 29o. zlokArca - avedhasaMvedhapadamAM bhavAbhinaMdI jIvone niranubaMdha puNya, sAnubaMdha pApa thAya che. ra9ll TIkA - avedyeti-avedyasaMvedyapade puNyaM niranubandhakam=anubandharahitaM syAt, yadi kadAcinna syAt pApAnubandhi, sAnubandhe tatra granthibhedasya niyAmakatvAt, bhavAbhinandinAM kSudratvAdidoSavatAM jantUnAM pApaM sAnubandhakam anubandhasahitaM syAt, rAgadveSAdiprAbalyasya tadanubandhAvandhyabIjatvAt / / 29 / / TIkArya : vedyasaMvepa... talanuvAvasthavInatvati avedyasaMvedyapadamAM biranubaMdha= anubaMdha rahita, puNya thAya, jo kadAcit pApAnubaMdhI na thAya to tiranubaMdha puNya thAya; kema ke sAnubaMdha evA temAM puNyamAM arthAt puNyAnubaMdhI puNyamAM graMthibhedanuM niyAmakapaNuM che. avedyasaMvedyapadamAM puNya niranubaMdha thAya te batAvyuM. have avedyasaMvedyapadamAM jIvo kevI prakRtivALA che ? ane kevuM pApa bAMdhe che ? te batAvavA arthe kahe che - bhavAbhinaMdIone kSudratAdi doSavALA prANIone sAnubaMdha anubaMdhasahita pApa thAya; kema ke rAga-dveSAdi prAbalyanuM tenA anubaMdhanuM avaMdhyabIjANuM che-pApanA anubaMdhanuM avaMdhyakAraNapaNuM che. 29iaa * " rASa' ahIM 'dri' thI moha-mithyAtvanuM grahaNa karavuM.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayAtrizikA/bloka-29 bhAvArtha : avedhasaMvedhapadamAM niranubaMdha puNyanI prApti ane sAnubaMdha pApanI prApti - prathamanI cAra dRSTi sudhInA jIvomAM avedyasaMvedyapada sarvathA gayuM nathI, ane te avedyasaMvedyapada jyAre vartatuM hoya tyAre jIvo yogamArganI pravRtti karatA hoya ane tenAthI pApAnubaMdhI puNya na bAMdhatA hoya to te puNya niranubaMdha hoya che. Azaya e che ke prathamanI cAra dRSTivALA jIvo avedyasaMvedyapadanI asarathI upayukta thaIne yogamArgamAM pravRtti karatA hoya to svadarzana pratyeno rAga ke svaruci pratyeno rAga upayogarUpe vartato hoya, athavA to tattva pratyeno rAga plAna avasthAmAM vartato hoya, te vakhate je asadgaha upayogamAM skurAyamAna thaI rahyo che, tene kAraNe dharmanI pravRttithI baMdhAtuM puNya paNa pApAnubaMdhI baMdhAya che; ane svadarzananA rAganuM valaNa upayogamAM vyakta pravartatuM na hoya, Ama chatAM, te valaNa nIce pravRtti thatI hoya tyAre dharmanI pravRttithI je puNya baMdhAya che, te niranubaMdha che; kema ke sAnubaMdha puNyAnubaMdhI puNyamAM graMthibhedanuM niyAmakapaNuM che. tenAthI e phalita thAya ke samyagdaSTi jIvo sAnubaMdha puNya bAMdhI zake, ane samyakatva pAmyA nathI tevA avedyasaMvedyapadavALA jIvomAM maMdamaMda paNa mithyAtvano udaya avazya varte che, ane te mithyAtvanA udayathI viparyAsa paNa varte che, ane te mithyAtvano udaya vyaktarUpe viparyAsamAM pravartato hoya tyAre dharmanI pravRttithI pApAnubaMdhI puNya baMdhAya che, ane jyAre te mithyAtvano udaya upayogamAM vyaktarUpe pravartato na hoya tyAre dharmanI pravRttithI baMdhAtuM puNya niranubaMdha che. vaLI A cAra dRSTivALA jIvomAM avedyasaMvedyapada hovAne kAraNe bhavAbhinaMdIpaNAnA kaMIka aMzo paNa che, tethI bhavanA kAraNabhUta evA viparyAsane sArarUpe jue che. tethI AvA jIvo saMsAranI pravRtti karIne pApa bAMdhatA hoya tyAre sAnubaMdha pApa bAMdhe che; kema ke sAnubaMdha pApamAM anaMtAnubaMdhInA udayathI pragaTa thayelA rAga-dveSa ane mithyAtvanA prAbalyanuM kAraNa paNuM che, ane prathamanI cAra dRSTi sudhI jIvomAM haju kaMIka aMze prabaLa rAga-dveSa ane mithyAtva vidyamAna che, phakta guNavAna puruSanA sAMnidhyathI te nivartana pAme tevA che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtrizikA/bloka-29-30 ahIM vizeSa e che ke prathamanI cAra dRSTivALA jIvomAM jema avedyasaMvedyapada che, tema atAttvika evuM vedyasaMvedyapada paNa che, ane je vedyasaMvedyapada che, te samyagdaSTikAlina evA tAttvikavedyasaMvedyapadanuM kAraNa che, tethI sarvathA niSphaLa nathI; ane jyAre prathamanI cAra dRSTivartI jIvo yogabIjo grahaNa kare che, tyAre teomAM raheluM vedyasaMvedyapada samyaktvanI prAptine abhimukha pravRtta hoya che, te vakhate teo puNyAnubaMdhI puNya paNa bAMdhe che. Ama chatAM, tenI ahIM vivakSA karela nathI; kema ke ahIM avedyasaMvedyapadanuM kArya batAvavuM che, paNa prathamanI cAra dRSTimAM rahelAM vedyasaMvedyapadanuM kArya batAvavuM nathI. III sArAMza - prathamanI cAra dRSTivartI jIvomAM kaMIka aMzathI vedyasaMvedyapada che, to kaMIka aMzathI avedyasaMvedyapada paNa che, ane avedyasaMvedyapada vedyasaMvedyapada karatAM prabaLa che. (1) jyAre A jIvo yogabIjo grahaNa kare che tyAre teonuM veghasaMvedyapada khIlI rahyuM che. tethI te aMzane AzrayIne puNyAnubaMdhI puNya bAMdhe che. (2) svadarzananA rAga nIce upayoga pravartato hoya to avedyasaMvedyapada khIlatuM hoya che. tyAre yogamArganI pravRttithI baMdhAtuM puNya pApAnubaMdhI thAya che. (3) jyAre svadarzananA rAgathI upayukta thaIne yogamArganI pravRtti nathI, tyAre avedyasaMvedyapada vRddhi pAmI rahyuM nathI, paraMtu avasthita che; ane yogabIjonuM grahaNa thAya tevo upayoga paNa nathI, tethI vedyasaMvedyapada paNa khIlI rahyuM nathI. te vakhate yogamArganI pravRttithI niranubaMdha puNya thAya che. 29ll avataraNikA : avevasaMvedyapadamAM pugya kevuM baMdhAya che ? ane pApa kevuM baMdhAya che? te pUrvazlokamAM batAvyuM. have avedyasaMvedyapadakALamAM kevo viparyAsa che? te batAve che - zloka : kukRtyaM kRtyamAbhAti kRtyaM cAkRtyameva hi / atra vyAmUDhacittAnAM kaNDUkaNDUyanAdivat / / 30 / /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-30 anvayArtha: qvQyAtiva=praNajanA rogavALAnI khaNajAdi kriyAnI jema cAmUcittAnAM vyAmUDha citavALAone satra=avedhasaMvedyapadamAM caM capna kukRtya kRtya caM cAkRtyameva hi ane kRtya akRtya ja sAmAti=lAge che. 301 zlokArya : khaNanA rogavALAnI praNAdi kliAnI jema vyAmUDha cittavALAone avedhasaMvedhapadamAM kukRtya kRtya ane kRtya akRtya ja lAge che. Il3oll TIkA : kukRtyamiti-kukRtyaM prANAtipAtAdi kRtyaM karaNIyamAbhAti, kRtyaM ca= ahiMsAdi akRtyameva hi anAcaraNIyameva, atra-avedyasaMvedyapade vyAmUDhacittAnAM= mohagrastamAnasAnAM, kaNDUlAnAM kaNDUyanAdivat, AdinA kRmyAkulasya kuSTino'gnisevanagrahaH, kaNDUyakAdInAM kaNDvAderiva bhavAbhinandinAmavedyasaMvedyapadAdeva viparyayadhIriti bhAvaH / / 30 / / TIkArca - tye ... bhAva: | khaNajanA rogavALAonIHkhaNakriyAmAM sArabhUtatAnI buddhivALAonI, khaNajAdi kriyAnI jema, vyAmUDha cittavALAone-mohagrasta mAnasavALAone, ahIM avedyasaMvedyapadamAM kukRtya prANAtipAtAdi, kRtya=karaNIya, ane kRtya=ahiMsAdi, akRtya ja anAcaraNIya ja, lAge che. "vyanAviva' mAM rahelA di' zabdathI kRmithI AkuLa koDha rogavALAnuM agninA sevananuM grahaNa karavuM. khagajAdi rogavALAone khaNajAdinI jema bhavAbhinaMdIone avedyasaMvedyapadathI ja viparyaya buddhi che, e pramANe bhAva che. 30mI bhAvArthaavedhasaMvedhapadamAM vartatA viparyAsanuM svarUpa - dRSTibahAravartI jIvomAM avedyasaMvedyapada prakarSavALuM hoya che. dRSTibahAranA jIvo karatAM prathamanI cAra dRSTivartI jIvomAM avedyasaMvedyapada kaMIka zithila
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 tArAditrayadvAtriMzikA/mloka-30 hoya che, topaNa prathamanI cAra dRSTi sudhI aveghasaMvedyapada vidyamAna che, ane te vakhate teonuM mohagrasta mAnasa hoya che. tethI khaNaja rogavALAne khaNajamAM jema sukhanI buddhi thAya che, tema prANAtipAtAdi aDhAra pApasthAnako jIva mATe kukRtya che, te teone kRtyarUpe lAge che, ane kRtyarUpa je ahiMsAdi te akRtyarUpe ja lAge che. joke prathamanI cAra dRSTivartI jIvo yama-niyamAdimAM pravRtti kare che, te aMzamAM teono viparyAsa gayo che, topaNa sarvajJanA vacanathI viparIta je kaMI mana-vacana-kAyAnI pravRtti kare che, te prANAtipAtAdinA bhAvosvarUpa che, ane te jIva mATe kukRtya che, ane viparyAsane kAraNe AvA kukRtyane prathamanI cAra dRSTivartI jIvo kRtya mAne che. vaLI bhagavAnanA vacanAnusAra pUrNa yogamArganI pravRtti jIva mATe kRtya che, paraMtu prathamanI cAra dRSTivALA jIvone je sthAnamAM bodha nathI, te yogamArganuM sthAna viparyAsane kAraNe anAcaraNIyarUpe dekhAya che. jema khaNajanA sukhamAM Asakta evo koI khaNajano rogI khaNajanA rogathI pote sukhI che tema mAne, tethI khaNaja maTADavAno arthI nathI, paraMtu khaNajane khaNIne AnaMda levAno arthI che; tema avedyasaMvedyapadavALA jIvo saMsAranAM kAraNone sevIne klezamAMthI AnaMda levAnA svabhAvavALA che, ane parama aklezarUpa nirvANanA kAraNIbhUta yogamArgamAMthI AnaMda levAnA svabhAvavALA nathI. tethI mokSamArgane yathAvat sukharUpe jANI zakatA nathI. mATe yogamArganA sevananA kRtyane paNa akRtyarUpe jue che. jema khaNajanA keTalAka rogIo khaNajanA sukhane ja sukharUpe jotA hoya che, tema keTalAka kuSTha rogIonA zarIramAM kIDAo paDelA hoya, ane te kIDAothI jyAre vyAkuLa thAya tyAre agni pAse tApaNuM karavA bese te vakhate agninA tApathI te kIDAo kaMIka nizceSTa jevA thAya tyAre, te kuSTharogI jIvane zAtAno anubhava thAya che, ane koIka viparyAsa buddhivALA te kuSTharogIne 'A zAtA ja paramArthathI sukha che' tevI buddhi hoya; to te kuSTharogIne roga maTADavAnuM game nahIM, paNa agnisevanathI AnaMda levAnuM game. tema aveghasaMvedyapadavALA jIvone indriyothI thatA AhlAdamAM sukhabuddhi hoya che, ane 'A ja pAramArthika sukha che' tevo bhrama varte che. jyAre veghasaMvedyapadane
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayahAtrizikA/bloka-30-31 93 pAmelA jIvo indriyonA vikArone vikArarUpe joI zake che, ane nirvikArI sukhane pAramArthika sukharUpe joI zake che, ane vikAravALI avasthAnuM sukha te pAramArthika sukha nathI' tema paNa joI zake che. phalitArtha : prathamanI cAra dRSTivartI jIvomAM je aMzathI vedyasaMvedyapada che, te aMzathI potAnA bhAvarogane rogarUpe jANIne maTADavA yatna kare che. Ama chatAM te jIvomAM je aMzathI avedyasaMvedyapada che, te aMzathI viparyAsa paNa che. tethI potAnAmAM vartato bhAvaroga rogarUpe lAgato nathI, paraMtu sukhanA upAyarUpe dekhAya che. 30 avataraNikA : avedhasaMvedyapadamAM kukRtya kRtya lAge che ane kRtya akRtya lAge che, te pUrvazlokamAM batAvyuM. have avedhasaMvedyapadavALA jIvo kevI pravRtti karIne anartho prApta kare che ? te batAve che - zloka : ete'sacceSTayAtmAnaM malinaM kurvate nijam / baDizAmiSavattucche prasaktA bhogaje sukhe / / 31 / / anvayArtha - tuo motane suNe=bhogathI utpanna thayelA tuccha sukhamAM vRdizAmakavanTa baDiza AmiSanI jema prasavA =gRddha te=A=bhavAbhinaMdI jIvo saMgreSTaca=asatyeSTAthI nina mAtmAnaM potAnA AtmAne mati purvaka malina kare che. i31 zlokArca - bhogathI utpanna thayelA tuccha sukhamAM baDiza AmiSanI jema gRddha=masyagalamAMsanI jema gRddha bhavAbhinaMdI jIvo asatyeSTAthI potAnA AtmAne malina kare che. II3II.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 tArAditrayadvAliMzikA/zloka-31 TIkA : eta iti-ete bhavAbhinandino'sacceSTayA mahArambhAdipravRttilakSaNayA nijam= AtmAnaM malinaM kurvate karmaraja:sambandhAt, baDizAmiSavat matsyagalamAMsavat, tucche=alpe raudravipAke prasaktA bhogaje bhogaprabhave sukhe / / 31 / / TIkArca - te .. sura bhoga bhogathI utpanna thayelA tuccha alpa ane raudra vipAkavALA sukhamAM baDiza AmiSanI jema=masyagalamAMsanI jema prasakta= gRddha thayelA AebhavAbhinaMdI jIvo mahAAraMbhAdi pravRtti svarUpa asacceSTAve kAraNe potAnA AtmAne karmarajanA saMbaMdhathI malina kare che. 31 maharipravRttinakSaLayA' ahIM"gari thI mahAparigrahAdinI pravRttinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : dRSTibahAravartAi jIvo bhavAbhinaMdI che, tema prathamanI cAra dRSTivartI jIvo paNa kaMIka aMzathI bhavanAM kAraNone sArarUpe jue che tethI aMzathI bhavAbhinaMdI che, AthI vikArI sukhane paNa sukharUpe jue che. AthI ja tuccha=alpakALa mATe sukha ApanArA ane raudra vipAkavALA evA indriyonA bhogathI utpanna thayelA sukhamAM vRddha banIne mahAAraMbhAdi pravRtti karIne karma bAMdhe che. ahIM vizeSa e che ke vedyasaMvedyapadavALA jIvo nirvikArI sukhane pAramArthika sukharUpe jue che, paraMtu jeone tevI nirmaLa sUkSmaprajJA pragaTI nathI, Ama chatAM yogamArgamAM pravRtta che, tevA prathamanI cAra dRSTivALA jIvo paNa potAnAmAM rahelA viparyAsane kAraNe koIka sthAnamAM indriyathI thatA sukhamAM sukhabuddhi dhAraNa karIne karma bAMdhe che, ane teo gRhastha avasthAmAM hoya to durgatinuM kAraNa mahAAraMbhAdi pravRtti paNa kare; jyAre bAhyathI temanA jevI samAna mahAAraMbhAdinI pravRtti karanArA paNa vedyasaMvedyapadavALA jIvo vivekavALA hovAthI avedyasaMvedyapadavALA jIvonI jema AtmAne malina karatA nathI. AthI ja vivekavALA evA cakravartI Adi, moTA rAjyone calAvanArA hovA chatAM
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa tArAditrayadvAciMzikA/zloka-31-32 ane mahAparigrahavALA hovA chatAM, durgationuM kAraNa bane tevA karmo bAMdhatA nathI. vaDazaniSat ahIM 'vaDazamiSavat dRSTAMta ApyuM, teno bhAva A pramANe che. mAchalAne pakaDavA mATe mAchImAra kAMTA para mAMsa bharAvIne samudrAdimAM jALa nAkhe che tyAre mAMsanA lubdha mAchalAo mAMsathI AkarSAI mAMsa khAI kSaNabhara khAvAnuM sukha anubhave che, ane tatkALa kaMTakanA vedhathI aMte mRtyuthI mahAvedanAne anubhave che. tema saMsArI jIvo saMsAranA bhAgamAM Asakta banI kSaNabhara indriyonA AllAdane anubhave che, ane tatkALa AsaktithI thayelI vihvaLatAno anubhava kare che, ane aMte karma bAMdhIne duraMta saMsAranA paribhramaNane prApta kare che. Il31 avataraNikA - prathamanI cAra dRSTi sudhI avedhasaMvedyapada che ane te avedyasaMvedyapada kevuM anarthakArI che ? te vAta zloka-26 thI 31 sudhI batAvI. have avedyasaMvedyapadane jItavA mATe prathamanI cAra dRSTivALA jIvoe zuM yatna karavo joIe ? te batAvavA arthe kahe che - zloka : avedyasaMvedyapadaM satsaGgAgamayogataH / tad durgatipradaM jeyaM paramAnandamicchatA / / 32 / / anvayArtha: ta--tasmA--ite kAraNathI zloka-26 thI 31 sudhI batAvyuM evA prakAranuM dAruNa vipAkavALuM avedhasaMvedyapada che te kAraNathI, paramAnamachatAM paramAnaMdane IcchatA puruSetutiparva vedasaMvedaparva durgati ApanAra evA avedhasaMvedapadane satsAmiyakAta=satsaMga ane AgamatA yogathI, nevaM jItavuM joIe. li325 zlokArtha : te kAraNathI paramAnaMdane IcchatA puruSe durgatine ApanAra evA avedhasaMvedhapadane satsaMga ane AgamanA yogathI jItavuM joIe. ll3
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 tArAditrayadvAtrizikA/zloka-3ra TIkA - avedyeti-yato'syAyaM dAruNo vipAkaH tattasmAdavedyasaMvedyapadaM durgatipradaM= narakAdidurgatikAraNaM satsaGgAgamayogato viziSTasaGgamAgamasambandhAt paramAnandaM mokSasukhamicchatA jeyaM, asyAmeva bhUmikAyAmanyadA jetumazakyatvAt, ata evAnuvAdaparo'pyAgama iti yogAcAryA:, ayogyaniyogAsiddheriti / / 32 / / TIkArca - vedyati-yatoDAvuM ...... ne je kAraNathI Ano=avedyasaMvedyapadano, A zloka-26 thI 31 sudhI batAvyuM che, dAruNa vipAka che, te kAraNathI satsaMga ane AgamanA yogathI=sapuruSonA viziSTa prakAranA saMgathI, ane AgamanA viziSTa prakAranA saMbaMdhathI, paramAnaMdane=mokSasukhane, icchatA evA puruSe, durgatine ApanAra=narakAdi durgatinuM kAraNa evA avedhasaMvedyapadane jItavuM joIe. pUrvamAM kahyuM ke mokSasukhane icchanArAoe avedyasaMvedyapada jItavuM joIe. tyAM prazna thAya ke avedyasaMvedyapada to mAtra mokSanA icchanArAo mATe ja ahitanuM kAraNa che, tevuM nathI; paraMtu sarva jIvo mATe ahitanuM kAraNa che. tethI mokSanA icchanArAoe jItavuM joIe, tema kahevAne badale "sarva jIvoe jItavuM joIe' ema kahevuM joIe. tethI kahe che - sthAneva.... yovAryA, A ja bhUmikAmAM=mokSanI IcchAvALA bane tevI prathamanI cAra dRSTinI ja bhUmikAmAM, satsaMga ane AgamanA yogathI avedyasaMvedyapada jItI zakAya tema che. jevA anya bhUmikAmAM=A cAra dRSTinI bhUmikAnI bahAranA jIvo mokSane abhimukha ja nathI thayA te bhUmikAmAM, jItavA mATe azakyapaNuM che=avedyasaMvedyapadane jItavuM azakya che. AthI ja=cAra daSTivartI yogya jIvo ja prayatnathI adyasaMvedyapada jItI zake che, paraMtu daSTibihAravartIi jIvone satsaMga ke sadAgama avedhasaMvedyapadane jitAvI zakatA nathI AthI ja, anuvAdapara ja Agama che, e pramANe yogAcAryo kahe che; kema ke ayogyamAM viyoganI asiddhi che=daSTi bahAranA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-32 ayogya jIvomAM AgamavacanathI avedhasaMvedyapada jItavA mATenA vyApAranI asiddhi che. 'kRti' zabda zlokanA kathananI samAptimAM che. 113211 * 'anuvAparoDapyAnama' ahIM 'pi' zabda 'vAra' arthamAM che. bhAvArtha: zloka-26 thI 31 sudhI varNana karyuM e pramANe aveghasaMvedyapada dAruNa vipAkavALuM che. tethI graMthakArazrI mokSasukhane icchanArA evA prathamanI cAra dRSTivALA jIvone uddezIne kahe che ke satpuruSono viziSTa saMga karIne ane Agamano viziSTa saMbaMdha karIne, durgatine ApanArA aveghasaMvedyapadane jItavuM joIe; kema ke A saMsAramAM yogamArgamAM pravRtta evA paNa prathamanI cAra dRSTivALA jIvone mATe, A aveghasaMvedyapada duraMta saMsA2nuM kAraNa che. mATe mokSanA arthIe mokSamArgamAM vighnabhUta evA aveghasaMvedyapadane jItavA mATe satpuruSono samAgama karavo joIe; ane te samAgama paNa mAtra temanA sAMnidhyathI saphaLa thato nathI, paraMtu temanA vacananA paramArthane samajIne tattvAtattvanA nirNaya mATe ucita yatna karavAthI teono saMbaMdha saphaLa thAya che; ane satzAstronuM paNa mAtra vAMcana karavAthI ke sAMbhaLavAthI satzAstro aveghasaMvedyapadane jItavAnuM kAraNa banatAM nathI, paraMtu parama madhyasthatAne dhAraNa karIne, anubhavane anurUpa zAstravacanane joDavA mATe yatna karavAmAM Ave, to zAstromAM batAvAyela pAramArthika tattvanI prApti thAya che, jethI avedhasaMvedyapada nivartana pAme che. 97 graMthakArazrI A prakArano upadeza Ape che, tyAM prazna thAya ke aveghasaMvedyapada to tattvanA viparIta bodharUpa che. tethI sarva jIvone mATe ahitakArI che. tethI "sarva jIvoe jItavuM joIe", ema graMthakAre kahevuM joIe. tenA badale "paramAnaMdane icchatA jIvoe jItavuM joIe", ema kahIne yoganI prathamanI cAra dRSTivALA jIvone uddezIne aveghasaMvedyapadane jItavAnuM kema kahyuM ? tethI kahe che. "A ja bhUmikAmAM aveghasaMvedyapada jItI zakAya che, anyadA jItI zakAtuM nathI." AthI graMthakArazrI yoganI prathama cAra dRSTivALA jIvone aveghasaMvedyapada
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 tArAditrayadvAtriMzikA/zloka-32 jItavAnuM kahe che; kema ke anyane aveghasaMvedyapada jItavAno upadeza Apavo niSphaLa che. tethI graMthakArazrI aveghasaMvedyapadane jItavA mATenA adhikArI jIvone uddezIne jItavA mATeno upadeza Ape che, ane potAnI te vAtanI puSTi ka2vA arthe kahe che ke "AthI ja anuvAdapara ja Agama che", tema yogAcAryo kahe che. tethI e phalita thAya ke jema Agama paNa koI jIvanA aveghasaMvedyapadane jitAvI zakatuM nathI, tema graMthakArazrIno upadeza paNa koI jIvanA aveghasaMvedyapadane jitAvI zakato nathI; paraMtu jema Agama yogamArganA kathanano anuvAda kare che, tema graMthakA2 paNa yogya jIvone A avedhasaMvedyapada jItavA jevuM che, evuM kathana kare che; ane jItavAnuM kArya to yogya jIva svaparAkramathI ja kare che. tethI jItavAno upadeza paNa Apavo hoya to adhikArIne ApavAthI te saphaLa banI zake, anadhikArIne apAyelo upadeza kyAreya saphaLa banato nathI. AthI ja graMthakArazrIe yogya jIvone uddezIne avedhasaMvedyapada jItavAno upadeza Apyo che. ahIM prazna thAya ke Agama to sanmArgamAM pravartaka che. tethI Agamane sanmArga pravartaka na kahetAM Agama anuvAdapara che, tema yogAcAryoe kema kahyuM ? tethI kahe che Agama ayogya jIvomAM niyoga karatuM nathI=samyag vyApAra karAvI zakatuM nathI. tethI e spaSTa thAya che ke Agama to padArthanuM nirUpaNa mAtra kare che, pravRtti karAvI zakatuM nathI, pravRtti to jIva svaparAkramathI ja kare che. mATe yogAcAryoe kahyuM ke Agama anuvAdapara ja che arthAt mAtra dizA batAve che. ahIM vizeSa e che ke dRSTibahAranA jIvo uttama puruSonA yogathI ke satzAstronA yogathI paNa potAnAmAM rahelA viparyAsarUpa avedyasaMvedyapadane kADhI zakatA nathI; ane prathamanI cAra dRSTivartI jIvo saMsArathI bhaya pAmelA che, tattvanA arthI che ane mokSe javAnA abhilASavALA che, tethI yogamArgamAM pravRtti kare che; ane AvA jIvo paNa atyaMta mArgAnusArI buddhithI satzAstromAM prayatna na kare to sUkSmabodha nahIM hovAne kAraNe kyAMka viparIta bodha paNa thAya. Ama chatAM, jo teo prastuta upadezane gaMbhIrapaNe vicAre ane te upadeza temanA haiyAne sparze, to prathamanI cAra daSTivALA jIvo satpuruSono saMbaMdha
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAditrayadvAciMzikA/zloka-32 9 vizeSa rIte kare che, jethI puruSonA vacananA baLathI anubhavane anurUpa zAstravacano ucita sthAne joDIne potAnAmAM rahelA adyasaMvedyapadanuM nivartana karI zake, athavA to atyaMta madhyastha buddhithI AgamanAM vacanone ucita rIte joDavA yatna kare to zAstravacanathI anubhavane anurUpa padArtho temane dekhAya che. tethI potAnAmAM rahelA viparyAsarUpa aveghasaMvedyapadane teo kADhI zake che, ane jo prathamanI cAra dRSTivALA jIvo paNa prastuta vacanane gaMbhIratAthI vicAryA vagara sapuruSono samAgama karatA hoya, ke Agamano abhyAsa karatA hoya, topaNa te satparuSono samAgama ke Agamano abhyAsa viziSTa saMbaMdhavALo na thAya to tenAthI potAnAmAM rahelo viparyAsa jato nathI, ane yogamArgamAM pravRtta hovAne kAraNe teo ArAdhaka che, topaNa bodhamAM rahelA viparyAsane kAraNe dIrdhasaMsAranI anubaMdhazaktino uccheda karI zakatA nathI. tethI avedyasaMvedyapadanI anarthakAritA batAvyA pachI tene jItavA mATeno upadeza graMthakAre prastuta zlokamAM Apyo che. II3rA iti tArAditrayadvAtriMzikA / / 22 / /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ "avedyasaMvedyapadaM satsaGgAgamayogataH / tad durgatipradaM jeyaM paramAnandamicchatA // " "te kAraNathI=dAruNa vipAkavALuM avedhasaMvedhapada che 'te kAraNathI, paramAnaMdane IcchatA purape durgatine ApanAra evA avedhasaMvedhapadane satsaMga ane AgamanA yogathI jItavuM joIe." : prakAzaka : DESIGN BY 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : (079) 32911401 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048680 9428500401 Por Private Personal Use Only