Book Title: Paia Pacchuso
Author(s): Vimalmuni
Publisher: Jain Vishva Bharati
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006164/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso muni vimala kumAra Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - prAkRta bhASA devabhASA yA divyabhASA hai| yaha kahanA kama mUlyavAn nahIM hogA | ki vaha janabhASA hai| vaha janabhASA hai | isalie Aja bhI jIvita bhASA hai| kucha | rUpAntara ke sAtha bahattara bhArata ke bar3e bhAga meM bolI jAtI hai| usakA maulika rUpa Aja vyavahAra bhASA kA rUpa nahIM | hai, phira bhI aneka bhASAoM aura | | boliyoM kA udgama srota hone ke kAraNa usakA adhyayana aura prayoga kama arthavAlA nahIM hai| eka jaina muni ke lie usakI sArthakatA sadaiva banI rhegii| = | jaina sAhitya kI kathAoM ke | | AdhAra para likhita ye prAkRta kAvya prAcIna paramparA kI kar3I ke rUpa meM | mAnyatA prApta kreNge| munijI ne | vartamAna yuga meM prAkRta bhASA meM kAvya | likhane kA jo sAhasa kiyA hai, usake | lie sAdhuvAda deya hai yaza se kAvya likhA jAtA hai kintu yaza se nirapekSa hokara kevala aMtaHsukhAya likhane kI | pravRtti bahuta mUlyavAn hai| terApantha | dharmasaMgha meM Aja bhI prAkRta aura saMskRta / | jIvita bhASA hai| unake adhyayana, # adhyApana aura racanA kA prayoga / avicchinnarUpa meM cAlU hai| -AcArya mahAprajJa ! Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso muni vimala kumAra jaina vizva bhAratI, lADanUM Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: maMtrI jaina vizva bhAratI,lADanUM (c) jaina vizva bhAratI,lADanUM prathama saMskaraNa 1996 saujanya : zrImatI vimalA devI seThiyA dharma patnI zrI mANakacanda seThiyA kaTaka (ur3IsA) mUlya : tIsa rupaye mAtra kampyUTarIkaraNa : sudarzana kampyUTara sisTama, 12, gaileksI mArkeTa,sojatI geTa, jodhapura (rAja) phona - 43314 mudraka : zAnti prinTarsa eNDa saplAyarsa, dillI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvacana terApantha dharmasaMgha meM sAhitya kI srotasvinI aneka dhArAoM meM pravahamAna rahI hai| rAjasthAnI bhASA meM sAhitya sRjana kI paramparA AcArya bhikSu ke samaya se hI bahuta samRddha rahI hai / hindI sAhitya kA sRjana bhI pragati para hai / saMskRta sAhitya kI dhArA sakhI nahIM hai / gadya aura padya donoM vidhAoM meM sAhitya likhA gayA hai, para vaha sImita hai / prAkRta bhASA hamAre yahAM adhyayana-svAdhyAya kI dRSTi se pramukha bhASA ke rUpa meM svIkRta hai / kintu isameM bolane aura likhane kI gati bahuta manda rahI hai| san 1954 ke bambaI pravAsa meM videzI vidvAn DaoN. brAuna milane aae| usa dina saMskRta goSThI meM aneka sAdhu-sAdhviyoM ke vaktavya hue| DaoN. brAuna ne kahA-'maiMne aMgrejI, hindI aura saMskRta meM bhASaNa sune haiM / maiM prAkRta bhASA meM sunanA cAhatA huuN|' usI samaya muni nathamalajI (AcArya mahAprajJa) ne prAkRta bhASA meM dhArA pravAha bhASaNa diyaa| DaoN. brAuna ko bahuta prasannatA huii| ve bole-'Aja merA cirapAlita sapanA sAkAra ho gyaa|' eka videzI vidvAn kI prAkRta meM itanI abhiruci dekha maiMne sAdhu-sAdhviyoM ko isa kSetra meM gati karane kI preraNA dI / preraNA kA asara huaa| aneka sAdhu-sAdhviyoM ne prAkRta meM vikAsa karanA prArambha kara diyaa| prAkRta bhASA par3hanA eka bAta hai, usameM likhanA sarala kAma nahIM hai| padya likhanA to aura bhI kaThina hai| ziSya muni vimala ne saMskRta ke sAtha prAkRta kA bhI acchA adhyayana kiyaa| muni vimala meM adhyayana manana kI ruci hai, lagana hai, grAhyabuddhi hai / pUre zrama se hara eka kArya karatA hai / isI kA pariNAma hai yaha kRti 'pAiya pccuuso|' __pAiyapaccUso meM usakI baMkacUlacariyaM Adi tIna padyAtmaka kRtiyoM kA saMgraha hai / prastuta kRti kI racanA meM sAhityika lAlitya kama ho sakatA hai, para prAkRta sIkhane vAle vidyArthiyoM aura prAkata rasika pAThakoM ke lie isakI upayogitA nirvivAda hai / mani vimala isa dizA meM adhika gati kare aura apanI sAhityika pratibhA ko nikhAre, yahI zubhAzaMsA hai / jaina vizva bhAratI (lADanUM) gaNAdhipati tulasI 11 apraila 1996 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtheya prAkRta bhASA devabhASA yA divya bhASA hai / yaha kahanA kama mUlyavAn nahIM hogA ki vaha janabhASA hai / vaha janabhASA hai isalie Aja bhI jIvita bhASA hai| kucha rUpAntara ke sAtha bRhattara bhArata ke bar3e bhAga meM bolI jAtI hai / usakA maulika rUpa Aja vyavahAra bhASA kA rUpa nahIM hai, phira bhI aneka bhASAoM aura boliyoM kA udgamasrota hone ke kAraNa usakA adhyayana aura prayoga kama arthavAlA nahIM hai| eka jaina muni ke lie usakI sArthakatA sadaiva banI rhegii| ____ muni vimalakumArajI adhyayanazIla aura racanAkuzala haiN| kucha varSa pUrva 'pAiyasaMgaho' nAmaka eka saMgraha graMtha kA sampAdana kiyA thA / abhI vartamAna meM unakI do prAkRta nibaddha kRtiyAM sAmane prastuta haiM-pAiyapaDibiMbo aura paaiypccuuso| prastuta kRti 'pAiyapaccUso' meM tIna kAvya haiM-baMkacUlacariyaM, paesIcariyaM, miyAputacariyaM / __ bhASA kA prayoga sahaja, sarala aura vArtA prasaMga hRdayahArI hai / kAvya sauMdarya ke lie jisa vyaMjanA kI apekSA hai, usakI saMpUrti nahIM hai phira bhI pAThaka ke mana ko AkRSTa karane vAlI sAmagrI isameM avazya hai| jaina sAhitya kI kathAoM ke AdhAra para likhita ye prAkRta kAvya prAcIna paramparA kI eka kar3I ke rUpa meM mAnyatA prApta kreNge| munijI ne vartamAnayuga meM prAkRta bhASA meM kAvya likhane kA jo sAhasa kiyA hai, usake lie sAdhuvAda deya hai / yaza se kAvya likhA jAtA hai kintu yaza se nirapekSa hokara kevala aMta:sukhAya likhane kI pravRtti bahuta mUlyavAn hai / terApaMtha dharmasaMgha meM Aja bhI prAkRta aura saMskRta jIvita bhASA hai| unake adhyayana, adhyApana aura racanA kA prayoga avicchinna rUpa meM cAlU hai / pUjya kAlugaNI ne vidyArAdhanA kA jo saMkalpa bIja boyA, gurudeva zrI tulasI ne jisakA saMvardhana kiyA, jo aMkuraNa se puSpita aura phalita avasthA taka pahuMcA, vaha Aja aura adhika vikAsa kI dizAeM khoja rahA hai / yaha hamAre dharmasaMgha ke lie ullAsapUrNa gaurava kI bAta hai| usa maurava kI anubhUti meM muni vimalakumArajI kI sahabhAgitA upAdeya banI rhegii| jaina vizva bhAratI AcArya mahAprajJa (lADanUM) 7 apraila 1996 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhAzaMsA saMskRta aura prAkRta prAcIna bhASAeM haiN| inameM bahumUlya sAhitya bhI prApta hotA hai / jaina Agama prAkRta bhASA meM grathita haiM / unakA vyAkhyA-sAhitya bhI kucha prAkRta bhASA meM hai| saMskRta meM bhI vaha vipula mAtrA meM hai| Aja bhI pUjya gurudeva zrI tulasI aura AcArya zrI mahAprajJa ke netRtva meM hamAre saMgha meM sAhitya kA nirmANa ho rahA hai| muni zrI vimalakumArajI saMskRta aura prAkRta bhASA ke vijJa santa haiM / jaina AgamoM ke sampAdana Adi kAryoM ke sAtha bhI ve vartamAna meM jur3e hue haiN| pahale bhI inakI kaI pustakeM sAmane AI haiM / prastuta kRti 'pAiyapaccUso' muni zrI ke tIna prAkRta kAvyoM se saMvalita eka grantha hai| yaha grantha prAkRta pAThakoM ke lie upayogitApUrNa siddha ho / lekhaka aura bhI nae-nae granthoM kA nirmANa karate raheM, apanI pratibhA kA upayoga karate rheN| jaina vizva bhAratI 1 apraila 1996, mahAzramaNa muni mudita mahAvIra jayantI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samappaNaM jehiM pasattho vihio paho me, jehiM ya ma ya kayo vigaaso| tesiM ya pAesu ya bhattipuvvaM, appemi appaM ya iNaM ya kavvaM // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svakathya vikrama saMvat 2032 kA cAturmAsika pravAsa karane jaba maiM gvAliyara (madhyapradeza) kI ora prasthAna kara rahA thA taba gaNAdhipati pUjya gurudeva zrI tulasI ne mujhe prAkRta bhASA ke vizeSa adhyayana kI ora prerita kiyaa| usa samaya taka merA prAkRta bhASA meM mahaja praveza mAtra thA,gahana adhyayana kI apekSA thI / gurudeva kI preraNA se maiMne isa dizA meM kadama rakhe / saMyogavaza gvAliyara do cAturmAsa hue| usa samaya adhyayana kA krama calatA rhaa| kAvya preraNA vi.saM.2034 kA cAturmAsika pravAsa jodhapura karane ke lie gurudeva ne mujhe muni zrI tArAcaMdajI ke sAtha bhejaa| hama loga jodhapura kI ora jA rahe the / mArga meM maiM pratidina prAkRta bhASA meM eka yA do zloka banAtA aura muni zrI ko dikhalA detA / eka dina muni zrI ne mujhe preraNA dete hue kahA-tuma pratidina prAkRta bhASA meM zloka to banAte hI ho,yadi kisI kathAnaka kA AdhAra lekara banAo to sahaja hI kAvya kA nirmANa ho jaayegaa| muni zrI kI preraNA mere aMta:karaNa meM laga gaI / maiMne kisI aitihAsika kathAnaka ko hI AdhAra banAkara zloka racanA karane kA vicAra kiyaa| usa samaya mere pAsa do aitihAsika kathAnaka likhe hue the-lalitAMga kumAra aura baMkacUla / maiMne sarvaprathama lalitAMga kumAra ke hI kathAnaka ko AdhAra banAyA aura zloka racanA prAraMbha kara dI / maiM jitane bhI zloka banAtA use muni zrI ko dikhalA detA / muni zrI ko merI racanA pasaMda A gaI / isa prakAra laliyaMga cariyaM kA nirmANa ho gayA, yaha merI prAkRta bhASA meM sarvaprathama racanA hai| ___ muni zrI kI vaha aMta:preraNA aneka varSoM taka mujhe kAvya-nirmANa kI ora prerita karatI rahI aura vartamAna meM bhI kara rahI hai| jisake phalasvarUpa laliyaMgacariyaM, baMkacUlacariyaM, devadattA,subAhucariyaM,paesIcariyaM,miyAputtacariyaM ityAdi padya kAvyoM kA nirmANa huaa| kRti paricaya prastuta kRti 'pAiyapaccUso' meM mere tIna kAvyoM kA samAveza hai- baMkacUlacariyaM, paesIcariyaM aura miyAputtacariyaM / baMkacUlacariyaM - yaha prAcIna aitihAsika kathAnaka para AdhArita caritra kAvya hai| isakA AdhAra jaina kathAeM haiM / isake nau sarga haiM / pratyeka sarga bhinna-bhinna chaMdoM meM Abaddha hai| isa kAvya kI racanA vi.saM.2035 ajamera meM huii| paesIcariyaM - yaha kAvya jaina Agama rAyapaseNaiya' ke AdhAra para racita hai| isake cAra sarga hai / pratyeka sarga bhinna-bhinna chaMdoM meM Abaddha hai| isakI racanA vi.saM.2038 lADanUM meM huii| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM - yaha kAvya jaina Agama vivAgasuyaM' ke AdhAra para racita hai / isake tIna sarga haiM / pratyeka sarga bhinna-bhinna chaMdoM meM Abaddha hai / isakA nirmANa vi.saM.2040 saradAra zahara meM huaa| . ina tInoM kAvyoM kA hindI anuvAda svayaM maiMne hI kiyA hai| pratyeka kAvya meM samAgata zabdoM kA artha tathA hemacaMdrAcArya kRta prAkRta vyAkaraNa ke sUtroM kA pramANa bhI pAdaTippaNa meM de diyA gayA hai jisase vidyArthiyoM kA vyAkaraNa viSayaka jJAna bhI sudRDha bane / kahIM-kahIM samAgata zabdoM ke pramANa ke lie mahAkavi dhanapAla viracita pAiyalacchInAmamAlA kA bhI uddharaNa diyA gayA hai| prAkRta vyAkaraNa kA saMketa cinha hai - praa.vyaa.| gaNAdhipati pUjya gurudeva zrI tulasI tathA AcArya zrI mahAprajJa ke prati maiM kina zabdoM meM AbhAra vyakta karUM,unakI maMgala sannidhi,preraNA aura mArgadarzana mujhe satata gatizIla banAye rakhatA hai| ina kAvyoM ke nirIkSaNa meM muni zrI dulaharAjajI tathA DaoN.satyaraMjana banarjI (prophesara, kalakattA vizvavidyAlaya) kA mujhe mArgadarzana tathA sahayoga milA,ata: maiM unake prati kRtajJatA prakaTa karatA hUM / DaoN.satyaraMjana banarjI ne merI donoM pustakoM - pAiyapaccUso aura pAiyapaDibiMbo kI bhUmikA eka sAtha likhI hai / ataH use donoM pustakoM meM diyA gayA hai| ina kAvyoM kI pratilipi karane meM mujhe muni zreyAMsakumArajI kA sahayoga milA ataH unake prati bhI maiM apanI maMgala bhAvanA vyakta karatA huuN| ___muni zrI navaratnamalajI, sumeramalajI 'sudarzana', tArAcaMdajI, hIrAlAlajI tathA dharmarucijI kA bhI maiM AbhArI hUM jinakA sahayoga mujhe milatA rhe| - muni vimalakumAra jaina vizva bhAratI / lADanUM (rAjasthAna) tA.25 mArca,1996 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purovAk muni vimalakumAra jI praNIta do prAkRta kAvya-'pAiyapaccUso aura pAiyapaDibiMbo' maine paDhA hai / ise paDha karake mujhe bahuta harSa huaa| maiM isalie Anandita hU~ ki bIsavIM zatAbdI ke antima bhAga meM eka jaina muni dvArA likhita do prAkRta kAvya prAkRta sAhitya meM alaMkAra svarUpa hogaa| jaise purAne jamAne meM muni loga likhate the vaise vimalakumAra jI ne bhI likhA hai / isalie maiM muni zrI kI prazaMsA karatA hU~ / isa kAvya grantha ko paDhane se pratIta hotA hai ki vahI hajAroM sAla pahale vAlA kAvya paDha rahA hU~ / ataH hama sabhI kRtajJa haiM muni zrI ke / AzA karatA hUM ki bhaviSya meM bhI Apa aisA kAvya grantha likhakara prAkRta sAhitya ko samRddha kregeN| - ina do prAkRta granthoM meM chaha AkhyAna haiM / ye sabhI AkhyAna prAkRta aura jaina sAhitya ke upajIvI haiM arthAt jaina dharma aura anuzAsana meM yaha AkhyAna bhAga bahu upayogI hai / ataH muni vimalakumAra jI ko maiM hArdika dhanyavAda detA huuN| pAiyapaccUso meM tIna AkhyAna haiM - (1) baMkacUlacariyaM (2) paesIcariyaM (3) miyAputtacariyaM ye tInoM AkhyAna jaina sAhitya meM prasiddha haiN| 'baMkacUlacariyaM' nau sargoM meM samApta huA hai| AkhyAna bhAga bahuta hI prasiddha hai, ata: AkhyAna bhAga dene kI jarUrata nahIM hai| lekina isakA vaiziSTaya aisA hai jo Ajakala ke kAvya aura prAkRta kAvya meM dikhAI nahIM detA / muni zrI ne jisa chaMda meM ullikhita huA hai usakA bhI ullekha kiyA hai| jaise - AryA aura indravajrA Adi / aura bhI eka vizeSatA hai mani zrI ne bIca bIca meM prAkRta satroM kA ullekha kara kisa prAkRta zabda ko kaise banAyA hai vaha bhI pAda TIkA meM diyA hai| isalie ye kAvya prAkRta bhASA sIkhane ke lie bahuta mUlyAvAn ho gae haiM / kevala AkhyAna bhAga nahIM apitu prAkRta bhASA kA bhI jJAna hogaa| isake sAtha-sAtha meM hindI anuvAda bhI diyA hai isalie ye kAvya eka svayaM zikSaka pAThamAlA kI taraha kAma karegeM arthAt binA zikSaka ke ye kAvya par3hakara AdamI loga prAkRta bhASA meM jJAna lAbha kara sakate haiN| dUsarA AkhyAna bhAga hai paesIcariyaM / yaha kAvya cAra sarga meM samApta huA hai / isakA bhI mUla prAkRta aura hindI anuvAda muni zrI ne kiyA hai / baMkacUlacariyaM kI taraha isakI bhI pAdaTIkA meM prAkRta sUtra kA ullekha kara padasAdhana kiyA hai / yaha kathA kAvya bhI jaina kathA kAvya meM prasiddha haiN| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (xii) pAiyapaccUso kA antima bhAga hai miyAputtacariyaM / yaha bhI tIna sarga meM samApta huA hai| isameM mUla kAvya prAkRta bhASA meM hai| isakA bhI hindI anuvAda huA hai / miyAputtacariyaM Agama sAhitya meM ati prasiddha hai parantu muni zrI ne isakI racanA zailI aisI banAI hai ki yaha nayA kAvya bana gayA hai| kahAnI meM nAma sAdRzya hai lekina racanA meM kalA-kauzala alaga hai| isalie vimalakumAra jI kA 'miyAputtacariyaM' eka apUrva kAvya hai| dvitIya kAvyagraMtha pAiyapaDibiMbo' meM bhI tIna AkhyAna haiM / yathA - laliyaMga cariyaM, devadattAcariyaM aura subAhucariyaM / ye tInoM AkhyAna bhAga bhI jaina sAhitya meM prasiddha haiN| nAmasAdRzya se aisA pratIta honA nahIM cAhie ki vimala muni kA apUrva kalA kauzala isameM upalabdha nahIM hotA parantu purAne AkhyAyikA se AkhyAna bhAga lene para bhI isakA kalA kauzala, varNana- mAdhurya, zabdacayana aura vacana meM aisA pAMDityapUrNa hai ki purAne kAvya grantha se bhI isakI racanA adhika madhurimA yukta hai| laliyaMgacariyaM cAra parva meM samApta hai / mUla ke sAtha isakA bhI hindI anuvAda kiyA gayA hai| vaise devadattA cariyaM bhI pAMca sarga meM hindI anuvAda ke sAtha lipibaddha huA hai subAhu cariyaM tIna parva meM samApta hai / isakA bhI hindI anuvAda hai / ina tInoM prAkRta kAvyoM meM pAiyapaccUso kI taraha TippaNI meM prAkRta sUtroM kA ullekha pUrvaka padasAdhana kiyA gayA hai / merI aisI AzA hai ki ina do kAvya granthoM meM jo chaha AkhyAna bhAga hai vaha prAkRta bhASA sIkhane ke lie bahuta upayogI hogaa| isakA kAraNa yahI hai ki muni zrI kI bhASA sarala,snigdha aura madhura hai / kaThina zabdoM se paripUrNa nahIM hai aura jyAdA se jyAdA samAsabaddha zabda bhI nahIM hai / yadyapi ye AdhunikakAlIna racanA haiM, tathApi paDhane para mAlUma hotA hai ki ye purAne jamAne kI racanA haiN| kavitva zakti muni zrI meM bahuta hai / bIca-bIca meM pravacana kI taraha kAphI sUktiyoM kA prayoga kiyA gayA hai| bIsavIM zatAbdI meM prAkRta bhASA meM aisA eka mahatvapUrNa AkhyAna kAvya likhanA bahuta hI kaThina hai / vimala muni ne isa vastu ko sarala kara diyA hai| inakI eka kAvya dRSTi hai / paDhane para mAlUma hotA hai ki isakA jo chanda hai usameM kAphI lAlitya hai / caritra citraNa meM inakI acchI pakar3a hai| kAvyasudhA avarNanIya hai| maiM kevala yahI kaha sakatA hU~ vimala muni kI pratibhA asAdhAraNa hai / kAvya racanA bhI apUrva hai| __ jaina muni loga kahAniyAM racane meM bahuta hI pAradarzI haiM / mahAvIra ke samaya se (chaTThI zatAbdI IsApUrva) yaha dhArA pravAhita ho rahI hai / jaina Agama granthoM meM unakI jo TIkA hai usameM aura prabaMdhAdijAtiya koSa grantha meM aisA bahuta bauddha sAhitya aura kahAniyAM hai jise paDhakara hama logoM ko bahuta harSa hotA hai / kevala jainiyoM meM nahIM apitu saMskRta aura bauddha sAhitya meM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (xiii) bhI bahuta AkhyAna maMjarI hai / vimala muni ke ina chaha AkhyAna kAvya paDhane se mAlUma hotA hai ki yahI dhArA prAcIna kAla se abhI taka cala rahI hai| isalie saMkSepa meM isakA paricaya denA prAsaMgika mAlUma hotA hai| ___ saMskRta sAhitya tathA prAcIna bhAratIya sAhitya kathAnaka maMjarI se samRddha hai| yathA-purUravA-urvarzI,yamayamI,vizvamitra satadru-vipAzA Adi bahuta kahAniyoM se hama paricita haiM / vividha kathA prasaMgoM meM vaidika brAhmaNa sAhitya meM bhI bahuta kahAniyAM haiM / kiMpurUSa,vitrAsura, zunaH zepha ityAdi AkhyAyikAoM se hama loga suparicita haiM / zatapatha brAhmaNa kI manumatsya kathA vizvaprasiddha hai| isake atirikta rAmAyaNa, mahAbhArata, purANa Adi granthoM meM bhI choTI-choTI kahAniyAM haiM jo Aja bhI bahuta upAdeya haiN| maMdhAtA,yamAtI,dhundhumAra,nala,nahuSa Adi kahAniyAM bhAratIya sAhitya meM amara haiM / kevala saMskRta sAhitya hI nahIM balki bauddha aura jaina sAhitya meM bhI kathAnaka maMjarI suprasiddha hai / pAlI bhASA meM jAtaka athavA jAtakaTTha kahA aura buddha saMskRta meM mahAvastu, lalitavistara, jAtakamAlA, divyAvadAna Adi grantha AkhyAna maMjarI se samRddha hai| __ jainiyoM meM bhI AkhyAna maMjarI bahuta hI upalabdha hai / jaina Agama grantha meM unakI jo TIkA hai usameM jaina dharma ko vizada karane ke lie bahuta kahAniyoM kI avatAraNA kI gaI hai| harmana yAkobI ne uttarAdhyayana kI TIkAoM meM jo AkhyAyikA hai usakA saMkalana karake prakAzita kiyA hai / (Selected Narratives in Maharastra, Lipzig 1886) Upara likhita AkhyAyikA kevala prAsaMgika hai arthAt dhArmika viSaya ko spaSTIkaraNArtha AkhyAyikA kI avatAraNA kI gaI hai| isI prasaMga meM ye saba kahAniyAM racita huI haiN| kintu bAda meM saMskRta,prAkRta aura pAlI bhASA meM hindu,jaina aura bauddhoM ne bahuta hI kahAniyoM kI racanA kI hai / paMcataMtra athavA hitopadeza bahuta hI prasiddha hai / ye donoM to videzI bhASAoM meM anuvAdita bhI hue haiM / isake alAvA zukasaptati,vetAlapaMcaviMzati,vikramacaritra, caturavagaciMtAmaNi, puSpaparIkSA, bhojaprabandha, uttamakumAracaritrakathA, caMpaka zreSThIkathA, pAlagopAlakathA, samyakatva kaumudI ityAdi AkhyAna graMtha saMskRta tathA vizvasAhitya meM suprasiddha haiN| paizAcI bhASA meM likhita adhunAlupta guNADhya kI vRhatkathA grantha kA sAra avalambana karake buddhasvAmI ne vRhatkathAzloka saMgraha kI racanA kI hai / isake bAda kSemendra vRhad kathA maMjarI evaM somadeva kA kathAsaritsAgara racita huA thaa| kathA saMgraha sAhitya meM merutuMga kA prabaMdhaciMtAmaNi (1306 A.D), rAjarAmezvarasUri kA prabandha koSa (1340 A.D) ullekha yogya hai / isake alAvA jainiyoM ne kathAnaka sAhitya kA sRjana kiyA hai / isa taraha sAhitya kA mUla udyoktA jaina sampradAya hai| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (xiv) kathAnaka zabda kA artha choTI kahAniyoM kA piTArA hai / kathA kA Anaka arthAt peTikA hai / yadyapi kathAnaka zabda sAhitya meM supracalita hai,tathApi alaMkAriyoM ne sAhitya ke vibhAjana ke rUpa meM isakA ullekha nahIM kiyA hai| kintu agnipurANa (337-20) meM gadya sAhitya kA vibhAjana rUpa se kathAnikA,parikahA aura khaNDa kathA kA ullekha hai / Anandavardhana dhanyAloka meM (3.7) meM uparyukta vibhAjana ke sAtha sarala kathA karake aura bhI eka vibhAjana kiyA gayA hai / abhinavagupta kI TIkA meM isakI vizada vyAkhyA kI gaI hai| lekina jainiyoM ne jo kathAnaka sAhitya kI sRSTi kI hai vaha to sampUrNa alaga taraha kI hai / mUlataH saMgraha ke rUpa se kathAnaka zabda kA vyavahAra kiyA gayA hai| jainiyoM ne saMskRta,prAkRta aura apabhraMza bhASA meM gadya aura padya meM bahuta hI kahAniyAM, AkhyAna aura upAkhyAna lipibaddha karake bhAratIya sAhitya ko samRddha kiyA hai| kevala saMskRta aura prAkRta bhASA hI nahIM balki Adhunika prAntIya bhAratIya bhASA meM bhI isakA eka abhAvanIya saMkalana dRSTa hotA hai| isalie prAcIna gujarAtI,rAjasthAnI aura hindI meM bahuta hI kathAnaka AkhyAyikA kA samAveza hai| kevala bhAratIya AryabhASA meM hI nahIM apitu prAcIna tamila, kannar3a, telagu, malayAlama ityAdi bhASA meM bhI bahuta hI jaina kahAniyAM milatI haiN| isa prakAra ke sAhitya ko saMkSepa meM loka sAhitya bhI bola sakate haiM / sAdhAraNatayA isa saba sAhitya kA racanA kAla trayodazazatAbdI se zurU huA hai / gadya aura padya isa kisma kI kahAniyoM ke vAhana abhI taka hama loga yaha mAnate haiM-jainiyoM ke bIca meM sabase janapriya prAcIna sAhitya hai-kAlakAcArya kathAnaka / isa kAvya ke racayitA aura kisa samaya meM likhA huA hai,yaha hama logoM ko abhI taka mAlUma nahIM hai / sAdhAraNataH kalpasUtra pATha ke avasAna meM jainiyoM ne isa kAvya kI AvRtti kI hai / rAjA kAlaka kisa kAraNa se aura kina bhAvoM se jaina dharma meM dIkSita hue haiM isakA vivaraNa isa kAvya meM hai / isa kAvya ko chor3akara aura bhI bahuta kAvya rAjA kAlaka ke viSaya para racita hue hai / isa taraha kathAnaka sAhitya,kathAkoSa sAhitya nAma meM bhI vizeSa bhAva meM paricita hai / harisenAcArya (931/32 A.D) vRhat kathAkoSa (saMskRta meM),zrI caMdra kA (941/97 A.D) kathAkoSa apabhraMza meM,dazama zatAbdI meM bhadrezvara kA prAkRta bhASA meM likhA huA kathAvalI aura rAmazekhara kA prabandhakoSa isa prasaMga meM bahuta ullekhanIya hai / somacaMdra kA (1448 A.D) kathAmahodadhi saMskRta aura prAkRta meM 157 AkhyAyika yukta hai| hemavijayagaNI (1700 A.D) kathAratnAkara meM 258 AkhyAyikA haiM / yaha grantha mUlataH saMskRta bhASA meM likhA huA hai,kintu phira bhI isameM mahArASTrI, apabhraMza,prAcIna hindI aura gujarAtI bhASA kA nidarzana milatA hai / isake alAvA aura bhI bahuta kathAnaka grantha haiM jisameM apUrva aura adbhuta AkhyAyikA kA samAveza hai| isameM vardhamAnasUri ke ziSya jinezvarasUri Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (xv) kA kathAkoSa (231 gAthA), devabhadra kA ( 1101 A.D) kathAkoSa, zubhazIla kA kathAkoSa (apabhraMza meM), sAraMgapura nivAsI harSasiMha gaNI kA kathAkoSa, vinayacaMdra kA kathAkoSa (140 gAthA meM), devendragaNI kA kathAmaNi koSa ityAdi grantha pradhAna aura ullekhayogya hai / 1 muni vimalakumAra jI kA kathAnaka kAvya isI paramparA kA eka samAyojana hai / jaise Upara likhita kaviyoM ne apanA kAvya likhakara yaza prApta kiyA usI taraha muni vimalakumAra jI bhI ye chaha AkhyAna kAvya likhakara usI paramparA se jur3a gae haiN| vimalamuni ke sAtha merA paricaya bahuta varSoM se hai / inakI dhI zakti, prajJA aura racanA kauzala se maiM paricita hU~ / kavitva zakti inameM svAbhAvika hai / kavi krAntadarzI aura trikAlajJa hotA hai| isI kAraNa vaha dArzanika bhI bana jAtA hai / isIlie hajAroM varSoM ke pahale kaviyoM ne jo kucha likhA hai vaha Aja bhI AdaraNIya aura mahatvapUrNa hai| isalie rAjataraMgInI meM kavi kA eka suMdara varNana kiyA gayA hai / kavi kauna ho sakatA hai ? jo ko'nyaH kAlamatikrAntaM netuM pratyakSatAM kSamaH / kavi prajApatIMstyaktvA ramyanirmANazAlinaH // vimalamuni isa vivaraNa ke anusAra suprasiddha atikrAntakAlajayI kavi hai / isa chaha AkhyAna bhAga meM inakI racanA zailI itanI sarala, spaSTa aura mAdhuryapUrNa hai ki paDhane se mAlUma hotA hai ki kavi ne jana sAdhAraNa ke lie hI kAvya likhA hai| yaha kAvya prAkRta bhASA ke paThana aura pAThana ke lie bahuta hI mUlyavAn aura upayogI hai| bIca bIca meM prAkRta sUtra ullekhapUrvaka padasAdhana diyA gayA hai isalie ye eka mahatvapUrNa avazyapaThanIya prAkRta grantha haiM / maiM AzA karatA hU~ ki ye grantha paDhakara prAkRta zikSArthI bahuta lAbhAnvita hoMge / maiM yaha AzA karatA hU~ ki muni vimalakumAra jI bhaviSya meM isI taraha kAvya grantha likhakara prAkRta sAhitya ko samRddha karegeM / dinAMka 15 mArca 1996 kalakattA vizvavidyAlaya zubham astu DaoN. satyaraMjana banarjI prophesara, kalakattA vizvavidyAlaya Page #18 -------------------------------------------------------------------------- Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visayANukkamo 73 1. baMkacUlacariyaM (sAnavAda) 2. paesIcariyaM (sAnuvAda) 3. miyAputtacariyaM (sAnuvAda) 4. parisiTTha (pariziSTa) kavvAgayasuttIo (kAvyAgata sUktiyAM) 5. saddasUI (shbdsuucii)| 147 149 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAipaccUso kathA vastu puSpacUla rAjA vimala kA putra thA / usakI mAtA kA nAma sumaMgalA thA / usake eka bahina thI jisakA nAma puSpacUlA thA / jaba puSpacUla aura puSpacUlA taruNa hue taba rAjA ne yogya jIvana sAthI dekhakara unakA vivAha kara diyA / pANigrahaNa ke kucha samaya pazcAt puSpacUlA ke pati kA svargavAsa ho gyaa| puSpacUlA ke zira para tIvra vajrapAta-sA huA / rAjA vimala aura rAnI sumaMgalA use sasurAla se apane mahaloM meM le Aye / puSpacUlA apane mAtA-pitA ke pAsa rahane lagI / puSpacUla kusaMgati meM par3akara nagara meM corI karane lgaa| usakI bahina bhI usake isa kArya meM sahayoga karane lagI / jaba nagaravAsiyoM ko isa bAta kA patA lagA taba unhoMne use corI na karane kI salAha dI / kintu puSpacUla mAnA nhiiN| taba unhoMne puSpacUla, puSpacUlA kA nAma badalakara baMkacUla aura baMkacUlA kara diyA / phira kucha ziSTa vyakti rAjA ke pAsa Aye aura nagara meM ho rahI corI kA jikra kara kahA -- rAjan ! duHkha hai isameM Apake putra aura putrI kA bhI hAtha hai / rAjA ne tatkAla baMkacUla ko bulAyA aura use nagara chor3akara jAne kA Adeza de diyA / baMkacUla apane mahala meM AyA aura vahAM se prasthAna karane lgaa| usake sAtha usakI bahina tathA patnI bhI jAne ko udyata ho gaI / baMkacUla unake sAtha nagara chor3akara ravAnA ho gayA / calate-calate vaha coroM kI eka bastI ke samIpa pahuMcA aura vahAM vizrAma karane lgaa| coroM ke mukhiyA ne use dekha liyA / usane baMkacUla se pUchA -- tUma kauna ho ? tumhAre sAtha ye do striyAM kauna haiM ? baMkacUla ne kahA'maiM rAjA kA lar3akA hUM / merA nAma baMkacUla hai| ina striyoM meM eka merI bahina aura eka patnI hai / pitA ne caurya-karma meM lipta hone ke kAraNa mujhe nagara se niSkAsita kara diyA / ' yaha sunakara caurAdhipati ne use apane pAsa rakha liyA / baMkacUla una coroM ke sAtha puna: corI karane lagA / kAlAntara meM coroM ke mukhiyA kI mRtyu ho gii| saba ne milakara baMkacUla ko apanA netA banA liyA / 1 eka bAra AcArya caMdrayaza ziSyoM sahita sArtha ke sAtha kisI sthAna para cAturmAsa karane jA rahe the / mArga meM bhayaMkara varSA huii| nadI, nAloM meM pAnI bhara gayA / saMyogavaza sArtha kA sAtha chUTa gayA / AcArya ke sammukha akalpita sthiti A gaI / unhoMne paristhiti ko dekha nirNaya liyA ki aba Age jAnA asambhava hai, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM ata: yahIM kahIM AsapAsa meM kisI bastI meM cAturmAsa yogya sthAna kI gaveSaNA karanI caahie| aisA nizcaya kara ve sthAna kI anveSaNA karate hue baMkacUla kI bastI meM Aye / baMkacUla ne unheM dekhA aura Ane kA kAraNa pUchA / AcArya caMdrayaza ne samasta paristhiti kI jAnakArI dete hae cAra mAsa taka rahane yogya sthAna kI yAcanA kI / baMkacUla ne kahA- yaha coroM kI bastI hai| yadi Apa yahAM rahanA cAheM to raha sakate haiN| kintu eka zarta hai- Apa yahAM kisI ko cAra mAsa taka dharmopadeza nahIM deNge| kyoMki Apa jina vastuoM ke parihAra kA upadeza dete haiM ve hI hamArI AjIvikA kA sAdhana hai| samayajJa AcArya caMdrayaza ne baMkacUla kA kathana svIkAra kara liyaa| baMkacUla ne unheM rahane ke lie sthAna de diyaa| AcArya ne sabhI ziSyoM ko cAturmAsa paryanta tatrastha kisI vyakti ko upadeza dene kI manA kara dii| ve sabhI svAdhyAya, dhyAna meM rata ho apanA samaya vyatIta karane lge| zanaiH zanai: pAvasa pUrNa huaa| AcArya ziSyoM sahita vihAra karane ke lie sajjita ho baMkacUla ke pAsa Aye aura kRtajJatA prakaTa karate hue bole- 'baMkacUla ! aba hama prasthAna kara rahe haiN| tuma apanA sthAna saMbhAla lo|' baMkacUla AcArya kI pratijJA-pAlana se bahuta prabhAvita huA / vaha unheM apanI sImA paryanta chor3ane aayaa| jaba usakI sImA A gaI taba usane AcArya se nivedana kiyA- avasara Aye to hameM pana: darzana denaa| taba AcArya caMdrayaza ne kahA- baMkacUla ! hama tumhAre grAma meM cAra mAsa taka rahe / hamane kabhI kisI ko upadeza nahIM diyaa| Aja yadi tumhAre sunane kI icchA ho to kucha sunAeM / baMkacUla ne kahA- mere lie jo zakya ho vahI kaheM / AcArya ne mAnava jIvana kA mahatva batAte hue kahA- Aja se tuma ina cAra niyamoM ko grahaNa kara lo--(1) anajAnA phala nahIM khAnA (2) sAta-ATha kadama pIche haTe binA kisI para prahAra na karanA (3) paTarAnI ko mAtA ke samAna samajhanA (4) kauve kA mAMsa na khaanaa| baMkacUla ne ina niyamoM ko grahaNa kara liyaa| use niyamoM para dRr3ha rahane kA upadeza dekara AcArya ne ziSyoM sahita vahAM se vihAra kara diyaa| baMkacUla apane sthAna para A gyaa| eka dina baMkacUla apanI bhIla senA sahita kisI grAma ko lUTane ke lie ravAnA huaa| grAmavAsiyoM ko usake Agamana kI pahale hI sUcanA mila gaI / ve apanI bahumUlya vastueM lekara, gharoM ke tAlA dekara anyatra cale gye| jaba baMkacUla Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAipaccUso 1 bhIla senA sahita vahAM pahucA taba use sampUrNa grAma jana-zUnya milA / usane apane sainikoM ko grAma lUTane kA Adeza de diyaa| ve gharoM meM gaye, tAle tor3e kintu kisI ko kucha nahIM milA / Akhira khAlI hAtha ve vahAM se ravAnA ho gaye / mArga meM saba bhUkha, pyAsa se klAMta ho eka sthAna para vizrAma hetu Thahara gaye / kucha bhIla phala lene idhara-udhara gaye / eka sthAna para unheM sugaMdhiyukta aura sundara phaloM kI pracura upalabdhi huI / ve unheM lekara baMkacUla ke pAsa Aye aura bole-- svAmin ! ina phaloM ko Apa bhI khAeM aura hameM bhI khAne kA nirdeza deN| yaha sunakara baMkacUla ko apane prathama niyama kI smRti ho AI / usane unase phaloM kA nAma pUchA / unhoMne kahA--hama inakA nAma nahIM jAnate haiM kintu sugaMdhi se lagatA hai ye saba phala svAdiSTa haiM / baMkacUla ne kahA- maiMne AcArya se niyama grahaNa kiyA hai ki jisa phala kA nAma mAlUma na ho use nahIM khAnA / ata: maiM to ina phaloM ko nahIM khAUMgA aura tumheM bhI yahI salAha detA hUM ki inheM mata khAo / kintu eka sevaka ko chor3akara kisI ne usakI bAta nahIM mAnI / ve saba phala khAkara so gye| kucha samaya bAda jaba prasthAna karane kA samaya huA taba baMkacUla ne apane sevaka (jisane phala nahIM khAyA thA) se unheM uThAne ko kahA / usane AvAja dI kintu koI nahIM jagA / usane jAkara uThAne kA prayAsa kiyA kintu koI nahIM uThA / taba use lagA ye saba mara gaye haiN| vaha cUla ke pAsa AyA aura bolA - svAmin ! ye saba to mRtyu ko prApta ho gaye haiN| kacUla ko bahuta Azcarya huaa| usane anumAna lagAyA ki inakI mRtyu kA kAraNa ye phala hI hone caahie| baMkacUla jahAM phala lage the vahAM AyA / eka pathika se una phaloM kA nAma puuchaa| usane kahA- ye kiMpAka phala haiN| ye dekhane meM sundara tathA sugaMdhiyukta haiM kintu inako khAne se vyakti mara jAtA hai / baMkacUla ko AcArya kI smRti ho gaI / aho ! unhoMne Aja mere prANoM kI rakSA kI hai - aisA cintana kara vaha unake prati zraddhAnata ho gyaa| vahAM se prasthAna kara baMkacUla apane ghara AyA / jaba vaha ghara pahuMcA taba rAtri kA eka prahara bIta cukA thA / usake mana meM vicAra Aja mujhe apanI patnI ke caritra kA nirIkSaNa karanA caahie| usane guptarUpa se dekhA usakI patnI eka puruSa ke sAtha so rahI hai / krodhAveza meM Akara usane patnI ko mArane ke lie talavAra khiiNcii| usI samaya use apane dUsare niyama kI smRti ho AI / vaha sAta-ATha kadama pIche httaa| talavAra daravAje se TakarA gaI / usakI AvAja sunakara usakI bahina baMkacUlA (jo puruSa veza meM soI huI thI jaga gii| bhAI ko AyA huA dekhakara vaha uThI aura svAgata kiyA / bahina AyA 1 -- Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacUca ko puruSaveza meM dekhakara kacUla vismita ho gayA / isane puruSaveza kyoM dhAraNa kiyA hai ? ityAdi prazna usake mastiSka meM ubharane lge| bhAI ko vismayAnvita dekhakara usane apane puruSaveza dhAraNa karane kA prayojana batAte hue kahA -- jaba tuma yahAM se cala gaye taba tumhArI gupta gatividhi kA patA lagAne ke lie rAjya karmacArI naTaveSa banAkara Aye / maiMne socA - yadi unheM mAlUma ho jAyegA ki tuma yahAM nahIM ho to isa bastI ko ujAr3a deNge| ataH maiMne tumhArA veza dhAraNa kara unakA nATaka karavAyA / jaba ve gaye taba pracura rAtri bIta gaI thI / maiM thaka gaI aura usI veza meM bhAbhI ke sAtha so gaI / baMkacUlA ke mukha se samasta vRttAnta sunakara baMkacUla ko puna: AcArya kI smRti ho AI / yadi ve mujhe dUsarA niyama na dilAte to Aja merI bahina kI mRtyu ho jAtI / 1 1 eka dina baMkacUla rAjamahala meM corI karane ke lie gayA / saMyogavaza vaha usI kamare meM praviSTa huA jahAM rAnI rahatI thI / rAnI ne use dekha liyA / vaha usake rUpa ko dekhakara kAmAtura ho gaI / usane baMkacUla se pUchA -- tuma kauna ho, yahAM kyoM Aye ho? baMkacUla ne kahA- maiM cora hUM, corI karane AyA hUM / rAnI ne kahA-- yadi tuma merI bAta mAna lo to tumheM yahAM saba kucha mila sakatA hai / baMkacUla ne kahA- kyA ? kAmAtura rAnI ne apanI vikAra bhAvanA rkhii| use sunakara baMkacUla ko apane tIsare niyama kI smRti ho AI / usane rAnI ke prastAva ko nAmaMjUra karate hue kahA - Apa to merI mAtA ke samAna haiM / rAnI kupita ho gaI / usane kahA---yadi tuma merI bAta nahIM mAnoge to jAnate ho tumhArI kyA dazA hogI ? baMkacUla ne kahAjo bhI ho, kintu Apa merI mAtA ke hI samAna haiM / taba rAnI ne apane aMgoM ko kSata, vikSata kara vastra phAr3a liye aura dvArapAla ko AvAja dI- dekho ! mere mahala meM kauna A gayA ? dvArapAla AyA aura baMkacUla ko pakar3a kara le jAne lagA / jisa samaya rAnI baMkacUla se bAta kara rahI thI usI samaya rAjA vahAM A gyaa| usane gupta rUpa se saba dRzya dekha liyA thA / ataH dvArapAla ko saMketa kiyA ki ise gADha bandhana se mata bAMdhanA, prAta: mere sammukha upasthita karanA / dUsare dina dvArapAla baMkacUla ko lekara rAjA ke pAsa AyA / rAjA ne kacUla se rAtrikAlIna ghaTanA puuchii| usane saba yathArtha batA dI / rAjA ne parIkSA karate hue kahA - tuma sAhasI ho, mere mahaloM meM Aye ho ata: tumheM rAnI detA hUM / baMkacUla ne kahA-- nahIM, rAnI to merI mAtA ke samAna haiM / taba rAjA ne bAta ghumAte Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso hue kahA - tumane merI rAnI ke sAtha durvyavahAra kiyA hai ata: mRtyudaNDa detA huuN| baMkacUla ne kahA-yaha mujhe svIkArya hai kintu rAnI nahIM / rAjA baMkacUla se prabhAvita huaa| usane rAnI ko bulAyA aura mRtyudaNDa de diyaa| taba baMkacUla rAjA ke caraNoM meM gira par3A aura kahA-rAnI merI mAM ke samAna haiM ata: ise mRtyudaNDa na deM / rAjA ne rAnI ko deza se niSkAsita kara diyA aura baMkacUla ko putrarUpa meM apane pAsa rakha liyaa| baMkacUla apanI patnI aura bahina ko bhI vahAM le aayaa| use puna: AcArya kI smRti hone lgii| vaha unake darzanoM ke lie utkaMThita ho gyaa| eka bAra AcArya caMdrayaza grAmAnugrAma viharaNa karate hue ziSyoM sahita raNa grAma meM aaye| baMkacUla ko AcArya ke Agamana kA patA claa| usakI prasannatA kA pAra nahIM rhaa| vaha AcArya ke darzanArtha gyaa| usane zrAvaka ke bAraha vrata svIkAra kiye / vaha pratidina AcArya kI sannidhi kA lAbha uThAne lgaa| eka bAra zAligrAmavAsI zrAvaka jinadAsa AcArya ke darzanArtha aayaa| sAdharmikatA ke kAraNa baMkacUla kI usake sAtha mitratA ho gii| kAlAMtara meM AcArya caMdrayaza ne vahAM se vihAra kara diyaa| baMkacUla dharmajAgaraNA karatA huA samaya bitAne lgaa| eka bAra kAmarUpadeza ke rAjA ne vahAM para AkramaNa kara diyaa| rAjA ne baMkacUla ko senA sahita zatruoM ke sammukha bhejaa| usane kuzalatApUrvaka yuddha kiyaa| zatru senA parAjita ho gaI kintu zatruoM ke vANoM se usake zarIra meM ghAva ho gaye / baMkacUla apane nagara aayaa| rAjA ke mana meM atyanta prasannatA huii| baMkacUla ke zarIra ko vraNa-pUrita dekhakara usane vaidyoM ko bulAyA aura use zIghra svastha karane kA nirdeza diyA / vaidyoM ne cikitsA prArambha kI / kintu saphalatA nahIM milii| taba eka vaidya ne kahA- rAjan ! yadi ina ghAvoM meM kauve kA mAMsa bhara diyA jAe to ghAva bhara sakate haiM / yaha sunakara baMkacUla ko cauthe niyama kI smRti ho aaii| usane kahA- maiMne pahale se hI AcArya ke samakSa kauve kA mAMsa na khAne kA niyama le rakhA hai| rAjA ne kahA- isa ghAvoM meM to mAMsa bharane kI bAta hai, khAne kI nhiiN| kintu baMkacUla isake lie taiyAra nahIM huaa| vaha apane niyama para dRr3ha rhaa| rAjA ne use samajhAne ke lie zrAvaka jinadAsa ko zAligrAma se bulaayaa| usane samasta sthiti kA Akalana kara rAjA se kahA-- anya auSadhi chor3akara ise dharma rUpI auSadhi deN| jinadAsa ne baMkacUla ke cAroM ora dhArmika vAtAvaraNa banA diyaa| aMtima samaya meM usane anazana grahaNa kiyaa| zubha bhAvoM meM mRtyu ko prApta kara vaha bArahaveM devaloka meM utpanna huaa| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM maMgalAyaraNaM loammi' jassa NAmo, maMtarUvago paccUhaNAsago / taM depeyaM jhADaM NiasuddhamANase paivalaM // 1 // raemi pAiagirAa, baMkacUlacariyaM sikkhappayaM / so gurU hojja imAa, kavvarayaNAe sAhijjo || 2 || (juggaM) | maMgalAcaraNa 1 - 2. jinakA nAma saMsAra meM maMtra rUpa aura vighnanAzaka hai una dIpA - suta ( bhikSu svAmI) kA maiM apane pavitra mana meM pratipala dhyAna karake prAkRta bhASA meM zikSAprada baMkacUla caritra kI racanA karatA hU~ / ve gurudeva merI isa kAvya racanA meM sahAyaka hoM (yugma) 1. AryAchaMda, lakSaNa - yasyA: prathame pAde, dvAdazamAtrAstathA tRtIye'pi / aSTAdaza dvitIye caturthe paJcadaza sAryA // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso paDhamo saggo purA egammi Nayare, Nivasei vimalo NAmo bhUvaI / NIiNNU ya NAyavaM, jaNappio dhammANurAI // 1 // sakkArei sajjaNA, dujjaNANa so dei sayA daMDaM / ao bhIiM caiUNa, payA tattha NivaseMti sasuhaM / 2 // rANI tassa sumaMgalA, bhattuNo payANuyArI ya dhIrA / gaMbhIrA kajja-paDU, piyabhAsiNI miusahAvA ya // 3 // dAUNa samayoiyaM, paiNo rajjakajjammi maMtaNaM sA / pAlei sa-kAyavvaM, vaDDhAvei se jasaM sayA // 4 // lahiUNa taM moyae, vasuhAvaI pauraM saya-hiye so / dAuM taM sakkAra, vaDDhAvei tAa gAravaM // 5 // tAi kucchIa jAyA, kAlaMtare ve saMtANA kamA / ego rUvavaM suo, bIA rUvavaI kaNNA ya // 6 // laheUNa saMtANA, moyae piara-hiayaM sayayaM / ko Na moyae loe, lahiUNa gharammi saMtANA // 7 // ucchavaM kiccA tesi, dharei bhUvo NAmadhijjaM tayA / 'pukacUla' ti puttassa, 'puSpacUlA' tti kaNIa kira // 8 // karei pAlaNaM Nesi, dattAvahANeNa rANI tayA / bharei susakkArA ya, tesiM hiaye paivalaM sA // 9 // mAyA ccea sikkhiA, saccA bhaNiyaM ti viNNapurisehiM / tAa diNNA viluttA, Na hoti kayAi susakkArA // 10 // jAyA sikkhA-juggA, jayA te piyarehi tayA pesiyA / paDhiuM guruNo pAse, atthi' gANaM taiyaM NayaNaM // 11 // 2. AryAchaMda / 3. gauravam (Acca gaurave - prA. vyA 8 / 1 / 163) / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM prathama sarga 1. prAcIna kAla meM eka nagara meM vimala nAmaka rAjA rahatA thA / vaha nItijJa, nyAyavAn, janapriya aura dharmAnurAgI thaa| 2. vaha sajjanoM kA satkAra karatA thA aura durjanoM ko sadA daNDa detA thaa| ata: janatA usake rAjya meM nirbhaya hokara sukhapUrvaka rahatI thii| 3. sumaMgalA usakI rAnI thii| vaha pati ke pada kA anugamana karane vAlI thii| vaha dhIra, gaMbhIra, kArya-dakSa, priyabhASiNI aura mRdu svabhAva vAlI thii| 4. vaha pati ke rAjya-kArya meM samayocita maMtraNA dekara apane kartavya kA pAlana karatI thI aura usake yaza ko sadA bar3hAtI thii| 5. rAjA use prApta kara apane hRdaya meM bahuta prasanna rahatA thaa| vaha use sammAnita kara usake gaurava ko bar3hAtA thaa| 6. kAlAntara meM usakI kukSi se eka rUpavAn putra aura eka rUpavatI putrI kA janma huaa| 7. saMtAna ko prApta kara mAtA-pitA kA hRdaya sadA pramudita rahatA thaa| ghara meM saMtAna pAkara kauna vyakti prasanna nahIM hotA? 8. rAjA ne utsava kara putra kA nAma puSpacUla aura putrI kA nAma puSpacUlA rkhaa| 9. rAnI usakA sAvadhAnIpUrvaka pAlana karatI thI aura usameM pratipala sadsaMskAroM ko bharane kA prayatna karatI thii| 10. vijJa puruSoM ne mAtA ko hI saccI zikSikA kahA hai / usake die hue sadsaMskAra kabhI vilIna nahIM hote| 11. jaba ve par3hane yogya hue taba mAtA-pitA ne unheM guru ke pAsa adhyayana karane ke lie bhejaa| kyoMki jJAna hI tIsarA netra hai| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAipaccUso / ti viNIyabhAveNa te jhatti guruNA ya vivihaM NANaM / viNIyo laddhumarihai, guruNo savihe sayA NANaM // 12 // lahittA guruNo pAse, sikkhaM jayA gayA jovvaNaM tA / ciMteti piyarA tesi, vauM pANiggahaNaM tayA // 13 // appavayammi ya kareMti, je saMtANANamuvayAmaM NarA moraullA 4 te tesi, kurNeti o' balassa viNAsaM // 14 // appavayammi kariUNa, saMtANANamuvvAhaM ya maccA / pADeMti bahuM bhAraM, te tesiM sirammi NicchiyaM // 15 // ao savvahA dANiM, garahaNijjo bAlavivAho attha teNa bAlavihavANaM, saMkhA vi hu vuddhiM vaccei // 16 // viloUNa rAyaNNaM, sattaguNa saMjutta NiveNa tayA 1 kayo teNa samaM dutti, uvayAmo diNNaM bahuM ko Na dei paraM jAiuM ya NeMti, ajja maNuyA dhaNaM kaNI - tAyeNa / 1 6 7 pupphacUlAe // 17 // pAhuDaM, NiasattIe bhUveNaM tAe / sai jaNayo, balANurUvaM NiakaNNA // 18 // // 20 // teNa bhArahUA kira, mAyApiyarassa kaye kaNa // 19 // eyArisI ya pattI, saMpayaM garahaNijjA hu loamma / tAe duSpariNAmo, Agao samei sam daTThUNa egaM kaNi, sattaguNajuttaM ya rAiNo tayA / karei pANiggahaNaM, tAa samaM pupphacUlassa // 21 // itthaM kAUNa NesiM, uvayAmaM pAliya sAMsAriyaM, saMpai loiyavavahAre je, kaheMti dhammaM te NAI viANeMti, dhammarahassaM pAliUNa sa-kayavvaM, saMtussei bhUvaI kuNei putteNa samaM, so tayANi paDhamo saggo samatto teNa 4. vyartham (moraullA mudhA prA. vyA. 8 / 2 / 214) / 6. vRddhim (dagdhavidagdhavRddhivRddhe DhaH - prA. vyA. 8 / 2 / 40) / 7. kulaJca zIlaJca sanAthatA ca, vidyA ca vittaJca vapurvayazca vare guNAH sapta vilokanIyA stataH paraM bhAgyavazA hi kanyA // bhUvaiNA dakkheNaM / NiakAyavvaM // 22 // mUDhamaiNo NarA / kiMci gUDhaM // 23 // mANasamma / sasuhaM rajjaM // 24 // 5. o sUcanA pazcAttApe (prA. vyA. 8 / 2 / 203) / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 12. unhoMne namratApUrvaka guru se vividha prakAra kA jJAna prApta kiyaa| vinIta vyakti hI guru se jJAna prApta kara sakatA hai / 13. jaba ve guru ke pAsa zikSA prApta kara taruNa hue taba mAtA-pitA unake vivAha kI cintA karane lge| 14. jo vyakti laghu vaya meM hI saMtAnoM kA vivAha kara dete haiM ve vyartha hI unakI zakti kA nAza karate haiN| 15. ve alpa vaya meM hI saMtAnoM kA vivAha karake unake zira para nizcita hI bahuta bhAra DAla dete haiN| 16. ata: vartamAna meM bAla vivAha niMdya mAnA gayA hai / usase bAla-vidhavAoM kI saMkhyA bar3hatI hai| 17. rAjA ne sAta guNoM se yukta eka rAjaputra ko dekhakara usake sAtha puSpacUlA kA vivAha kara diyaa| 18. rAjA ne apanI zakti ke anusAra use daheja diyaa| kauna mAtA-pitA apane sAmarthya ke anusAra apanI kanyA ko nahIM detA? 19. lekina Ajakala manuSya kanyA ke pitA se dhana mAMga kara lete haiN| isalie kanyA mAtA-pitA ke lie bhArabhUta ho gaI hai| 20. yaha pravRtti nizcita hI saMsAra meM garhaNIya hai / isake duSpariNAma sabake sAmane A gae haiN| 21. sAta guNoM se yukta eka kanyA ko dekhakara rAjA ne usake sAtha puSpacUla kA vivAha kara diyaa| 22. isa prakAra una donoM kA vivAha kara rAjA ne apane laukika kartavya kA pAlana kiyaa| 23. jo vyakti laukika vyavahAra meM dharma kahate haiM ve mUDha vyakti dharma kA gUDha rahasya nahIM jaante| 24. apane kartavya kA pAlana kara rAjA mana meM saMtuSTa thA / vaha putra ke sAtha sukhapUrvaka rAjya karane lgaa| prathama sarga samApta Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso bIo saggo kuvveI kA kA maNuo Na kappaNA, loe sayA bho !Niagammi jIvaNe / kesiMci tAsuMya NarANa satthaA, kesiMci tA hoMti Na haMda satthaA // 1 // jesiM ya No hoMti sahalA ya kappaNA, loe vahutte ya kaye vi ujjame / te deMti dosaM bhaviyavvayaM sayA, tAe ya aggaMNa calei tassa kiM // 2 // sattI viNaTThA kariUNa sA samA, kuvvei maccANa sayA aciMtiyaM / kAuM samattho aNa kiM vi mANavo, vaMdeti savve bhaviyavvayaM ao // 3 // pacchA ya pANiggahaNassa mANase, sA pupphacUlA vivihA ya kappaNA / / kuvvei jIassa kaye ya pukkalA, aNNaM ya daMsei paraM ya taM vihI // 4 // Agamma kAlo sahasA ya jovvaNe, pANA ya tAe ya harei bhattuNo / ruti savve sayaNA tayA vi so, muMcei kAlo aNa taM ya Niddayo // 5 // daTThaNa kAlaM NiagaM par3a gayaM, sA puSphacUlA pauraM ya mANase / jhaMkhei dhijjaM caiUNa appayaM, bhattA sahAo pamayANa sAsayaM // 6 // ruccassa" maccu suNiUNa saMpayaM, Agamma tAe Nilayammi takkhaNaM / daMseMti dukkhaM hiayassa baMdhavA, taM deMti te bho ! pauraM ya saMtaNaM // 7 // bhottuM ya dukkhaM bhuvaNammi kassa ko, sakko iyANi maNuyo hu vijjae / dAuM paraM so NiagaM ya saMtaNaM, aNNassa dukkhaM haluaM karei bho ! // 8 // jAmAyaro majjha gao ya saMpayaM, maccu ti soccA piarANa mANase / dukkhassa tivvo paharo ya jAyae, No ko vi macco bhaNiuM ya paccalo // 9 // he maccu ! kiM NaM ahaNA tae kaDaM, kiM kiMci dANiM Na dayA samAgayA / puttiM ya amhaM vihavaM ya jovvaNe, kAUNa taM kiM ya hasesi Niddayo ! // 10 // kAlo ya kUro ya tumaM ya NicchiyaM, vampheti NAI ya ao ya mANavA / kattaNeNaM haviuMNa pakkalo, No ko vi kassAvi piyo ya mANavo // 11 // (1) chaMda-iMdravaMzA (lakSaNa-syAdindravaMzA tatajairasaMyutaiH) / (2) rudanti (rudanamorva:-prA.vyA. 8/4/226) / (3) vilapati (vilapejhakha vaDavaDau-prA.vyA. 8/4/148) / (4) dhairyam (Id dhairya-prA.vyA. 8/1/155) / (5) patyuH / (6) laghukam (praa.vyaa.8/2/122)| (7) mama (8) kAMkSanti (prA.vyA.8/4/192) / (9) samarthaH (pakkA sahA samatthA ya pakkalA paccalA poDhA-pAiyalacchInAmamAlA 52) / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM dvitIya sarga 1. manuSya apane jIvana meM sadA kyA-kyA kalpanAeM nahIM karatA? unameM kucha manuSyoM kI kalpanAeM sArthaka hotI haiM, kucha kI nhiiN| 2. pracura udyama karane para bhI jina manuSyoM kI kalpanAeM sArthaka nahIM hotI ve bhavitavyatA ko doSa dete haiM kyoMki bhavitavyatA ke Age manuSya kI kucha nahIM cltii| ___3. bhavitavyatA manuSya kI samasta zakti ko naSTa kara usakA aciMtita kara detI hai / taba manuSya kucha nahIM kara sktaa| ata: sabhI bhavitavyatA ko namaskAra karate haiN| 4. vivAha ke bAda puSpacUlA mana meM apane jIvana ke lie aneka kalpanAeM karatI hai / para vidhi use anya hI dikhAtI hai| 5. acAnaka kAla Akara yauvanAvasthA meM usake pati ke prANoM kA haraNa kara letA hai / sabhI svajana azruvilApa karate haiM / para nirdaya kAla use nahIM chodd'taa| 6. apane pati ko marA huA dekhakara vaha puSpacUlA dhairyahIna hokara pracura vilApa karatI hai / kyoMki pati hI striyoM kA sahAyaka hotA hai| 7. usake pati kI mRtyu ko sunakara svajana loga zIghra usake ghara meM Akara apane hRdaya ke dukha ko pragaTa karate haiM aura use pracura sAMtvanA dete haiN| 8. isa saMsAra meM kauna vyakti kisake dukha ko bhoga sakatA hai ? lekina vaha apanI sAMtvanA dekara dUsare ke duHkha ko halkA kara sakatA hai| 9. mere jAmAtA kA dehAnta ho gayA hai--yaha sunakara mAtA-pitA ke hRdaya para duHkha kA tIvra prahAra huaa| jisakA koI bhI kathana kara nahIM sktaa| .10. he mRtyu ! tUne yaha kyA kiyA? kyA tumheM kucha bhI dayA nahIM AI? merI putrI ko yauvanAvasthA meM vidhavA kara he nirdaya ! kyoM tU haMsa rahA hai ? 11. he kAla ! tuma nizcaya hI krUra ho ata: manuSya tumheM nahIM cAhate / krUratA se koI bhI vyakti kisI kA priya nahIM ho sktaa| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso Agamma tAe ya gihammi bhUhavo, baMdhei dhIraM duhiyaM ya appayaM / bhAsei kiM hohii soyao suA, jAyaM ya jaM taM lihiyaM ya saMpayaM // 12 // assi ya loammi kimatthi appayaM, aNNaM ya mUDhA bhaNiuM paraM NiaM / vacceMti dukkhaM kira tassa NAsaNe, heU mamattaM hu duhassa sAsayaM // 13 // No kiM vi vatthu bhuvaNammi appayaM, NAse tayA se duhiyA ! duheNa kiM / dukkhaM ao taM caiUNa sattaraM, dhammammi lINA ya huvejja saMpayaM // 14 // dAUNa itthaM ya suaM ya peraNaM, NeUNa taM dutti puri samAgao / dukkhassa kAlammi kaNINa vijjae, loe sayA bho !piyarANa Asayo // 15 // labhrUNa mAyApiyarassa AsayaM, dukkhassa bhAraM lahuaM kuNei sA / dhamme paraM No ramae ya mANasaM, dhammo ya kammehi gurUNa dukkaro // 16 // puSphAicUlo lahiuM kusaMgaI, kAuM ya laggo ya io ya coriaM / maccANa kiM kiM ahiyaM Na jAyae, loammi NUNaM ya kusaMgao sayA // 17 // vittassa UNe ya kuNeti coriyaM, loe maNussA kira kei saMpayaM / kuvveMti hA ! duvvasaNehi kei bho !, maccAhuNA kei kusaMgao sayA // 18 // kammaM paraM bho ! ahama ya vijjae. loammi cojjaM ti jiNehi sAhiaM / gaccheti jiMdaM vairaM ya mANavA, maccA caejjA ya ao ya coriaM // 19 // sA puSphacUlA vi Niassa baMdhuNo, kajjammi hA ! dei sahajogamappayaM / maccaM paDataM ahiyaM ya pADiuM, vijjati loe bahuNo ya mANavA // 20 // laddhaM susAe sahajogamappaNo- kajjammi vuDDhi ya gao maNobalo / kubvei theyaM caiUNa so bhayaM, itthaM ya pIlei payA ya appaNA // 21 // hA !rakkhaA hoMti jayA ya bhakkhaA, NiccaM payANaM kudasA ya jAyae / assi ya kAle viNa kiMci mANavA, kuvveti tesiM ahiyogya Nicchio // 22 // ii bIo saggo samatto (10) vera (vairAdau vA-prAvyA 8/1/152) / (11) adhikam / (12) ahitaH / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 14 12. rAjA usake (puSpacUlA ke) ghara Akara apanI putrI ko dhairya baMdhAtA hai aura kahatA hai-putri ! aba zoka karane se kyA hogA ? jo likhA thA vaha ho gayA / 13. isa saMsAra meM apanA kyA hai ? phira bhI mUDha vyakti dUsare ko apanA kahakara usake vinAza hone para duHkhI hote haiM / mamatva hI sadA duHkha kA hetu hai / 14. putri ! isa saMsAra meM koI bhI vastu apanI nahIM hai / phira usake naSTa hone para duHkha kyoM ? ata: tuma zIghra hI duHkha ko chor3akara dharma meM lIna ho jAo / 15. isa prakAra putrI ko preraNA dekara aura use lekara vaha apane nagara A gayA / kyoMki duHkha ke samaya meM kanyA ko mAtA-pitA kA hI Azraya hotA hai / 16. mAtA-pitA ke Azraya ko pAkara vaha apane duHkha ko halkA karatI hai / lekina usakA mana dharma meM nahIM lgtaa| kyoMki karmoM se bhArI vyaktiyoM ke lie dharmAcaraNa sarala nahIM hai / 17. idhara puSpacUla kusaMgati ko pAkara corI karane lgaa| kusaMgati se manuSyoM kA saMsAra meM kyA-kyA ahita nahIM hotA ? 18. kaI vyakti dhana ke abhAva meM corI karate haiM, kaI durvyasanoM meM par3akara aura kaI kusaMgati ke kAraNa corI karate haiM / I 19. lekina corI jaghanya kArya hai aisA jinezvara devoM ne kahA hai / isase nindA hotI hai aura vaira bar3hatA hai / ataH manuSyoM ko corI chor3a denI caahie| 20. vaha puSpacUlA bhI apane bhAI ke kArya meM apanA sahayoga dene lagI / gire hue vyakti ko aura adhika girAne vAle saMsAra meM bahuta manuSya haiM / 21. apane kAryoM meM bahina kA sahayoga pAkara usakA manobala baDha gayA / vaha nirbhaya hokara corI karane lagA aura prajA ko pIr3ita karane lagA / 1 22. jaba rakSaka hI bhakSaka bana jAte haiM taba prajA kI sadA kudazA hotI hai aise samaya meM yadi manuSya kucha bhI nahIM karate haiM, to unakA nizcita hI ahita hotA 1 dvitIya sarga samApta Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pAiyapaccUso yo go / / / pAvassa' kuMbho yaM jayA bharei, tayA vibhattaM turiaM payAI uttIya esA bhuvaNe pasiddhA, daMsejja sA attha kahaM ya siddhA // 1 // pupphAicUlo ya kuNei cojjaM, sahIhi saddhi NayarIa tAa savvattha maccANa tayA muhesu, phurei cojjassa ao ya vattA // 2 // je ke vi maggammi NarA mileMti, kurNeti savve ya imaM ya vattaM assiya gehammiya ajja cojjaM, gharammi assi kira ajja payAyaM // 3 // itthaM jaNesuM ya bhayaM payAyaM surakkhio maNNai ko Na macco / theNANa bheyaM lahiuM tayANi, kurNeti ceTTaM paurA' jhati // 4 // pupphAicUlo bhaiNIa saddhiM karei cojjaM lahiuM rahassaM / maccA ya cittaM pagayA same bho !, gharammi kiM hoi iNaM ya raNNo // 5 // itthaM jayA bho ! NivamaMdiresuM huvei kiccaM ya tayA maNussA / aNe kuNejjA iha vimhayo ko, ao kuNejjA paDigAramassa // 6 // pupphAicUlassa gayA samIvaM, NarA aNege miliUNa sabbhA / sAheti itthaM viyaNammi taM ya, varaM bhavANaM ya kaye Na cojjaM // 7 // theyaM karissei bhavaM ya itthaM, jaNassa aNNassa ya kA yavattA / cojjaM caejjA ahamaM ya kicvaM bhavaM ao bho ! bhaNaNaM ti amhaM // 8 // pupphAicUleNa paraM Na diNNaM NiveyaNe tesi ya kiMci jhANaM / kAuM ya siMNigaDiM duaM tA, kurNeti bAhiM sayaNA sayassa // 9 // daTThUNa kUraM kira se sahAvaM, kareMti NAme parivaTTaNaM te / baMkAicUlaM ya dhareMti tassa, susAa tAe ira baMkacUlA // 10 // uddavo tassa puNo vi vuDDi, jayA gayA handa bahuM vitattha / bhaddA aNege paurA tayANi, Nivassa pAsammi samAgayA ya // 11 // (1) chaMda- upajAti (lakSaNa-yatrendravajrAdyatRtIyayo: syAdupendravajrAyugaturyayozca / (2) paurAH (au paurAdau ca - prA. vyA. 8 / 1 / 162) / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM tRtIya sarga 1. saMsAra meM yaha lokokti prasiddha hai ki jaba pApa kA ghar3A bhara jAtA hai taba vaha phUTa jAtA hai / vaha yahAM kisa prakAra siddha hotI hai, dekheN| 2. puSpacUla apane mitroM ke sAtha nagara meM corI karane lgaa| ata: sarvatra manuSyoM ke mukha para corI kI bAta hone lgii| 3. mArga meM jo koI bhI vyakti milate ve saba yahI bAta karate ki Aja isa ghara meM corI huI hai aura Aja isa ghara meN| ' 4. isa prakAra manuSyoM meM bhaya chA gyaa| koI bhI vyakti apane ko surakSita nahIM mAnane lgaa| taba nagara ke loga milakara coroM kA bheda lene kI ceSTA karane lge| 5. puSpacUla apanI bahina ke sAtha corI karatA hai isa rahasya ko pAkara sabhI vyakti vismita hue| rAjA ke ghara meM yaha kyA ho rahA hai? 6. jaba rAjamahala meM isa prakAra kA kArya hotA hai taba anya manuSya kareMisameM Azcarya hI kyA hai ? ata: isakA pratikAra karanA caahie| 7. aneka sabhya vyakti milakara puSpacUla ke pAsa Ae aura ekAnta meM : usako kahA-corI Apake lie acchI bAta nahIM hai| . 8. yadi Apa isa prakAra corI kareMge to anya manuSyoM kI kyA bAta? corI jaghanya kArya hai ata: Apa use chor3a deM, yahI hamArA nivedana hai| 9. lekina puSpacUla ne unake nivedana para kucha bhI dhyAna nahIM diyaa| usane unako tiraskRta kara zIghra hI apane mahala se bAhara nikAla diyaa| 10. usake krUra svabhAva ko dekhakara unhoMne usakA nAma badala diyaa| usakA nAma baMkacUla aura usakI bahina kA nAma baMkacUlA rkhaa| 11 phira bhI jaba usakA upadrava vahAM bahuta bar3hane lagA taba aneka sabhya nAgarika rAjA ke pAsa aae| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 pAiyapaccUso pucchei bhUvo ahuNA ya tubbhe, samAgayA attha kahaM lavejjA / heuM viNA AgamaNaM Na hoi, ao cavejjA ya bhayaM caittA // 12 // soUNa bhUvassa imaM ya vANiM, bhaNei tesuM maNuo ya ego / heuM Nivo ! AgamaNassa amhaM, bhavaM suNejjA avahANacitto // 13 // daMge bhavANaM ya gao pavuDDhiM, uvaddavo saMpai takkarANaM / maccA samatthA duhiyA ya teNa, surakkhio maNNai ko Ni No // 14 // putto ya puttI ya bhavANa dANiM, imammi kajje surayatti dukkhaM / eyArisA jattha huveti NeyA, dasA ya kA tattha payANa hoi // 15 // itthaM ya vuDDhiM jai attha bhUva !, imo gamissei uvaddavo ya / / daMgaM caittA paurA tayANiM, duaM ya aNNattha hu vaccihiMti // 16 // soUNa tesiM ya muheNa vattaM, Nivassa cittaM ya gao visAyaM / kiM teNa raNNA bhuvaNammi atthi, payA ya rajje duhiyA ya jassa // 17 // bhAsei bhUvo sasuhaM vasejjA, karemi dUraM turiaM duhaM bhe / kAyavvamajjaM ya Nivassa hoi, duhaM payANaM karaNaM daviTuM // 18 // AsAsaNaM te lahiUNa maccA, NiveNa taTTA sa-gharaM gayA te / / ciMtei pacchA hiayammi bhUvo, iNaM tayANi sayarAhameva // 19 // puSphAicUlo ya karei cojjaM, kahaM iyANiM nigamammi majjhaM / so rAyaputto huviUNa itthaM, karei kajjaM ahamaM duhaM me // 20 // jAI NiA vIsariyA ya NeNaM, kulo Nio vimhariyo ya teNaM / bhIiM ya majjhaM caiUNa handi, duyaM pautto kupahammi assi // 21 // NeyA kukajjaM ya jayA kuTuMti, tayA karisseMti kahaM payA Na / sigdhaM kuNejjA paDigAramassa, payANNahA kAhii majjha jiMdaM // 22 // baMkAicUlo sahasatti teNa, NimaMtio jhatti gayeNa kovaM / Agamma bhUvaM paNamei so ya, paraM Na bhUvo kira dei jhANaM // 23 // (3) payA+aNNahA = pyaannnnhaa| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 12. rAjA ne pUchA- tuma loga yahAM kaise Ae ho? kyoMki binA kAraNa ke yahAM AnA hotA nahIM / ata: nirbhaya hokara bolo| 13. rAjA kI vANI sunakara unameM se eka ne kahA- rAjan !Apa sAvadhAnI pUrvaka hamAre Agamana kA hetu suneN| 14. Apake nagara meM coroM kA upadrava bar3ha gayA hai| sabhI vyakti usase dukhI hai| koI bhI apane ko surakSita nahIM mAnatA hai| 15. duHkha hai ki Apake putra va putrI isa kArya meM rata haiM / jisa rAjya meM aise netA haiM vahAM prajA kI kyA dazA hotI hai ? 16. rAjan ! yadi yaha upadrava yahAM isI prakAra baDhatA rahA to puravAsI zIghra hI isa nagara ko chor3akara anyatra cale jaayeNge| 17. unake mukha se yaha bAta sunakara rAjA kA mana khinna huaa| usa rAjA se kyA? jisake rAjya meM prajA duHkhI ho| 18. rAjA ne kahA--tuma loga sukhapUrvaka rho| maiM zIghra hI tumhAre duHkha ko dUra karatA hUM / kyoMki prajA ke duHkha ko dUra karanA rAjA kA prathama kartavya hai| 19. rAjA se AzvAsana pAkara ve sabhI prasanna hokara apane ghara cale ge| tatpazcAt rAjA apane mana meM isa prakAra vicAra karane lagA 20. baMkacUla mere nagara meM kyoM corI kara rahA hai? vaha rAjaputra hokara bhI yaha jaghanya kArya kara rahA hai / isakA mujhe bahuta duHkha hai| 21. usane apanI jAti, kula kA vismaraNa kara diyA hai aura mere bhaya ko chor3akara isa kumArga meM pravRtta huA hai| 22. jaba netA burA kArya karate haiM to janatA kyoM nahIM karegI? ata: mujhe isakA zIghra pratikAra karanA cAhie, anyathA prajA merI niMdA kregii| . 23. usane kruddha hokara zIghra hI baMkacUla ko bulAyA / baMkacUla ne Akara rAjA ko namaskAra kiyA kintu rAjA ne dhyAna nahIM diyaa| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 pucche itthaM NivaI tayANi, soUNa tAyassa imaM ya vattaM tAyeNa NAyaM ya kahaM ya kajjaM loammi pAvANi laheMti NAI, pAiyapaccUso karesi kiM taM ahuNA yatheyaM / bhayaM gao so kira baMkacUlo // 24 // iNaM ya cojjassa mahaM ya guttaM / kayAi bho ! guttataNaM ti saccaM // 25 // / mosaM laveMto ye cavei so ya, kuNemi cojjaM ahuNA Na tAya ! pAvaM kuNeUNa vitaM ya ammo, NarA ya NAI urarIkurNeti // 26 // baMkAicUlassa vayaM sujeuM Nivo ya ciMtei hiye' tayANi / kiM ko vi macco kariUNa pAvaM, kahei pAvaM mamae kaDaM ya // 27 // dejjA suDaNDaM ya ao imaM haM, kukajjakAriM turiaM iyANi jo dei daMDaNa kukampakAri, ahammi so tassa karei vuddhiM puttaM vA aNNaM ya huvejja ko vi, Nivo ya pAvINa ya dejja DaMDaM aNNaM ya DaMDaM taNuyaM Na dei, lahei NidaM bhuvaNe sayA so itthaM tayANi ya viyAriUNa, kuvvesi cojjaM ya tumaM iyANi, tuM rAyaputto huviUNa cojjaM, NiccaM payANaM uvariM pahAvo, / // 28 // / // 29 // cavei bhUvo kira baMkacUlaM / purIa sabbhehi Niveiyo haM // 30 // karesi maccA iyarA kahaMNa / paDei loge kira sAsagANa // 31 // (4) Azcaryam (ammo Azcarye - prA.vyA. 8/2/208) / (5) hRdaye (kisalaya-kAlAyasa - hRdaye ya:- prA.vyA. 8/1/269) / (6) aghe / DaMDaM ao tujjha iNaM ya demi, mahaM ya desaM caiUNa ajja / gacchejja aNNattha tumaM jahecchaM Na royae me ahuNA ya kiMci // 32 // soUNa bhUvassa muhAraviMdA, iNaM ya DaMDaM turiaM payaMgo / NAyassa agge NamiUNa tassa, gayo gahatthIhi samaM tayANi // 33 // soUNa DaMDassa imaM ya vattaM, paroppareNaM maNuyA samatthA / cittammi cittaM pagayA Nivarasa, kurNeti NAyassa tayA pasaMsaM // 34 // iiiyo saggo samato Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 24. rAjA ne usase pUchA-kyA tuma corI karate ho? pitA kI yaha bAta sunakara baMkacUla bhayabhIta ho gyaa| 25. pitAjI ne merI corI kI gupta bAta ko kaise jAna liyA? yaha satya hai ki pApa kabhI chipate nhiiN| 26. usane jhUTha bolate hue kahA- pitAjI ! maiM corI nahIM karatA huuN| yaha Azcarya hai ki manuSya pApa karake bhI use svIkAra nahIM krte| 27. baMkacUla kI bAta sunakara rAjA mana meM socane lagA-kyA koI manuSya pApa karake kahatA hai ki maine pApa kiyA hai| 28. ata: isa kukarmI ko mujhe zIghra hI daMDa denA cAhie / jo vyakti burA kArya karane vAle ko daMDa nahIM detA hai vaha usake pApa kArya ko baDhAtA hai| 29. cAhe putra ho yA aura koI, burA kArya karane vAle ko rAjA daMDa deN| jo rAjA dUsaroM ko daMDa detA hai aura putra ko nahIM vaha sadA niMdA ko prApta karatA hai| 30. isa prakAra vicAra kara rAjA ne baMkacUla se kahA- nagara ke sabhya vyaktiyoM ne mujhase nivedana kiyA hai ki tuma corI karate ho| 31. tuma rAjaputra hokara bhI corI karate ho taba dUsare manuSya kyoM nahIM kareMge? kyoMki prajA ke Upara sadA zAsakoM kA prabhAva par3atA hai| 32. ata: maiM tumheM yaha daMDa detA hUM ki tuma Aja hI mere deza ko chor3akara anyatra jahAM icchA ho vahAM cale jaao| tuma mujhe aba bilkula acche nahIM lagate / 33. rAjA ke mukha se yaha daMDa sunakara sUrya usake nyAya ke Age jhuka kara kiraNoM ke sAtha calA gayA (asta ho gyaa)| 34. eka dUsare se daMDa kI yaha bAta sunakara sabhI manuSya mana meM vismita hue| ve rAjA ke nyAya kI prazaMsA karane lge| tRtIya sarga samApta Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso cauttho saggo kAUNaM' jo pAvakammaM maNusso, pacchAtAvaM mANase No kuNei / loge sakko taM caittuM Na macco, pacchAtAvA jAyae pAvaroho // 1 // kAUNAhaM baMkacUlo tayANiM, pacchAtAvaM mANase No karei / pAve vuDDI jAyae se anappA, AdiTTho so chaDDirDa jhatti desaM // 2 // NaM laghRNaM appatAyeNa ANaM, citte soo tassa hUo Na kiMci / rattIe taM dutti daMgaM vihAya, ukko gaMtuM so tayANiM ya jAo // 3 // teNaM saddhiM tassa vaccei bhajjA, bhattAraM jA jIa-saMgaM muNei / dukkhe kaMtaM jA ya NAI caei, NArI seTThA sA suhIhiM pavuttA // 4 // NeheNaM se baMkacUlA susA vi, teNaM saddhiM sattaraM sA gamei / tAhiM saddhiM baMkacUlo payAi, kammehiM so perio kucchiehiM // 5 // vaccaMto so Agao bhillapalli, tatthaTThA re coriyaM bho ! kuNeti / appaM kAlaM vissamaM tattha NeuM, saMtA savve tAa bAhiM ThiyA te // 6 // tatthaTThANaM mANavANaM tayANiM, AA savve daMsaNe takkhaNaM te / tesuM seTTho tANa daddUNa rUvaM, cittaM patto taM ya pucchei itthaM // 7 // ko tuM kamhA Agao attha kuttha, bhajjAo do te ya saddhiM ya kAo / paNhaM soccA baMkacUlo ya tassa, oNeMto se saMsayaM vajjarei // 8 // raNNo putto saMpayaM haM huvemi, majjhaM NAmo baMkacUlo ya asthi / kaMtAo ve No ya aNNA ya kAo, egA pattI majjha bIyA susA ya // 9 // cojje jAo haM pautto iyANiM, tAyeNaM haM jhatti NissArio ya / kammAI jo jArisAI karei, NUNaM tesiM so phalAiM lahei // 10 // (1) chaMda-zAlinI (lakSaNa-zAlinyuktAM tau tagau go'bdhi lokaiH) / (2) kAUNa+ ahaM / ahaM iti agham / (3) zrAntA / (4) AgatAH / (5) tvayA / (6) apanayan / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM caturtha sarga 1. jo vyakti pApa karake bhI usakA pazcAttApa nahIM karatA vaha usako kabhI nahIM chor3a sakatA / kyoMki pazcAttApa se hI pApa kA nirodha hotA hai| 2. pApa karake bhI baMkacUla mana meM pazcAttApa nahIM karatA hai ata: usake pApa meM bahuta vRddhi huI / rAjA ne usako zIghra hI nagara choDane kA Adeza de diyaa| 3. apane pitA se yaha Adeza pAkara bhI usake mana meM duHkha nahIM huaa| vaha rAtri meM nagara chor3akara jAne ko utsuka huaa| 4. pati ko hI jIvana-sAthI mAnane vAlI usakI patnI bhI usake sAtha jAtI hai / sudhIjanoM ne usI nArI ko zreSTha kahA hai jo duHkha meM bhI pati ko nahIM chodd'tii| 5. usase (baMkacUla se) sneha hone ke kAraNa bahina baMkacUlA bhI usake sAtha jAtI hai| una donoM (patnI aura bahina) ke sAtha baMkacUla bure karmoM se prerita hotA huA calA jAtA hai| 6. calatA huA vaha bhIloM (AdivAsI) kI bastI meM A gyaa| vahAM ke manuSya corI karate the| ve sabhI thake hue the ata: thor3I dera vizrAma karane ke lie usa bastI ke bAhara Thahara ge| 7. vahAM ke manuSyoM ne unako dekhaa| unake rUpa ko dekhakara vismita hokara mukhiyA ne baMkacUla ko pUchA 8. tuma kauna ho? yahAM kyoM Ae ho? tumhAre sAtha ye do striyAM kauna hai ? usake prazna ko sunakara baMkacUla ne saMzaya dUra karate hue kahA 9. maiM rAjA kA lar3akA hUM / merA nAma baMkacUla hai / ye do aurateM aura koI nahIM haiM- eka merI patnI hai aura eka merI bahina / . 10. maiM corI karane lagA ata: pitAjI ne mujhe deza se nikAla diyaa| manuSya jaisA karma karatA hai usako vaisA hI phala milatA hai| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAipaccUso / // 11 // tamhA rajjA paTThiUNaM iyANi, ThANe assi vissamaM kiMci NeuM amhe savve saMpayaM attha ThiyA ya, aNNo heU No ya ThANassa atthi soUNaM NaM baMkacUlassa vANi, appe citte ciMtaNaM so kui / eaM dakkhaM AsayaM jo ya dejjA, vaDDejjA se NicchiyaM attha kajjaM // 12 // 23 NeheNaM so baMkacUlaM cavei, mA gacchejjA tuM ya aNNattha kuttha / vAsaM kujjA NibbhayaM taM ya attha, amhaM NAI vijjae kAi bAhA // 13 // amhaM kajjaM coriyAI ya atthi, tumhaM kajjaM coriyAI iyANi / amhaM kajje vijjae bho ! samattaM, kattArANaM sArisANaM Na daMdo // 14 // vAyaM itthaM takkaresassa soccA, citte moo baMkacUlassa jAo / ciMteitthaM kuttha gacchAmi attha, vAso seyo me NirAlaMbaNassa // 15 // AbhAraM se baMkacUlo ya mattA, vAsaM sAyaM so ya kuvvei tattha / itthaM tesi sattaraM mANasammi, jAyANNoNNaM moyarehA tayANi // 16 // bhUveNaM so jeNa bIyeNa jhatti, desA bAhiM haMdi NissArio ya / tesiM saMgaM so puNo laDuANaM, dakkhatteNaM coriyAI kuNei // 17 // dukkammANaM jAva aMto Na hoi, sakkA saMga sajjaNANaM Na laddhuM / vuttaM saccaM sajjaNANaM ya saMgaM, sabbhaggeNaM mANavehaM laheMti // 18 // theNANaM so si laddhUNa saMgaM, tesiM kajje haMdi vuDDi kuNei / daTThUNaM se takkareso ya dakkha, citte moyaM so tayANi lahei // 19 // maccuM patto takkareso jayA so, savve theNA soatattI sukkhA / juggaM bujjhA savvahA baMkacUlaM, NeyAraM taM appayaM te kurNeti // 20 // ii cauttho saggo samatto (8) ciMtei + itthaM / (9) dAkSyam / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 24 11. usa rAjya se prasthAna kara, kucha dera vizrAma karane ke lie hama saba abhI yahAM Thahara gae / Thaharane kA anya koI hetu nahIM hai / 12. baMkacUla kI vANI sunakara usane (coroM ke svAmI ne ) mana meM socAisa catura vyakti ko jo bhI Azraya degA usakA kArya nizcita hI bar3hegA / 13. usane snehapUrvaka baMkacUla se kahA- tuma anyatra kahIM mata jAo / tuma yahAM nirbhaya hokara raho / hameM kucha bhI bAdhA nahIM hai / I 14. hamArA kArya bhI corI karanA hai aura tumhArA kArya bhI corI | hamAre kArya meM samAnatA hai / samAna kArya karane vAloM meM dvanda nahIM hotA / 15. caurAdhipati kI yaha bAta sunakara baMkacUla kA mana prasanna huA / usane socA- maiM anyatra abhI kahAM jAvUMgA ? merA koI AlaMbana nahIM hai / ata: mere lie yahIM rahanA zreyaskara hai| 16. usakA AbhAra mAnakara baMkacUla vahIM rahane lgaa| isa prakAra una donoM ke mana meM prasannatA huI / 17. rAjA ne jisa kAraNa se use deza se bAhara nikAlA thA vaha puna: unakI saMgati pAkara dakSatA se corI Adi karane lagA / 18. jaba taka duSkarmoM kA aMta nahIM hotA taba taka manuSya sajjanoM kI saMgati prApta nahIM kara sakatA / ataH satya kahA gayA hai ki sajjanoM kI saMgati sadbhAgya manuSya ko prApta hotI hai / 19. una coroM kI saMgati pAkara vaha unake kArya ko bar3hAne lagA / usakI dakSatA dekhakara coroM kA svAmI mana meM prasanna huA / 20 jaba caurAdhipati kI mRtyu ho gaI taba zokatapta sabhI cauroM ne mila kara kala ko saba prakAra se yogya jAnakara apanA netA banA liyA / caturtha sarga samApta Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso paMcamo saggo aMsukarehi tattaM ya, saMtaM kAuM vasuMdharaM / Agao varisA - kAlo, mANavANaM muyappayo // 1 // sukkA NaI taDAgA ya, kAuM jalamayA duaM / Agao varisA-kAlo, morANAM ya muyappayo // 2 // sukkA bhUmIu dhAreuM, hariyavasaNaM bahuM / Agao varisA - kAlo, kisagANaM muyappayo // 3 // ahesi' varisA-kAle, NicchiyaM NarANa kaye / bAhA rAyapahAbhAve, gamaNAgamaNe purA // 4 // samAgacchanti maggammi, taDAgA sariyA ya jA / / NIreNa hoti puNNA tA, jao havaMti duttarA // 5 // ao tassi ya kAlammi, varisA-parimaM NarA / / kAhIa NiagaM jattaM, pacchA NAI duhAvahA // 6 // sAhuNo pAvasaM kAuM, varisA-purimaM tayA / gaccheti NicchiyaM ThANaM, bAhA kAi huvejja Na // 7 // tammi kAlammi gacchei, caMdajaso muNIvaI / sasIso pAvasaM kAuM, kammi ThANammi Nicchiye // 8 // gaMtuM ya Nicchiye ThANe, varisA-purimaM kira / tesiM mANasiyA kaMkhA, kaMkhei avaraM vihI // 9 // varisA paurA jAyA, pahammi siM aciMtiyA / pommAyarA NaI savvA, jAyA jalamayA tayA // 10 // sakkabhUmIa sigghaM ya, payAyA hariyaMkurA / AgayA sammuhe Nesi- makappiyA ThiI tayA // 11 // (1) chanda-anuSTup / (3) akArSuH / (2) AsIt / (4) teSAM / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 26 paMcama sarga 1. sUrya kI kiraNoM se tapta bhUmi ko zAnta karane ke lie varSA kAla A gayA, jo manuSyoM ko Ananda dene vAlA hai / 2. zuSka nadI aura tAlAboM ko zIghra hI jalamaya banAne ke lie varSAkAla A gayA, jo mayUroM ko Ananda dene vAlA hai / 3. zuSka bhUmi ko harita vastra dhAraNa karAne ke lie varSAkAla A gayA, jo kisAnoM ko Ananda dene vAlA hai / 4. prAcIna kAla meM sar3ake nahIM thIM / ataH manuSyoM ko varSAkAla meM AnejAne meM bahuta kaThinAI hotI thI / 5. mArgavartI tAlAba aura nadiyAM jala se bhara jAtI thIM jisase unako pAra karanA muzkila hotA thA / 6. ata: usa samaya meM manuSya varSA ke pUrva hI apanI yAtrA kara lete the jisase bAda meM vaha duHkhaprada na ho / 7. munigaNa bhI varSA ke pUrva hI nizcita sthAna meM pAvasa karane cale jAte the jisase koI bAdhA na ho / 8. usa samaya meM AcArya caMdrayaza apane ziSyoM ke sAtha kisI nizcita sthAna meM pAvasa karane jA rahe the / 9. unakI hArdika icchA thI ki varSA ke pUrva hI nizcita sthAna para pahuMcanA / kintu vidhi anya hI cAhatI hai / 10. unake mArga meM akalpita pracura varSA huii| sabhI tAlAba aura nadiyAM jalamagna ho gaI / 11. zuSka bhUmi para hare aMkura utpanna ho ge| taba unake sAmane akalpita sthiti A gaI / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso pANiye hariye jANe, hoi jIvavaho ao / gaccheti muNiNo NAI, tesiM ya uvariM kayA // 12 // jeNa satyeNa saddhiM te, vacceMti saMpayaM pahe / saMjogA tassa saMgo vi, vicchUDo sahasA tayA // 13 // apuvvo sahajogo ya, Asi se paMtha-daMsaNe / / ahAve maggadaTTaNaM', jattA hoi duhAvahA // 14 // viloUNa samaM ThiI, gaNiNA samayaNNuNA / NiNiyaM takkhaNaM itthaM, aggaM Na gamaNaM varaM // 15 / / daTThavvaM pAvasaM juggaM, ThANaM gAmammi aMtiye / laddhe ThANammi tattheva, kAyavvA pAvasaTThiI // 16 / / DhuNdulliGaya ThANaM ya, pAvasassa kaye gaNI / tammi ThANe gao jattha, baMkacUlo vasei ya // 17 // jAeMti pallIvAsIhiM, pAvasaTuM payaM tayA / souM NesiM vayaM ego, kahei maNuyo tayA // 18 // NIlukkejjaya amhANa, sAmiNo savihe bhavaM / so ccea paccalo dAuM, ThANaM bhavANa attha ya // 19 // Nisamma vayaNaM tassa, caMdajaso. gaNIvaro / / abbhAsaM baMkacUlassa, jAeuM ThANamAgao // 20 // daTThaNa kaM vi sAhuM ya, baMkacUlo Niye ghare / ahivaMdiya pucchei, kahamattha samAgao // 21 // suNAvia samaM varlDa, viyakkhaNo gaNIvaro / patthei pAvasaTuM taM, juggaM ThANaM tayANi ya // 22 // soUNa bhAraiM tesiM, baMkacalo cavei taM / iNaM ThANaM samaM tubbhaM, kuNejjA pAvasaM suhaM // 23 / / (5) mArgadraSTaNAm / (6) gaveSayituM / (7) gacchet (game-prAvyA 4/4/162) / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 12. jala aura hariyAlI para jAne se jIvoM kI hiMsA hotI hai ata: munigaNa unake Upara se kabhI nahIM jAte / 28 13. jisa sArtha ke sAtha ve mArga meM jA rahe the, saMyoga se acAnaka usakA bhI saMga chUTa gayA / 14. mArga darzana (rAstA dikhAne) meM usakA apUrva sahayoga thA / kyoMki mArgadraSTA ke abhAva meM yAtrA duHkhaprada ho jAtI hai / 15. saba sthiti ko dekhakara samayajJa AcArya ne tatkAla yaha nirNaya kiyA ki Age jAnA ThIka nahIM hai / 16. samIpavartI gAMva meM pAvasa yogya sthAna dekhanA caahie| sthAna prApta hone para vahIM pAvasa karanA cAhie / 17. pAvasArtha sthAna DhUMDhane ke lie AcArya usa pallI meM gae jahAM baMkacUla rahatA thA / T 18. unhoMne pallIvAsiyoM se pAvasa ke lie sthAna kI yAcanA kI / unake vacana sunakara eka vyakti ne kahA 19. Apa hamAre svAmI ke pAsa jAe vaha hI Apako yahAM sthAna de sakatA hai| 20. usake vacana sunakara AcArya candrayaza sthAna kI yAcanA karane ke lie baMkacUla ke pAsa Ae / 21. kisI sAdhu ko apane ghara meM dekhakara baMkacUla ne namaskAra kara pUchAApa yahAM kaise Ae haiM ? 22. samasta bAta sunAkara vicakSaNa AcArya ne usase pAvasa- yogya sthAna kI yAcanA kI / 23. unakI bAta sunakara baMkacUla ne kahA- yaha samasta sthAna ApakA hI hai / Apa sukhapUrvaka pAvasa kareM / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso paraM NiveyaNaM egaM, jhAejjA saMpayaM bhavaM / vijjae imiA vatthI, pATaccarANa saMpayaM // 24 // ahayaM atthi se sAmI, vajjaremi ao bhavaM / vasejja sasuhaM attha, Na bAhA maha vijjae // 25 // pAreI. pAvase dAuM, uvaesaM paraM Nahi / atthaTuM purisaM kaM vi, iNaM NiveyaNaM mahaM // 26 // caiuM jaM ya kajjaM ya, uvaisai mANavaM / amhe samAyarAmo taM, saMpai he muNIvaro! // 27 // saMpayaM coria ccea, jIviyA - sAhaNaM huNe / aNNaM Na vijjae kiM vi, sAhaNaM saMpayaM kira // 28 // ThANaM dAuM ao tumhaM, Na vamphemo vayaM same / mUle hANiM kuo vattA, lAhassa u ya vijjae // 29 // iNaM NiveyaNaM majhaM, jai maNNaM huvejja bhe / kuNejjA sasuhaM attha, caumAsaM NiaM khalu // 30 // soccANa baMkacUlassa, NiveyaNaM iNaM tayA / paDisuNei sigdhaM taM, samayaNNU gaNesaro // 31 // dei NivasiuM ThANaM, baMkacUlo gaNIvaraM / labhrUNa ruiraM ThANaM, ciTuMti te tayA tahiM // 32 // AyariyA same sAhU, AhUya sayalaM ThiiM / sAhiUNa ya hakkeMti,deg uvaesa-kaye tayA // 33 // kuNei pAvasaM tattha, saviNeyo risIvaI / Na dei uvaesaM kaMpAlei NiagaM vayaM // 34 // sajjhAya-jhANalINA te, Niyatta-sAhaNAparA / javeMti NiagaM kAlaM, pasaNNaceyasA sayA // 35 / / (8) zaknoti (zakezcaya-tara-tIra-pArA:- prA.vyA. 8/4/86) / (9) kAMkSAma: / (10) niSidhyanti (nissedherhkk:-praa.vyaa.8/4/134)| (11) yApayanti (yAperjava:-prA.vyA. 8/4/40) / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 30 24. kintu eka nivedana hai usa para Apa abhI dhyAna deN| yaha cauroM kI bastI hai / maiM usakA svAmI huuN| 25. maiM Apase kahatA hUM ki Apa yahAM sukhapUrvaka raheM / mujhe koI bhI bAdhA nahIM hai| 26. lekina Apa cAturmAsa meM yahAM ke kisI bhI vyakti ko upadeza nahIM de sakate / yaha merA nivedana hai| 27. Apa jisa kArya ko chor3ane ke lie kahate haiM usakA hama saba AcaraNa karate haiN| . 28. abhI corI hI hamArI jIvikA kA sAdhana hai / anya koI sAdhana nahIM hai| 29. hama Apako sthAna dekara mUla meM hAni nahIM cAhate / lAbha kI to bAta hI kahAM hai? 30. yadi Apako merA nivedana mAnya ho to Apa sukhapUrvaka yahAM apanA cAturmAsa kreN| 31. baMkacUla kA yaha nivedana sunakara samayajJa AcArya ne use tatkAla svIkAra kara liyaa| ___32. baMkacUla ne rahane ke lie sthAna de diyaa| sundara sthAna ko pAkara ve vahIM Thahara ge| 33. AcArya ne samasta sAdhuoM ko bulAkara saba sthiti batAI aura upadeza dene ke lie manA kii| 34. AcArya apane ziSyoM ke sAtha vahAM pAvasa bitAne lge| ve kisI ko upadeza nahIM dete / apane vacana kA pAlana karate haiN| 35. ve svAdhyAya, dhyAna meM lIna rahakara Atma-sAdhanA meM tatpara rahane lage aura prasanna mana se apanA samaya bitAne lge| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso sAhUNaM puDhamaM kajja, sayanta- sAhaNA cia / uvaesaM u goNaM ya, kajjaM tesi vijjae // 36 // khittaM UsarabhUmIe, bIyaM hoi muhA jahA / viNA pattaM tahA diNNo, uvaeso vi Nipphalo // 37 // jayA jaNA Na vAMcheti, uvaesaM ya dhammiyaM / uvaeso tayA diNNo, hoi Niratthayo sanA // 38 // ao daTThaNa davvaM ya, khettaM kAlaM ya mANavaM / uvaeso ya dAyavvo, titthayarehi sAhiyaM // 39 // ApAvasaM Naro ko vi, tesiM saMgaM karei No / bhaggahINA Na lAhaM ya, laheMti lahiuM vasuM // 40 // dukkarA saMgaI loe, sAhUNaM bhaNiyA sayA / dukkaraM ya paraM teNa, lAhaM lahejja saMgao // 41 / / bollINo pAvaso kAlo, saNi saNi samaM / Ao vihArakAlo ya, samaNANaM kaDe tayA // 42 // NeUNa NiagaM bhAraM, tatthaTThA muNiNo same / gaNIseNa samaM kAuM, vihAraM sajjiyA duaM // 43 / / vihArassa ya puvvaM ya, caMdajaso gaNIvaI. / Agao baMkacUlassa, pAsaM itthaM lavei ya // 44 // kuNemo ahuNA amhe, paTThANaM sattaraM io / ThANaM puNo ya geNhejjA, diNNaM jaM purimaM tae // 45 // soUNa vayaNaM itthaM, baMkacUlo bhaNei ya / tesiM diDhapaiNNAa, pahAvio ya takkhaNaM // 46 / / iNaM ThANaM tuhaM savvaM, vasejjA sasuhaM iha / mA aNNahi ya vaccejjA, iNaM NiveyaNaM mahaM // 47 // Nisamma tassa vattaM ya, vajjarei gaNAhivo / Na kappai maNINaM ya, vAso ege paye sayA // 48 / / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 36. AtmasAdhanA hI sAdhuoM kA prathama kArya hai / upadeza to unakA gauNa kArya hai| . 37. jisa prakAra USara bhUmi meM prakSipta bIja vyartha jAtA hai usI prakAra binA pAtra ke diyA huA upadeza bhI niSphala jAtA hai| 38. jaba manuSya dhArmika upadeza nahIM cAhate taba unako diyA huA upadeza sadA nirarthaka jAtA hai| 39. isIlie tIrthaMkaroM ne kahA hai- dravya, kSetra, kAla aura manuSya ko dekhakara upadeza denA caahie| 40. caturmAsa paryanta kisI bhI vyakti ne unakI saMgati nahIM kI / bhAgyahIna vyakti ratna pAkara bhI usakA lAbha nahIM uThA paate| 41. saMsAra meM sAdhuoM kI saMgati duSkara mAnI gaI hai lekina usase bhI duSkara hai saMgati se lAbha utthaanaa| 42. dhIre dhIre sampUrNa pAvasa bIta gyaa| sAdhuoM ke vihAra kA samaya A gyaa| 43. tatrastha sabhI muni apanA bhAra lekara AcArya ke sAtha vihAra karane ke lie zIghra taiyAra ho ge| 44. vihAra ke pUrva AcArya candrayaza baMkacUla ke pAsa Ae aura isa prakAra bole 45. aba hama yahAM se zIghra hI prasthAna kara rahe haiN| tumane jo sthAna diyA thA vaha vApisa smbhaalo| 46. unake isa vacana ko sunakara unakI dRr3ha pratijJA se prabhAvita hue baMkacUla ne kahA 47. yaha sampUrNa sthAna ApakA hI hai Apa yahAM sukhapUrvaka raheM aura anyatra na jAeM, yaha merA nivedana hai| 48. usakI bAta sunakara AcArya ne kahA- muniyoM ko sadA eka sthAna meM rahanA nahIM klptaa| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso pAvase caumAsaM ya, sesakAlesu sAsayaM / ciTuMti egamAsaM ya, viNA bIyaM muNIgaNA // 49 // vAso seyo Na sAhUNaM, ThANe egammi sAsayaM / ao gIyo vihAro ya, jiNehiM Navakappiyo // 50 // jahA egammi ThANammi, paDiyaM vimalaM jalaM / lahei mailattaM2. ya, bhuvaNe NicchiyaM sayA // 51 // tahA egammi ThANammi, NivaseMto muNI suI / sakkei sAhaNA-bhaTTho, houM jiNehi bhAsiyaM // 52 ||(juggN) paNAmiuNa3 taM ThANaM, baMkacUlaM gaNIsaro / paTThANaM moyacitto ya, karei sasIso tao // 53 // Agao baMkacUlo ya, tehiM tayA pahAvio / chaDDiuM NiasImAa, peraMtaM ya gaNAhivaM // 54 // jayA samAgayA sImA, vaMdiUNa gaNAhivaM / jaMpei baMkacUlo ya, gaggarahiayo tayA // 55 // puNo ya daMsaNaM dejjA, amhe ya karuNANihI ! / kuNejjA pAvaNaM ThANaM, iNaM puNo kayAi ya // 56 // soccA NiveyaNaM tassa, Ayariyo kahei ya / diNNaM pAvasa-juggaM Ne, ThANaM samuiyaM tae // 57 // viNA samuiyaM ThANaM, NivigghA sAhaNA Nahi / ao payassa mAhappaM, samaNANa kaye sayA // 58 // ThANammi viyaNe kajjaM, jAva huvei sAsayaM / / Na hoi tAva ThANammi, koUhalamaye kayA // 59 // lahiUNa tume 5 ThANaM, amho ya muNiNo same / sAhaNaM uttamaM kAhI, pasaNNaceyasA sanA // 60 / / (12) malinatvam (prA.vyA. 8/2/137) / (13) arpayitvA (aralliva-caccuppa-paNAmA:-prA.vyA. 8/4/39) / (14) asmAkam / (15) tava / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 49. munigaNa binA kAraNa pAvasa meM cAra mahIne aura zeSa kAla meM sadA eka mAsa rahate haiM / 34 50. sAdhuoM ke lie sadA eka sthAna meM rahanA acchA nahIM hai / ata: jinezvara deva ne sAdhuoM ke lie navakalpika vihAra kahA hai / 51-52. jisa prakAra eka sthAna meM par3A huA svaccha jala bhI malina bana jAtA hai, usI prakAra eka sthAna meM rahane para pavitra muni bhI sAdhanA se bhraSTa ho sakatA hai aisA jinezvara deva ne kahA hai 1 53. baMkacUla ko sthAna saMbhalA kara AcArya ne prasannacitta hokara ziSyoM ke sAtha vahAM se prasthAna kiyA / 54. unase prabhAvita huA baMkacUla bhI apanI sImA - paryanta AcArya ko chor3ane ke lie AyA / 55. jaba sImA AI taba AcArya ko vaMdana kara baMkacUla gadgad hokara kahane lagA 56. he karuNAnidhi ! Apa hameM punaH darzana denA aura phira kabhI isa sthAna ko pavitra karanA / 57. usakA nivedana sunakara AcArya ne kahA - tumane hameM pAvasa yogya ucita sthAna diyA / 58. binA samucita sthAna ke nirvighna sAdhanA nahIM ho sakatI ata: sAdhuoM ke lie sthAna kA mahatva hai / nahIM / kI / 59. jitanA kArya ekAnta sthAna meM hotA hai utanA kolAhalapUrNa sthAna meM 60. tumhAre sthAna ko pAkara hama saba muniyoM ne prasannacitta se uttama sAdhanA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 kayAi vIsarissaM No, sAhijjaM ya iNaM tume / paccupakariDaM kiMci, vAMchemi hiayaM mahaM // 61 // diNNo ajjAvahiM NAI, uvaeso mae tumaM / vamphema ahuNA kiMci vajjariDaM tumaM paraM // 62 // jai souM hiaM tujjha, UsuaM hojja saMpayaM tayA dattAvahANeNa, suNejjA vayaNaM / ||63 || (juggaM) | soccA imaM giraM tesiM, baMkacUlo bhai ya uvaesaM ya taM dejjA, jo sakko hoi me kaDe // 64 // / bollei samayaNNU taM, cattAri NiyamA ee, Ayario tayANi so / gehejjA saMpayaM tumaM // 65 // pAiyapaccUso phalaM aNNAyaNAmaM ya, Na bhakkhejA kayAi tuM / paDhume Niyame itthaM, urIkuNejja saMpayaM // 66 // sattaTThAI payAI u pacchA samAganaM viNA / kassuvariM pahAraM Na, kuNejjA ya kayAi taM // 67 // iNaM ya Niyame bIye, aMgIkuNasu saMpayaM / taiye Niyame itthaM, paDisuNejja saMpayaM // 68 // majjA rAiNo kaMtaM, cautthe Niyame itthaM, mAUe sarisaM sayA 1 paDijANejja saMpayaM // 69 // / baliuDANa maMsaM ya, khAejjA Na kayAi taM gejjA NiyamA sigdhaM, hohiMti te sivappayA // 70 // (paMcahi kulagaM) Nisamma vayaNaM tassa, muNivassa mahappo / gehei baMkacUlo ya, cattAro NiyamA ya tA // 71 // kAravittANa saMkappaM, pAlejjA NiyamA ee kacUla bhai so / diDhattaNeNa sAsayaM // 72 // laddhUNa paDiUlaM vi, ThijhaM tuDejja kiMci No / kayAi NiyamA ee sikkhA ya carimA mahaM // 73 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM . 36 61. maiM tumhAre isa sahayoga ko kabhI nahIM bhuuluuNgaa| merA hRdaya kucha pratyupakAra karanA cAhatA hai| 62-63. maiMne Aja taka tumako upadeza nahIM diyaa| lekina aba kucha kahanA cAhatA huuN| yadi tumhArA mana sunane ko utsuka ho to dhyAnapUrvaka mere vacana suno| 64. unakI vANI sunakara baMkacUla ne kahA- vahI upadeza deM jo mere lie zakya ho| 65. taba samayajJa AcArya ne usako kahA-tuma abhI ina cAra niyamoM ko grahaNa karo 66.(1) ajJAta phala(jisa phala kA nAma mAlUma na ho) kabhI mata khAnA |yh prathama niyama meM svIkAra kro| 67-70 (2) sAta-ATha kadama pIche haTe binA kisI para kabhI prahAra mata karanA / yaha dUsare niyama meM svIkAra kro| (3) rAjA kI patnI ko mAtA ke samAna smjhnaa| yaha tIsare niyama meM svIkAra kro| (4) kauo kA mAMsa kabhI mata khAnA / yaha cauthe niyama meM svIkAra kro| ina cAra niyamoM ko tuma zIghra grahaNa karo / ye tumhAre lie kalyANaprada hoNge| 71. AcArya ke vacana sunakara baMkacUla ne cAroM niyama grahaNa kara lie| 72. saMkalpa karA kara unhoMne baMkacUla se kahA- ina niyamoM kA sadA dRr3hatA se pAlana krnaa| 73. pratikUla sthiti ko pAkara bhI ina niyamoM ko nahIM tor3anA yahI merI aMtima zikSA hai| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso pAliyA diDhacitteNa, rakkheMti NiyamA NaraM / .. vivattI paurA teNa, NAsaM gaccheti sAsayaM // 74 // dAUNa baMkacUlaM ya, sikkhaM NaM aMtimaM gaNI / karei moyacitteNa, vihAraM takkhaNaM tao // 75 // sudaMsaNaM puNo dejjA, amhe assi paye tumaM / patthiya baMkacUlo ya, Agacchei NiaM payaM // 76 // ii paMcamo saggo samatto Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 74. dRr3ha mana se pAle hue niyama manuSya kI rakSA karate haiN| usase bahuta vipattiyAM naSTa ho jAtI haiN| 75. isa prakAra baMkacUla ko aMtima zikSA dekara AcArya ne prasannamanA vahAM se vihAra kara diyaa| 76. Apa puna: hameM yahAM para darzana denA-yaha prArthanA kara baMkacUla apane sthAna para A gyaa| paMcama sarga samApta Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 pAiyapaccUso chaTTho saggo loge vayANaM gahaNaM jayA No, kiccaM ya NicvaM suyaraM NarANaM / ghettUNa tesiM parivAlaNassa, vattA kahaM hohii dukkarA No // 1 // NeUNa tAI maNuyo ya jo ya, pAlei samma diDhamANaseNaM / vivattivaggo ya samAgao se, NAsaM ya gacchei ataktikao bho ! // 2 // baMkAicUlo NiyamA gahittA, rakkhei sammaM maNasA tayANiM / vivattivaggo ya kahaM ya tassa, NAsei pecchaMtu ya pADhagA ya // 3 // uNhammi kAlammi ya egayA so, NeUNa bhillANa NiA suseNA / egaM ya gAmaM kira luTTiuM ya, vaccei moyaM pauraM dhareMto // 4 // laTTeukAmA ya iNaM ya gAma, AyAMti theNA miliUNa attha / guttaM rahassaM lahiUNa itthaM, savve maNussA caiUNa gAmaM // 5 // NeUNa agdhaM NiavatthujAyaM, dAUNa gehesu ya tAlagA te / vacceMti aNNattha duyaM tayANiM, theNehi bhIyA maNuyA ya savve ||6||(juggN) bhillANa seNAa samaM akamhA, so Agao tattha muaM dhareMto / dahNa gAmaM maNuehi suNNaM, cittammi cittaM pauraM payAyaM // 7 // savve vi maccA ahuNA ya kuttha, gAmaM caittANa samAgayA ya / kAlo ya amhehi varo ya laddho, NaM luTTiuM maccasuNNagAmaM // 8 // bhAsei bhillA sayarAhameva, gaMtUNa gehesu Nayejja vatthu / jaM mollavaM bhe ahuNA muNejjA, geNhejja taM dutti mahaM ti ANA // 9 // gaccheti savve lahiUNa ANaM, NeuM ya vatthUNi ya mollavAiM / NAiM ya keNA vi paraM ya kiMci, vatthu paladdhaM ya kaDe vi payatte // 10 // te rittahatthA savihammi tassa, Agamma sAheti tayANi itthaM / . NUNaM ya No AgamaNassa bheyo, laddho NarehiM ahuNA ao te // 11 // NeUNa vatthu NiagaM aNagdhaM, bhIyA ya amhehi sayarAhameva / aNNattha dANiM ya ao gayA te, amhehi vatthu aNa kiM vi pattaM // 12 ||(juggN) (1) chanda-indravajrA (lakSaNa-sya.. rendravajrA yadi tau jagau gH)| (2) yUyam / (3) asmAkam / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacarivaM 40 SaSTha sarga 1. saMsAra meM vratoMko grahaNa karanA jaba manuSyoM ke lie sarala kArya nahIM hai taba unako grahaNa kara pAlana karanA kaThina kyoM nahIM hogA ? 2. jo vyakti vratoM ko grahaNa kara unakA dRDha mana se pAlana karatA hai usake akalpita AI huI vipattiyAM bhI naSTa ho jAtI haiM / 3. baMkacUla niyama ko grahaNa kara unakA mana se pAlana karatA hai / ata: usakI ApadAeM kisa prakAra naSTa hotI haiM, pAThaka dekheM / 4. eka bAra vaha grISmakAla meM prasannacitta hokara apanI bhIla senA ko lekara * eka gAMva ko lUTane ke lie gayA / 5-6. isa gAMva ko lUTane ke lie caura milakara yahAM A rahe haiM - isa gupta rahasya ko pAkara bhayabhIta ho sabhI manuSya apanI kImatI vastuoM ko lekara, ghara ke tAlA dekara aura gAMva chor3akara anyatra cale gae / 7. baMkacUla bhIla senA ke sAtha prasannatApUrvaka acAnaka vahAM aayaa| gAMva ko janazUnya dekhakara usake mana meM bahuta Azcarya huA / 8. sabhI manuSya gAMva chor3akara abhI kahAM gae haiM? hameM gAMva lUTane kA acchA avasara milA hai / 9. usane bhIloM se kahA- tuma zIghra gharoM meM jAo aura tumheM jo vastu mUlyavAn pratIta ho use le lo, yaha merI AjJA hai / 10. AjJA pAkara sabhI bhIla kImatI vastu lene ge| lekina prayatna karane para bhI kisI ko koI vastu prApta nahIM huI / 11-12. taba ve riktahasta baMkacUla ke pAsa Ae aura bole- nizcita hI hamAre Agamana kA bheda una logoM ko mila gayA thA / ataH ve sabhI apanI samasta mUlyavAn vastue lekara aura hama se bhaya khAkara anyatra cale ge| isIlie hameM abhI kucha bhI prApta nahIM huA / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso hoUNa bhillA NihilA NirAsA, baMkAicUleNa samaM tayANi / gAmaM paloTeMti Ni sakheyA, aNNaM uvAyaM aNa pAsiUNa // 13 // magge pivAsAa chuhAa savve, bhillA payAyA kira pIliyA ya / ThAUNa kassAvi agassa heTuM, kuvveti dUraM NiagaM samaM te // 14 // pacchA aiccheti NarA ya keI, NeuM ya bhakkhANi phalANi kAi / DhuNDhullamANA ya samAgayA te, raNammi kassi turiaM tayANiM // 15 // dadruNa sAhI suphalehi juttA, moyo ya tesi hiaye ya jAo / NeUNa tAI paurAi sigdhaM, baMkAicUlassa gayA samIve // 16 // bhAseMti tAI kira rakkhiuM te, laddhANi amhe bahaNA sameNa / bhakkhejja sigdhaM ya tumaM imAiM, bhottuM ya amhaM ira dejja ANaM // 17 // (jugga) kAlo vaIo pauro ya sAmi !, amhaM iyANiM ya buhukkhiyANaM / sA dussahA Ne ahuNA payAyA, mA tuM vilaMbaM ya ao kuNejjA // 18 // soUNa tesiM vayaNaM iNaM ya, baMkAicUlassa saI samAgayA / cattAri te dutti vayA tayANiM, pAsaM gaNINaM urarIkayA je // 19 // tesuM ya ego ya ayaM vi Asi, aNNAyaNAmaM ya phalaM kayAi / AjIviyaM haM aNa bhakkhihAmi, Ne pucchiyavvA ya ao ya saNNA // 20 // (jugga) baMkAicUlo ya cavei tA ya, kiM NAmadhijjaM ya imesimasthi / te sAmiNo NaM suNiUNa vAyaM, bolleMti NAI ya vayaM muNemo // 21 // baMkAicUlo ya tayA kahei, NAI imAiM kira bhakkhihAmi / aNNAyaNAmaM Na phalaM kayAi, bhakkhejja atthi tti ya me paiNNA // 22 // soUNa bhAsaM pisuNeti te ya, NAmaM phalANaM aNa jANimo bhe / daLUNa NesiM surahiM muNemo, NUNaM phalANi mahurANi saMti // 23 // kujjA vilaMbaM ya ao Na kiMci, NAmAipucchAa bhavaM iyANiM / khAejja sigghaM ahuNA imAiM, dejjA NiesaM chuhiyA vi amhe // 24 // (4) pratyAgacchanti (prA.vyA. 8/4/166) / (5) zramam / (6) gacchanti (gameraI-aicchA'NuvajjA... prA.vyA. 8/4/162) / (7) vRkSAn / (8) asmAbhiH / (9) mayA / (10) bhakSyAmi / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 13. anya upAya na dekhakara taba sabhI bhIla khinna hokara baMkacUla ke sAtha apane gAMva kI ora lauTa cle| 14. mArga meM sabhI bhIla bhUkha aura pyAsa se pIr3ita ho gae / ve kisI vRkSa ke nIce Thahara kara apanI thakAna dUra karane lge| 15. bAda meM kucha bhIla bhakSya phala lAne cale ge| ve phaloM ko DhUMDhate hue kisI vana meM aae| 16-17. vahAM phaloM se yukta vRkSoM ko dekhakara unake mana meM prasannatA huii| pracura phala lekara ve baMkacUla ke pAsa Ae aura una phaloM ko rakhakara bole- hamane ina phaloM ko bahuta zrama se prApta kiyA hai / Apa inheM zIghra khAeM aura hameM bhI khAne kI AjJA deN| 18. svAmin ! hama bahuta dera se bhUkhe haiM / aba hamase bhUkha sahI nahIM jaatii| ata: Apa derI na kreN| 19-20. unakA yaha kathana sunakara baMkacUla ko una cAra niyamoM kI smRti ho gaI jo usane AcArya (caMdrayaza) ke pAsa grahaNa kie the| unameM eka yaha bhI thA ki maiM jIvana paryanta ajJAta phala nahIM khAyU~gA / ata: usane socA- mujhe inakA nAma pUchanA caahie| 21. baMkacUla ne unase kahA- inakA kyA nAma hai ? svAmI kA yaha kathana sunakara ve bole- hama nahIM jAnate haiN| 22. taba baMkacUla ne unase kahA-maiM inako nahIM khAyU~gA / kyoMki merI yaha pratijJA hai ki maiM kabhI bhI ajJAta phala kA bhakSaNa nahIM kruuNgaa| 23. usakA kathana sunakara unhoMne kahA- hama inakA nAma nahIM jAnate / kintu inakI sugandhi ko dekhakara pratIta hotA hai ki ye svAdiSTa haiN| 24. aba Apa nAma Adi pUchane meM vilamba na kareM / Apa inheM zIghra khAeM aura hama bhUkhoM ko bhI khAne kA Adeza deN| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso baMkAicUlo ya paraM bhaNei, baddho paiNNAa ahaM iyANiM / sakko Na bhottuM ya phalANi tAva, gottaM Na hojjA pagaDaM ya jAva // 25 // bhAsaMti savve chuhiyA iyANiM, pANANa rakkhA vi ya dukkarA No 12 / puvvaM ao tA kira rakkhiyavvA, pacchA kuNejjA NiyamANa rakkhA // 26 // hojjA viNaTThA jai pANahArA 3, rakkhA vayANaM ya kahaM huvejjA / jIo Naro ccea jagammi savvaM, kAuM samatyo iha saMsao ko // 27 // soUNa tesiM vayaNaM tayANiM, baMkAicUlo pisuNeI5 tA ya / rakkhA huvejjA suyarA vayANaM, loe samesiM aNuUlakAle // 28 // rakkheMti tAiM paDiUlakAle, te saMti maccA viralA jagammi / pAyo maNussA paDiUlakAlaM, lakhUNa toDeMti vayANi jhatti // 29 // (juggaM) laddhaM maNussA samayaM vilomaM, tuTuMti NAI NiyamA kayAi / te cvea saccaM bhuvaNe vayANaM, ArAhayA hoMti ya mANavA ya // 30 // pANA viNaTThA kira hojja vA No, NAI ya ciMtA hiayammi majjhaM / bhaMgA Na hojjA NiyamA gahIyA, ciMta tti citte imiA iyANi // 31 // NAI phalAiM ahayaM kayAi, eANi bho saMpai khAihAmi / bhakkhejja tumhe ahuNA vi mAiM, eA ya majjhaM kira maMtaNA ya // 32 // egaM ya ciccA avaro ya ko vi, Ne maMtaNaM No urarIkuNei / pAsA vivattI ya jayA huvejjA, No royae bho ! hiyayA ya vANI // 33 // . bhottUNa tAI ya phalANi sigdhaM, saMtA buhukkhA vihiyA samehiM / kAuM davilR NiagaM samaM te, savve ya NiddAa vasaM gayA ya // 34 / / kAlo payAyo gamaNassa jayA ya, uDhei bhillo aNa ko vi tesuM / jANAi ko No imiA ya NiddA, tesiM huvejjA cirakAliyA ya // 35 / / baMkAicUlo ya kahei bhillaM, sadaM kuNejjA gamaNassa dutti / se maMtaNaM maNNia jeNa NAI, tAI phalAiM kira bhakkhiyAiM // 36 // (14) jIvitaH / (11) nAma / (12) asmAkam / (15) kathayati / (16) hitadA / (13) prANadhArA / (17) zramam / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 25. baMkacUla ne kahA- maiM abhI pratijJAbaddha hUM / ata: jaba taka inakA nAma prakaTa nahIM hogA taba taka maiM nahIM khA sktaa| 26. (yaha suna) sabhI ne kahA- hama abhI bhUkheM haiN| hamAre prANoM kI rakSA bhI kaThina hai / ata: pahale prANoM kI rakSA karanI cAhie, phira niyamoM kI / 27. yadi prANa naSTa ho jAyeMge to vratoM kI rakSA kaise hogI ? jIvita vyakti hI saMsAra meM saba kucha kara sakatA hai- isameM kyA saMdeha hai ? 28-29. unakA kathana sunakara baMkacUla ne kahA-anukUla samaya meM vratoM kI rakSA karanA sabhI ke lie sarala hai| kintu jo pratikula samaya meM bhI vratoM kI rakSA karate haiM ve saMsAra meM virale hI haiN| prAya: manuSya pratikUla samaya ko pAkara vratoM ko zIghra tor3a dete haiN| 30. jo vyakti pratikUla samaya ko pAkara bhI vratoM ko nahIM tor3ate haiM ve hI vAstava meM vratoM ke ArAdhaka haiN| 31. prANa cAhe naSTa ho yA na ho isakI mere mana meM cintA nahIM hai| kintu grahaNa kie hue vrata TUTe nahIM yahI abhI cintA hai| 32. ina phaloM ko maiM abhI nahIM khAyU~gA aura tuma loga bhI abhI mata khAo yahI merI salAha hai| 33. eka bhIla ko chor3akara anya kisI ne usakI maMtraNA svIkAra nahIM kii| ApadAeM jaba najadIka hotI hai taba kisI ko hitakArI bAta acchI nahIM lgtii| 34. una phaloM ko khAkara sabane apanI bhUkha zAMta kI aura apane zrama ko dUra karane ke lie ve saba so ge| 35. jaba jAne kA samaya huA taba unameM se koI bhI nahIM uThA / kauna jAnatA hai ki unakI yaha nIMda cirakAlika ho gaI ? 36. jisa bhIla ne baMkacUla kI bAta mAnakara una phaloM ko nahIM khAyA thA usako baMkacUla ne kahA-zIghra hI jAne kA zabda kro| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso ladbhUNa ANaM ya kuNei sadaM, uDhei bhillo aNa ko vi cittaM / gaMtUNa uTThAvahi tuM ya savve, baMkAicUlo ya tayA kahei // 37 // gaMtUNa ceTuM ya kuNei bhillo, uTThAviuM so avarA ya suttA / udvejja bhillo aNa ko paraM bho ! citte tayA acchariyaM payAyaM // 38 // baMkAicalaM ya bhaNei so ya. uTrejja NAI maNayo ya ko vi / / soUNa itthaM hiaye sacitto, gacchei pAsaM turiaM ya tesiM // 39 // phAsei hattheNa taNuM ya NesiM, phaMdeI" macco aNa ko tayANiM / NiNNei sigdhaM hiayammi itthaM, savve vi kAlaM ya ime gayA ya // 40 // savve iyANiM ya kahaM mayA bho !, guttaM rahassaM kira assa atthi / / keNAvi kiM maccharamANaseNaM, deveNa NaM jhatti kaDaM ya kiccaM // 41 // vA daMsaNe kiM ya maNoharAI, juttANi gaMdheNa ya baMdhureNaM / eANi kiM No ya phalANi dANiM, maccussa bIyaM ya imesimatthi // 42 // (jugga) dahU~ tayANi ya phalANi tAI, so Agao jattha phalANi Asi / pucchei so kaM pahiaM tayANiM, kiM NAmadhijja ya imesimatthi // 43 // bhAsei itthaM pahio tayANiM, eANi kiMpAgaphalANi saMti / bhakkhei jo bho ! maNuo imAI, gacchei mac, kira NicchiyaM so // 44 // soUNa itthaM pahiassa vANiM, ciMtei citte ira baMkacUlo / bhottuM mae tA pauraM NisiddhA, keNAvi NAI kahaNaM mayaM me // 45 // savve ya NiddesayarA ya majjhaM, ullaMghiyA tehi ya ajja ANA / AyAMti maccANa jayA kughassA, buddhI tayANiM vivarIyamei // 46 // baddho paiNNAa mae Na bhattaM, maccaM gao saMpai No ao ya / diNNaM ya jeNaM gaNiNA vayaM me, tesiM kiyaM bho uvayAramatthi // 47 // tesi kivAe ahayaM iyANiM, maccussa toNDammi samAgao No / me aNNahA tA ya dasA huvejjA, hUA imesiM kira jA iyANiM // 48 // (18) spandate / (20) kudinA: / (19) matam / (21) mukhe / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 37. AjJA pAkara usane zabda kiyA lekina Azcarya hai koI bhI nahIM utthaa| taba baMkacUla ne kahA-tuma jAkara sabako utthaao| 38. usane jAkara soe hue bhIloM ko uThAne kI ceSTA kii| lekina koI bhI nahIM uThA taba vaha vismaya meM par3a gyaa| 39. usane baMkacUla se kahA- koI bhI nahIM uThatA hai / yaha sunakara mana meM vismita huA baMkacUla zIghra unake pAsa aayaa| 40. usane hAtha se unake zarIra kA sparza kiyaa| lekina koI bhI hilA-DulA nhiiN| taba usane mana meM yaha nirNaya kiyA ki ye saba mara gae haiN| 41-42. saba abhI kaise mRtyu ko prApta ho gae ? isakA rahasya kyA hai ? kyA kisI IrSyAlu deva ne yaha kArya kiyA hai ? yA dekhane meM sundara aura sugandhi-yukta ye phala to inakI mRtyu kA kAraNa nahIM hai| 43. taba vaha una phaloM ko dekhane ke lie vahAM gayA jahAM phala lage the| usane kisI pathika se pUchA-ina phaloM kA kyA nAma hai ? 44. taba pathika ne kahA- ye kiMpAka phala haiN| jo vyakti inheM khAtA hai vaha nizcita hI mara jAtA hai| 45. pathika kI bAta sunakara baMkacUla ne mana meM socA-maine unako khAne ke lie bahuta manA kiyA lekina kisI ne merI bAta nahIM maanii|| 46. sabhI merI AjJA kA pAlana karane vAle the| lekina unhoMne Aja merI AjJA kA ullaMghana kiyaa| jaba manuSya ke bure dina Ate haiM taba usakI buddhi bhI viparIta ho jAtI hai| 47. maiM pratijJAbaddha thA ata: maine nahIM khAyA aura abhI mRtyu se baca gyaa| jina AcArya ne mujhe niyama dilAyA thA unakA mere para kitanA upakAra hai| 48. unakI kRpA se maiM kAla kavalita nahIM huaa| anyathA merI vahI dazA hotI jo abhI inakI huI hai| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 . pAiyapaccUso gAmammi majjhaM cauro ya mAsA, vAso kayo teNa kivApareNa / lAho paraM No mamae ya NIo, sabbhaggahINo ahayaM mhi dANiM // 49 / / hakkei lacchi ya samAgayaM ya, sabbhaggahINo ya gihaMgaNammi / ghattei22 mattA rayaNaM ya patthaM, hA ! kappavacchaM turiaM tuDei // 50 // dukkheNa kiM hohii saMpayaM ya, rakkhA diDhatteNa vayANa kujjA / sA AyaIe hiyayA huvissaM, No saMsao attha maNammi kiMci // 51 // ii chaTTho saggo samatto (22) kSipyati (kSipergalatthA.... ghanA:-prA.vyA.8/4/13) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 49. una kRpAlu AcArya ne mere gAMva meM cAra mAsa nivAsa kiyaa| lekina maiMne unakA lAbha nahIM utthaayaa| maiM bhAgyahIna huuN| 50. bhAgyahIna vyakti ghara ke AMgana meM AI huI lakSmI ko dutkAratA hai, ratna ko patthara samajha kara pheMka detA hai aura kalpavRkSa ko zIghra tor3a detA hai / _ 51. aba duHkha karane se kyA hogA?vratoM kI dRr3hatA se rakSA karanI caahie| vaha bhaviSya meM nizcita hI hitakArI hogI, isameM tanika bhI mana meM saMzaya nahIM hai| SaSTha sarga samApta Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso sattamo saggo kayammi' jassi maNuyo ya lAhaM, lahei tassi ya ruI pavuDDhei / payAi NUNaM pauraM jagammi, puNo samaM so bahulaM kuNei // 1 // maNo visAyaM turiaM payAi, kayammi daTThaNa bahuM ya hANiM / imA ya viNNANa-mayA ya vattA, Na saMsao attha ya ko vi atthi // 2 // (jugga) maNo pasaNNo lahiUNa lAhaM, maNo alAhaM lahiUNa khitro / huvei jesiM Na NarANa kiMci, jagammi te ke viralA havanti / / 3 // vayassa lAhaM lahiUNa sakkhaM, vayesu saddhA kira tassa vuDDA / / NiyeNa dAseNa samaM tayANiM; samAgao so Niagammi gAme // 4 // jayA ya gehammi sayammi Ao, NisAa ego paharo vaIo / gehassa daTuM pihiaM duvAraM, maNammi bhAvA ya ime payAyA // 5 // carittahINA ahavA susIlA, mahaM ya bhajjatti NirikkhaNijjA / iNaM ya Aloiya baMkacUlo, gharassa dAraM NiakosaleNa // 6 // tayANi ugghADiya aMtarAle, duaM ya vaccei ya cittacitto / NareNa keNaM ya samaM ya suttaM, vasaM NiaM pekkhia sammuhe so // 7 // maNammi koho pauro ya jAo, iNaM viciMtei ya baMkacUlo / Na paccao thINa kayAi kujjA, iNaM sayA NIi-vayaM ya saccaM // 8 // (tIhiM visesagaM) asiM Ni kaDDia so jayA taM, NaraM ya haMtuM ya samujjao ya / vayaM ya bIaM ya tayANi tassa, saI samAaM sayarAhameva // 9 // tayAvi pAlei vayaM NiaM ya, hiyammi haMtuM kira Auro so / kayammi jassi ya lahei lAhaM, jahei kiM taM maNuyo kayAi // 10 // vayassa rakkhaM kariuM jayA so, payAi sattaTTha payANi pacchA / tayANi vAreNa ya Takkarei, asI ya sigghaM ya aciMtiyaM se // 11 // (1) chaMda-upendravajrA (lakSaNa-upendravajrAjatajAstato go)| . (2) vijJAnamatA / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM saptama sarga 1-2. jisa kRta kArya meM manuSya ko lAbha prApta hotA hai usameM usakI ruci aura adhika bar3ha jAtI hai aura vaha puna: adhika zrama karane lagatA hai |kRt kArya meM hAni dekhakara usakA mana khinna ho jAtA hai / yaha vijJAna sammata bAta hai, isameM koI saMzaya nahIM hai| 3. jinakA mana lAbha meM prasanna nahIM hotA aura alAbha meM khinna nahIM hotA, ve virale hI haiN| 4. vrata kA sAkSAt lAbha pAkara baMkacUla kI vratoM ke prati zraddhA bar3ha gaI |vh dAsa ke sAtha apane gAMva meM aayaa| 5. jaba vaha apane ghara para AyA taba rAtri kA eka prahara bIta gayA thA / ghara ke daravAje baMda dekhakara usake mana meM ye vicAra utpanna hue 6-7-8. merI patnI caritra hIna hai athavA zIlavatI-isakA mujhe nirIkSaNa karanA caahie| aisA vicAra kara usane apanI kuzalatA se daravAje khole aura vismayAnvita hokara andara gyaa| apanI patnI ko kisI ke sAtha soI huI dekhakara vaha kupita ho gayA aura isa prakAra socane lagA-yaha nIti vacana satya hai ki striyoM kA vizvAsa nahIM karanA caahie| 9. talavAra nikAlakara jaba vaha usa puruSa ko mArane ke lie udyata haA taba zIghra hI use dUsare niyama kI smRti ho gii| 10. yadyapi vaha mArane ke lie Atura thA phira bhI apane niyama kA pAlana karatA hai / jisa kRta kArya meM manuSya ko lAbha prApta hotA hai kyA vaha kabhI use chor3atA hai? 11. vrata kA pAlana karane ke lie jaba vaha sAta-ATha kadama pIche jAtA hai taba acAnaka daravAje se usakI talavAra TakarA jAtI hai| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso (jugga) Nisamma sadaM asiNo ya tassa, susA tayANi ira jAgarei / NiaM ya baMdhuM kira sammuhammi, viloiDaM sA ya samuTThiA ya // 12 // kuNei sigghaM ahivaMdaNaM se, karei bho ! maMgalakAmaNaM ya / samAgayaM baMdhuvaraM ya daTuM, pamoyae kA bhaiNI Na loe // 13 // Ni susaM so purisassa vese, tayANi daLUNa gao ya cittaM / kahaM ya dhatto purisassa veso, imAa dANiM ya kuNei ciMtaM // 14 // NiaM ya baMdhuM kira vimhiyaM sA, NihAliGa jhatti ya baMkacUlA / bhaNei vese maNuyassa maM ya, viloiuM te hiayammi NUNaM // 15 // ayaM ya paNho ahuNA ya jAo, kahaM ya dhatto purisassa veso / ao suNejjA ya rahassapuNNaM, vayaM mahaM saMsayaNAsagaM ya // 16 // (jugga) tuhaM pauttiM muNiuM ya guttaM, Nivassa dUA ya NaDassa vese / / samAgayA ajja ihaM ya sAyaM, iNaM ya NAUNa viciMtiaM me // 17 // jayA lahissaMti imaM ya vattaM, Na tuM iyANiM ihamatthi ya / tayA karissaMti hu te viNAsaM, imAMa vatthIa Na saMsao ya // 18 // ao mae te parihAya vatthaM, duaM tayANiM NiuNeNa bhAya ! / sahAa Agamma hu NADago ya, mae ya te dutti karAvio ya // 19 // jayA ya NeUNa ya dakkhiNaM te, gayA ya rattI paurA vaIA / gihammi Agamma ahaM ya saMtA, viNA ya vatthaM parivaTTiUNa // 20 // payAvaIe ya samaM ya suttA, Na Asi heU kira assa aNNo / Nisamma vattaM bhaiNIa itthaM, maNammi ciMtei ya baMkacUlo // 21 // (jugga) aho vayeNaM ya mahaM ya pANA, aho vayeNaM bhaiNIa pANA / . surakkhiA saMpai NicchiaM ya, gaI ya kA hoi ya aNNahA me // 22 / / vayA ya aNNe vi ya pAlaNijjA, ao mae bho ! diDhamANaseNa / sayA huvissaMti suhAya loe, mahaM kaye NicchiyamAyaIe // 23 // . ii sattamo saggo Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacarivaM 12-13. talavAra kA zabda sunakara usakI bahana jaga gaI / apane bhAI ko sammukha dekhakara vaha uTha khar3I huI aura usakA abhivAdana tathA maMgalakAmanA karane lgii| bhAI ko AyA huA dekhakara kauna bahina prasanna nahIM hotI ? 52 14. apanI bahina ko puruSa-veSa meM dekhakara vaha vismita huA aura socane lagA- isane isa samaya puruSa-veSa kyoM dhAraNa kara rakhA hai ? 15-16. apane bhAI ko vismita dekhakara baMkacUlA ne kahA- mujhe puruSa veSa meM dekhakara tumhAre mana meM nizcita yaha prazna utpanna huA hogA ki maine abhI puruSa - veSa kyoM dhAraNa kiyA hai ? ataH saMzayanAzaka mere rahasyapUrNa vacana suno / 17. tumhArI gupta pravRttiyoM ko jAnane ke lie rAjA ke dUta naTa ke veSa meM Aja sAyaMkAla yahAM aae| yaha jAnakara maiMne socA 18. jaba ve isa bAta ko pAyeMge ki tuma abhI yahAM nahIM ho to isa bastI ko nizcita hI ujAr3a deMge, isameM saMdeha nahIM hai / 19. ata: maine caturAI se tumhAre vastra pahanakara sabhA meM Akara unakA nATaka karavAyA / 20-21 jaba ve dakSiNA lekara gae taba bahuta rAta bIta gaI thI / maiM thaka gaI aura ghara Akara binA vastra badale bhAbhI ke sAtha so gaI / isa puruSa-veSa ko dhAraNa karane kA anya koI prayojana nahIM thA / bahina kI yaha bAta sunakara baMkacUla mana meM socane lagA 22. aho ! vratoM ne mere prANoM kI rakSA kI aura vratoM ne hI merI bahina ke prANoM kI rakSA kI / anyathA merI kyA gati hotI ? 1 23. ataH mujhe anya vratoM kA bhI dRDhamana se pAlana karanA cAhie / nizcita hI ve bhaviSya meM mere lie sukhada hoNge| saptama sarga samApta Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 pAipaccUso aTTamo saggo 1 1 // 2 // / jayA' ya geNheMti vayANi mANavA, gurUNa pAse ahavA sayeNa vA tayANi taM bho !caliuM parIsahA, kurNeti ceTTaM bhuvaNammi NicchiyaM // 1 // veMti NAI caliyA ya mANavA, parIsahehiM ya jagammi je kayA heMti lAhaM hu aNuttaraM sayA, Na saMsao ko vi ya attha vijjae payAi kAuM rayaNIa egayA, sa baMkacUlo kusalo diDhavvayI vissa kassA vi gimmi egago, suguttarUvo kariDaM ya coriyaM // 3 // sa-kosaleNaM ya rioi' aMtare, jayA tayA so sahasA NihAlaNe Nivassa bhajjAa ya dutti Agao, samAgayA sA vi ya tassa daMsaNe tayANi rUvaM ya NihAliUNa se, huvei muddhA ira rAya- bhAriyA saha-puvvaM ya kuNei pucchaNaM, tumaM ya ko bho ! kahamattha Agao // 5 // kuo iANiM ya samAgao tumaM, samaM kahejjA caiUNa sajjhasaM atha aNNo maNuyoya vijjae, ao lavejjA hiayassa bhAsaNaM / // 4 // / / // 6 // (juggaM) Nisamma tAe ya iNaM piyaM vayaM bhayaM daviTThe kariUNa so tayA bhai guttaM NiagaM ya saMthavaM, piyAa vANIa Na hoi ko vaso ahaM hi theNo kuNiuM ya coriaM samAgao attha paraM Na kAraNaM imaM ya vANi suNiUNa se tayA, lavei rANI NiuNA ya kAmuA // 8 // dhassa NUNo aNa attha vijjae, samaM tuhaM jaM kira atthavijjae / lahejja moyaM vasiUNa attha tuM, karejja ciMtaM aNa kiM vi mANase // 9 // karemi NehaM pauraM ya maM Nivo, tayA vi sattA huviUNa haM tae karemi dANi NigaDiM ya se duyaM, kuNemi appaM tumae samappaNaM // 10 // subhaggavaM tuM maNuyo khu saMpayaM, samaM paNAmemi ao ahaM tu urIkuNejjA vayaNaM ya sattaraM, mahaM iNaM atthi tume NiveyaNaM // 11 // jayA maNusso ya huvei kAmuo, tayA Na jhAei kulassa bho ! jasaM karei kiccaM ahamaM ya sAsayaM, NiaM sarUvaM vi ya vimharei so // 12 // / / / 1 // 7 // / (1) chaMda-vaMzastha (lakSaNa - jatau tu vaMzasthamudIritaM jarau) / (2) pravizati (pravize ria:- prA. vyA. 8/4/183) (3) tvayi / (4) tubhyam / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM aSTama sarga 1. jaba vyakti guru ke pAsa yA svayaM vratoM ko grahaNa karatA hai taba kaSTa use vicalita karane ke lie ceSTA karate haiN| 2. jo vyakti parISahoM se kabhI calita nahIM hote ve apUrva lAbha ko prApta karate haiM, isameM saMzaya nhiiN| 3. eka bAra rAtri ke samaya vaha dRDhavratI, kuzala, baMkacUla corI ke lie akelA hI kisI rAjamahala meM guptarUpa se jAtA hai| 4. jaba vaha apanI dakSatA se andara praviSTa hotA hai taba acAnaka zIghra hI rAnI use dekha letI hai aura vaha bhI rAnI ko dekha letA hai| 5-6. usake rUpa ko dekhakara rAnI mugdha ho gii| usane premapUrvaka pUchAtuma kauna ho? yahAM kaise Ae ho? aura kahAM se Ae ho? nirbhaya hokara saba kaho / yahAM dUsarA koI vyakti nahIM hai ata: tuma apanI mAnasika bAta btaao| 7. rAnI ke isa prakAra priya vacana sunakara usane nirbhaya hokara apanA gupta paricaya de diyaa| 8. maiM cora hUM aura corI karane ke lie yahAM AyA hUM / anya koI kAraNa nahIM hai| usakI yaha bAta sunakara taba usa catura aura kAmuka rAnI ne isa prakAra kahA 9. yahAM dhana kA abhAva nahIM hai, yahAM jo kucha bhI hai vaha tumhArA hai / yahAM rahakara tuma Ananda prApta karo aura mana meM kucha bhI cintA mata kro| 10. yadyapi rAjA mujhe bahuta sneha karatA hai phira bhI maiM tumhAre meM Asakta hokara abhI usakA tiraskAra karatI hUM aura tumheM apanA samarpaNa karatI huuN| 11. tuma nizcita hI bhAgyavAn manuSya ho ata: maiM saba kucha arpaNa karatI huuN| zIghra mere vacana ko svIkAra karo, yahI merA nivedana hai| . 12. jaba manuSya kAmuka ho jAtA hai taba vaha kula ke yaza ko nahIM soctaa| vaha adhama kArya karatA hai aura apane svarUpa ko bhI bhUla jAtA hai / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso sarUvameyaM bhuvaNassa abbhuaM, paresu satto huviUNa mAvo / mahei' sigghaM caiuM NiaM piyaM, Na vissAsapattaM iha ko vi vijjae // 13 // 55 Nisamma rANIa ya tAa bhAraI, imaM phuDaM kAmaparAyaNaM tayA / samAgayaM se taiyaM vayaM duaM, saIa so NaM ya karei ciMtaNaM // 14 // duve vayA je purimaM ya pAliyA, mae ya lAho kira tassa akappio / tayANi laddho ahuNA vi bhAvao, vayaM ya pAlejja taiyaM vi NicchiyaM // 15 // vANusAraM imiA ya saMpayaM, mahaM ya mAyA - sarisA ya vija / kahaM tayANi urarIkuNejja haM, iNaM imAe ahuNA NiveyaNaM // 16 // vayaM imAe jai No ya saMpayaM, urIkarissaM ya tayANi NicchiyaM / imA ya deissai majjha tADaNaM, cayaI kAuM balavaM ya kiM yaNo // 17 // maIa daMDaM jai dejja saMpayaM, itthaM ya Aloia teNa sAhiaM, soUNa itthaM vayaNaM ya se tayA, urIkarissesi jayA No vayaM viciMtiyaM kiM hiayammi saMpayaM, Nivassa kaMtAa Nisamma NaM vayaM, maNammi bhIiM aNa kiMci gao so kahe rANi turiaM ya NibbhayaM vayassa rakkhaM kariuM ya tapparo // 21 // paraM ahaM daMDabhayA ya, lohao, vayaM caissAmi NiaM kayAi No / samaM ya dejjA ahavA NiaM dhaNaM // 18 // vayaM ya NAI paDijANihAmi te / kahei kovaM lahiUNa mANase // 19 // samAgamissei tayANi kiM phalaM ao viyArejja puNo vi kiMci tuM / // 20 // / paraM huvissaM kira kiM ya maccuNo, iyANi daMDaM ahuNA ya NicchiyaM / tameva aMgIkuNiuM ya paccalo, vayassa bhaMgaM kariuM Na saMpayaM // 22 // ao jahecchaM ahuNA karejja tuM paraM samattho Na vayaM ya maNiuM / phuDaM vayaM tassa Nisamma NaM tayA, Nivassa kaMtA kuviA ya mANase // 23 // isa dussa iyANi sattaraM, mae ya deyaM paraM ya tADaNaM / uvekkhiA . haM ya aNeNa saMpayaM vayaM mayaM No ya aNeNa mAmagaM // 24 // (5) kAMkSati / (7) pratijJAsyAmi svIkariSyAmi ityarthaH / (6) zaknoti / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 13. saMsAra kA yaha vicitra svarUpa hai ki manuSya dUsare meM Asakta hokara apane priya ko bhI chor3anA cAhatA hai / isa saMsAra meM koI bhI vizvAsapAtra nahIM hai| 14. rAnI kI spaSTa aura kAmAsakta isa vANI ko sunakara use zIghra tIsare niyama kI smRti ho gaI / ata: vaha isa prakAra socane lagA 15. maiMne pahale jina do niyamoM kA pAlana kiyA thA usakA mujhe aciMtita lAbha prApta huA thaa| ata: mujhe tIsare niyama kA bhI mana se pAlana karanA caahie| 16. niyama ke anusAra yaha merI mAtA ke samAna hai / taba maiM isake vacana ko kaise svIkAra karUM? 17. yadi maiM isake vacana ko svIkAra nahIM karUMgA to yaha nizcita hI mujhe tADanA degii| zakti saMpanna vyakti kyA nahIM kara sakatA? 18. lekina maiM daNDa yA pralobhana se kabhI apane niyama ko nahIM chodduuNgaa| cAhe yaha mRtyu daMDa de yA apanA saba dhana / 19. isa prakAra socakara usane kahA- maiM tumhAre vacana ko svIkAra nahIM kruuNgaa| usake isa kathana ko sunakara rAnI ne kruddha hokara kahA 20. yadi tuma mere vacana ko svIkAra nahIM karoge to usakA kyA phala pAoge, kyA tumane hRdaya meM vicAra kiyA hai ? ata: tuma puna: kucha soco| 21. rAnI ke isa vacana ko sunakara vaha bhayabhIta nahIM huaa| vaha vrata rakSA karane meM tatpara thaa| ata: nirbhIka hokara rAnI ko kahA 22. mRtyu ke sivAya dUsarA kyA daMDa ho sakatA hai ? maiM use abhI svIkAra karane meM samartha hUM kintu vrata bhaMga karane meM nhiiN| 23. ata: tumhArI jaisI icchA ho vaisA karo kintu maiM tumhArA kathana nahIM mAna sktaa| usake isa spaSTa vacana ko sunakara rAnI mana meM kupita huii| 24. isa duSTa ko abhI pracura tADanA denI cAhie / isane merI upekSA kI hai aura mere kathana ko asvIkAra kiyA hai| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso iNaM ya Aloiya sA Ni taNuM, NaheNa sigdhaM kariUNa vikkhayaM / samuddalittA vasaNaM ya sA NiaM, kuNei sada ya iNaM ya uccaaM // 25 / / duAravAlo ! ahuNA karesi kiM, samAgao ko uadeg me NiyeyaNe / ravaM ya itthaM suNiUNa tAa soM, palAyamANo turiaM samAgao // 26 / / duaM ya ghettUNa tayANi takkara, karesu dAUNa ya tassa baMdhaNaM / payAi NeUNa jayA ya bAhiraM, tayANi bhUvo ya karei iMgiyaM // 27 // Na dejja eaM kira gADhabaMdhaNaM, page ya ANesu mahaM ya sammuhe / Nivassa itthaM lahiUNa iMgiyaM, gao sa kAyavvaparAyaNo tayA // 28 // (jugga) jayA ya theNeNa samaM ya bhAsaNaM, karei rANI ya tayANi bhUhavo / haThA samAgamma suNei vimhio, samaM ya vattaM kira guttarUvao // 29 // Niyehi Nettehi tayA visesao, NiveNa rANIa kayaM NihAliyaM / ao maNo se kariuM ya ucchuo, imINa NAyaM uiyaM ya sattaraM // 30 // jayA ya bIo divahammi 1 takkara, duvAravAlo gahiuM samAgao / tayANi pacchei Nivo ya takkara, NisAa rANIa samaM ya kiM kaDaM // 31 // Nisamma vANiM Nivaissa takkaro, lavei taccaM ghaDaNaM samaM tayA / vayaM suNeUNa phuDaM ya se tayA, bhaNei bhUvo ya puNo ya taM iNaM // 32 // mahaM pasAye sayarA ya No gaI, tahiM vi rANIa ya aMtiye sayA / kaye jaNANaM bhuvaNammi dukkarA, gao tumaM tattha ao si sAhasI // 33 // ao ya rANiM ahaNA ya demi te, imaM ya daTThaNa tuhaM ya sAhasaM / Nivassa vANi suNiUNa takkhaNaM, kahei itthaM paripaMthio ya so // 34 // mahaM savittI sarisA ya vijjae, bhavassa kaMtA ahaNA ya bhUharo ! / ao ya NeuM Na kayAi pakkalo 2, puNo vi itthaM Na lavejja maM bhavaM // 35 // giraM imaM se suNiUNa bhUhavo, bhaNei vattaM parivaTTiUNa taM / mahaM ya rANIa samaM tuma suve, kuNIa duTuM vavahAramao tume // 36 // (8) uddAliyaM achinna (phAr3A huA) pAiyalacchI nAmamAlA-500 / (9) uccaiH (uccairnIcaisyaa:-prA.vyA. 8/1/154) / (10) ua pazya (prA.vyA. 8/2/211) / (11) divase (divase s:-praa.vyaa.8/1/263)| (12) samartha:-(pAiyalacchI nAmamAlA-52) / (13) tvam / (14) tvAm / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 25. aisA socakara nakha se apane zarIra ko kSata-vikSata banA kara aura apane kapar3oM ko phAr3akara vaha isa prakAra uccasvara se AvAja karane lagI 26. dvArapAla ! tuma abhI kyA kara rahe ho? dekho mere mahala meM kauna A gayA? rAnI ke isa prakAra kA zabda sunakara vaha (dvArapAla) daur3atA huA zIghra vahAM aayaa| 27-28. cora ko pakar3akara usake hAtha meM baMdhana (hathakar3I) DAla kara jaba vaha bAhara jAne lagA taba rAjA ne use saMketa kiyA isako gAr3ha bandhana mata denaa| subaha mere sammukha isako lAnA / isa prakAra rAjA kA saMketa pAkara vaha kartavyadakSa dvArapAla calA gyaa| 29. jaba rAnI cora ke sAtha bAta kara rahI thI taba acAnaka rAjA vahAM A gyaa| usane vismita hokara guptarUpa se saba bAteM suniiN| 30. rAjA ne rAnI ke kRta kAryoM ko vizeSa rUpa se apanI AMkhoM se dekhA thaa| ata: usakA mana isakA zIghra hI ucita nyAya karane kA icchuka thaa| 31. dUsare dina jaba dvArapAla caura ko lekara AyA taba rAjA ne caura ko pUchA- tumane rAtri meM rAnI ke sAtha kyA kiyA? 32. rAjA kI vANI sunakara caura ne samasta ghaTanA yathArtha batA dI / usake spaSTa vacana sunakara rAjA ne puna: usase yaha kahA- ... 33. mere mahala meM jAnA sarala nahIM hai| usameM rAnI ke pAsa jAnA to manuSyoM ke lie sadA kaThina hai / tuma vahAM gae ata: sAhasI ho| 34. maiM tumhAre isa sAhasa ko dekhakara tumheM rAnI pradAna karatA hUM / rAjA kI bAta sunakara cora ne tatkAla isa prakAra kahA 35. rAjan ! ApakI patnI merI mAtA ke samAna hai / ata: maiM use kabhI grahaNa nahIM kara sktaa| Apa puna: aisA na kheN| 36-37. usakI bAta sunakara rAjA ne bAta badala kara kahA-tumane kala rAnI ke sAtha abhadra vyavahAra kiyA thA, ata: yA to rAnI ko svIkAra karo yA mRtyu daMDa ko / rAjA kI yaha vANI sunakara baMkacUla ne isa prakAra kahA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso ao ya rANImararIkaNejja taM, maIa5 DaMDaM ahavA ya saMpayaM / Nisamma itthaM Nivaissa bhAraiM, sa baMkacUlo ya bhaNei NaM tayA // 37 // (jugga) cayemi DaMDaM gahiuM ya maccaNo, paraM ya rANiM gahiuM kayAi No / vayaM iNaM se suNiUNa govaI, maNammi hUo pauro pahAvio // 38 / / NiaM sUyaM taM kariUNa sattaraM, tayANi rakkhei sayassa aMtiye / NiaM ya kaMtaM avarAhiNiM ya so, tayA ya DaMDaM ira dei maccuNo // 39 / / (jugga) imaM ya soUNa Nivassa bhAraiM, sa baMkacUlo paDiUNa sattaraM / Nivassa pAyesu iNaM Niveyae, Na dejja DaMDaM mahisiM ya maccuNo // 40 // rANI mahaM aMbasamA ya vijjae, ao Na DaMDaM ya iNaM ya dejja taM / imaM ya soUNa ya se NiveyaNaM, karei muttA ya maIa DaMDao // 41 // para viciMteDa Nivo sa-mANase, carittahINA imiA ha vijjae / ao ya vamphemi Na kiMci mANase, imaM kusIlaM ahayaM kayAi bho ! // 42 // carittahINeNa samaM vasei jo, karei pIiM ahavA ya sAsayaM / carittahUNo ccia so vi bhAvao, huvei macco tti kaheMti koviyA // 43 / / ao imaM haM Na kayAi paccalo, Niammi gehe ahuNA rakkhiuM / NiaM paraM hojja ya ko vi mANavo, Nivo ya DaMDejja sayA kukammiyaM // 44 // carittahINo NivaI ya atthi jo, carittahUNA ahavA ya bhAriyA / huvei YNaM paDaNaM ya se sayA, jaNappiyo so huviuM Na pakkalo // 45 // maNammi itthaM kariUNa ciMtaNaM, cavei17 bhavo NiagA ya kiMkarA / kuNejja bAhi" mamae ya maMdirA, imaM kusIlaM turiaM ya saMpayaM // 46 / / Nivassa ANaM lahiUNa DiMgarA, kuNei rANiM sahasatti bAhiraM / karei kammaM maNuyo ya kucchiyaM, phalaM ya so tassa lahei kucchiyaM // 47 / / suassa rUveNa Nivassa aMtiye, sa baMkacUlo ira bhUvamaMdire / vasei ANIya saM ya bhAriyaM, caeI" kiccaM ahama ya coriyaM // 48 // ii aTThamo saggo samatto / (15) mRtyoH / (16) imam / (17) kathayati / (18) bahi: (bahiso bAhiM bAhirau-prA.vyA. 8/2.140) / / 2) tyajati / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 38-39. maiM mRtyu daMDa grahaNa kara sakatA hUM kintu rAnI ko kabhI nahIM / usakA yaha vacana sunakara rAjA mana meM bahuta prabhAvita huaa| usane use zIghra apanA putra banAkara apane pAsa rakha liyA aura apanI aparAdhinI patnI ko mRtyudaMDa de diyaa| 40. rAjA kI yaha vANI sunakara baMkacUla ne rAjA ke pairoM meM gira kara isa prakAra nivedana kiyA-rAnI ko mRtyu daMDa na deN| 41. rAnI merI mAtA ke samAna hai| ata: ise yaha daMDa na deN| usakA yaha nivedana sunakara rAjA ne use mRtyu daMDa se mukta kara diyaa| 42. lekina rAjA ne apane mana meM vicAra kiyA- yaha caritrahIna hai / ata: maiM ise kiMcit bhI nahIM caahtaa| . 43. jo vyakti caritrahIna ke sAtha rahatA hai yA usase sadA prema karatA hai vaha bhAva se caritrahIna hI hai, aisA jJAniyoM ne kahA hai| 44. ata: maiM ise kabhI bhI apane mahala meM nahIM rakha sakatA / cAhe apanA ho yA parAyA, bure kArya karane vAle ko rAjA sadA daMDita kare / 45. jo rAjA caritrahIna hotA hai yA usakI patnI caritrahIna hotI hai usakA nizcita hI patana hotA hai / vaha kabhI janapriya nahIM ho sktaa| 46. isa prakAra mana meM vicAra kara rAjA ne apane anucaroM se kahA- isa kuzIlA ko zIghra hI mere mahala se bAhara nikAla do| 47. rAjA kI AjJA pAkara anucaroM ne tatkAla rAnI ko bAhara nikAla diyaa| jo vyakti burA kAma karatA hai, vaha usakA burA hI phala pAtA hai / 48. baMkacUla apanI bahina aura patnI ko rAjamahala meM lAkara putra rUpa meM rAjA ke pAsa rahatA hai aura corI karanA chor3a detA hai| aSTama sarga samApta Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso Navamo saggo NiaM' uvayAriM iha jo Naro, vIsarei bhuvaNammi sAsayaM / sAheti taM vibuhA kayagghaM, lahei so Na kayAi sakkaI // 1 // jassa diNNa-vayehiM ya pANA, baMkAicUlassa hu rakkhiA / rakkhiA bhaiNIa ya pANA, diNNA tassa paurA saMpayA // 2 // taM uvayAriM khalu muNIvaiM, sarei baMkacUlo paivalaM / karei maNammi so hu bhAvaNaM, gaNAhivassa daMsaNassa sayA ||3||(juggN) aNa huvei kayAi NiratthayA, suddhahiyeNa vihiyA bhAvaNA / AgayA tattha te viharatA, AyariyA sahasA ya sasIsA // 4 // labhrUNa akappiyaM ya vuDhei, moyae jahA kisagANa maNo / taha baMkacUlassa vi cittaM, moyae ya lahiUNa daMsaNaM // 5 // kavvei Ayariyassa sevaM, saNei dhamma sahayaM ya teNa / lahei tassa saMgassa lAhaM, javei kAlaM muhA aNa kiMci // 6 // NAUNa so vayassa mahattaM, paDisuNei ira sAvagadhamma / pAleMto diDhattaNeNa taM ya, karei paikkhaNaM jAgaraNaM // 7 // Ao tattha daMsaNaM kAuM, Ayariyassa tassa ya mahappaNo / sAvago sAliggAmavAsI, jiNAidAsaNAmo egayA // 8 // jAo teNa samaM ya saMthavaM, baMkacUlassa tassa tayANi / sAhammiyatteNa paroppare, hUA tesiM paurA mittI // 9 // ThAUNa kiMci kAlaM ya tattha, kaDo AyariyeNa hu vihAro / maNammi tassa pauro visAyo, baMkacUlassa tayANi Ao // 10 // Niveyae saviNayaM muNIvaiM, dejjA puNo vi amha daMsaNaM / hao jo avarAho majjhA'. khamejja taM samaM he kivAlo ! // 11 // ( 1 ) chaMda-pajjhaTikA (lakSaNa-tulasI pajjhaTikA kuru nityama) / isameM 16 mAtrA hotI haiN| (2) mAm / (3) mat Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM navama sarga 1. jo vyakti apane upakArI ko bhUla jAtA hai use jJAniyoM ne kRtaghna kahA hai| vaha kabhI satkAra nahIM paataa| 2-3. jisake die hue vratoM se baMkacUla tathA usakI bahina ke prANoM kI rakSA huI aura usane vipula saMpadA prApta kI, usa upakArI AcArya kA baMkacUla pratipala smaraNa karatA hai aura mana meM unake darzanoM kI bhAvanA karatA hai| 4. zuddha hRdaya se kI huI bhAvanA kabhI nirarthaka nahIM hotI / ve AcArya vihAra karate hue ziSyoM ke sAtha acAnaka vahAM A ge| 5. jisa prakAra akalpita vRSTi ko pAkara kisAnoM kA mana prasanna hotA hai usI prakAra baMkacUla kA mana bhI AcArya ke darzana pAkara Anandita ho rahA thaa| . 6. vaha AcArya kI sevA karatA hai aura unase zaddha dharma kA zravaNa karatA hai| vaha unake sAnnidhya kA lAbha uThAtA hai / samaya ko vyartha nahIM gNvaataa| 7. vratoM kA mahatva jAnakara vaha zrAvaka-dharma (zrAvaka ke bAraha vrata) svIkAra karatA hai aura usakA dRDhatA se pAlana karatA huA pratikSaNa dharmajAgaraNa karatA hai| 8. eka bAra una AcArya kA darzana karane ke lie zAligrAmavAsI zrAvaka jinadAsa aayaa| 9. taba baMkacUla kA usake sAtha paricaya haa| sAdharmikatA ke kAraNa unakI paraspara meM prakA maitrI ho gii| 10. vahAM kucha samaya Thahara kara AcArya ne vihAra kara diyA / baMkala kA mana bahuta duHkhI huaa| 11. usane vinayapUrvaka AcArya se nivedana kiyA-Apa puna: mujhe yahAM darzana denA / mujhase jo aparAdha huA hai use kSamA kareM / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso dei sikkhaM tayA gaNIvaro, ramejja dhamme tamaM sAsayaM / dhammo sahAo sayA NarANa, dhammo tANaM saraNaM gaI ya // 12 / / vayAI gahiyAiM NiAI, tamaM diDhatteNaM rakkhejjA / hohiMti sayA tuha suhiyAI, mAI kayAi tANi caejjA // 13 // dAUNa tassa imaM ya sikkhaM, kaDo AyariyeNaM vihAro / gacchei chaDDiuM taM tayANiM, baMkacUlo vi kiMci daviTuM // 14 / / samAgayA jayA rajja-merA, kahei baMkacUlo ruvaMto' / puNo ya dejjA amha daMsaNaM, he dayAlo ! gaNIvaro !bhavaM. // 15 // itthaM NiveUNa gaNAhivaM, so kArei tassa ya vihAraM / gaye daviTThe gaNiNo tayANi, Ao vimaNo so pAsAye // 16 // maNo tayANi tassa No laggai, kammi kajjammi baMkacUlassa / paraM jhAuM sAhUNa meraM, dei AsAsaNaM NiyaM maNaM // 17 / / sumareto gaNiM huM paikkhaNaM, kuNei dhamma-jAgaraNaM sayA / / bollei so NiyagaM ya kAlaM, dhammakajjesu cea sAsayaM // 18 / / itthaM vaIA kei vAsarA, akkamei egayA saseNo kAmarUvadesassa sAsago, tassi ya rajjammi ya akamhA // 19 // NAUNa imaM tayANi vattaM, kahei bhUvaI baMkacUlaM / putta ! tumaM turiaM gacchejjA, balaM NeUNa kariuM juddhaM // 20 // aNa vAMchei kammi akkamaNaM, paraM jayA ko vi ohAveI / tayA kAuM desassa rakkhaM, jujjhei ya ahiMsANiTThago // 21 // No kuvvei kayAi palAyaNaM, pAlei sai so sa-kAyavvaM / mUsA iNaM vijjae kahaNaM, kAyarA hoti sayA ahiMsagA // 22 ||(juggN) (4) sImA (sImA merA-pAiyalacchI nAmamAlA 702) ! (5) rudana (rudanamorva:-prA.vyA. 8/4/226) (6 vytyeti| (3)aakraamniaakrmrohaavotthaarcchndaa:-praa.vyaa.8/4/160)| mAlA (3) AkrAniAkramazatAvaracchandaH prAtya..!160) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 64 12. taba AcArya ne zikSA dete hue kahA- tuma sadA dharma meM rata rahanA / dharma hI manuSyoM kA sadA sahAyaka hai| vaha hI trANa, zaraNa aura gati hai / 13. tuma gRhIta vratoM kA dRDhatA se pAlana karanA / ve sadA tumhAre lie sukhadAyI hoMge / unako kabhI mata chor3anA / 14. usako yaha zikSA dekara AcArya ne vihAra kara diyA / unako chor3ane ke lie baMkacUla kucha dUra gayA / 15. jaba usake rAjya kI sImA AI taba baMkacUla ne rote hue kahAkRpAlugaNAdhipati ! mujhe punaH darzana denA / 16. isa prakAra AcArya ko nivedana kara usane unakA vihAra karA diyA / AcArya ke dUra jAne para vaha khinna hokara mahala meM lauTa aayaa| 17. usakA kisI kArya meM mana nahIM lagatA hai / lekina sAdhuoM kI maryAdA ko dhyAna meM rakhakara vaha apane mana ko AzvAsana detA hai / 18. AcArya kA pratipala smaraNa karatA huA vaha sadA dharma jAgaraNa karatA hai aura apane samaya ko dhArmika kAryoM meM hI vyatIta karatA hai / 19. isa prakAra kucha dina bIta ge| eka bAra kAmarUpa deza ke rAjA ne senA sahita usa rAjya para acAnaka hamalA kara diyA / 20. yaha bAta jAnakara rAjA ne baMkacUla se kahA- putra ! tuma senA lekara zIghra yuddha karane jaao| 21-22. ahiMsA niSTha vyakti kisI para AkramaNa karanA nahIM cAhatA / lekina jaba koI AkramaNa karatA hai taba vaha deza kI rakSA ke lie lar3atA hai| vaha kabhI palAyana nahIM karatA / sadA apane kartavya kA pAlana karatA hai / yaha kathana asatya hai ki ahiMsaka sadA kAyara hote haiM / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FG pAiyapaccUso NeUNa tayA paurA seNA, vaccei sigghaM ya baMkacUlo / karei samaramucchAhapuvvaM, bIhei NAI maNammi kiMci // 23 // tassa parakkammassa sammuhe, ariseNA ThAuM Na paccalA / Aiccassa ya sammuhammi kiM, sakkei ThAuM aMdhayAro // 24 // saNiyaM saNiyaM vipakkhaseNA, gacchei caiuM juddhabhUmi / sakkei ko ThAuM mANavo, kayAi baliNo ya sammuhe // 25 // lakhUNa tattha jayaM apuvvaM, samAgao so NiagaM desaM / moai bahuM Nivassa mANasaM, dei tayANiM taM bahumANaM // 26 // daTTaNa tassa saMdaraM vaLaM, ariseNA kayappahArehiM / 'vaNa-pariyaM tayANiM kheo, maNammi Nivassa pauro jAo // 27 / / AgAreUNa dutti vijjA, kArei tassa tayA tigicchaM / paraM vaNA aNa huveti sammaM, kaye vi paure payatte tesi // 28 // paidiNaM vaDDae se pIlA, hoi baMkacUlo Na vAulo / sahei samabhAvAu taM tayA, muNiUNa sa-kammANa vivAgaM // 29 / / dhammaNNU sahei samabhAvA, samAgayaM dukkhaM ya samatthaM / / huvei samabhAvA hu NicchiyaM, tayANi tassa kammaNijjaraNaM // 30 // ahammaNNU kuNei vilAvaM, samAgayammi duhANa sAsayaM / baMdhei so NavvakammAiM, ao duhaM sahejja samabhAvA // 31 / / NihAliUNa tassa ya veyaNaM, vuDDhiM gayaM itthaM khiivaI / paccArei so ya tigicchagA, kahei sigghaM kaNejja kallaM // 32 // soUNa Nivassa uvAlaMbhaM, bhAseMti tayANiM vijjavarA / jANemo amhe he bhUvo !, bhavANa mANasassa hu veyaNaM // 33 // paraM vaNA saMti ya aigahaNA, osahamao Na karei kajjaM / ahuNA asthi ego uvAyo, jeNa samattho huviuM sattho // 34 // ko so atthi ego uvAyo, pucchei Nivo vimhayaM gao / sAhei tayA ego vijjo. attavissAsapurimaM itthaM // 35 / / (8) vyAkula: (1) upAlambhate (upAlambherjhakha-paccAra-velavA:- prA.vyA. 8 14 156) / (10) svastham (kallo sattho paDU-pAiyalaccho nAmamAlA- 48.6) / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 66 23. baMkacUla pracura senA lekara jAtA hai aura utsAha pUrvaka yuddha karatA hai| usake mana meM kiMcit bhI bhaya nahIM hai| 24. usake parAkrama ke sammukha zatru senA Thahara nahIM skii| kyA sUrya ke sammukha andhakAra Tika sakatA hai ? 25. dhIre-dhIre zatru senA yuddha-bhUmi ko chor3akara jAne lagI / kyA balavAn ke sammukha koI Thahara sakatA hai ? 26. apUrva vijaya prApta kara vaha apane deza aayaa| rAjA kA mana bahuta prasanna huaa| usane use bahuta sammAna diyaa| 27. usake sundara zarIra ko zatru senA ke prahAra se vraNa-pUrita dekhakara rAjA ke mana meM bahuta duHkha huaa| 28. usane vaidyoM ko bulAkara usakI cikitsA karAI / kintu pracura prayatna karane para bhI vraNa ThIka nahIM hue| 29. usakI pIr3A pratidina bar3hane lgii| lekina baMkacUla vyAkula nahIM huaa| vaha use apane karmoM kA phala samajha kara samabhAva se sahana karane lgaa| 30. dharmajJa vyakti samAgata sabhI duHkhoM ko samabhAva se sahana karatA hai| samabhAva se usake nizcita hI karma nirjarA hotI hai| 31. adharmajJa vyakti duHkhoM ke Ane para sadA vilApa karatA hai / isase vaha navIna karmoM kA baMdhana karatA hai / ata: duHkha ko samabhAva se sahana karanA caahie| 32. usakI vedanA ko bar3hatI huI dekhakara rAjA ne vaidyoM ko upAlaMbha diyA aura kahA - ise zIghra svastha kro| 33. rAjA ke upAlambha ko sunakara vaidyoM ne kahA-- rAjan ! hama Apake hRdaya kI vedanA ko jAnate haiN| 34. lekina ghAva bahuta gahare haiN| ata: auSadha kArya nahIM karatI hai| aba eka upAya hai jisase vaha svastha ho sakatA hai| 35. rAjA ne vismita hokara pUchA- vaha kaunasA upAya hai? taba eka vaidya ne AtmavizvAsa pUrvaka isa prakAra kahA-- Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso jai imesu vaNesuM saMpayaM, bharejjA baliuTThANa11 maMsaM12 / vaNA bhariuM NicchiyaM sakkA, Na dissai kira avaro uvAyo // 36 // soUNa suvijjassa muhAo, Nia-gayaNAsagaM NaM uvAyaM / saIa tassa Niyamo cauttho, samAgao turiaM lavei so // 37 // imAe osahIe NAI, ahaM kayAvi paogaM kAhaM / atthi purimaM cia Niyamabaddho, kAyalANa haM maMsabhakkhaNe // 38 // imaM baMkacUlassa bhAraiM, suNiUNa saNehaM ya rivaivaI / sAhei baMkacUlaM tayANiM, sua ! Na dissai aNNo uvAyo // 39 // NiratthayA iyANiM payAyA, samA seTThAo osahIo / imA egA atthi avasesA, kAyavvo imAa hu paogo // 40 // jai hohii jIaM surakkhiyaM, tayA bahUNa vayANa pAlaNaM / kAuM pakkalo Naro jagammi, ajIo kiM kariuM paccalo // 41 // suNiUNa bhUvassa sarassaiM, vajjarei baMkacUlo tayA / tAya ! egammi diNammi NUNaM, NAsehii kira iNaM sarIraM // 42 // vayaM rakkhaMto jai viNAsaM, lahei aNNo seTThayaro kiM / vayaM toDia rakkhei dehaM, payAi macco ahamaM gaI ya // 43 // ao vayaM NAI toDihAmi, samAgayammi paure vi kaTe / Na saMpayaM me maNammi giddhI, assi sarIrammi atthi kiMci // 44 // soccA baMkacUlassa vANiM, Nivo mohA ya hUo duhio / ciMtei kiM kujjA uvAyaM, maNejja jeNa ayaM me vattaM // 45 // iNaM ciMteto tassa jhANe, samAgao ego ya uvAyo / vijjae assa ahuNA mittI, jiNadAseNa samaM ya vahuttA3 // 46 // jai so samAgaMtUNaM attha, eaM bujhejja kira saMpayaM / maNNejja jai ayaM se vattaM, tayA hohii sahalo payAso // 47 / / imaM ciMtiUNa so bhUvaI, AgArei egaM sa- dUyaM / kahei tuM gacchejja saMpayaM, sAliggAmammi ya sayarAhaM // 48 // (12) mAMsam (mAMsAdiSvanusAre-prA.vyA.8 // 170) / (11) kAkAnAm (pAiyalacchI naammaalaa-67)| (13) prabhUtA (prabhUte va:-prA.vyA. 8 / 1 / 233) / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 36. yadi ina ghAvoM meM abhI kauve kA mAMsa bhara diyA jAye to ye bhara sakate haiN| anya koI upAya dikhAI nahIM detaa| 37. vaidya ke mukha se apane roganAzaka isa upAya ko sunakara usa (baMkacUla) ko cauthe niyama kI smRti ho gii| usane tatkAla kahA ___38. maiM kabhI isa auSadhi kA prayoga nahIM kara sktaa| mujhe pahale se hI kauve ke mAMsa khAne kI pratijJA hai| 39. baMkacUla kI yaha vANI sunakara rAjA ne snehapUrvaka use kahA- putra ! dUsarA koI upAya dikhAI nahIM detaa| 40. sabhI zreSTha auSadhiyAM nirarthaka ho gaI haiN| yahI eka avaziSTa rahI hai| nizcita hI tumheM isakA prayoga karanA caahie| 41. yadi jIvana surakSita hogA to manuSya aneka niyamoM kA pAlana kara sakatA hai / mRta vyakti kyA kara sakatA hai ? 42. rAjA kI bAta sunakara baMkacUla ne kahA- pitAjI ! yaha zarIra to eka dina nizcita hI naSTa ho jaayegaa| 43. yadi vrata kI rakSA karate hue yaha naSTa ho jAtA hai to isase anya zreSTha kyA hai ? jo vyakti vrata ko tor3akara zarIra kI rakSA karatA hai vaha adhama gati meM jAtA hai| 44. ata: pracura kaSTa Ane para bhI maiM niyama ko nahI toDUMgA / isa zarIra meM aba merI kucha bhI Asakti nahIM hai| 45. baMkacUla kI vANI sunakara rAjA moha ke kAraNa duHkhI huaa| usane socA- kyA upAya kiyA jAe jisase yaha merI bAta mAna le| 46. aisA cintana karate hue usake dhyAna meM eka upAya AyA ki isakI jinadAsa ke sAtha bahuta mitratA hai| 47. yadi vaha yahAM Akara ise abhI samajhAe aura yadi yaha usakI bAta mAna le to merA prayatna saphala hogaa| 48. aisA socakara rAjA ne apane eka dUta ko bulAkara kahA- tuma abhI zIghra zAligrAma jaao| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso tattha gaMtUNa tuM jiNadAsaM, dAUNa tassa iNaM ya pattaM / kahejjA AgArio bhUveNa, baMkacUlo atthi ailukko" // 49 // duaM tattha gamiUNa ya dUo, dAUNa pattaM samaM kahei / soUNa so dUyassa vayaNA, mittassa ailuggassa vattaM // 50 // hoUNa maNammi aivAulo, Agao taha5 datti teNa samaM / daTThaNa mittassa imaM ThiiM, pIlA hiyammi paurA jAyA // 51 // (jugga) bhAsei bhUvo taM tayANiM, savvA osahI hUA muhA / / vijjae egA ya avasesA, tAa paogaM ayaM Na kuNei // 52 // kahei NAiM ahayaM kayAi, gahIyaM Niyama toDehAmi / / paraM vayANa pAlaNaM macco, jIo puNo vi cayei kAuM // 53 // hoi jayA jIviyaM viNaTuM, puNo ko jIviuM ya paccalo / ao jIassa rakkhA paDhamaM, kAyavvA asthi kahaNaM majjha 54 // soUNa Nivassa giraM kahei, tayA jiNadAsaM baMkacUlo / mitta ! iNaM jIvaNaM bhaMguraM, kayAi NAsaM lahiuM sakkaM // 55 // ao assa jIviyaTuM ahaM, kayAvi toDissaM Na vayAiM / gahiaM vayaM tuDei jo Naro, vaccei so ahamaM gaI sai // 56 // NihAliUNa se NaM diDhattaM, bhAsei . bhUhavaM jiNadAso / jahiUNa Niva ! aNNA osahI, dhamma-sAhijja eaM dejja // 57 // jayA caiUNa imaM ya dehaM, vaccei mANavo paralogaM / tayA Navara 6 dhammo cia huvei, tassa sahayaro avaro Na ko vi // 58 // suNiUNa tassa imaM bhAraI, baMkacUlo tayA jiNadAsaM / kahei mitta ! jai tujjha ho, vijjae me kiMci vi saMpayaM // 59 // tayA Ne dejja dhamma-saMbalaM, vAMchemi aNNaM ahaM Na kiMci / Nisamma tassa imaM sarassaiM, jAgarUo jiNadAso tayA. // 60 // tassa sammuhe karei pauraM, dhammiya-vAyAvaraNaM suhayaM / labhrUNa taM so baMkacUlo, moyae hiaye Niage bahuM // 61 // tIhiM visesagaM (14) atirugNa: (zakta-mukta-daSTa- rugNa- mRdutve ko vA-prA.vyA. 8 / 2 / 2 iti sUtreNa lukko, luggo dvau bhavataH) / (15) tatra / (16) Navara kevale (praa.vyaa.-8|2|187)| (17) mAm / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 70 49. vahAM jAkara jinadAsa ko yaha patra dekara kahanA ki rAjA ne tumheM bulAyA hai| baMkacUla bahuta bImAra hai / 50 -51. dUta ne zIghra vahAM jAkara jinadAsa ko patra dekara saba bAta kaha dI / dUta ke mukha se mitra kI atirugNatA kI bAta sunakara vaha mana meM vyAkula hokara zIghra usake sAtha vahAM AyA / mitra kI isa sthiti ko dekhakara usake hRdaya meM bahuta duHkha huA / 52. rAjA ne usase (jinadAsa se) kahA- sabhI auSadhiyAM niSphala ho gaI / sirpha eka hI avaziSTa hai| usakA yaha prayoga nahIM karatA / 53. yaha kahatA hai ki mai grahaNa kie hue niyama ko nahIM todduuNgaa| lekina jIvita vyakti hI vratoM kA pAlana kara sakatA hai / 54. yadi jIvana naSTa ho jAyegA to kauna punaH jIvita kara sakatA hai ? ataH merA to yahI kahanA hai ki pahale jIvana kI rakSA karanI cAhie / 55. rAjA kI vANI sunakara baMkacUla ne jinadAsa ko kahA - mitra ! yaha jIvana nAzavAn hai / kabhI naSTa ho sakatA hai / 56. ata: isa jIvana ke lie maiM gRhIta niyama ko nahIM toDUMgA / jo vyakti lie hue vrata ko tor3atA hai vaha sadA nimna gati meM jAtA 1 57. usakI yaha dRr3hatA dekhakara jinadAsa ne rAjA se kahA- rAjan ! anya auSadhiyAM chor3akara ise dharma kI sahAyatA deN| 58. jaba manuSya isa zarIra ko chor3akara paraloka me jAtA hai taba sirpha dharma manuSya kA sAthI hotA hai, anya koI nahIM / 59, 60, 61. usakA yaha kathana sunakara baMkacUla ne jinadAsa ko kahAmitra ! yadi tumhArA mere prati thor3A bhI sneha hai to mujhe dharma kA saMbala do| maiM anya kucha nahIM cAhatA / usakI yaha vANI sunakara jAgarUka jinadAsa ne usake sammukha pracura sukhada dhArmika vAtAvaraNa banA diyaa| usako pAkara baMkacUla bahuta prasanna huaa| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso pappa dhammiyaM vAyAvaraNaM, oNei so ya visayAsattiM / datRRNa tassa maraNaM pAse, kArei aNasaNaM jiNadAso // 62 // aNasaNe AloyaNaM kAuM, baMkacUlo Nia-kaya-pAvANa / kuvvei NiaattaNo suddhiM, viNA attasuddhiM samaM muhA // 63 // kAUNa savva-bhUehiM so ya, khamAvaNayaM maNeNa tayANiM / hoUNa samAhIe lINo, jhAei saMpayaM Niaga-appaM // 64 // aMte so lahiUNaM maccu, uppanno bArasa-surAlaye / pavittabhAvavasA hu vicitto, pahAvo atthi vimalabhAvANa // 65 // vaccei mailabhAva vasA kira, pasaNNamuNI NirayaperaMtaM / gacchei so vimalabhAvavasA, turiaM ya surAlaya-pajjataM // 66 // ao rakkhejjA bhAva- suddhiM, NAI bhAvaM maliNaM kujjA / maliNabhAvo duggaikAraNaM, pavittabhAvo sugaikAraNaM // 67 // __ii Navamo saggo samatto .. ii vimalamuNiNA viraiyaM pajjappabaMdhaM baMkacUlacariyaM samattaM (18) malinam (malilobhaya... mailAvaha... pAikkaM-prA.vyA. 8 / 2 / 138) / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkacUlacariyaM 72 62. dhArmika vAtAvaraNa ko pAkara usane viSayAsakti ko dUra kiyA / anta meM usakI mRtyu ko samIpa dekhakara jinadAsa ne use anazana kraayaa| 63. anazana meM baMkacUla ne apane kRta pApoM kI AlocanA kara AtmA ko zuddha kiyaa| binA Atmazuddhi ke saba vyartha haiN| 64. saba prANiyoM se hRdaya se kSamAyAcanA kara samAdhi meM lIna hokara vaha pratipala apanI AtmA kA ciMtana karane lgaa| 65. aMta maiM mRtyu ko prApta kara vaha pavitra bhAvoM ke kAraNa bArahaveM devaloka meM utpanna huaa| zuddha bhAvoM kA prabhAva vicitra hai| 66. malina bhAvanA ke kAraNa muni prasannacandra naraka paryaMta cale jAte haiM aura phira ve hI zuddha bhAvanA se devaloka taka cale jAte haiN| 67. ata: bhAvoM ko zuddha rakhanA caahie| unheM malina nahIM karanA caahie| malina vicAra hI durgati kA kAraNa hai aura pavitra vicAra sadgati kaa| navama sarga samApta vimalamuniviracita padyaprabaMdhabaMkacUlacaritra samApta Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 paesIcariyaM kathAvastu eka bAra zramaNa bhagavAn mahAvIra kA ziSyoM sahita AmalakalpA nagarI meM Agamana huA / janatA bhagavAn ke darzanArtha gaI / rAjA zreNika bhI apanI rAnI sahita bhagavAn ke darzanArtha gyaa| usa samaya sudharmA sabhA meM deva parivAra sahita sthita sUryAbhadeva ne avadhijJAna se bhagavAn kA AmalakalpA nagarI meM Agamana jAnA / usane vahIM se bhagavAn ko vaMdana kiyaa| tatpazcAt usane socA- mujhe bhagavAn ke sAkSAt darzana karane caahie| vaha deva parikara sahita bhagavAn ke pAsa AyA / bhagavAn ko vaMdana kara usane nimnalikhita prazna pUche (1) maiM bhavasiddhika hUM yA abhavasiddhika (2) maiM samyag dRSTi hUM yA mithyAdRSTi (3) maiM aparittasaMsArI hUM yA parittasaMsArI (4) maiM sulabhabodhi hUM yA dularbhabodhi pAiyapaccUso (5) maiM ArAdhaka hUM yA virAdhaka (6) maiM carama hUM yA acarama 1 bhagavAn ne usake praznoM ke uttara diye / tatpazcAt sUryAbhadeva ne kahA- maiM Apake sAdhuoM ke sammukha battIsa prakAra kA nATaka dikhAnA cAhatA hU~ | bhagavAn kucha nahIM bAle / usane do-tIna bAra apanI bAta doharAI / bhagavAn mauna rahe / taba 'maunaM sammatilakSaNaM' aisA socakara usane nATaka dikhaayaa| usake jAne ke bAda gaNadhara gautama ne bhagavAn se pUchA- bhaMte ! yaha sUryAbhadeva ! pUrva bhava meM kauna thA ? isane kisake samIpa Aryadharma kA zravaNa kiyA thA ? athavA isane kyA kiyA, kyA diyA, kyA khAyA, kyA AcaraNa kiyA jisake prabhAva se yaha devarddhi prApta kI hai ? taba bhagavAn mahAvIra ne sUryAbhadeva ke pUrvabhava saMbaMdhita vRttAnta batAte hue rAjA pradezI ke jIvana kA varNana kiyaa| use sunakara gaNadhara gautama ne puna: pUchA- yaha sUryAbhadeva devabhava saMbaMdhita AyuSya ko pUrNa kara kahAM utpanna hogA ? taba bhagavAn ne usake AgAmI bhava kA varNana karate hue kahA- yaha devaloka se cyavana kara, mahAvideha kSetra meM utpanna hokara siddha, buddha, mukta hogA / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM maMgalAyaraNaM kAUNa NiagurUNaM, aNaMtabalajuANaM ya calaNesuM / vaMdaNaM sabhattIe, raemi haM paesIcariaM // 1 // lahiUNa sAhusaMgaM, ahammiapurisA vi hoti dhammiA / NidaMsaNaM assa iNaM, sikkhappayaM paesicariaM // 2 // maMgalAcaraNa 1. maiM anaMtazakti saMpanna apane guruoM ke caraNoM meM bhaktipUrvaka vaMdana kara pradezI - caritra kI racanA karatA huuN| 2. sAdhu- saMgati ko pAkara adhArmika vyakti bhI dhArmika ho jAte haiN| zikSAprada pradezI-caritra isakA nidarzana hai| (1) AryAchaMda Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso paDhamo saggo sai2-3 AmalakappAe, NayarIe ya sasIso samAgao / .. Nara-sura-pUiapAyo, aMtimatitthayaro ya vIro // 1 // soUNa samAgamaNaM, pahuNo maNussA ahamahamiAe / samAyAMti vaMdeuM, salaheMti NiabhAgaheyaM // 2 // suNiANa samAvayaNaM, tatthaTTho seyaNAmo bhUvaI / NiarANIe saddhiM, Agamei vihuNo pAsammi // 3 // bujhia ohiNANeNa, AmalakappAe vIrAgamaNaM / suhammAsahAa. Thio, vRMdArayapariyarehiM samaM // 4 // sUriyAbhaNAmasuro, oariUNa NiAsaNA tayANiM / vaMdei ya tatthaTTho, bhagavaM sabhattibbharahiyeNa // 5 // (jugga) jANa jIvaNaM loe, cAamayaM parovayArapuNNaM ya / kuNei ko aNa tesiM, pAyAraviMdesu vaMdaNaM // 6 // NamiUNa mahAvIraM, sUriyAbho imaM ciMtei maNe / / gamia AmalakappAe, (mae) sakkhaM vIro vaMdiyavvo // 7 // devapariyareNa samaM, so Agamei AmalakappAe / ciTTei jattha vIro, tattha samAyAi sayarAhaM // 8 // savihiM vaMdei vihuM, paDipucchei imAiM paNhAiM / bhavasiddhio kiM ahaM, abhavasiddhio vA vijjemi // 9 // kiM ahaM sammadiTTI, micchAdiTTI vA iyANi bhayavaM / aparittasaMsArio, kiM vA parittasaMsArio // 10 // sulahabohio kiM ahaM, dullahabohio ahavA saMpayaM / ArAhao ahayaM, kiM vA virAhao vijjemi // 11 // (2) AryAchaMda (3) sakRt (4) zlAghante (zlAgha: salaha:-prA.vyA. 8 / 4 / 88) / (5) deva parakaraiH (nivRttavRndArake vA-prA.vyA.8 / 1 / 132) / (6) aNa NAI najathe (prA.vyA.8 / 2 / 190) / (7) zIghram (sayarAhaM navari. pAiyalacchI naammaalaa17)| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM prathama sarga 1. eka bAra AmalakalpA nagarI meM carama tIrthaMkara bhagavAn mahAvIra kA ziSyoM sahita Agamana huaa| ve devatA aura manuSyoM dvArA pUjita the| 2. prabhu kA Agamana sunakara manuSya ahaMpUrvikA unheM vaMdana karane ke lie Ate hai aura apane bhAgya kI sarAhanA (prazaMsA) karate haiN| 3. unakA Agamana sunakara rAjA zveta apanI rAnI ke sAtha prabhu ke pAsa aayaa| 4-5. avadhijJAna se AmalakalpA nagarI meM prabhu kA Agamana jAnakara deva parivAra sahita sadharmA sabhA meM sthita sUryAbha nAmaka deva ne apane Asana se utara kara vahIM se bhagavAn ko bhaktipUrvaka vaMdanA kii| 6.jinakA jIvana tyAgamaya aura paropakArapUrNa hai unake caraNoM meM kauna vaMdana nahIM karatA ? 7. bhagavAna mahAvIra ko namaskAra kara sUryAbha deva ne mana meM ciMtana kiyA ki mujhe AmalakalpA nagarI meM jAkara prabhu ko sAkSAt vaMdana karanA caahie| 8. vaha deva parikara sahita AmalakalpA nagarI meM jahA~ bhagavAn mahAvIra Thahare the vahA~ zIghra aayaa| 9. usane bhagavAn ko vidhipUrvaka vaMdana kiyA aura ye prazna pUche- kyA maiM bhavasiddhika hU~ yA abhavasiddhika? 10. kyA maiM samyagdRSTi hU~ yA mithyAdRSTi ? aparittasaMsArI hU~ yA parittasaMsArI? .. 11. kyA maiM sulabhabodhi hU~ yA dularbhabodhi? ArAdhaka hU~ yA virAdhaka ? Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 pAiyapaccUso 1 // 12 // // 13 // / // 15 // 1 carimo arcAramo ya kiM, aNukaMpaM kAUNa cavejja bhavaM suNiUNa paNhAI, sUriyAbhassa imANi tayA paccuttaraM ya detA, sAheti tayANi jagaNAhA NaM / bhavasiddhio tuM ccea, No abhavasiddhio saMpayaM vijjesi sammadiTThI, micchAdiTThI No sUriyAbha ! tuM parittasaMsArio si, aNa ya aparittasaMsArio // 14 // tuvaM si sulahabohio, NAI dullahabohio iyANi vijjesi ArAhao, virAhao NAI saMpayaM atthi' hu saMpai carimo, No acarimo ya sUriyAbho ! tumaM suNiUNa NaM paDivayaM, sUriyAbho hoi paMphullo // 16 // vaMdiUNa so vIraM, sabhattiM Niveyae tayANi NaM vamphemideg ahaM bhagavaM !, tumhANa samaNANa sammuhe NidaMsiuM naTTavihiM, divvaM battIsatti baddhaM kira dejjA jai NiddesaM, tayANi ahayaM daMsejjA Nisamma sUriyAbhassa, NaM vayaM vIro Na kiM vi cavei tayANi puNo vi ya so, Niveyae NiahiayabhAvA // 19 // tayAvi bhagavaM NAI, kiM vi lavei tayANi sUriyAbho / moNaM sammaicindhaM ", muNia daMsiumArabhIa naTTaM // 20 // daTTuANa deviD iN se sUriyAbhassa imaM pucchei mahAvIraM, vaMdiUNa NaM iMdabhUI // 21 // ayaM sUriyAbhasuro, ko ahesi hu puvvabhavammi bhagavaM ! / kassa sagAse NeNaM, NisamiaM ya AriaM dhammaM ahavA teNa kiM kayaM, kiM diNNaM bhuttaM samAyariyaM ya jassa pahAveNa teNa, laddhA imiA devajjuI // 23 // 1 tayA 1 // 22 // 1 goyamassa 1 sUriyAbhassa puvvajIaM // 24 // ii paDhamo saggo samato suNiUNa iNaM paNhaM, NiapamuhaviNe assa sAhei tayA vIro, 1 // 17 // / // 18 // (juggaM) (8) kathayanti (kathe rvajjara... prA. vyA. 8 / 4 / 2) / (9) asi (asthistyAdinA - prA. vyA. 8 / 3 / 148 iti sUtreNa sarvapuruSa sarvavacaneSu 'atthi' api bhavati) / (10) kAMkSAmi (kAMkSe rAha.... 8 / 4 / 192) / (11) cinham ( cinhe ndho vA prA. vyA.8 / 2 / 50) / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 12-13. carama hU~ yA acarama, Apa anukaMpA karake batAyeM / sUryAbha deva ke ye prazna sunakara bhagavAn ne uttara dete hue kahA- tuma bhavasiddhika ho, abhavasiddhika nhiiN| 14. tuma samyagdRSTi ho, mithyAdRSTi nahIM / parittasaMsArI ho, aparittasaMsArI nhiiN| 15. tuma sulabhabodhi ho, dularbhabodhi nahIM / ArAdhaka ho, virAdhaka nhiiN| 16. tuma carama ho, acarama nahIM / yaha pratyuttara sunakara sUryAbha deva praphullita huaa| 17-18. usane bhagavAn ko vaMdana kara bhaktipUrvaka nivedana kiyA-bhagavan ! maiM Apake zramaNoM ke sammukha battIsa prakAra kA divya nATaka dikhAnA cAhatA huuN| yadi Apa nirdeza deM to maiM dikhaauuN|| 19. sUryAbha deva ke isa vacana ko sunakara bhagavAn mahAvIra kucha nahIM bole| taba usane puna: apane mAnasika bhAvoM ko nivedana kiyaa| 20. taba bhI bhagavAn kucha nahIM bole / taba 'maunaM sammatilakSaNaM' aisA jAnakara sUryAbha deva ne nATaka dikhAnA prAraMbha kara diyaa| 21. sUryAbha deva kI isa devarddhi ko dekhakara gautama svAmI ne bhagavAn mahAvIra ko vaMdana kara yaha pUchA 22-23. bhagavan ! yaha sUryAbhadeva pUrvabhava meM kauna thA ? kisake samIpa isane Arya dharma kA zravaNa kiyA ? athavA isane kyA kiyA, kyA diyA, kyA khAyA, kyA AcaraNa kiyA jisake prabhAva se isane yaha devarddhi prApta kI hai ? 24. apane pramukha ziSya iMdrabhUti gautama kA yaha prazna sunakara bhagavAn mahAvIra ne sUryAbha deva ke pUrva jIvana kA varNana kiyaa| prathama sarga samApta Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 bIo saggo 1 / 1 114 11 ahesi - bhArahe vAse, ego jaNavayoM purA keyai-addhaNAmo hu, samiddho tthimio ira 112 11 tassi jaNavaye Asi, seyaMbiyAAbhihA purI / ahesi NivaI tattha, paesINAmavissuo // 2 // Asi ahammio so ya, payApIlaNakArao / rayo NatthiyavAyammi, sAhUsaMgavivajjio // 3 // sArahI cittaNAmo hu, huvIa tassa dhammio payANaM paccayaTThANo, rajjadhurAvicitao // 4 // AhUya egayA taM ya, sAhei paesI Nivo UNa pAhuDaM eaM, sAvatthi NayariM vaya' dejjA pAhuDiaM eaM, me mittassa jiyAriNo jo atthi NivaI tattha, pucchejjA kusalaM yataM NiddesaM paDisoUNa, paTThAi sArahI tao Agacchei so dutti, sAvatthi NayariM tayA rAyasahAa gaMtUNaM, paNamei NivaM tayA dAUNa pAhuDaM so ya, pucchei kusalaM NivaM ghetUNa pAhuDaM bhUvo, cittaM sakkAriUNa ya Ni agapi mittassa, pucchei kusalaM tayA sAhei NivaI cittaM kaivAha diNA tumaM vasiUNa suhaM attha, gacchejjA sa-puriM tao bhUvassa kahaNaM citto, maNNiUNa vasei ya rAyamaggadviaM ThANaM, dei maNoharaM Nivo // 11 // / // 6 // 1 // 7 // 1 112 11 1 1 (1) anuSTup chaMda / (3) samRddha:- dhana dhAnyAdi se paripUrNa / pAiyapaccUso 118 11 / // 10 // (5) vaja / (7) katipayA: (DAha vau katipaye- prA. vyA. 8 / 1 / 250) / (2) AsIt / (4) stimitaH - svacakra aura paracakra ke upadravoM se rahita / (6) jitazatrave / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM dvitIya sarga 1. prAcIna kAla meM bhAratavarSa meM ketakIarddha nAmaka eka samRddha (dhana-dhanyAdi se pUrNa) aura stimita (svacakra aura paracakra ke upadravoM se rahita) janapada thaa| 2. usa janapada meM zvetAmbikA nAmaka eka nagarI thI / pradezI vahAM kA rAjA thaa| 3. vaha rAjA adhArmika, prajA ko pIDA dene vAlA, nAstikavAda meM rata tathA sAdhuoM kI saMgati nahIM karane vAlA thaa| 4. usake sArathi kA nAma citra thA / vaha dhArmika, prajA kA vizvAsapAtra tathA rAjya kI ciMtA karane vAlA thaa| 5. eka bAra rAjA pradezI ne usako bulAkara kahA- isa bheMTa ko lekara tuma zrAvastI nagarI jaao| 6. mere mitra jitazatru ko, jo vahAM kA rAjA hai, use yaha bheMTa de denA aura use kuzala puuchnaa| 7. nirdeza svIkAra kara sArathi vahAM se ravAnA huaa| vaha zIghra hI zrAvastI nagarI A gyaa| 8. rAjasabhA meM jAkara usane rAjA ko praNAma kiyA aura bheMTa dekara rAjA se kuzala puuchaa| 9. bheMTa grahaNa kara rAjA jitazatru ne citra kA satkAra kiyA aura usase apane priya mitra ke kuzala samAcAra puuche| 10. rAjA ne citra ko kahA- tuma kucha dina yahAM sukhapUrvaka rahakara phira apane nagara jaanaa| 11. rAjA ke kathana ko svIkAra kara citra vahIM Thahara gyaa| rAjA ne use .. mArgasthita eka suMdara sthAna diyaa| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso kaivAha diNA vIA, egayA tattha Agao / nANadaMsaNasaMpaNNo, oyaMsI ya jiiMdio // 12 // tavacarittasaMpaNNo, teyaMsI jaNatArago / jiaparIsaho dhIro, cauNANeNa puNNao // 13 // coddasapuvvasaMpaNNo, kesiNAmamuNIvaI / paMcasaehi sAhUhiM, viNIehiM samaM tayA // 14 // __ (tIhiM visesagaM) sAhabaINa soUNa, AgamaNaM jaNA tayA / savvapAvaharaM NesiM, daMsaNaM kAumANasA // 15 // ahamahamiAe ya, paTThiA sa-gihA duaM / . ko aNa prahAi gaMgAe, gihaMgaNAgayAa ya // 16 // (jugga) rAyapaheNa gaMtANaM, daTThaNa maNuyANa ya / pucchei sArahI citto, vimhayAvaNNamANaso // 17 // kaMcuipurisaM egaM, AgAreUNa sattaraM / kiM ajja nigame assi, atthi ko vi mahasavo // 18 // aiccheti jao maccA, NaipUravva saMpayaM / suNeUNa vayaM tassa, sAhei so NarA tayA // 19 // . (tIhiM visesagaM) NAiM mahUsavo ko vi, Nayare ajja vijjae / ajja samAgao attha, kesiNAmamahAmuNI // 20 // ThAi purIa bAhiM so, koTThayaNAmaceie / kaNeuM daMsaNaM tesiM, jaNA gameMti saMpayaM // 21 // soUNa vayaNaM tassa, citto ciMtei mANase / daMsaNaM jassa kAuM ya, vacceti paurA NarA // 22 // so huvejja mahappA hu, gaMtavvaM mamae ao / daMsaNaM tassa kAUNaM, dhaNNaM kuNejja appayaM // 23 ||(juggN) itthaM viAriUNaM so, koTThayaNAmaceie / daMsaNaTuM aicchei, se mahAmuNiNo tayA // 24 // (8) gacchanti (gmericch..praa.vyaa.8|4|162) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 82 12-13-14. kucha dina bIte / eka dina jJAnadarzanasaMpanna, ojasvI, jitendriya, tapa aura cAritra se saMpanna, tejasvI, janatAraka, parISahajayI, cAra jJAna se paripUrNa, caudaha pUrvo se saMpanna kezI nAmaka AcArya pA~ca sau ziSyoM sahita vahAM aaye| 15-16. AcArya kA Agamana sunakara janatA unake sarvapApanAzaka darzana kI icchuka hokara ahaMpUrvikA apane ghara se ravAnA huI / gRhAMgana meM AI huI gaMgA meM kauna snAna nahIM karatA? 17-18-19. rAjamArga se jAte hue manuSyoM ko dekhakara vismita hue sArathi citra ne eka kaMcuki puruSa ko bulAkara pUchA- kyA nagara meM Aja koI mahotsava hai ? jisase manuSya nadI ke pUra kI taraha abhI jA rahe haiM ? sArathi ke vacana ko sunakara usane kahA 20. Aja nagara meM koI mahotsava nahI hai / kiMtu Aja nagara meM kezI nAmaka mahAmuni Aye haiN| 21. ve nagara ke bAhara koSThaka nAmaka caitya meM Thahare haiM / ye manuSya unake darzana karane ke lie jA rahe haiN| 22-23. usake vacana ko sunakara citra ne mana meM socA-jisake darzana ke lie bahuta manuSya jA rahe haiM nizcita hI vaha mahAn vyakti hai / ata: mujhe bhI jAnA cAhie aura usake darzana kara svayaM ko dhanya banAnA caahie| 24. aisA vicAra kara vaha usa mahAmuni ke darzana karane ke lie koSThaka caitya meM gyaa| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso tattha gaMtUNa vaMdei, tayANiM taM mahAmuNiM / kAUNa daMsaNaM tassa, dhaNNaM maNNai appayaM // 25 // pacchA pAvayaNaM souM, ciTThei sArahI tahiM / dei dhammovaesaM ya, tayA kesI mahAmuNI // 26 / / soUNa mANavA savve, gayA NiagihaM tayA / citto tassa ya pAsammi, AgaMtUNa Niveyae // 27 // haM aNagAradhammaM No, paDisouM ya paccalo / ao agAradhammaM haM, paDisuNemi saMpayaM // 28 // soUNa tassa vANiM NaM, sAhei so mahAmuNI / mAiMdeg suhe vilaMbaM taM, kuNejja ira saMpai // 29 // ghettUNa muNiNo pAse, aNuvvayANi sArahI / Agamei NiaTThANe, pasaNNamANaso tayA // 30 // pAlei diDhacitteNa, saddhApUriaceyasA / gahiyAI vayAiM so, pamAyaM No kuNei ya // 31 // kaivAha diNA vIA, tatthaTThiassa tassa hu / egayA jiyasattU taM, samAhUya cavei NaM // 32 // NeUNa pAhuDaM eaM, seaMbiyapuriM vaya / imaM ya pAhuDaM dejjA, paesiNivaissa ya // 33 // pucchejjA kusalaM savvaM, sAhejjA kusalaM ya me / kaheUNa imaM vANiM, sasammANaM visajjai // 34 // NeUNa pAhuDaM citto, Agamei NiaM payaM / sajjIbhUya tao pacchA, sAvatthiM pai paTThio // 35 / / miyavaNammi ujjANe, kesisAmipaye tayA / AgameUNa vaMdei, Niveyae iNaM vayaM // 36 // (9) samartha: (pakkA sahA... pAiyalacchI nAmamAlA-52) / (10) mAiM mArthe (prA. vyaa.812|191) / (11) kathayati / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 25. vahAM jAkara usane usa mahAmuni ko vaMdana kiyaa| usake darzana kara vaha apane ko dhanya mAnane lgaa| 26. tatpazcAt pravacana sunane ke lie sArathi citra vahIM Thahara gyaa| kezI mahAmuni ne dharmopadeza diyA / 27. pravacana sunakara sabhI manuSya apane ghara cale gye| taba citra ne samIpa Akara mahAmuni ko nivedana kiyA 28. maiM anagAra dharma ko svIkAra karane meM asamartha huuN| ata: abhI agAra dharma svIkAra karatA huuN| 29. usakI vANI ko sunakara usa mahAmuni ne kahA- tuma zubha kArya meM vilaMba mata kro| 30. muni ke pAsa meM aNuvratoM ko grahaNa kara sArathi prasannamana se apane sthAna para A gyaa| 31. vaha dRDhacitta tathA zraddhApUrita mana se gRhIta vratoM kA pAlana karane lgaa| vaha pramAda nahIM karatA thaa| 32. vahIM rahate hue usake kaI dina bIta gaye / eka dina jitazatru rAjA ne usako bulAkara kahA 33. tuma isa bheMTa ko lekara zvetAmbikA nagarI jAo aura rAjA pradezI ko yaha bheMTa de do| 34. tuma rAjA pradezI ko kuzala pUchanA aura merA kuzala samAcAra use kahanA / yaha kahakara use sasammAna vidA kara diyaa| 35. citra bheMTa lekara apane sthAna para A gyaa| tatpazcAt vaha sajjita hokara zrAvastI kI ora ravAnA ho gyaa| 36. vaha mRgavana udyAna meM kezI svAmI ke sthAna meM Akara unheM vaMdana kiyA aura yaha nivedana kiyA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso saMpayaM ahaM vaccemi, sAvatthi NigamaM NiaM / AvaccejjA bhavaM tattha, iNaM NiveyaNaM mahaM // 37 / / asthi darisaNijjA sA, sAvatthI ya maNoharA / AgamejjA kivaM kiccA, imiA patthaNA mahaM // 38 // suNeUNa vayaM tassa, kesI sAhei kiM viNo / Niveyae puNo citto, tayA kesI cavei taM // 39 // sAvatthI vijjae citto !, daMsaNijjA maNoramA / paraM tujjha Nivo citto !, paesI tthi ahammio // 40 // sAhUsaMgavihUNo2 so, payApIlaNakArao / amhANaM gamaNaM citto !, varaM tattha taheva No // 41 // jahA maNorame raNNe, pupphaphalamayammi ya / bhiluMgApaDipuNNe No, jaMtUNaM gamaNaM varaM // 42 ||(juggN) sAhaNaM gamaNaM tattha, jiNehiM ya pasaMsiaM / NANa-daMsaNa-cAritaM, vuDheira jattha ya vaccai // 43 // sAvatthINayarI tujjha, sAhU-jaggA Na vijjae / amhANaM gamaNaM tattha, NAI varaM ya saMpayaM // 44 // suNeUNa vayaM tassa, citto Niveyae ya NaM / aNege maNuA bhaddA, sAvatthIe vaseMti ya // 45 // vaMdihinti bhavantaM te, sakkArihiMti NicchiaM / deissaMti jahAjuggaM, ThANaM bhattaM bhavANa ya // 46 // tayA bhUveNa kiM kajjaM, bhavatA nanu vijjae / AgamejjA ao tattha, iNaM NiveyaNaM mahaM // 47 // suNeUNa vayaM tassa, sIkayaM kesisAmiNA / laheUNa muaM citte, citto kesiM ya vaMdai // 48 // cavei turiaM tattha, samAgamejja sAmi ! taM / cAyayavva vihIremi, bhavantaM tattha saMpayaM // 49 // (12) vihIna: (UhIna vihIne vA-prA.vyA. 8 // 1 / 103) / (13) vRddhim (dagdha-vidagdha-vRddhi- vRddhe DhaH- prA.vyA. 8 / 2140) / (14) taM vAkyopanyAse (prA.vyA.8 2176) / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 37. maiM abhI zrAvastI nagarI kI ora jA rahA huuN| Apa vahIM Aye, yaha merA nivedana hai| 38. vaha zrAvastI nagarI darzanIya aura manohara hai / kRpA kara vahAM Aye, yaha merI prArthanA hai| 39. usake vacana sunakara kezI svAmI kucha nahIM bole / citra ne puna: nivedana kiyA / taba kezI svAmI ne usako kahA 40. citra ! zrAvastI nagarI darzanIya aura manorama hai / lekina tumhArA rAjA pradezI adhArmika hai| 41-42. vaha sAdhu-saMga se rahita hai aura prajA janoM ko pIDita karane vAlA hai| vahAM hamArA gamana usI prakAra ucita nahIM hai jisa prakAra zikArI se paripUrNa puSpa, phalayuta, manorama vana meM pazuoM kA jaanaa| 43. jinezvara deva ne vahIM sAdhuoM kA gamana prazaMsita mAnA hai jahAM jJAna, darzana, cAritra kI vRddhi hotI hai| 44. tumhArI zrAvastI nagarI sAdhuoM ke yogya nahIM hai / ata: hamArA vahAM jAnA ucita nahIM hai| 45. kezI svAmI ke vacana sunakara citra ne unako nivedana kiyA- zrAvastI nagarI meM aneka bhadra vyakti rahate haiN| 46 ve nizcita hI Apako vaMdana kareMge, ApakA satkAra kareMge aura Apako yathAyogya sthAna, bhojana Adi deNge| 47. taba Apako rAjA se kyA prayojana hai ? ata: Apa vahAM Aye, yaha merA nivedana hai| 48-49. usake kathana ko sunakara kezI svAmI ne use svIkAra kara liyaa| mana meM prasanna hokara citra ne kezI svAmI ko vaMdana kiyA aura kahA- svAmin ! zIghra vahAM aaye| maiM cAtaka kI taraha vahAM ApakI pratIkSA kara rahA huuN| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso NiveUNa ya sAmINaM, vaMdeUNa tayANi taM / vaccei so ya sAvatthi, citto paMphullamANaso // 50 // sAvatthIe vasittANaM, kaIvAha diNA tayA / kesIsAmI vihAraM ya, kuNei muaceyasA // 51 // gAmesu viharaMto ya, seyaMbiaM puri duaM / Agamei sasIso so, kesI mANavatArago // 52 / / samAgaMtUNa ujjANe, seyaMbiAa bAhiraM / NeUNa vArapAleNa, aNumaiM Thio tahiM // 53 // AgayaM taM ya daTThaNa, tayA duvArapAlago / vaMdei ya namasei, bhattibbharahieNa taM // 54 // labhrUNa saMthavaM tesiM, so ya pasaNNamANaso / cittasArahiNo pAse, gaMtUNa se Niveyae // 55 // kaMkhIa daMsaNaM jassa, bhavANa saMpayaM iha / so iha Agao sAmI, kesINAmeNa vissuo // 56 // soccA duvArapAleNa, kesIsAmissa AgaI / labhrUNa sArahI moaM, takkhaNaM tattha Agao // 57 // vaMdiUNa ya bhattIe, bollei vayaNaM iNaM / labhrUNa daMsaNaM tujjha, dhaNNo mhi saMpayaM ahaM // 58 // soUNa kesisAmINa, AgamaNaM jaNA tayA / ahamahamiAe ya, AgameMti tahiM duaM // 59 // visAlaM parisaM taM ya, kesI mANavatArago / pAvayaNaM5 suNAvei, pAvamaliNahAragaM // 60 // pavayaNaM suNeUNa, jaNA gihaM tayA gayA / citto tesiM ya pAsammi, AgaMtUNa Niveyae // 61 // bhUvo ahammio majjha, paesINAmadhArago / jai bhavaM ya taM dhamma, suNAvejja iNaM tayA // 62 // . hohii pauro lAho, vissAso tti ya mANase / cittassa vayaNaM socA, kesI imaM ya sAhai // 63 // (juggaM) (15) pravacanam (ghaj vRddhervA prA.vyA. 8 / 1 / 68) iti sUtreNa pAvayaNaM, pavayaNaM dvau bhavataH / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 50. kezI svAmI ko nivedana kara aura unheM vaMdana kara citra prasannamana se zvetAmbikA nagarI calA gyaa| ___51. kucha dina zrAvastI meM rahakara kezI svAmI ne prasannamana se vihAra kara diyaa| 52. grAmoM meM vihAra karate hue janatAraka kezI svAmI zIghra hI ziSyoM sahita zvetAmbikA nagarI aaye| 53. ve zvetAmbakA nagarI ke bAhara udyAna meM Akara dvArapAla se AjJA lekara vahAM Thahara gye| 54. unako AyA huA dekhakara dvArapAla ne unheM bhaktipUrvaka vaMdana, namaskAra kiyaa| 55. unakA paricaya pAkara vaha prasannamanA citra sArathi ke pAsa AyA aura nivedana kiyaa| 56. Apa jisake darzana cAhate the ve kezI nAma se prasiddha muni yahAM Aye hai| 57. dvArapAla se kezI svAmI kA Agamana sunakara citra prasanna ho vahAM zIghra aayaa| 58. usane bhaktipUrvaka vaMdana kara kahA- Apake darzana pAkara maiM dhanya ho gayA huuN| 59. kezI svAmI kA Agamana sunakara janatA ahaMpUrvikA vahAM zIghra Ane lgii| 60. janatAraka kezI svAmI ne usa vizAla pariSad ko pApamalanAzaka pravacana sunaayaa| 61. pravacana sunakara manuSya apane ghara cale gye| citra ne unake pAsa Akara nivedana kiyA 62-63. merA rAjA pradezI adhArmika hai / yadi Apa use yaha dharma sunAyeM to bahuta lAbha hogA- aisA mana meM vizvAsa hai / citra kA vacana sunakara kezI svAmI ne yaha kahA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso citto ! caUhi ThANehiM, jIvA souM Na pakkalA / kevalibhAsiyaM dhammaM, ii jiNehi sAhiaM // 64 / / jo ArAmagayaM sAhuM, uvassayagayaM ya vA / goyaraggayaNiggaMthaM, Na vaMdai Na pucchai // 65 / / daTThaNa samaNaM jo ya, AvarittANa appagaM / gamei aNNamaggeNa, dhammaM souM Na paccalo // 66 ||(juggN) paesIbhUvaI tujjha, sAhUNa savihaM vi No Agamei Na vaMdei, kahaM dhammaM suNehii // 67 // kesIsAmINa soUNa, iNaM ya vayaNaM tayA / / citto Niveyae itthaM, bhavANa savihe tayA // 68 // ANeuM taM kuNehAmi, payattaM bahulaM ahaM / jai bhavANa abbhAsaM, Agamehii so tayA // 69 // suNAvehii kiM dhammaM, kevalibhAsiyaM bhavaM / cittassa vayaNaM soccA, kesIsAmI cavei NaM // 70 // (tIhiM visesagaM) davvaM khettaM ya kAlaM ya, bhAvaM daTThaNa haM tayA / suNAvissaM sudhammaM taM, citto ! NAI ya saMsao // 71 // kesIsAmissa soUNa, citto iNaM vayaM tayA / vaMdiUNa NiaM ThANaM, gao paMphullamANaso // 72 // bIo saggo samatto Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 64. citra ! cAra kAraNoM se jIva kevalibhASita dharma sunane meM samartha nahIM hai- aisA jinezvara devoM ne kahA hai| 65-66. jo ArAmagata (udyAna meM Aye hue), upAzraya gata aura gocarI ke lie gaye hue zramaNa ko na vaMdana karatA hai, na pUchatA hai tathA jo zramaNa ko dekhakara apane ko chipAkara anya mArga se jAtA hai, vaha dharma sunane meM samartha nahIM hai| 67. tumhArA rAjA pradezI sAdhuoM ke pAsa na AtA hai, na vaMdana karatA hai taba dharma kaise sunegA? 68-69-70. kezI svAmI ke isa vacana ko sunakara citra sArathi ne nivedana kiyA- maiM Apake pAsa use lAne ke lie bahuta prayatna kruNgaa| yadi vaha Apake pAsa Aye taba kyA Apa use kevalibhASita dharma sunAyeMge ? citra ke vacana sunakara kezI svAmI ne yaha kahA 71.citra ! maiM dravya, kSetra, kAla, bhAva ko dekhakara use dharma sunAUMgA, isameM saMzaya nahIM hai| 72. kezI svAmI ke isa vacana ko sunakara citra vaMdana kara prasannamanA apane sthAna para A gyaa| dvitIya sarga samApta Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso taio saggo bhUvo' jahA hoi kumaggagAmI, tayA payANaM ya duhaM ya dei / bhUvo jahA hoi sumaggagAmI, tayA payANaM ya suhaM ya dei // 1 // bhUvo sayA dhammarayo huvejjA, kahaMti itthaM vibuhA maNussA / kAuM paesiM NivaiM sudhammi, kuNei ceTuM ya ao ya citto // 2 // sAhei Agamma Nivassa pAse, uvANaye saMpai AgayA ya / cattAri kaMboayA ya AsA, kuNejja tesiM ya bhavaM parikkhaM // 3 // cittassa itthaM vayaNaM Nisamma, kahei bhUvo turagA rahammi / NeUNa sigghaM iha AgamajjA, vaejja aNNattha tao ya pacchA // 4 // soUNa bhUvassa imaM ya vANiM, tayANi citto gamiUNa jhatti / ANei AsA ya rahammi juttA, Nivassa pAsammi cavei gaMtuM // 5 // bhUvo tayANi huviUNa dutti, vihUsiyaMgo ira teNa saddhiM / ThAUNa tassi ya rahe gamei, Niassa daMgassa tayANi bAhiM // 6 // sImAa dUraM pauraM gayA te, jayA tayANiM NivaI ya taMto / hoUNa cittaM pisuNei itthaM, kuNejja kutthAvi duyaM visAmaM // 7 // soUNa vANiM Nivaissa citto, rahaM parAvattia Agamei / bhUvassa ujjANamaNoramammi, miaMkie jhatti vaNammi so ya // 8 // ThAUNa bAhiM ya rahaM ya tassa, Niveyae NaM Nivaissa citto / puSphovaveyaM iNamatthi amhaM, Nivo ! vaNaM bho ! hu miyAiNAmaM // 9 // vIsAmamatyeva bhavaM kuNittA, kuNeu dUraM ya taNUa kheyaM / attheva vAhANa' samaM samatthaM, huvejja dUraM ti ya bhAvaNA me // 10 // soccANa cittassa imaM ya vANiM, Nivo tayANiM urarIkuNei / heTuM rahA oariUNa so ya, samaM ya oNei NiaM hayANaM // 11 // bhUvassa diDhei ya tayA paDei, vaNe ThiANa muNINa ubbhaM / ciMtei cittammi ime jaDA ke, kuNeti kiM saMpai attha kajjaM // 12 // (1) upajAti chaMda (2) vajet (3) azvAnAm Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esIcariyaM 92 tRtIya sarga 1. rAjA jaba kumArgamAgI hotA hai taba vaha prajA ko duHkha detA hai / rAjA jaba satpathagAmI hotA hai taba prajA ko sukha detA hai / 2. rAjA ko sadA dharmarata honA cAhie-- aisA jJAniyoM ne kahA hai / ata: rAjA pradezIko dhArmika banAne ke lie citra ceSTA karane lagA / 3. usane rAjA ke pAsa Akara kahA - bheMTa meM cAra kaMbojIya ghor3e Aye hue haiM / Apa unakI parIkSA kareM / 4. citra kA vacana sunakara rAjA ne kahA- ghor3oM ko ratha meM jutA kara zIghra yahA~ Ao / tatpazcAt anyatra jAnA / 5. rAjA kI yaha vANI sunakara citra jAkara ke zIghra ratha meM juTe hue ghor3oM rAjA ke pAsa lAyA aura calane ke lie kahA / 6. rAjA zIghra hI vibhUSita hokara usake sAtha ratha meM baiThakara apane nagara ke bAhara gayA / 7. jaba ve sImA se bahuta dUra cale gaye taba rAjA ne klAnta hokara citra ko kahA-- zIghra kahIM bhI vizrAma karo / 8. rAjA kI vANI sunakara citra ratha ko ghumA kara rAjA ke manorama udyAna vAle mRgavana meM AtA hai / 9. ratha ko usake bAhara ThaharA kara citra ne rAjA se nivedana kiyA- rAjan ! yaha hamArA puSpita mRgavana hai / 10. Apa yahIM hI vizrAma kareM aura zIghra hI zarIra kI khinnatA ko dUra kareM / yahIM hI ghor3oM kI klAnti dUra ho- yahI merI bhAvanA hai| 11. citra kI yaha vANI sunakara rAjA ne use svIkAra kara liyA / vaha ratha se nIce utara kara apanA aura ghor3oM kA zrama ( klAnti) dUra karane lagA / 12. taba rAjA kI dRSTi vana meM sthita muniyoM ke Upara pdd'ii| vaha mana meM socane lagA. ye 'jar3a kauna haiM ? yahA~ kyA kArya karate hai ? Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso pucchei cittaM NivaI sacittaM, jaDA ime ke ihaI kareMti / sAhei citto vasuhAvanaM ya, ime muNI NANamayA ya saMti // 13 // maNNeti jIvaM ya sarIrabhinnaM, surAlayaM te NirayAlayaM ya 1 soUNa bhUvo ya imaM ya vattaM, Niassa siddhaMtavilomarUvaM // 14 // sAhei cittaM savihaM ya tesiM, gamejja caccaM kuNihAmi teNa / jIvo kahiM dissai kAryabhanne, surAlayo No NirayaM ya NAI // 15 // UNa bhUvaM ya samAgamei, tayANi citto ira kesapAse / pucchei kesi NivaI ya jIvaM, sarIrabhinnaM ya muNesi kiM tuM soUNa bhUvassa iNaM ya paNhaM, kahei kesI vijayaM viNA tuM pucchei paNhaM ya ao ya tujjha, Na vijjae pucchaNajuggayA ya daTThUNa amhaM hiayammi tujjhaM, samAgayaM kiM NaNu citaNaM NaM ke saMti mUDhA ya jaDA ime ya, kuNeMti khAeMti ihaM ya kiM ya soUNa itthaM NiaguttabhAvA, tayANi sAhei Nivo paesI majjhaM viArA ya kahaM ya NAyA, tumAi cittaM hiayammi majjha // 16 // / 93 kiM kiM vi NANaM ya visiTTharUvaM, tuhaM samIvaM ahuNA ya asthi majjhaM ya bhAvA ya suguttarUvA, jao ya NAyA tumae iyANi soUNa bhUvassa imaM ya vANi, kahei kesI visi majjhaM samIve cauro ya NANA, maI suyohI maNapajjavo ya soUNa bhUvo pisuNei kesi, taNU ya appAu ya asthi bhinnA itthaM bhayaM kiM ya bhavANa atthi, samatthi ' ce majjha suNejja vattaM payANa dAhI sayayaM duhaM so / // 17 // / // 18 // / // 19 // (4) sAzcaryam (5) samasti (6) adAt I // 20 // / me ajja Asi ahammio ya, laddhUNa kAlaM NirayaM gao so, mayANurUvaM ya bhavANa ihi // 23 // kaMto ahaM tassa sayA ya Asi, ihaM samAgamma kahejja itthaM / pAvaM kaDaM handi bahuM mamAi, ao gao haM NirayaM iyANi // 24 // pAvaM tumaM Nattua ! No kuNejjA, tayANi maNNejja mayaM bhavANaM / NAI paraM attha samAgao so, ao viAraM sudinaM ya majjhaM // 25 // appA sarIrAu Na atthi bhinno, kaheMti bhinnaM vilasaMti mUDhA / soUNa bhUvassa iNaM viAraM, cavei kesI ya vibohiuM NaM // 26 // (tIhiM visesagaM) // 21 // / // 22 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * paesIcariyaM 94 13. rAjA ne vismayapUrvaka citra ko pUchA- ye jar3a kauna haiM ? yahA~ kyA karate haiM ? citra ne kahA- ye muni jJAnasaMpanna haiM / 1 14-15. ye jIva ko zarIra se bhinna mAnate haiM / ye svarga aura naraka ko bhI mAnate haiM / apane siddhAnta ke pratikUla isa bAta ko sunakara rAjA ne citra ko kahA--- unake pAsa calo / unase carcA kruNgaa| jIva zarIra se bhinna kahA~, kaise dikhAI detA hai ? svarga aura naraka bhI nahIM haiM / T 16. rAjA ko lekara citra kezI svAmI ke pAsa AyA / rAjA ne kezI svAmI se pUchA- kyA Apa jIva ko zarIra se bhinna mAnate haiM ? 17. rAjA kA yaha prazna sunakara kezI svAmI ne kahA- tuma vinaya kiye binA pUchate ho / ata: tumhAre meM pUchane kI yogyatA nahIM hai / 18. hameM dekhakara kyA tumhAre mana meM yaha ciMtana nahIM AyA ki ye jar3a, mUDha kauna haiM ? yahA~ kyA karate haiM, kyA khAte haiM ? 19. isa prakAra apane gupta bhAvoM ko sunakara rAjA pradezI ne kahA- Apane mere vicAra kaise jAna liye ? 20. kyA Apake pAsa abhI koI viziSTa jJAna hai jisase Apane mere sugupta vicAroM ko jAna liyA ? 21 rAjA kI isa vANI sunakara viziSTajJAnI kezI svAmI ne kahA- mere pAsa cAra jJAna haiM- mati, zruta, avadhi aura manaH paryava / - 22 yaha sunakara rAjA ne kezI svAmI ko kahA- kyA ApakA yaha mata hai ki zarIra AtmA se bhinna hai ? yadi hai to merI bAta sune / 23 merA dAdA adhArmika thA / vaha prajA ko sadA duHkha detA thA / Apake matAnusAra vaha mara kara abhI naraka gayA hai| 24-25-26 maiM sadA usakA priya thA / yadi vaha yahAM Akara isa prakAra kaheM- maiMne bahuta pApa kiye the ata: abhI naraka gayA hU~ / pautra ! tuma pApa mata karanA / taba maiM Apake mata ko mAna lUM / kiMtu vaha yahAM nahIM AyA, ata: merA vicAra sudRr3ha hai ki AtmA zarIra se bhinna nahIM hai| jo bhinna kahate haiM ve mUDha haiN| rAjA ke isa " vicAra ko sunakara pratibodha dene ke lie kezI svAmI ne yaha kahA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso // 27 // 1 tujhaM ya rANI samaM iyANi, bhuMjejja bhogA maNuo ya ko vi / DaMDaM tayA dAhisi kiM tumaM te, lavei bhUvo suNiUNa NaM ya bhuMjei bhogA maNuo ya jo ya, mahaM ya rANIa samaM iyANi hatthANi pAyANi ya chiMdiUNa, duyaM ya sUlIa ya taM valittA jIveNa hINaM kuNihAmi taM ya, paro ya DaMDo aNa atthi ko vi DaMDejja bhUvo ya kukammakAri, payA lahejjA ya jao ya sikkhaM // 28 // / // 29 // soUNa bhUvassa imaM ya vANi, kahei kesI samaNo tayANi he rAya ! so tuM jai NaM lavejjA, mahaM ya dejjA samayaM ya kiMci gaMtUNa gehammi jao ya dutti, cavemi itthaM NiagA maNussA kammaM kaDaM hA ! mamae ya itthaM, jao NiveNaM ira DaMDio haM eArisaM No ya kayAi kammaM, kuNejja, tubbhe ii maMtaNA me kiM taM tumaM dekhi tayANi kAlaM, NiaM ya gehaM gamiuM ya bhUva! soccANa kesissa imaM ya vANi, kahei bhUvo ahayaM kayAi dAhaM tayANi samayaM Na kiMci, gihaM ya gaMtuM NiagaM ya taM ya / // 32 // I (7) nAraka: (8) narakarUpakAnAm (juggaM) / // 33 // / NaM ya maMtU vihio ya majjha, sa daMDaNijjo ya ao ya asthi kAyavvameyaM paDhamaM Nivassa, padejja pAvINa sayAM ya DaMDaM // 34 // bhUvassa itthaM vayaNaM Nisamma, cavei kesI paDibohamANo / laTTho yA Asisa - piAmahassa, tumaM ya NUNaM aNa kA vi saMkA // 35 // laddhUNa maccuM NirayaM gao so, mayANurUvaM vamphei so AgamiuM ya attha, paraM Na so NeUNa cattAri ya kAraNAI, daTThUNa pIlaM ira NArayassa, kammANa N No duggairUvagANa, huvei NAso ira jAva tasa No Auso se Narayassa jAva, khayo paesI ! ya huvei tAva // 38 // Na NArao duhaM ya attha samAgame tatthaTThasurehi pappa 1 ahuNA ya amhaM AgamiuM samattho // 30 // / // 31 // / // 36 // / // 37 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 27. koI manuSya tumhArI rAnI ke sAtha bhoga bhogeM to tuma use kyA daMDa doge? yaha sunakara rAjA ne kahA 28-29. jo merI rAnI ke sAtha abhI bhoga bhoge to maiM usake hAtha, paira ko kATa kara, zUlI para car3hAkara use jIva zUnya kara dUMgA / dUsarA koI bhI daMDa nahIM hai / rAjA ko kukarma karane vAloM ko daMDa denA cAhie jisase prajA zikSA prApta kreN| 30. rAjA kI vANI sunakara kezI zramaNa ne kahA- rAjan ! yadi vaha tumheM kahe, mujhe kucha samaya deN| 31. jisase maiM ghara jAkara zIghra hI apane svajanoM ko yaha kaha dUM ki maiMne isa prakAra kA kArya kiyA hai jisase rAjA ne mujhe daMDita kiyA hai| 32. tuma loga aisA kArya kabhI nahIM krnaa| yaha merI maMtraNA hai / rAjan ! kyA tuma use ghara jAne ke lie samaya doge ? 33. kezI svAmI kI vANI sunakara rAjA ne kahA- maiM kabhI bhI use apane ghara jAne ke lie samaya nahIM duuNgaa| 34. usane merA aparAdha kiyA hai ata: vaha daMDanIya hai / rAjA kA yaha prathama kartavya hai ki vaha pApI ko sadA daMDa deN| 35. rAjA kA vacana sunakara pratibodha dete hue kezI svAmI ne kahA- tuma apane pitAmaha ke priya the isameM koI bhI zaMkA nahIM hai| 36. hamAre matAnusAra vaha mRtyu ko prApta kara naraka gayA hai / vaha yahAM AnA cAhatA hai para Ane ke lie samartha nahIM hai| 37-38. cAra kAraNoM se nArakI jIva yahAM nahIM AtA hai-- (1) nArakI jIvoM kI pIr3A ko dekhakara (2) tatrastha devoM (paramAdhArmikoM) dvArA duHkha pAne para (3) jaba taka usake narakagatirUpa karmoM kA nAza nahIM hotA (4) jaba taka narakAyuSya kSaya nahIM hotaa| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso soUNa kesissa ya juttipuvvaM, vayaM tayANiM NivaI kahei / / NeUNa heUNi ime pareA, Na attha ce AgamiuM samatthA // 39 // tayANi vattaM avaraM suNejjA, jao mayaM sijjhai majjha samma / majhaM sayA Asi piAmahI ya, sudhammalINA mai NehapuNNA // 40 // kAlaM lahittANa divaM gayA sA, mayANurUveNa bhavANa dANiM / . Agamma sA attha kahejja maM ce, sudhammalINo huva Nattuo ! tuM // 41 // dhammo ya tANaM maNuANa atthi, lahei dhammI sugaiM ya attha / dhammappahAveNa mae paladdho, surAlayo saMpai potta ! sakkhaM // 42 // ArAhaNijjo tumae vi dhammo, mahaM imA atthi ya peraNA ya / vIo ya kAlo pauro ya tAe, maiM gayAe Na paraM samAA // 43 // jAo daDho majjha ao viAro, taNUa attA aNa attha bhinno / soUNa bhUvassa imaM ya vANiM, kahei kesI paDibohamANo // 44 // devAlaye taM ya gamejja bhUva !, kayAi sajjo huviUNa jhatti / ego maNusso pisuNejja itthaM, purIsagehammi Thio tumaM ya // 45 // pAsammi majjhaM saI AgamejjA, tumaM ya ciTThajja ya kiMci kAlaM / kiM tuM tayA ciTThihise ya tattha, cavei bhUvo aNa haM kayAi // 46 // (jugga) pucchei kesI aNa jANaheDaM, kahei bhUvo maliNaM ya ThANaM / soccANa bhUvassa imaM ya vANiM, cavei kesI paDibohamANo // 47 // mac, laheUNa piAmahI te, divaM gayA majjha mayANurUvaM / NeUNa cattAri ya kAraNAI, Na paccalo AgamiuM supavvo // 48 // bIyANi tAiM ya imANi saMti, tumaM suNejjA avahANacitto / hoUNa giddho tiasANa bhoge, suro tayANiM NavajAyago ya // 49 // vamphei NAI maNuANa bhogA, ao Na so attha samAgamei / giddho jayA hoi surANa bhoge, suro NavINo ya tayANi tassa // 50 // Neho maNussA pai hoi NaTTho, ao Na so attha samAgamei / devANa bhoge huviUNa giddho, suro tayANiM NavajAyago ya // 51 // (9) nArakA: (10) sakRt Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 98 39-40. kezI svAmI ke yuktipUrvaka vacana ko sunakara rAjA ne kahA- yadi ina kAraNoM ko lekara nArakI yahAM Ane ke lie samartha nahIM hai taba merI dUsarI bAta suneM jisase merA mata acchI taraha siddha hogA / merI dAdI sadA dharma meM lIna rahatI thii| vaha mere prati snehila thI / 41. Apake matAnusAra vaha mara kara devaloka gaI hai / yadi vaha Akara mujhe kahe - pautra ! tuma dharmalIna bano / 42. dharma manuSyoM kA trANa hai / dharmI vyakti sugati ko prApta karatA hai / dharma ke prabhAva se maiMne sAkSAt devaloka ko prApta kiyA hai / 43. tuma bhI dharma kI ArAdhanA karo, yaha merI preraNA hai / usako mRtyu prApta bahuta samaya bIta gayA lekina vaha AI nahIM / 44. ata: merA vicAra dRDha ho gayA ki zarIra se AtmA bhinna nahIM hai / rAjA kI yaha vANI sunakara kezI svAmI ne pratibodha dete hue kahA 45. rAjan ! kabhI tuma sajjita hokara mandira jAo / taba zaucAlaya meM sthita eka vyaktiM tumheM isa prakAra kahe 46. eka bAra mere pAsa meM Ao aura kucha samaya Thaharo / kyA tuma vahAM Thaharoge ? rAjAne kahA - kabhI nahIM / - 47. kezI svAmI ne nahIM jAne kA kAraNa pUchA / taba rAjA ne kahA- vaha sthAna apavitra hai / rAjA kI vANI sunakara pratibodha dete hue kezI svAmI ne kahA48. mere matAnusAra tumhArI dAdI mRtyu ko prApta kara svarga gaI hai / cAra kAraNoM ko lekara deva yahAM Ane ke lie samartha nahIM haiM / 49-54. tuma sAvadhAna hokara ina kAraNoM ko suno - (1) navajAta deva daivika bhogoM meM Asakta hokara manuSya ke bhogoM ko nahIM cAhatA hai / ata: vaha yahAM nahIM AtA hai / (2) navajAta deva jaba daivika bhogoM meM Asakta ho jAtA hai taba unakA manuSyoM ke prati sneha naSTa ho jAtA hai / ata: vaha yahAM nahIM AtA hai / (3) navajAta deva daivikabhogoM meM gRddha hokara muhUrta bAda yahAM Ane kA ciMtana karatA hai para Ane meM samartha nahIM hotA hai| utane kAla meM usake sabhI priyajana mRtyu ko prApta ho jAte hai ata: vaha yahAM AnA nahIM caahtaa| kyoMki binA kAraNa ke kArya nahIM hotA / (4) navajAta deva daivika bhogoM meM jaba gRddha ho jAtA hai taba vaha manuSya loka se kutsita gaMdha kA anubhava karatA hai / rAjan ! ina cAra kAraNoM se deva yahAM Ane samartha nahIM hai / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso ciMtei so AgamiuM ya attha, muhattapacchA Na paraM samatthA / tittiakAlammi piA maNussA, gati mac, ira tassa savve // 52 // No hoi AgaMtumaNo ihaM so, viNA ya bIyaM Na huvei kajjaM / giddho jayA hoi sarANa bhoge, sUro tayANiM NavajAyago ya // 53 // gaMdhaM tayANiM aNuhoi so ya, maNussaloeNa bahuM ya kucchiyaM / NeUNa bIyANi imANi rAya !, suro ihaM AgamiuM Na sakko // 54 // (chahivisesaga) micchA ao No mamae viAro, taNUa jIvo ira atthi bhinno / soUNa kesissa imaM ya vattaM, puNo vi itthaM NivaI kahei // 55 // haM egayA rAyasahAa Asi, aNegamaccehi samaM Thio hu / NeUNa egaM ya tayANi theNaM, samAgao me purarakkhago ya // 56 // daTThaNa maMtuM pauraM ya tassa, mae tayA jIviameva taM ya / egammi kuMDammi ya pADiUNa, kayaM muhaM se pihiyaM ya jhatti // 57 // kAUNa baddhA vivarA ya tassa, aomayeNaM ya raseNa tattha / maccA aNege mai ThAviUNa, gao Niye haM NivamaMdirammi // 58 // - vIA aNege divasA tayANiM, puNo ahaM tattha samAgao ya / ugghADio me ya jayA ya kuMDo, mayo paladdho ya tayANi dassU // 59 // paraM Na kuMDassa ya kiM vi chidaM, samAgayaM diTThipahammi majjha / jIvo sarIrA jai hojja bhinno, tayANi bAhiM gamaNe ya tassa // 60 // kuMDassa YNaM vivaraM ya hojjA, paraMNa hUaM NihAliyaM me / jIvo sarIrA aNa atthi bhinno, iNaM mayaM me sudiDhaM payAyaM // 61 // ___(jugga) soUNa itthaM vayaNaM Nivassa, kahei kesI samaNo ya taM NaM / diTuM tae kUDagihaM ya kiM ya, Nivo tayA 'Ama'11 ya vajjarei // 62 // kesI tayANi paDibohamANo, cavei bhUvaM ya imaM ya vANiM / ThAUNa macco jai kUDagehe, suguttavAre ya NichiDDage2 ya // 63 // vAei bheriM ya tayANi bAhiM, gamei sadaM kira tassa kiM ya / soUNa kesissa imaM vayaM ya, kahei bhUvo ya gamei bAhiM // 64 // (jugga) (10) mayA / (11) Ama amyupagame (prA. 8 / 2 / 177) / (12) nishchidrke| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 100 55. ata: zarIra se jIva bhinna hai yaha merA vicAra mithyA nahIM hai / kezI svAmI kI yaha bAta sunakara rAjA ne puna: isa prakAra kahA 56. eka bAra maiM rAjasabhA meM aneka logoM ke sAtha baiThA thaa| taba merA nagararakSaka eka cora ko lekara aayaa| 57. usake pracura aparAdha ko dekhakara maiMne jIvita hI usako eka kuMDa meM girA kara usake (kuMDa ke) muMha ko zIghra Dhaka diyaa| 58.lohamaya rasa se usake chedoM ko baMda kara, aneka logoM ko vahAM sthApita kara maiM apane rAjamahala meM calA gyaa| 59. aneka dina bIta gaye / maiM puna: vahAM aayaa| maiMne kuMDa ko kholA / taba maiMne cora ko mRta paayaa| 60-61. lekina kuMDa ke koI bhI chidra mere dRggocara nahIM huaa| yadi jIva zarIra se bhinna hotA to jIva ke bAhara jAne para kuMDa ke cheda ho jaataa| kiMtu maiMne dekhA- nahIM huaa| taba merA yaha mata sudRDha ho gayA ki jIva zarIra se bhinna nahIM 62. rAjA kA yaha vacana sunakara kezI zramaNa ne kahA- kyA tumane kUTagRha dekhA hai| rAjA ne kahA- haaN| 63-64. taba kezI svAmI ne pratibodha dete hue rAjA se kahA- yadi koI vyakti sugupta dvAra vAle aura chidrarahita kUTagRha meM sthita hokara bherI bajAye to kyA usakA zabda bAhara jAtA hai ? kezI svAmI ke isa vacana ko sunakara rAjA ne kahA- hAM, bAhara jAtA hai| Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 pAiyapaccUso pucchei kesI vivaraM tayANiM, huvei kiM kUDagihassa tassa / sAhei bhUvo aNa hoi tassa, cavei kesI ya tayANi taM ya // 65 // chidaM viNA bhUva ! jahA ya bAhiM, gamei bherIa ravaM ya jhatti / jIvo tahA appaDiNAsajANo, pahU ya gaMtuM ya asesaloe // 66 // bhettUNa ahiM puDhaviM silaM ya, ao kuNejjA ira paccao taM jIvo sarIrAu ya atthi bhinno, kayAi so atthi Na egarUvo // 67 // (jugga) soUNa kesissa vayaM ya itthaM, cavei bhUvo avaraM ya vattaM / egayA haM rAyasahAa Asi, aNegamaccehi samaM tayANiM // 68 // ghettUNa egaM kira takkaraM ya, samAgao me purarakkhago ya / daLUNa maMtuM pauraM ya tassa, ayassa kuMDe mamae ya khitto // 69 / / kuMDaM ya sammaM pihiUNa tattha, NioiA4 kei NarA mamAi / ugghADio so mamae tayANiM, jayA aNege divasA vaIA // 70 // kuMDo tayA kIDagasaMkulo ya, NihAlio No vivaraM ya kiM vi / chidaM viNA tattha kahaM ya kIDA, samAgayA acchariyaM ya citte // 71 // daTThaNa kIDA ahayaM ya tattha, viANio" No kira asthi bhinno / jIvo sarIrAu daDhaM mayaM me, Na aNNahA tatthaM kahaM ya kIDA // 72 // soUNa itthaM vayaNaM Nivassa, kahei kesI samaNo ya taM NaM / / dhaMto tae kiM lohamayo ya golo, NihAlio rAya ! kayAi attha // 73 // 'Ama' tti bhUvo pisuNei kesI, tayANi pucchei puNo iNaM taM / kiM hoi so chiddamayo ya golo, jao ya aggI pavisei tammi // 14 // 'NAI' ti bhUvo ya tayA cavei, kahei kesI vayaNaM iNaM taM / / chidaM viNA rAya ! jayA ya vaNhI, riei16 golammi taheva bhUva ! // 75 // jIvo vi savvattha caei gaMtuM, Na kaM vi saMkaM hiayammi kujjA / soUNa kesissa imaM ya vANiM, cavei bhUvo avaraM ya vattaM // 76 / / ___(jugga) ego Naro jAva ayassa bhAraM, cayei voDhuM ira jovvaNammi / voDhuM Na sakko vivahaM sa tAva, jaraM ya laheMUNa paraM ya attha // 77 / / (13) apratinAzayAna: apratihatagati: ityarthaH / (15) vijJAta: (14) niyojitA / (16) pravizati (prvisheria:-praa.vyaa.8|4|183) / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 102 65. kezI svAmI ne pUchA- kyA kUTagRha ke koI chidra hotA hai ? rAjA ne kahA- nhiiN| taba kezI svAmI ne kahA 66-67. rAjan ! jisa prakAra chidra ke binA bherI kA zabda zIghra bAhara calA jAtA hai usI prakAra apratihatagativAlA jIva pahAr3a, pRthvI, zilA kA bhedana kara samasta loka meM jAne meM samartha hai| ata: tuma vizvAsa karo-jIva zarIra se bhinna hai, vaha ekarUpa nahI hai| 68. kezI svAmI ke isa prakAra ke vacana ko sunakara rAjA ne dUsarI bAta kahI / eka bAra maiM rAjasabhA meM aneka manuSyoM ke sAtha thaa| 69. merA nagararakSaka eka cora ko lekara aayaa| usake pracura aparAdha ko dekhakara maiMne use lohe ke kuMDa meM girA diyaa| 70. kuMDa ko acchI taraha Dhaka kara maiMne vahAM kucha vyaktiyoM ko niyukta kara diyaa| jaba aneka dina vyatIta ho gaye taba maiMne use kholaa| 71. maiMne kuMDa ko kIr3oM se saMkula dekhA kiMtu koI chidra dikhAI nahIM diyaa| binA chidra ke vahAM kIr3e kaise A gaye, mere mana meM Azcarya huA ? 72. kIr3oM ko vahAM dekhakara maiMne jAna liyA ki jIva zarIra se bhinna nahIM hai aura yaha merA dRDha mata hai / anyathA vahAM kIr3e kahAM se Ate? 73. rAjA ke isa vacana ko sunakara kezI zramaNa ne kahA- kyA tumane dhaMta lohamaya gole ko dekhA hai| 74. rAjA ne kahA- hAM / kezI svAmI ne puna: pUchA- kyA vaha golA chidramaya hotA hai jisase agni usameM praviSTa hotI hai ? 75-76. rAjA ne kahA- nhiiN| taba kezI svAmI ne kahA- rAjan ! jisa prakAra chidra ke binA bhI agni gole meM praviSTa ho jAtI hai usI prakAra jIva bhI sarvatra jAne ke lie samartha hai / ata: mana meM koI bhI zaMkA mata karo / kezI svAmI kI yaha vANI sunakara rAjA ne dUsarI bAta khii| ____77. eka vyakti yauvanakAla meM jitanA lohe kA bhAra Dhone ke lie samartha hai utanA vaha vRddhAvasthA ko prApta kara Dhone meM samartha nahIM hai| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 pAiyapaccUso jIvo sarIrAu Na atthi bhinno, huvejja ce so ya kahaM Na sakko / sammaM mayaM me ya ao ya atthi, taNUa jIvo ira Natthi bhinno // 78 // soUNa bhUvassa imaM ya vANiM, kahei kesI paDibohamANo / ego ya sippI NavasikkaehiM, cAi voDhuM ira jAva bhAraM // 79 // kiM tAva bhAraM jarasikkaehi, tarei voDhuM NivaI ! sa loe / sAhei bhUvo aNa so samattho, cavei kesI ya tayANi itthaM // 80 // (juggaM) appA sayA hoi ya egarUvo, vauM paraM hoi Na egarUvaM / bAlo vayaTTho ya huvei vuDDo, paraM Na appA ya kayAi hoi // 81 // sattI sarIrassa kayAi vRddhiM, kayAi hANiM ya gamei rAya ! / / bhAraM ya voDhuM purimaM samattho, huvei so ccea puNo asakko // 82 // taM paccaaM bho ! NivaI kuNejjA, taNUa appA ira atthi bhinno / / soUNa kesissa imaM ya vANiM, cavei rAyA puNa taM ya itthaM // 83 // haM egayA rAyasahAa Asi, aNegamaccehi samaM Thio hu / / NeUNa egaM kira takkaraM ya, samAgao me purarakkhago ya // 84 // mANaM tayA tassa ya jIviassa, mae tayA tolia mArio so / pacchA puNo tassa mayassa mANaM, mae puNo haMda ya toliaMya // 85 // mANe tayA tassa Na ko vi bheo, samAgao tattha maye ya jIe / jAyA tayA me sudiDhA ya bhAvA, taNUa attA ira atthi bhinno // 86 // taNUa appA jai hojja bhinno, tayANi mANammi huvejja bheo / bheo ya jAo Na paraM ya kiMci, ao viAro sudiDho ya majhaM // 87 // soUNa bhUvassa imaM ya vANiM, cavei kesI paDibohamANo / cammassa dilai masagaM tae kiM, kayAi kaMpAGka papUriaM ya // 88 // soUNa kesissa imaM ya paNhaM, kahei 'Ama' ti giraM tayANi / / pucchei kesI ya puNo vi itthaM, samIrarikke 8 ua vAupuNNe // 89 // bheo tayA kiM masagappamANe, huvei bhUvo pisuNei NAI kesI tayA taM paDibohamANo, cavei itthaM mahuraM ya vANiM // 90 // (jugga) (17) vAyuprapUritam (18) samIrarikte / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 104 78. yadi jIva zarIra se bhinna hotA to vaha kaise samartha nahIM hotA ? ata: merA mata ThIka hai ki jIva zarIra se bhinna nahIM hai| 79-80. rAjA kI isa vANI ko sunakara kezI svAmI ne pratibodha dete hue kahA- eka zilpI naye chIMkoM se jitanA bhAra Dhone ke lie samartha hai utanA bhAra kyA vaha jIrNa chIMko se Dhone ke lie samartha hai ? rAjA ne kahA- vaha samartha nahIM hai| taba kezI svAmI ne isa prakAra kahA 81. AtmA sadA ekarUpa hotI hai| kiMtu zarIra ekarUpa nahIM hotaa| vaha bAlaka, taruNa aura vRddha hotA hai, para AtmA kabhI nahIM hotii| 82. rAjan ! zarIra kI zakti kabhI bar3ha jAtI hai aura kabhI kama ho jAtI hai| ata: jo vyakti pahale bhAra Dhone meM samartha hotA hai vahI puna: azakta ho jAtA hai| 83. ata: tuma vizvAsa karo ki AtmA zarIra se bhinna hai / kezI svAmI kI isa vANI ko sunakara rAjA ne puna: isa prakAra kahA 84. eka bAra maiM rAjasabhA meM aneka vyaktiyoM ke sAtha baiThA thaa| merA nagara rakSaka eka cora ko lekara aayaa| 85. maiMne usa jIvita cora ke vajana ko tolakara use mAra diyaa| tatpazcAt maiMne mare hue usakA vajana tolaa| 86. jIvita aura mRta avasthA ke vajana meM koI aMtara nahIM aayaa| taba mere vicAra sudRDha ho gaye ki AtmA zarIra se bhinna nahIM hai| 87. yadi AtmA zarIra se bhinna hotI to vajana meM antara hotA para kucha bhI antara nahIM huaa| ata: mere vicAra sudRDha hai| 88.rAjA kI isa vANI ko sunakara kezI svAmI ne pratibodha dete hue kahAkyA tumane vAyu se pUrita camar3e kA mazaka dekhA hai ? 89-90. kezI svAmI kA yaha prazna sunakara rAjA ne kahA- hA~ ! taba kezI svAmI ne puna: isa prakAra pUchA- kyA vAyurahita aura vAyu se paripUrNa mazaka ke vajana meM koI antara hotA hai ? rAjA ne kahA- nahIM / taba kezI svAmI ne usako pratibodha dete hue isa prakAra madhuravANI meM kahA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 pAiyapaccUso appA sayA hoi ya bhAramukko, sayA sarIrassa huvei bhAro / dehaM caittA sa jayA gamei, tayA vi gattassa huvei bhAre // 91 // No aMtaraM kiM vi ao paesI !, maNNejja saccaM kahaNaM ya majjhaM / appA sarIrAu ya atthi bhinno, taNU ya appA aNa atthi ego // 92 // (jugga) soUNa kesissa imaM ya vANiM, kahei rAyA avaraM ya vattaM / . haM egayA rAyasahAa Asi, tayANi egaM gahiUNa dassuM // 93 // majjhaM samIve purarakkhago ya, samAgao so mamae ya diTTho / diTThIa saNhAa paraM Na jIvo, mae tayA tammi NihAlio ya // 94 // (jugga) khaMDA tayA tassa kayA aNege, paraMNa jIvo mamae paladdho / jAo viAro sudiDho tayA me, taNUa appA aNa atthi bhinno // 95 / / soUNa bhUvassa imaM ya vANiM, kahei kesI tumamatthi mUDho / mUDhaM ya sadaM suNiUNa rAyA, gao bahuM acchariaM maNammi // 96 // pucchei kesI ahayaM ya mUDho, kahaM iyANiM ira vijjae ya / soUNa bhUvassa imaM ya paNhaM, kahei kesI vayaNaM imaM ya // 97 // NeUNa aggi havibhAyaNammi, gayA vaNesaM ira egayA ya / / kaTThANi chettuM cauro maNussA, gaye. daviDhe pisuNeti egaM // 98 // kaTThANi NeUNa vaNammi dUraM, vayaM ya vaccAmu ya saMpayaM ya / ThAUNa taM attha kaNejja amhaM, kaye iyANiM asaNaM ya sajjaM // 99 / / vijjhejja aggI ya jayA ya bhAya !, tayANi aggi araNIa kaTThA / NissAriUNaM ya tamaM kaNejjA, kayammi amhaM asaNaM ya dutti // 100 // vottUNa NaM te pagayA daviTuM, vaNammi kaTuM ira NeukAmA / pAceukAmo asaNaM ya pacchA, tayANi uggei20 kisANupatta21 // 101 // datRRNa tattha vijjhavi ya aggi, uvAgao so araNIa kaTThA / dekkhei sammaM pario ya taM ya, paraM tahiM pAsai No ya aggi // 12 // kuvvei kaTThassa aNegakhaMDA, paraM Na pecchei tayANi vahi / ciMtAuro so pagayo tayANiM, pahU Na kAuM asaNaM ao ya // 103 // (19) sUkSmayA / (20) udghATayati (udghaTerugga: 8 / 4 // 33) / (21) agnipAtram / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 106 91-92. AtmA sadA bhAramukta hotI hai| bhAra sadA zarIra kA hotA hai| jaba vaha (AtmA) zarIra ko chor3akara calI jAtI hai taba bhI zarIra ke bhAra meM kucha bhI antara nahIM hotA / ata: pradezI ! mere isa satya kathana ko mAno ki AtmA zarIra se bhinna hai| zarIra aura AtmA eka nahIM hai| 93-94. kezI svAmI kI isa vANI ko sunakara rAjA ne dUsarI bAta khii| eka bAra maiM rAjasabhA meM thaa| taba merA nagararakSaka eka cora ko lekara aayaa| maiMne usako sUkSmadRSTi se dekhaa| kiMtu maiMne usameM jIva nahIM dekhaa| 95. taba maiMne usake aneka Tukar3e kiye para jIva nahIM paayaa| ata: merA vicAra sudRDha ho gayA ki zarIra se AtmA bhinna nahIM hai| 96. rAjA kI isa vANI ko sunakara kezI svAmI ne kahA- tuma mUDha ho| 'mUDha' zabda sunakara rAjA mana meM vismita huaa| 97. rAjA ne kezI svAmI se pUchA- maiM mUDha kaise hU~ ? rAjA ke prazna ko sunakara kezI svAmI ne yaha kahA 98. eka bAra cAra manuSya agnipAtra meM agni lekara vana meM kASTha kATane ke lie gaye / dUra jAne para unhoMne eka ko kahA 99. hama kASTha lAne ke lie vana meM dUra jA rahe haiN| tuma yahIM Thahara kara hamAre lie bhojana taiyAra kro| 100. jaba agni bujha jAye taba araNi-kASTha se agni ko nikAla kara tuma hamAre lie bhojana bnaanaa| 101. yaha kahakara ve kASTha lAne ke icchuka ho vana meM dUra cale gye| tatpazcAt bhojana banAne ke lie usane agnipAtra ko kholaa| 102. usameM agni ko bujhI huI dekhakara vaha araNi-kASTha ke pAsa aayaa| usane use cAroM ora se acchI taraha dekhA / kiMtu use vahAM agni dikhAI nahIM dii| 103. usane araNi-kASTha ke aneka Tukar3e kiye| kiMtu agni nahIM dekhii| taba vaha ciMtAtura ho gayA kyoMki vaha bhojana nahIM banA sakA thaa| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 pAiyapaccUso NeUNa kaTThAi jayA samAA, pare jaNA tattha tayANi te ya / ciMtAuraM taM ya NihAliUNaM, pucchei ciMtAa tayANi bIaM // 104 / / sAhei ciMtAa ya so nimittaM, cavei ego suNiANa taM ya / pahANaM ya kAuM ya gamejja tubbhe, ahaM ya sajjaM asaNaM kuNemi // 105 // (juggaM) vattaM saNeUNa imaM ya tassa, same tayANiM pahANiuM gayA ya / NeUNa pacchA araNIa kaTuM, sarassa kaTTeNa samaM ya so ya // 106 / / saMghassiUNaM agaNiM jaNei, kuNei sajjaM asaNaM ya pacchA / pahANaM kuNeUNaM samAgayA te, jayA tayA acchariaM gayA te // 107 / / bhottUNa savve asaNaM tayANiM, maNammi moaM pauraM gayA te / sAhei pacchA paDhamaM NaraM so, lasesi mUDho ya tumaM ya NUNaM // 108 / / kAUNa kaTTassa bahaM ya khaMDaM, mahei jaM taM ya haAsaNaM ya / itthaM ya aggI ya jaNei kiM ya, kahaM samuppajjai so kahei // 109 // didrutameaM ya saNAviUNa, cavei kesI ya tamaM vi taheva / mUDho paesI ! aNa kA vi saMkA, mahei jIvo ya taNUa khaMDA // 110 // soUNa kesissa ya juttipuvvaM, vayaM tayANiM NivaI kahei / NANI bhavaM atthi thAmavaM ya, cayei23 kiM majjha kare iyANi // 111 // taM24 daMsiuM Amalagavva jIvaM, cavei kesI suNiUNa itthaM / tujhaM samIvaM ya taNANi jAI, huveMti iNhi ira kaMpiAI // 112 / / ko kaMpiAI ya kuNei tAI, suro Naro vA asuro ya ko vi / sAhei bhUvo avaro Na ko vi, karei vAU turiaM imAiM // 113 // (tIhiM visesagaM) pucchei kesI pavaNaM ya ko vi, Naro samattho ya NihAliuM kiM / cavei bhUvo aNa ko vi asthi, jagammi daTuM ahuNA samIraM // 114 // sAhei kesI ahayaM kahaM taM,25 caemi jIvaM ya NihAliuM ya / chammatthamaccA dasavatthujAyaM, sahA Na NAuM NaNu pecchiuM ya // 115 // (23) zaknoti / (25) tvAm / (24) taM vAkyopanyAse / (26) samarthAH / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esIcariya 108 104. jaba dUsare manuSya kASTha lekara vahAM Aye taba unhoMne use ciMtAmagna dekhakara ciMtA kA kAraNa pUchA / 105. usane ciMtA kA hetu batAyA / usako sunakara eka vyakti ne kahAtuma saba snAna karane ke lie jAo / maiM bhojana taiyAra karatA hU~ / 106-107. usakI isa bAta ko sunakara sabhI snAna karane cale gaye / tatpazcAt usane araNi-kASTha ko lekara sara ke kASTha ke sAtha ghisakara agni paidA kI aura bhojana banAyA ! jaba ve snAna karake Aye taba unheM Azcarya huA / 108. bhojana karake ve sabhI mana meM prasanna hue / taba usane prathama vyakti ko kahA - tuma nizcita hI mUDha ho / 109. kASTha ke bahuta Tukar3e karake tuma agni cAhate ho | kyA isa prakAra agni utpanna hotI hai ? agni kaise utpanna hotI hai-- usane batAyA / 110. isa dRSTAnta ko sunAkara kezI svAmI ne kahA- pradezI ! tuma bhI vaise hI mUDha ho, isameM saMdeha nahIM hai / kyoMki tuma zarIra ke Tukar3oM se jIva cAhate ho / 111-112-113. kezI svAmI ke yuktipUrvaka vacana ko sunakara rAjA ne kahA-- Apa jJAnI haiM, zaktimAn haiM, kyA Apa abhI mere hAtha meM AMvale kI taraha jIva ko dikhAne ke lie samartha haiM ? yaha sunakara kezI svAmI ne kahA- tumhAre sAmane jo tRNa kaMpita (hila) ho rahe haiM, unheM kauna kaMpita kara rahA hai ? kyA koI deva, manuSya yA asura kaMpita kara rahA hai ? rAjA ne kahA- dUsarA koI nahIM, kevala vAyu hI kaMpita kara rahA hai / 114. taba kezI svAmI ne pUchA- kyA koI bhI manuSya pavana ko dekhane meM samartha hai ? rAjA ne kahA- saMsAra meM koI bhI pavana ko dekhane meM samartha nahIM hai / 115. kezI svAmI ne kahA-- taba maiM kaise tumheM jIva ko dikhAne meM samartha ho sakatA hU~ ? chadmastha vyakti daza vastuoM ko dekhane ke lie sakSama nahIM haiM / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 pAiyapaccUso dhammatthikAyaM ya ahamma(tthi) kAyaM, sarIrahINaM ira jIvakAyaM / AgAsarUvaM ira atthikAyaM, taM" poggalaM bho ! paramANurUvaM // 116 // sadaM ya gaMdhaM pavaNaM ya jiNaM taM, ihaM huvissei ya AyaIe / aMtaM kuNissai jo duhassa, muNei No taM chaumatthamacco // 117 // soUNa kesissa ya juttipuvvaM, vayaM puNo pucchai bhUvaI NaM / jIvo sariccho ya huvei kiM ya, gayassa kuMthussa sayA ya doNhaM // 118 // sAhei 'Ama' tti tayANi kesI, puNo ya pucchei Nivo ya itthaM / kiM appakammo kiriyAMa appo, taNU ya kaMtI NaNu appaDDI // 119 // UsAsanIsAsataNU huvei, gayeNa kuMthU ira appabhoI / sAhei 'Ama' tti tayANi kesI, puNo ya pucchei Nivo ya itthaM // 120 // kiM kuMthuNA hoi gayo ya loe, anappakammo ya anappakaMtI / UsAsanIsAsavahuttarUvo, anappaiDDhI ya anappabhoI // 121 // hojjA gurU kiM kiriyAsu teNa, Nisamma bhUvassa imaM ya ,paNhaM / sAhei 'Ama' tti samaNo ya kesI, cavei bhUvo ya tayANi taM ya // 122 // dosuM jayA atthi ya aMtaraM ya, tahA kahaM hoi samo ya jIvo / soUNa itthaM Nivaissa paNhaM, kahei kesI vayaNaM iNaM ya // 123 / / rakkhejja ce kUDagihassa majjhe, Naro paIvaM jai ko kayAi / bhAsejja puNNaM ira kUDagehaM, paraM pagAsei Na bAhiraM so // 124 / / egaM ya vatthaM jai tassa unbhaM, pihejja bhAsei tayANi taM ya / bhAsei NAI ira kUDagehaM, bahUhi vatthUhi taheva channo // 125 / / kammodaeNaM ya lahuM mahaM vA, vauM ya baMdhei ya jArisaM ya / jIvassa tassi sayalA paesA, samAhiA hoti tayANi rAya ! // 126 / / eaM kuNejjA NaNu paccaaM taM, taNUa jIvo ira atthi bhinno / soUNa kesissa ya juttipuvvaM, vayaM tayANiM NivaI cavei // 127 / / sAhei samma sayalaM bhavaM ya, paraM kahaM haM sa-mayaM caejjA / egAgiNo majjha mayaM iNaM No, paraMparAe ya kulassa AaM // 128 / / (27) taM vAkyopanyAse / (28) dIpyet / (29) Agatam / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 110 116-117. dharmAstikAya, adharmAstikAya, zarIra rahita jIva, AkAzAstikAya, paramANu pudgala, zabda, gaMdha, vAyu, bhaviSyakAla meM jo jina hogA tathA yaha duHkha kA aMta karegA- chadmastha unheM nahIM jAnatA hai| 118. kezI svAmI ke yuktipUrvaka vacana ko sunakara rAjA ne puna: yaha pUchA- kyA hAthI aura kuMthu donoM kA jIva samAna hotA hai ? 119-120. taba kezI svAmI ne kahA- hA~ ! rAjA ne puna: isa prakAra pUchAkyA hAthI se kuMthu alpakarmA, alpakriyAvAn, alpakAMtivAn, alpaRddhimAn, alpa ucchavAsa ni:zvAsa vAlA tathA alpabhojI hai / kezI svAmI ne kahA- haaN| taba rAjA ne puna: pUchA 121-122. kyA kuMthu se hAthI pracura karmavAlA, pracura kAMtivAlA, bahuta ucchvAsa- nizvAsa vAlA, pracura Rddhi vAlA, pracura bhojana karane vAlA aura mahAkriyA vAlA hai / rAjA ke isa prazna ko sunakara zramaNa kezI ne kahA- hA~ / taba rAjA ne unheM kahA 123. donoM meM jaba aMtara hai taba donoM kA jIva kaise samAna hai ? isa prakAra rAjA kA prazna sunakara kezI svAmI ne yaha kahA 124. yadi koI vyakti kUTagRha ke madhya meM dIpaka rakhe to vaha saMpUrNa kUTagRha ko prakAzita karatA hai kiMtu bAhara prakAza nahIM krtaa| ___ 125-126. yadi use (dIpaka ko) eka yA aneka vastu se Dhaka de to vaha kUTagRha ko prakAzita nahIM krtaa| usI prakAra he rAjan ! karmodaya se choTA yA bar3A jaisA zarIra baMdhatA hai usameM jIva ke samasta pradeza samAhita ho jAte haiN| 127. ata: tuma yaha vizvAsa karo ki jIva zarIra se bhinna hai / kezI svAmI ke yuktipUrvaka vacana ko sunakara rAjA ne kahA-- 128. Apa saba ThIka kahate haiM kiMtu maiM apane mata ko kaise chor3a dUM ? yaha mata mere akele kA nahIM hai kiMtu kula paraMparA se AyA huA hai| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 soUNa bhUvassa sarassaiM NaM, cavei kesI NivaI ya pacchANutAvaM ayabhAravAha - Naravva taM kAhisi attha itthaM aMte pAiyapaccUso 1 // 129 // 1 appaM mayaM No jai tuM caejjA, Nisamma kesissa imaM ya vANi pucchei rAyA ya kahaM ya bhaMte !, kuNIa tAvaM sa bhAravAho // 130 // (juggaM) .30 1 I sAhei kesI cauro maNussA, gayA hiraNNaM viDhave kAmA te kiMci dUraM ya jayA gameMti, laheMti lohassa khaniM tayANi // 131 // icchANurUvaM ira giNhiUNa, ayaM ? jayA te purao gayA ya taMbassa khANi ya tayA lahIa, kuNIa daTTUNa viArameyaM loheNa taMbassa bahuM ya mullaM, ao ya geNhejja ya taM iyANi lohaM caittANa tahiM ya tiNNi, NarA ya geheMti paraMNa ego // 133 // // 132 // I (30) arjayitukAmAH (ajervidavaH- prA. vyA. 8 / 4 / 108) / (31) loham / (32) vinAzakAle / 1 // 134 // ghettU taMbaM kira kiMci dUraM jayA gayA tehi NihAliA ya rupssa khANI bahumullarUvA, NihAliUNaM ya viAriyaM ya taMbAu ruppassa bahuM ya mollaM, ao ya geNhejja ya taM iyANi taMbaM caittANa ya tiNNi tattha, NarA ya geNheMti paraM Na egaM UNa ruppaM kira kiMci dUraM, jayA gayA Nehi NiacchiA ya khANI vasU bahumullavANaM NihAliUNaM ya vicintiaM ya ruppassa mollaM pauraM vasUNaM, ao ya geNhejja yataM iNi NaM ciMtiUNaM caiUNa ruppaM, NarA ya geNheMti ya taM ya tiNNi // 137 // I 1 1 // 135 // // 136 // NIo ya loho maNueNa jeNa, Na so ya gehei vasuM tayANi 1 sAheMti te tiNNi ya gihiuM taM vasuM paraM geha so ya NAI // 138 // 1 // 139 // 1 so aggahaM No NiagaM caei, hiaM vayaM maNNai tesi NAI daTThUNa te tassa ya aggahaM NaM, vicintiaM tehi tayANi itthaM hA ! bhaggahINANa maI huvei, viNAsayAle 2 vivarIyarUvA tassi ya kAle hiayaM vi vANi, paresi te No urarIkurNeti // 140 // itthaM viAraM kuNiUNa te ya, vasUNi ghettUNa samaM ya teNaM Agamma daMge Niagammi gehe, gayA tayANi ya pasaNNacittA // 141 // 1 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esIcariyaM 112 129-130. rAjA kI isa vANI ko sunakara kezI svAmI ne rAjA ko isa prakAra kahA- yadi tuma apanA mata nahIM chor3ege to lohe kA bhAra uThAne vAle manuSya kI taraha aMta meM pazcAttApa karoge / kezI svAmI kI vANI sunakara rAjA ne pUchAbhaMte ! usa loha - bhAra ko uThAne vAle vyakti ne kisa prakAra pazcAttApa kiyA ? 131. kezI svAmI ne kahA-- cAra manuSya dhanArjana ke lie gye| jaba ve kucha dUra gaye taba unhoMne lohe kI khAna prApta kI / 132. icchAnurUpa lohe ko grahaNa kara jaba ve Age gaye taba tAMbe kI khAna prApta kI / usako dekhakara unhoMne yaha vicAra kiyA-- 1 133. lohe se tAMbe kA bahuta mUlya hai ata: abhI use grahaNa karanA cAhie / tIna vyaktiyoM ne lohe ko vahAM chor3akara use le liyaa| kiMtu eka vyakti ne nahIM liyA / 134. tAMbe ko lekara jaba ve kucha dUra gaye taba unhoMne bahumUlyavAn cAMdI kI khAna dekhI / usako dekhakara unhoMne socA 135. tAMbe se cAMdI kA bahuta mUlya hai ata: abhI use grahaNa karanA cAhie / tIna vyaktiyoM ne tAMbe ko vahIM chor3akara use le liyA kiMtu eka vyakti ne nahIM liyA / 136. cAMdI ko lekara jaba ve kucha dUra gaye taba unhoMne ratnoM kI khAna dekhI / use dekhakara unhoMne vicAra kiyA-- 137. cAMdI se ratnoM kA bahuta mUlya hai ataH use lenA caahie| aisA socakara tIna vyaktiyoM ne cAMdI ko chor3akara ratna le liye / 138. jisa vyakti ne lohA liyA thA usane taba ratna nahIM liye| una tInoM ne use ratna lene ke lie kahA kiMtu usane nahIM liyA / 139. vaha na apanA Agraha chor3atA hai aura na hita vacana ko mAnatA hai / usake isa Agraha ko dekhakara taba inhoMne isa prakAra vicAra kiyA-- 140. hA ! bhAgyahIna vyaktiyoM kI vinAza kAla meM buddhi viparIta ho jAtI hai / usa samaya ve dUsaroM kI hitakArI vANI ko bhI svIkAra nahIM karate haiM / 1 141. isa prakAra vicAra karake taba ve ratna lekara usake sAtha nagara meM Akara prasannamanA apane-apane ghara cale gaye / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 pAiyapaccUso kAreMti gehANi maNoharAI, vasUNi te tattha ya vikkiUNaM / appaM ya kAlaM ya suheNa te ya, jati ciMtA aNa kA vi citte // 142 / / vikkei lohaM ayavaM maNusso, paraM Na vittaM pauraM lahei / kavvei kajjaM avaraM tayANiM, samajjiuM so vihavaM vahattaM // 143 / / dadruNa tesiM ya gihANi so ya, kuNei tAvaM Niagammi citte / ciMtei citte jai haM vi NejjA, vasUNi majjhaM vi huvejja gehaM // 144 / / ki hoi tAveNa paraM iyANiM, tahA kuNissesi tumaM vi tAvaM / soUNa kesissa imaM ya vANiM, cavei bhUvo aNa haM kayAi // 145 // se sAriso saMpai No huvissaM, bhavANa pAse suNihAmi dhammaM / itthaM caveUNa samAgao so, samaM ya citteNa sa-maMdirammi // 146 / / (jugga) rANIa patteNa33 samaM ya bIye. diNe sa kesiM ya uvAgao ya / / sAhei kesI NivaiM tayANiM, sudhammarUvaM ira vittharao ya // 147 / / soUNa dhammaM urarIkuNei, Nivo tayANi ya gihatthadhammaM / pacchA ya kesiM NamiUNa so ya, NiaM puri gaMtumaNo huvIa // 148 // sAhei kesI NivaiM paesiM, iNaM tayA sikkhavayaM amullaM / tuM NaTTasAlA vaNasaMDa ikkhU-khalANa vADavva kayAi rAya ! // 149 / / hoUNa puvi ramaNijjarUvo, huvejja pacchA Na aMkatarUvo / pucchei bhUvo ya kahaM ime ya, huveMti pacchA ramaNijjarUvA // 150 // ___ (jugga) soUNa bhavassa imaM ya vANiM, cavei kesI NivaI paesi / vitthArao tesi tayANi heLaM, suNei rAyA avahANacitto // 151 // naTTAikajjaM jai NaTTagehe", huvei sA dissai maMjurUvA / / NamAikajjaM jai No havei26, tayANi sA hoi akaMtarUvA // 152 // ucchraa vADA ira cheyaNAi - kaye sayA hoi ya rammarUvA / No cheyaNAI jai tAa hoi, tayANi sA hoi avaggavA // 153 / / ppphehi pattehi phalehi hoi, vaNaM sayA pesalarUvagaM ya / tehiM viNA taM amaNoramaM ya, havei NaNaM aNa saMsao ya // 154 / / (33) mUryakAntAnAmadheyA rAnI, sUryakAntanAmadheyaH putrH| (34) pacchA + aramaNijjarUvA (3.) vAdo (prA. vyA.-8 1 / 229) iti sUtreNa Ade: nakArasya vikalpena No bhavati / (36) bhuve hoM huva havA: (prA.vyA. 8 / 4 / 10) iti sUtreNa hoi, huvei, havei bhvnti| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 114 142. unhoMne ratnoM ko becakara manohara gRha bnvaaye| ve apanA samaya sukhapUrvaka bitAne lge| unake mana meM koI ciMtA nahIM thii| __143. lohA lene vAle manuSya ne lohe ko becA kiMtu use pracura dhana prApta nahIM huaa| taba dhanArjana ke lie vaha dUsarA kArya karane lgaa| 144. unake gharoM ko dekhakara vaha mana meM antApa karane lagA aura socane lagA-- yadi maiM bhI ratnoM ko le letA to mere bhI ghara ho jaataa| - 145-146. kiMtu aba anutApa karane se kyA? usI prakAra tuma bhI anutApa kroge| kezI svAmI kI yaha vANI sunakara rAjA ne kahA- maiM usake samAna nahIM houuNgaa| meM Apake samIpa meM dharma sunuuNgaa| isa prakAra kahakara vaha citra ke sAtha apane mahala meM A gyaa| 147. dasare dina vaha rAnI (saryakAntA) aura patra (saryakAnta) sahita kezI svAmI ke pAsa AyA / kezI svAmI ne rAjA ko vistAra se dharma kA svarUpa btaayaa| 148. dharma sunakara rAjA ne gRhastha dharma svIkAra kiyaa| tatpazcAt kezI svAmI ko namaskAra kara vaha nagara meM jAne kA icchuka huaa| 149-150. taba kezI svAmI ne rAjA pradezI ko isa prakAra amUlya vacana kahe- rAjan ! tuma nATyazAlA, vanakhaMDa, ikSuvATa, khalavATa (khalihAna) kI taraha pahale ramaNIya hokara aramaNIya mata honaa| rAjA ne pUchA- ye kaise bAda meM aramaNIya hote hai ? 151. rAjA kI vANI sunakara kezI svAmI ne rAjA pradezI ko vistAra se usakA kAraNa btaayaa| 152. yadi nATyagRha meM nATya Adi kArya hote haiM taba vaha ramaNIya dikhAI detI hai| yadi nATya Adi kArya na ho to vaha aramaNIya hotI hai| 153. chedana Adi karane para ikSuvATa suMdara dikhAI detA hai anyathA asuMdara / 154. patra, puSpa aura phaloM se vanakhaMDa manohara lagatA hai / unake binA vaha amanohara lagatA hai- isameM saMzaya nhiiN| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso // 156 // / // 157 // dhaNehi saddhiM ramaNijjarUvo, khalo sayA hoi maNoramo ya / dhaNaM viNA No ruiro huvei, vicittameaM bhuvaNammi atthi // 155 // soUNa kesissa vayaM ya itthaM, kahei bhUvo ahayaM kayAi / hoUNa puvvi ramaNijjarUvo, akaMtarUvo huvihAmi NAI kiccA paesiM sudhammalINaM, kuNei kesI ya tao vihAraM AyAi bhUvo NiamaMdirammi, karei so jAgaraNaM sudhamme daTThUNa rAyaM ya sudhammalINaM, kuNei rANI hiaye viAraM NicvaM ayaM dhammarayo vasei, Na rajjaciMtaM ya karei kiMci bhogA Na bhuMjei mamAi saddhiM kuNei vattaM mamae samaM No eassa kAUNa ao ya ghAyaM, viseNa maMteNa pareNa keNa // 159 // rajjammi puttaM ira ThAviUNa, vasemi sAyaM 37 ahayaM tayANi kAMUNa itthaM ya viciMtaNaM sA, suaM samAhUya kahei savvaM / // 158 // 1 1 // 160 // (jugga) / // 161 // 1 // 162 // 1 // 165 // sAhei itthaM vayaNaM samAyaM kayA parikkhA tuha saMpayaM me 28 kiM kA vi itthI ya kuNei ceTTaM, kayAi haMtuM NiagaM dhavaM ya itthaM kumAraM kahiUNa sA taM duaM ya pesei NiaM ya ThANaM bhUvaM ya haMtuM ya kuNei pacchA, maNammi sA kaM vi joaNaM ya TThUNa velaM ya maNoNuUlaM, gayA saI sA lahu pAgasAlaM melei bhUvassa ya bhoaNammi, visaM tayA sA ira duTThacittA saMsArarUvaM ya vicittameyaM varaM payaM 3 9 deti same vi satthaM pUrei satthaM NiagaM jayA No, pio tayA hA ! apiavva hoi dAUNa bhUvassa ya bhoaNammi, visaM sa - ThANammi samAgayA sA khAei rAyA asaNaM jayA taM visaM ya pADei NiaM bhImA ya pIlA ya huvei tassa, sahei bhUvo samabhAvacitto rANIa ubbhaMNa kuNei rosaM, kayaM iNaM tAa ya bujjhiNaM // 167 / / Agamma so posahamaMdirammi, kuNei so saMtharagaM tayANi hoUNa puvvAbhimuhaM Namei, jiNA ya siddhA samaNaM ya kesiM AloyaNaM so kuNiUNa pacchA, cauvvihaM so asaNaM cAi suddhe bhAve maI lahittA, huvei sohammasuresu devo // 169 // iiio saggo samato 1 pahAvaM // 166 // 1 1 // 168 // 1 (38) mayA / (39) pramukham / 115 ADhAi NAI kumaro tayANi, viArameyaM NiamAarAe ciMtei rANI sa-maNammi itthaM, imo kahejjA NivaI Na savvaM (37) sAtam / 1 // 163 // / // 164 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 116 155. dhAnya ke sAtha khala manorama lagatA hai / usake binA vaha amanorama lagatA hai / yaha saMsAra meM Azcarya hai| 156. kezI svAmI ke isa prakAra ke vacana ko sunakara rAjA ne kahA- maiM pahale ramaNIya hokara aramaNIya nahIM houuNgaa| 157. rAjA pradezI ko dharmalIna banAkara kezI svAmI ne vahAM se vihAra kara diyaa| rAjA apane mahaloM meM A gayA aura dharmajAgaraNA karane lgaa| 158. rAjA ko dharma meM lIna dekhakara rAnI ne mana meM vicAra kiyA-- yaha sadA dharmarata rahatA hai / rAjya kI kucha bhI ciMtA nahIM karatA hai| 159-160. mere sAtha na bhoga bhogatA hai aura na bAta karatA hai| ata: maiM isakI viSa yA kisI maMtra se ghAta karake, putra ko rAjya para sthApita kara sukhapUrvaka rhuuN| isa prakAra citana kara usane putra ko bulAkara saba khaa| 161. kumAra ne apane mAtA ke vicAra ko Adara nahIM diyaa| taba rAnI ne mana meM socA- yaha rAjA ko saba na kaha de| 162. usane kapaTapUrvaka use isa prakAra kahA-- maiMne abhI tumhArI parIkSA kI hai / kyA kabhI koI strI apane pati ko mArane ke lie ceSTA karatI hai ? 163. isa prakAra kahakara usane kumAra ko zIghra apane sthAna para bheja diyaa| tatpazcAt vaha rAjA ko mArane ke lie mana meM yojanA banAne lgii| 164. manonukUla samaya ko dekhakara vaha duSTacittA eka bAra zIghra bhojanazAlA meM gaI aura rAjA ke bhojana meM viSa milA diyaa| 165. saMsAra kA yaha vicitra svarUpa hai ki sabhI svArtha ko pramukhatA dete haiM / jaba apane svArtha kI pUrti nahIM hotI taba priya bhI apriya kI taraha ho jAtA hai| 166. rAjA ke bhojana meM viSa milAkara vaha apane sthAna para calI gii| jaba rAjA ne usa bhojana ko khAyA taba viSa apanA prabhAva girAne lgaa| 167. usake bhaMyakara pIr3A hone lgii| rAjA use samabhAva se sahane lgaa| yaha rAnI kA kRta kArya hai aisA jAnakara bhI usane rAnI ke Upara roSa nahIM kiyaa| 168. pauSadhazAlA meM Akara usane bichaunA kiyA aura pUrvAbhimukha hokara arhanta, siddha aura zramaNakezI ko namaskAra kiyaa| 169. tatpazcAt usane AlocanA karake caturvidha AhAra kA tyAga kara diyaa| zuddhabhAvoM se mRtyu ko prApta kara vaha saudharma devaloka meM devarUpa meM utpanna huaa| tRtIya sarga samApta Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 pAiyapaccUso cauttho saggo soUNa' sUriyAbhadevassa, puvvaM bhavaM peraNappayaM ya / pucchei vIraM AyaIe, bhavaM tayANiM tassa goyamo // 1 // bhottUNa devAyuM caiUNa, tao kuha uvavajjihii eso / soccANaM goyamassa paNhaM, sAhei vihU tayANi itthaM // 2 // ayaM caiUNa devalogA u, jammihii mahAvidehavAse / kule dhaNa-dhaNNAipaDipuNNe, dAsadAsIpasusaMkulammi // 3 // jayA ayaM Agamihii gabbhe, mAyA piyA ya hohii tassa / rayA tayA jiNakahie dhamme, dhamme raI huvei sudaivA // 4 // pacchA jammassa piyarA tassa, cavehiMti samAhUya sayaNA / jayA ayaM samAgao gabbhe, tayA bhe' dhammarayA ya jAyA // 5 // ao assa bAlagassa NAmo, 'daDhapaiNNa' tti iyANi hojjA / savve paDisuNihiMti tayANiM, 'daDhapaiNNa' tti se suhaNAmaM // 6 // paMca dhAI tayANiM kusalA, pAleuM rakkhihiMti piyarA / tANaM susaMrakkhaNammi so ya, vaDDhihii tayA saNi saNiaM // 7 // jayA so aTThavariso hohii, tayA paDhiuM gurUNaM pAse / pesihiti piyarA ya sudakkhA, gIaM NANaM taiyaM NettaM // 8 // paDhihii so gurUNaM samIve, viNaeNa bAvattarikalAo / viNIo cea lahiuM sakko, gurUNaM pAse sayA NANaM // 9 // jayA hohii uvayAmajuggo, piyarA se uvvAhaM kAuM / kuNihiMti tayA pauraM ceTuM, paraM so aNa kAhii vivAhaM // 10 // NAUNa aNiccaM NarajIaM, NAUNa satthamayA maNussA / NAUNa duhappayA ya bhogA, NAUNa dullahaM NarajIaM // 11 // NeuM so jIviassa sAraM, laddhaM avvAbAhaM sAyaM / kAuM kayakammANaM NAsaM, geNhihii tayANi pavvajjaM // 12 // - (jugga) 1. pajjhaTikA chaMda (lakSaNa-isake pratyeka caraNa meM 16 mAtrAeM hotI hai)| 2. vayam / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM caturtha sarga 1. sUryAbhadeva ke preraNAprada pUrvabhava ko sunakara gautama svAmI ne mahAvIra ko usakA AgAmI bhava pUchA / 118 bhagavAn 2. yaha devAyu ko bhogakara vahAM se cyavana kara kahAM utpanna hogA ? gautamasvAmI ke prazna ko sunakara bhagavAn ne taba isa prakAra kahA 3. yaha devaloka se cyavana kara mahAvidehavAsa meM dhana-dhAnyAdi se paripUrNa tathA dAsa, dAsI, pazu se saMkula kula meM utpanna hogA / 4. jaba yaha garbha meM AyegA taba isake mAtA-pitA jinaprajJaptadharma meM rata hoMge / sadbhAgya se hI dharma meM rati hotI hai / 5. . usake janma ke bAda mAtA-pitA svajanoM ko bulAkara kaheMge-- jaba yaha garbha meM AyA taba hama dharma meM rata hue / 6. ata: isa bAlaka kA nAma 'dRDha pratijJa' ho / sabhI usake 'dRDha pratijJa' isa zubha nAma ko svIkAra kreNge| 7. usakA pAlana karane ke lie mAtA-pitA pA~ca kuzala dhAyamAtA rakheMge / unake samyak saMrakSaNa meM vaha zanaiH zanaiH baDhegA / 8. jaba vaha ATha varSa kA hogA taba mAtA-pitA use paDhane ke lie gurU ke pAsa bhejeNge| kyoki jJAna ko tIsarA netra kahA gayA hai| 9. vaha guru ke samIpa bahattara kalAoM ko pddhegaa| kyoMki vinIta vyakti guru ke pAsa meM jJAna prApta kara sakatA hai ? 10. jaba vaha vivAha ke yogya hogA taba mAtA-pitA usakA vivAha karane ke lie bahuta ceSTA kareMge lekina vaha pANigrahaNa nahIM karegA / 11-12. manuSya-jIvana anitya tathA dularbha hai, manuSya svArthapUrNa hai, bhoga duHkha dene vAle haiM aisA jAnakara vaha jIvana kA sAra lene ke lie, mokSa-sa - sukha ko prApta karane ke lie tathA kRta karmoM kA nAza karane ke lie dIkSA grahaNa karegA 1 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAipaccUso pAliya suddhabhAvehi dikkhaM, aMte lahissai visiTThaNANaM / kevalaNANakevaladaMsaNaM, kararehA vva pecchihii loyaM // 13 // jIvA bhavANNavA tAreMto, bhuvaNammi bahuvarisaperaMtaM / viharissai aMte kAUNaM, aNasaNaM so lahehi muttiM // 14 // 199 iha cauttho saggo samatto ijha vimalamuNiNA viraiyaM pajjappabaMdhaM paesIcariyaM samattaM Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paesIcariyaM 120 13. zuddha bhAvoM se dIkSA kA pAlana kara aMta meM vaha viziSTa jJAna-kevala jJAna aura kevala darzana ko prApta kregaa| vaha loka ko hAtha kI rekhA kI taraha dekhegaa| 14. jIvoM ko bhavArNava se pAra karatA huA vaha aneka varSoM taka saMsAra meM viharaNa kregaa| aMta meM anazana kara vaha mokSa ko prApta kregaa| caturtha sarga samApta vimalamuniviracita padyaprabaMdhapradezIcaritra samApta Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 miyAputtacariyaM pAiyapaccUso kathA vastu mRgAputra mRgAgrAma ke kSatriya rAjA vijaya kA putra thaa| usakI mAtA kA nAma mRgAdevI thA / jaba vaha garbha meM AyA taba mRgAdevI ke udara meM bhayaMkara pIDA hone lagI tathA vaha rAjA ko apriya ho gii| rAjA na usake pAsa jAtA aura na usase bAta karatA / eka dina mRgAdevI ke mana meM vicAra AyA-- jaba se yaha garbha mere udara meM AyA hai, taba se rAjA na mere pAsa AtA hai aura na mere se bAta karatA hai / ataH isa garbha ko naSTa kara denA caahie| aisA ciMtana kara usane usa garbha ko naSTa karane ke lie aneka auSadhiyoM kA prayoga kiyaa| kiMtu vaha garbha naSTa nahIM huA / Akhira vaha vimanA ho usa garbha kA vahana karane lagI / nava mAsa pUrNa hone para usane janmAMdha aura janmAMdharUpa vAle eka bAlaka ko janma diyaa| use dekhakara rAnI Dara gii| usane dhAmAtA se kahA- isa bAlaka ko akUrar3I para pheMka do / dhAyamAtA usa bAlaka ko lekara rAjA ke pAsa AI aura bolI- rAjan ! nava mAsa ke bAda rAnI ne isa bAlaka ko janma diyA hai| isake rUpa ko dekhakara usane mujhe ise akUrar3I para pheMkanA kA Adeza diyA hai / aba maiM tumhArI AjJA lene AI hU~ / dhAyamAtA ke mukha se yaha sunakara rAjA rAnI mRgAdevI ke samIpa AyA aura bolA- 'rAnI ! yaha tumhArA prathama garbha hai / ata: tuma isakA guptarUpa se pAlana karo jisase tumhArI bhAvI saMtAneM bhI jIvita rahe / ' rAjA kA kathana svIkAra kara rAnI vimanA ho usa bAlaka ko talagRha meM rakhakara usakA guptarUpa se pAlana karane lagI / usa bAlaka ke zarIra ke aMdara aura bAhara ATha-ATha nAr3iyAM thiiN| do karNachidroM meM, do nayana chidroM meM, do nAsikA chidroM meM aura do hRdaya kI dhamaniyoM meM thIM / usa bAlaka ke zarIra meM garbha se hI bhasma nAmaka vyAdhi thI / vaha jo bhI khAtA vaha zIghra hI pIpa aura rakta pariNata ho jAtA thaa| vaha pIpa aura rudhira nADiyoM meM bAra-bAra bahatA thA / bhasma vyAdhi se pIDita vaha usa pIpa aura rudhira ko khA jAtA thA / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 122 eka bAra zramaNa bhagavAn mahAvIra kA ziSyoM sahita mRgAgrAma meM Agamana huaa| janatA bhagavAn ke darzanArtha jAne lgii| unakI AvAja sunakara eka aMdhe vyakti ne pUchA- ye loga kahA~ jA rahe haiM? kyA koI utsava hai ? taba eka vyakti ne kahA- nagara meM koI mahotsava nahIM hai / zramaNa bhagavAn mahAvIra kA Agamana huA hai / ata: ye loga unake darzanArtha jA rahe haiM / taba vaha bhI bhagavAn ke darzanoM kA utsuka hokara, hAtha meM yaSTi lekara bhagavAn ke samavazaraNa meM A gyaa| bhagavAn ne upasthita janasamUha ko dharmopadeza sunaayaa| pravacana sunakara manuSya apane ghara cale gaye / usa aMdhe vyakti ko dekhakara gaNadhara gautama ne bhagavAn se pUchA- kyA saMsAra meM abhI aisA koI vyakti hai jo janmAMdha tathA janmAMdharUpa hai / bhagavAn ne kahAhAM / gaNadhara gautama ne sAzcarya pUchA- vaha kahAM hai ? bhagavAn ne kahA-- vaha isa mRgAgrAma ke rAjA vijaya kA putra hai / rAnI mRgAdevI usakA guptarUpa se pAlana-poSaNa kara rahI hai| bhagavAn kA kathana sunakara gaNadhara gautama ke mana meM use dekhane kI icchA huii| bhagavAn kI anumati lekara ve rAjA vijaya ke mahaloM meM Aye / rAnI mRgAdevI ne unheM Ate hue dekhaa| vaha unake sammukha gii| unheM bhaktipUrvaka vaMdana kara bhikSA grahaNa karane kI prArthanA kI / taba gaNadhara gautama ne kahA- 'maiM bhikSA lene nahIM AyA hU~, maiM to tumhAre putra ko dekhane AyA hU~ / yaha sunakara mRgAdevI ne mRgAputra ke bAda utpanna tIna putroM ko gaNadhara gautama ke sammukha upasthita kara diyaa| taba gaNadhara gautama ne kahA- maiM inheM dekhane nahIM AyA huuN| maiM to tumhAre jyeSTha putra ko, jo janmAMdha aura janmAMdharUpa hai, use dekhane AyA hU~ tathA jisakA tuma guptarUpa se pAlana kara rahI ho / yaha sunakara mRgAdevI ko Azcarya huaa| usane pUchA- aisA kauna jJAnI vyakti hai jisane merI gupta bAta ko bhI jAna liyaa| taba gaNadhara gautama ne bhagavAn mahAvIra kA nAma batAte hue kahA- pariSad meM eka aMdhe vyakti ko dekhakara maiMne pUchA ki kyA isa saMsAra meM aisA koI vyakti hai jo janmAMdha aura janmAMdharUpa hai| bhagavAn ne tumhAre jyeSTha putra ke viSaya meM batAyA ki vaha janmAMdha aura janmAMdhararUpa hai tathA tuma usakA guptarUpa se pAlana kara rahI ho| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 pAiyapaccUso rAnI mRgAdevI jaba gaNadhara gautama se bAta kara rahI thI taba hI mRgAputra ke bhojana kA samaya ho gyaa| rAnI mRgAdevI ne gaNadhara gautama se kahA- Apa yahIM ThahareM, maiM abhI mRgAputra ko dikhAtI hU~ / aisA kahakara, bhItara jAkara usane vastra badale aura rasoIghara meM jAkara mRgAputra ke lie bhojana liyaa| phira use eka gADI meM rakhakara gaNadhara gautama ke pAsa AI aura bolI- Apa mRgAputra ko dekhane mere sAtha Aye / gaNadhara gautama rAnI ke sAtha bhUmigRha meM aaye| rAnI ne usa bAlaka ko bhojana diyA / vaha Asaktacitta se use khAne lgaa| vaha khAyA huA bhojana rakta aura pIpa meM pariNata ho gyaa| usake bAda usane rakta, pIpa kA vamana kiyA aura puna: usa rakta, pIpa ko khAne lgaa| use dekhakara gaNadhara gautama ke mana meM prazna uThA-- isa bAlaka ne pUrva bhava meM aise kauna se karma kiye haiM jisakA phala bhoga rahA hai ? ve vahAM se puna: bhagavAn mahAvIra ke pAsa aaye| bhagavAn ko vaMdana kara unhoMne apane mAnasika vicAra rkhe| taba bhagavAn ne mRgAputra ke pUrvabhava kA varNana karate hue ekAdi rASTrakUTa kA jIvana prastuta kiyaa| use sunakara gaNadhara gautama ne usake AgAmI bhavoM ke viSaya meM pUchA / taba bhagavAn ne kahA- yaha anekAneka bhava karatA huA aMta meM siddha, buddha, mukta hogaa| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 124 maMgalAyaraNaM jhAUNa mahAvIraM, caramatitthayaraM aNaMtabalajuaM / raemi pAiagirAa, miyAputtaNAmaMkiyaM ya cariyaM // 1 // jIvo lahei dukkhaM, ihaM parattha ya Niakammehi sayA / NidaMsaNaM tassa iNaM, vilasei miyAputtacariyaM // 2 // maMgalAcaraNa 1. maiM anazakti saMpanna, carama tIrthaMkara bhagavAn mahAvIra svAmI kA dhyAna kara prAkRta bhASA meM mRgAputra caritra kI racanA karatA huuN| 2. jIva apane karmoM ke dvArA ihaloka aura paraloka meM sadA duHkha pAtA hai usakA nidarzana yaha mRgAputra caritra hai| (1) AryAchaMda Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 pAiyapaccUso paDhamo saggo . assi jaMbUdIve, ahesi purA egaM NivesaNaM / riddhaM tthimiasamiddhaM, miyaggAmaNAmagaM kaMtaM // 1 // . vasei tahiM bhUvaI, vijayaNAmaMkiyo khattiyarAyA / NIiNNU ya NAyavaM, jaNappio payANa hiyakaMkhI ya // 2 // ahesi tassa ya rANI, guNajuA rUvalAvaNNajuttA ya / bhUvacittANugAmI, miyAdevI miubhAsiNI ya // 3 // egayA sA. payAyA, gunviNI saMtANasuhAbhilAsiNI / vamphei kA Na kaMtA, puttasuhaM ihaiM loammi // 4 // jayA imo ya gabbho, tAe jaTharammi samAgao tayA / / uare paurA pIlA, Nivassa appiA vi ya jAyA // 5 // bhUvo tAe pAsaM, Na samAgamei Na kuNei ya vattaM / daRsNaM imaM ThiI, egayA sA maNammi ciMtei // 6 // gabbhadhAraNassa purimaM, haM ahesi sayA bhUvaiNo piyA / paraM iyANiM bhUvo, me NAmaM vi Na suNiumicchai // 7 // tayA bhoassa vattA, teNa samaM ciTThai sayA daviTuM / savvo ayaM pahAvo, atthi hu gabbhaTThiajIvassa // 8 // ao kAhimi viNAsaM, osahappaoeNa se jIvassa / jamma-purimaM eriso, jo pacchA kiM kuNehii so // 9 // ii ciMtiUNa yassai, osahappaoeNa taM NAsiuM / paraM sa Nassai NAI, asthi subalavaM AukammaM // 10 // tayA hoUNa vimaNA, sA se gabbhassa kuNei pAlaNaM / paDipuNNe NavamAse, sA jammai egaM sukaM // 11 // (2) AryA chaMda / (3) tatra (po hi ha sthA:-prA. vyA. 8 / 2 / 161) / (4) mRgAdevI / (5) asya / (6) yasyati-prayatna karoti / (7) tasya / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 126 prathama sarga 1. isa jaMbUdvIpa meM prAcInakAla meM mRgAgrAma nAmaka eka suMdara nagara thaa| vaha nagara Rddha, stimita aura samRddha thaa| 2.vahAM vijaya nAmaka kSatriya rAjA rahatA thaa| vaha nItijJa, nyAyavAn, janapriya aura prajA kA hitAbhilASI thaa| 3. mRgAdevI usakI rAnI thI / vaha guNasaMpanna, rUpa-lAvaNya yukta, rAjA ke citta kA anugamana karane vAlI aura mRdubhASiNI thii| 4. vaha saMtAna ke sukha ko cAhatI thii| eka bAra vaha garbhavatI huI / isa saMsAra meM kauna strI putra ke sukha ko nahIM cAhatI ? 5. jaba yaha garbha usake udara meM AyA taba usake peTa meM pracura pIr3A huI aura vaha rAjA kI bhI apriya ho gii| 6.rAjA na usake samIpa meM jAtA aura na bAta karatA / isa sthiti ko dekhakara vaha mana meM vicAra karane lagI 7. garbhadhAraNa ke pUrva maiM sadA rAjA ko priya thii| kiMtu aba rAjA merA nAma bhI sunanA nahIM cAhatA hai| 8. taba usake sAtha bhoga kI bAta dUra hI hai / yaha saba prabhAva isa garbhasthita jIva kA hai| 9. ata: maiM auSadha-prayoga se isa jIva ko naSTa kruuNgii| janma ke pUrva hI jo isa prakAra kA hai vaha bAda meM kyA karegA? ' 10. aisA ciMtana kara vaha auSadha-prayoga se usako naSTa karane ke lie ceSTA karane lagI kiMtu vaha naSTa nahIM huaa| kyoMki AyuSya karma balavAn hotA hai| . 11. taba vaha khinnamanA hokara usa garbha kA pAlana karane lgii| nava mAsa pUrNa hone para usane eka putra ko janma diyaa| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 pAiyapaccUsA daduANa taM taNuaM, jamma, jammaMdharUvaM tayA / sA somAlA rANI, bhIA veviyataNU jAyA // 12 // AhUya aMbadhAI, sAhei sA taM tayANiM itthaM NeUNa dutti eaM, pADejjA ukkuruDiAe // 13 // ghettUNa aMbadhAI, Agamei bhUvaiNo abbhAse / NameUNa Niveyae, itthaM gaggaramANasA1 se // 14 // NavamAsassa-pacchA hu, tuha rANIa imo suo pasUo / daRsNa assa rUvaM, sA imaM ya AisIa maM // 15 // aDDakkhejjA 2 eaM, kahiM vi ukkuruDiAe saMpayaM / ao tujjha AesaM, geNhiuM haM iha samAgayA // 16 // aMbadhAIe vayaM, soUNa govaI takkhaNaM tayA / cirA3 rANIa pAsaM, Agamma sa-NehaM kahei taM // 17 // ayaM te paDhumo4 suo, ao mAiM pakkhivejjA ya imaM / kiM loguttI esA, bhuvaNammi ya pAsiddhi" gayA // 18 / / jAe puDhamo putto, lahei maI tayA aNNe vi tAa / aNa jIvaMti ya pAyA, ao jaNA rakkheMti jeThaM (suaM) // 19 // ao tumaM pAlejjA, iNaM bhUmigihe rakkhiUNa ahuNA / atthi suassa pAlaNaM, mAUa paDhamaM kAyavvaM // 20 // soUNa bhava-vANiM, rANI paDisaNeDa taM maNaM viNA / / daddUNa Ayai-hiaM, ko vamphei NAI Nia-hiaM // 21 // rakkhiUNa bhUmigihe, sA pAlei guttarUveNaM taM / NAiM ko vi maNusso, tassa visayammi kiM vi muNei // 22 // tassa sarIre NAlI, Asi aTTha aTTha aMto-bAhire / kaNNa-chiddesuM duve, doNNi Asi NayaNa-chiddesu ya // 23 // (8) janmAMdha-jisake netroM kA AkAra to hai paraMtu usameM dekhane kI zakkima ho / (9) janmAMdharUpa-jisake zarIra meM netroM kA AkAra bhI nahIM bana pAyA ho| (10) sakamAlA (11) gadagadamAnasA (12) kSipeta (kSipe galattha-aDDakkha... prA.vyA. 8 / 4 / 143) / (13) cirAt / (14) prathama: (prathame pthorvaa-praa.vyaa.8|1|55) iti sUtreNa paDhama, puDhama, pudumaM bhavanti / (15) prasiddhim / (ata: samRddhayAdau vA-prA.vyA. 8 / 1 / 45) / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 128 - 12. janmAMdha aura janmAMdharUpa usa putra ko dekhakara vaha sukumAla rAnI Dara gii| usakA zarIra kAMpane lgaa| 13. taba usane dhAyamAtA ko bulAkara isa prakAra kahA-tuma ise zIghra lekara akUrar3I para pheMka do| 14. dhAyamAtA use lekara rAjA ke pAsa AI aura namaskAra kara gadgadmana se use isa prakAra nivedana kiyA __ 15-16. nau mahInoM ke bAda tumhArI rAnI ne yaha putra utpanna kiyA hai / isake rUpa ko dekhakara usane mujhe yaha Adeza diyA hai ki isako kahIM bhI akUrar3I para pheMka do / ata: maiM tumhArA Adeza lene ke lie yahAM AI huuN| 17. dhAyamAtA ke vacana ko sunakara rAjA tatkAla cirakAla ke bAda rAnI ke pAsa AyA aura snehapUrvaka use kahA 18-19-20. yaha tumhArA prathama putra hai ata: ise mata pheMko / kyoMki saMsAra meM yaha lokokti prasiddha hai ki jisa strI ke prathama putra mara jAtA hai usake anya putra bhI prAya: jIvita nahIM rahate haiN| isIlie manuSya jyeSTha putra kI rakSA karate haiM |at: tuma talagRha meM rakha kara abhI isakA pAlana kro| kyoMki suta kA pAlana karanA mAtA kA prathama kartavya hai| 21. rAjA kI vANI sunakara rAnI ne binA mana use svIkAra kara liyaa| kyoMki bhaviSya ke hita ko dekhakara kauna apanA hita nahIM cAhatA hai| 22. talagRha meM rakhakara vaha usakA gupta rUpa se pAlana karane lgii| usake viSaya meM koI bhI vyakti kucha bhI nahIM jAnatA thaa| 23. usa bAlaka ke zarIra meM aMdara aura bAhara ATha-ATha nAr3iyAM thiiN| do karNa-chidro meM aura do nayana chidroM meM thiiN| Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 pAiyapaccUso NAsiA-chiddesu duve, veNNi khu ahesi hiaya-dhamaNIe ya / gabbhA tassa sarIre, vAhI jAyA bhassaNAmA // 24 // jaM khAai taM khippaM, pariNamei pUa-ruhiresuM tayA / pavahei pUa-ruhiraM, taM NAlIe ya puNo puNo // 25 // so hu taM pUa-ruhiraM, bhassavAhipIlio ya bhakkhei / kammANa vicittaThiI, aNa jANei ko vi mANavo // 26 // . itthaM khu vattamANo so, bhoei Nia-kayakammANa bhogaM / duhaM suhaM ya attha Naro, lahei kayakammANurUvaM // 27 // ii paDhamo saggo samatto Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 130 24. do nAsikA-chidroM meM aura do hRdaya kI dhamaniyoM meM thIM / garbha se hI usake zarIra meM bhasmanAmaka vyAdhi thii| 25. vaha jo khAtA thA vaha zIghra pIpa aura rakta meM pariNata ho jAtA thA |vh pIpa aura rudhira nAr3iyoM se bAra-bAra bahatA thaa| 26. bhasma vyAdhi se pIDita vaha usa pIpa aura rudhira ko khA jAtA thaa| karmoM kI vicitra sthiti hai / koI bhI use nahIM jAnatA hai| 27. isa prakAra kA vartana karatA huA vaha apane kRta karmoM kA phala bhogane lgaa| manuSya sukha aura duHkha apane kiye hue karmoM ke anusAra prApta karatA hai| prathama sarga samApta Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 pAiyapaccUso bIo saggo gAmANugAma' ira rIyamANo, sIsehi saddhiM bhayavaM ya vIro / maccA sumaggaM sai daMsamANo, so Agao tattha miyAigAme // 1 // soUNa vIrassa samAgaI bho!, bhattA samAyAMti tayANi tattha / hAuM ya gaMgAa samAgamAe, gehaMgaNe koNa kuNei kaMkhaM // 2 // soccANa maccANa ravaM tayANiM, pucchei aMdho maNuyo ya ego / vacceti maccA ya ime kahiM bho !, kiM ko vi atthatthi mahasavo ya // 3 // soUNa vANiM puriso ya ego, sAhei NAI ya mahUsavo ko / sIsehi saddhiM bhayavaM ya vIro, iNhi samAo' NayarIa attha // 4 // kAuM ya daMsaM suNiuM ya tassa, dhammovaesaM purisA gati / aNNaM NimittaM aNa vijjae hu, NesiM jaNANaM gamaNassa iNhi // 5 // . soccANa vAyaM purisassa se ya ukkaMThio so turiaM huvIa / daMsaM kuNeuM vihuNo tayANiM, kaMkhei ko No pahuNo ya daMsaM // 6 // NeUNa laTThi puriseNa teNa, saddhiM gao so vihuNo payammi / kAUNaM daMsaM suNiuM ya laggo, dhammovaesaM bhayavassa tassa // 7 // soUNa se pAvayaNaMmaNussA, appassa gehaM pai paTThiA ya / daTTaNa taM tattha NaraM gayakkhaM, pucchei vIraM ya iMdabhUI // 8 // eAriso kiM bhavaNammi bhaMte !, jammaMdhalo jo jaNiaMdharUvo / macco iANi kira atthi ko vi, sAhei 'Ama' tti pahU tayANi // 9 // pucchei cittaM pagao tayANiM, so saMpayaM kuttha ya atthi bho ! / bollei vIro Nigamassa assa, raNNo ya patto ira atthi so ya // 10 // se suguttarUveNa ya pAlaNaM ya, kuvvei rANI ya miyAbhihA ya / soUNa vIrassa imaM ya vANiM, jaMpei itthaM ira goyamo so // 11 // vamphei daTuM hiayaM ya majjha, dejjA ya ANaM ya bhavaM ya majjha / vatthu NavINaM ya NihAliuM ko, No hoi macco ya samucchuo ya // 12 / / (1) iMdavajrA chaMda / (2) samAgataH / (3)pravacanam / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 132 dvitIyasarga 1. grAmAnugrAma viharaNa karate hue manuSyoM ko sadA sanmArga dikhAte hue bhagavAn mahAvIra ziSyoM sahita usa mRgAgrAma meM Aye / 2. bhagavAn kA Agamana sunakara bhaktajana vahAM Ate hai / gRhAMgana meM AI huI gaMgA meM kauna snAna karanA nahIM cAhatA ? 3. manuSyoM kI AvAja sunakara eka aMdhe vyakti ne pUchA- ye kahAM jA rahe haiM? kyA yahAM koI utsava hai ? 1 4. usakI vANI sunakara eka vyakti ne kahA - koI mahotsava nahIM hai abhI isa nagarI meM bhagavAn mahAvIra ziSyoM sahita Aye haiM / 5. . unake darzana karane ke lie tathA dharmopadeza sunane ke lie manuSya jA rahe haiM / inake jAne kA anya koI hetu nahIM hai / 6. usa vyakti kI vANI sunakara vaha aMdhA manuSya bhagavAn ke darzana karane ke lie zIghra utkaMThita huaa| kauna vyakti bhagavAn ke darzana karanA nahIM cAhatA ? 7. vaha yaSTi lekara usa vyakti ke sAtha bhagavAn ke sthAna para gayA / darzana karake vaha bhagavAn kA dharmopadeza sunane lagA / 8. bhagavAn kA pravacana sunakara manuSya apane ghara cale gaye / usa aMdhe vyakti ko dekhakara iMdrabhUti gautama ne bhagavAn ko pUchA 9. saMsAra meM abhI kyA koI aisA vyakti hai jo janmAMdha aura janmAMdharUpa hai ? bhagavAn ne kahA -hAM / 10. gautama svAmI ne sAzcarya pUchA- vaha abhI kahAM hai ? bhagavAn ne kahAvaha isa nagara ke rAjA kA putra hai / 11. rAnI mRgAdevI usakA gupta rUpa se pAlana kara rahI hai / bhagavAn kI isa vANI ko sunakara gautama svAmI ne kahA 12. usako dekhane ke lie merA mana icchuka hai / Apa mujhe AjJA deM | navIna ko dekhane ke lie kauna utsuka nahIM hotA ? vastu Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 pAiyapaccUso lakhUNa ANaM vihuNo tayANiM, so goyamo rAyagihe gao ya / dalUNa rANI muNigoyamaM taM, vaMdei bhattIa vihIa puvvaM // 13 / / sAhei dhaNNo divaho ya ajja, jAyaM bhavANaM ira daMsaNaM ya / bhaggaM viNA No ya huvei daMsaM, sAhUNa loammi ya atthi taccaM // 14 // ghettUNa bhikkhaM ya kareNa majjhaM, dANassa lAhaM ya mahaM ya dejjA / kAUNa savvaM ya pahU gihattho, dANassa lAho muNiNA viNA No // 15 / / soUNa rANIa imaM ya vANiM, sAhei itthaM muNigoyamo ya / / NeuM ya bhikkhaM Na samAgao haM, aNNo ya heU ira vijjae me // 16 // aNNaM ya bIaM ya bhavANa kiM ya, pucchei rANI lahiUNa cittaM / bhAsei itthaM muNigoyamo so, daTuM ya puttaM tuha samAgao haM // 17 // soUNa vANiM jaI goyamassa, gaMtUNa gehe NiuNA ya rANI / ANei puttA ya duve tahiM te, jAyA ya pacchA ya miyAsuassa // 18 // sAhei me saMti ime ya puttA, pAsejja samma ya bhavaM iyANiM / tA daTThaANaM va goyamo so, bhAsei rANiM vayaNaM iNaM ya // 19 // jeTTho ya putto tuha atthi rANI, jammaMdhalo jo jaNiaMdharUvo / jaM bhUmigehammi ya rakkhiUNa, pAlesi tuM saMpai guttarUvaM // 20 // taM pecchiuM haM iha Agao ya, dahUM ime No taNuA ya tujjha / 'soUNa vANiM risigoyamassa, laNa cittaM pauraM sa-citte // 21 // pucchei rANI kira atthi ko so, NANI iyANiM bhuvaNammi attha / vuttA imA majjha suguttavattA, phuDaM lavejjA turiaM bhavaM ya // 22 // (tIhiM visesagaM) soUNa rANIa imaM ya vANiM, jaMpei itthaM muNigoyamo so / NANI ya majjhaM sugurU ya atthi, loe 'mahAvIra' suNAmavitto. // 23 // egaM gayakkhaM purisaM sahAe, daTThaNa meM NaM paripucchio so / jammaMdhalo jo jaNiaMdharUvo, eAriso kiM iha atthi ko vi // 24 // soUNa paNhaM bhayavaM dayAlU, bollei tujhaM visaye suassa / NeUNa ANaM ira daTTakAmo, haM jhatti rANI iha Agao ya // 25 // (4) divasa : (divase s:-praa.vyaa.8/1/263)| (5) yati / (6) vti| (7) myaa| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 134 13. bhagavAn kI AjJA ko prApta kara gautama svAmI rAjamahala meM aaye| unako dekhakara rAnI ne bhakti se vidhipUrvaka vaMdanA kii| 14. usane kahA - Aja dina dhanya hai jo ApakA darzana huA hai / bhAgya ke binA saMsAra meM sAdhuoM ke darzana nahIM hotaa| 15. mere hAtha se bhikSA grahaNa karake mujhe dAna kA lAbha deM / gRhastha saba kucha kara sakatA hai kiMtu dAna kA lAbha muni ke binA nahIM miltaa| 16. rAnI kI isa vANI ko sunakara muni gautama ne kahA - maiM bhikSA lene ke liye nahIM AyA hUM / mere Ane kA dUsarA hetu hai| 17. rAnI ne sAzcarya pUchA - ApakA anya kyA hetu hai? taba muni gautama ne kahA - maiM tumhAre putra ko dekhane ke lie AyA huuN| 18. muni gautama ke vacana sunakara nipuNa rAnI ghara ke aMdara gaI aura mRgAputra ke bAda utpanna hue do putroM ko vahAM laaii| 19. usane kahA- ye mere putra hai, Apa inheM abhIacchI taraha se dekheM / unako dekhakara muni gautama ne rAnI ko yaha kahA 20-21-22. rAnI ! tumhArA jyeSTha putra jo janmAMdha aura janmAMdharUpa hai, bhUmigRha meM rakhakara jisakA tuma guptarUpa se pAlana kara rahI hai, usa putra ko dekhane ke lie maiM yahAM AyA hUM / tumhAre ina putroM ko dekhane ke lie nahIM AyA hUM / muni gautama kI vANI sunakara rAnI ne vismita hokara pUchA - isa saMsAra meM abhI vaha kauna jJAnI hai jisane merI isa sugupta bAta ko kahA hai / Apa zIghra spaSTa kreN| 23. rAnI kI isa vANI ko sunakara muni gautama ne isa prakAra kahA - mere guru jJAnI hai / saMsAra meM ve 'mahAvIra' nAma se prasiddha hai| 24. pariSad meM eka aMdhe vyakti ko dekhakara maiMne unako pUchA - kyA isa saMsAra meM aisA koI janmAMgha aura janmAndharUpa hai| 25. prazna sunakara kRpAlu bhagavAn ne tumhAre putra ke viSaya meM btaayaa| use dekhane kA icchuka ho maiM unakI AjJA lekara yahAM AyA huuN| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 1 kuvvei itthaM ya jayA ya vattaM, rANIa saddhiM muNigoyamo ya kAlo tayANi asaNasa jAo, jeTThassa puttassa miyAsuassa // 26 // sAhei rANI muNigoyamaM taM ciTThejjatuM attha ahaM daMsemi puttaM ya miyAiNAmaM, daTTu tumaM jaM iha Agao ya vottUNa itthaM gamiUNa aMte, vatthAi sigghaM parivaTTiUNa gaMtUNa sigghaM asaNAlayammi, sA bhoyaNaM geNhai se kaye ya taM rakkhiUNaM sagaDammi ege, AyAi pAse muNigoyamassa bollei Avacca mae samaM tuM, daDuM ya jeTTaM mamae ya puttaM pAiyapaccUso (8) Avraja (9) vedanA (eta id vA vedanA... prA. vyA. 1 / 1 / 146) / 112611 (juggaM) / // 28 // / // 29 // (juggaM) I // 31 // / // 32 // I rANIa N saddhiM vaigoyamo so, vaccei daddhuM ya miyAiputtaM Agamma rANI ira bhUmigehe, bhottuM tayA dei miyAiputtaM // 30 // AsattacitteNa miyAiputto, bhuMjei taM jhatti ya bhoaNaM ya 1 bhuttaM tayA taM asaNaM ya dutti, rattammi pUye pariNei handi pacchA ya so tassa vamiM kuNei, rattassa pUassa miyAt khAei sig ya puNo vi taM ya, rattaM ya pUaM ya tayANi soya daTThUNa itthaM ya Thi ya tassa, ciMtei citte muNigomo so eArisaM kiM vihiaM ya kammaM, puvve bhave jassa phalaM lahei // 33 // jo jArisaM attha kuNei kammaM, so tArisaM attha phalaM lahei sAyaM duhaM vA maNuo lahei, kammANurUvaM bhuvaNammi NicvaM daTThUNa itthaM ya miyAiputtaM vIrassa pAsammi samAgao so sAi itthaM ira vaMdiUNa, diTTho mae so ya miyAiputto bhuMjei sakkhaM Nirayassa tullA, pIlA iyANi paurA sa bhaMte kammaM kayaM kiM purime bhavammi, eArisaM NeNa thaNaMdhayeNa bhuMjei jeNaM viaNA' ya ghorA, bIaM viNA No ya phalaM lahei soUNa paNhaM jaigoyamassa, sAhei vIro purimaM bhavaM se 1 ! ii bIo saggo samatto // 34 // 1 // 35 // / // 36 // 1 // 37 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 136 26. jaba mani gautama rAnI ke sAtha isa prakAra bAta kara rahe the usa samaya jyeSThasuta mRgAputra ke bhojana kA samaya ho gyaa| 27. rAnI ne muni gautama se kahA - tuma yahAM Thaharo / maiM zIghra mRgAputra ko dikhAtI hUM, jise dekhane ke lie tuma yahAM Aye ho| 28-29. isa prakAra kahakara aMdara jAkara, vastrabadala kara vaha rasoI ghara meM gaI aura usake (jyeSTha putra ke) lie bhojana liyaa| bhojana ko gADI meM rakhakara vaha muni gautama ke pAsa AI aura bolI - mere jyeSTha putra ko dekhane ke lie mere sAtha aao| 30. muni gautama rAnI ke sAtha mRgAputra ko dekhane ke lie gye| bhUmigRha meM Akara rAnI ne mRgAputra ko khAne ke lie bhojana diyaa| 31. mRgAputra Asakta citta se usa bhojana ko khAtA hai / vaha khAyA huA bhojana zIghra hI rakta aura pIpa meM pariNata ho jAtA hai / 32. usake bAda vaha mRgAputra rakta aura pIpa kA vamana karatA hai aura puna: usa rakta aura pIpa ko khAtA hai| 33. usakI isa sthiti ko dekhakara muni gautama ne mana meM ciMtana kiyAisane pUrva bhava meM aisA kauna - sA kArya kiyA hai jisakA phala pA rahA hai| 34. jo jaisA karma karatA hai vaha yahAM vaisA hI phala pAtA hai / manuSya saMsAra meM sukha aura duHkha sadA apane karmoM ke anusAra pAtA hai| 35. isa prakAra mRgAputra ko dekhakara ve bhagavAn ke pAsa Aye aura vaMdana kara bole - maiMne usa mRgAputra ko dekha liyA hai| 36-37. bhaMte ! vaha abhI narakatulya pracura pIDA ko bhoga rahA hai| isa bAlaka ne pUrva bhava meM aisA kyA kArya kiyA hai jisase ghora vedanA bhoga rahA hai? kyoMki binA bIja ke phala nahIM hotA hai / muni gautama kA prazna sunakara bhagavAn mahAvIra usake pUrva bhava kA varNana karate haiN| dvitIya sarga samApta Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 taiyo saggo imammi bhArahe vAse, ahesi NigamaM purA samiddhaM tthimiyaM riddhaM, sayAiddAraNAmagaM dhaNavaI Nido / kuNei sasuhaM rajjaM, NiabalANurUvaM so, tahiM pAi sa-payA tayA abbhAse, tassa purIa asi kheDayaM egaM, bhUvaiNA kui paikajjesuM, asacvaM ya jahA tanvaM, kuNe paMcasayANa gAmANa, peraMtaM kheDayassa pahANa se. Niutto so, vijayavaDDUNAmagaM / iddhaM pAyArasaMyutaM // 3 // tassa vittharo 1 gAi NAmamAvo // 4 // sAhu-vesI ahammio 1 Ni amaNomayaM sayA 114 11 baMdhIa pAvakammAI, ko mottuM baMdhiuM sakko, (1) anuSTup chaMda / (2) ekAdi / (4) yApayati (yAperjava:- prA.8 14 (40) / kahia so tayA musA / vaMcaNApuNNaM, vavahAraM ya sAsayaM // 6 // Niakakukamme hiM baMdhei Nia-kayasukammehiM, muccei kuto pAvakammAI, jave samayaM NiaM aMte tassa sarIrammi, pAubbhUA ime gayA ' mANavo mANavo pAipaccUso itthaM Nia-karehi so mANavaM iha viTThave // 7 // (3) kathayitvA / (5) rogAH ! / // 1 // // 2 // (6) khujalI / bhagaMdaro kaMDUo // 10 // sAso kAso jaro dAho, kucchimUlo ajiNo diTTisUlo ya, sirosUlo ya aruI cakkhupIlA ya, kaNNapIlA jaloaro / kuTTharoo ime savve, saMti ya duhadAyagA // 11 // (juggaM) iha 1 iha 112 11 1 118 11 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 138 tRtIya sarga 1. prAcIna kAla meM isa bhAratavarSa meM zatadvAra nAmaka samRddha, stimita aura Rddha nagara thaa| 2. rAjA dhanavatI vahAM sukhapUrvaka rAjya karatA thaa| vaha apanI zakti ke anusAra prajA kA pAlana karatA thaa| 3. usa nagara ke samIpa meM vijayavarddhanAmaka eka Rddha aura prAkAroM se yukta kheTaka thaa| 4. usakA vistAra pAMca sau grAma paryanta thaa| ekAdi nAmaka vyakti usa kheTaka kA pradhAna thaa| 5. vaha rAjA ke dvArA niyukta, sAdhuoM kA dveSI aura adhArmika thaa| vaha pratyeka kArya meM apanI manamAnI karatA thaa| 6. vaha asatya ko satya aura satya ko asatya kahakara sadA kapaTapUrNa vyavahAra karatA thaa| 7. isa prakAra usane apane hAthoM se pApa karmoM kA baMdhana kiyaa| isa saMsAra meM kauna manuSya ko baMdhana-mukta aura baMdhana-baddha karane meM samartha haiN| 8. isa saMsAra meM manuSya svakRta kukarmoM se baMdhatA hai aura satkarmoM se mukta hotA hai| 9. pApa karmoM ko karatA huA vaha apanA samaya bitAne lgaa| aMta meM usake zarIra meM ye roga utpanna hue haiM - 10-11. zvAsa, kAsa, jvara, dAha, kukSimUla, bhagaMdara, ajIrNa, dRSTizUla, ziraHzUla, khujalI, aruci cakSuvedanA, karNavedanA, jalodara, kuSTharoga Adi / ye sabhI duHkha dene vAle haiN| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 jayA ego vi vAhI ya, sarIrammi hu jAyae huvei mANavANa ya samuppajjaMti viggahe / huvei purisANa ya tayA vi viDalA pIlA, bahusaMkhA jayA roA, tayA pIlAa kA vattA, solasaro agattho egAiraTukUDo ya, so, aNuhavI a aTTajjhANaparo pAiyapaccUso jayA kaye payatte vi, ego viNa tayA visaNNacitto so, `vimaNA tA pappa vi pauraM pIlaM, egAI kheDaNAyago satto puvvavva bhoesu, rajje aMteurammi ya bhottUNa maNuyAuM so, kAUNa maraNaM aMte, paDhame 1188 11 kArei ghosaNaM itthaM, Nia- aNuarehi / jo ko vi tassa roesuM, egaM vi uvasAmai // 15 // bhuMjeUNa ThijhaM ThijhaM tattha, egaM pacchA pure samuppanno, (7) samartha: (pakkA sahA pAiyalacchInAmamAlA 52) / 1 // 12 // dei se paraM vittaM, iTThakUDao / ghosaNaM suNiUNaM NaM, cigicchaM kuNiuM ya se dakkhA vijjA samAyAMti, paraMNa ko vi pakkalo tesu roesu egaM vi, tayANi puvvakayANa kammANa, phalaM bhuMjei kuNei jArisaM kamma, phalaM // 13 // veNaM / tayA so (juggaM) saMpayaM lahei tArisaM / uvasAmiuM // 17 // (tIhiM visesa) 1 uvasAmai sahei ya // 18 // / // 19 // aDDAijjasa tayA 1 Niraye gao // 20 // ya sAgarovamaM / hatthiNAuraNAmage // 21 // jo tuma ya diTTho ya, miyAputto ya saMpayaM 1 egAiraTThakUDassa, jIvo asthi goyamo ! // 22 // sa // 16 // 1 // 23 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 140 12-13. jaba eka bhI roga zarIra meM utpanna hotA hai taba bhI manaSyoM ke pracara pIDA hotI hai / jaba aneka roga zarIra meM utpanna hote hai taba manuSyoM kI vedanA kA kyA kahanA? 14. vaha ekAdi rASTrakUTa solaha rogoM se grasta ho vedanA kA anubhava karane lgaa| vaha ArtadhyAna karane lgaa| 15-16-17. usane apane anucaroM se isa prakAra ghoSaNA karAI ki jo koI. bhI usake rogoM meM se eka ko bhI upazAnta kara degA use ekAdi rASTrakUTa pracura dhana degaa| isa ghoSaNA ko sunakara usakI cikitsA karane ke lie kuzala vaidya Ate haiM kiMtu koI bhI taba una rogoM meM eka ko bhI upazAMta karane ke lie samartha nahIM huaa| 18. jaba prayatna karane para eka bhI roga zAMta nahIM huA taba vaha khinna ho gyaa| vaha vimanA unheM sahana karane lgaa| 19. pracura vedanA ko pAkara bhI ekAdi rASTrakUTa bhogoM meM, rAjya meM aura aMta:pura meM pUrvavat Asakta rhaa| 20. vaha 250 varSa kA manuSyAya bhoga kara, mara kara prathama naraka meM gyaa| 21. vahAM kI eka sAgaropama sthiti ko bhoga kara vaha hastinApura nagara meM utpanna huaa| 22. he gautama ! tumane jisa mRgAputra ko dekhA hai vaha ekAdi rASTrakUTa kA jIva hai| 23. vaha abhI pUrvakRta karmoM kA phala bhoga rahA hai / jo jaisA karma karatA hai vaha vaisA phala prApta karatA hai| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 (8) siMha: / suNeUNa bhavaM puvvaM, pucchei bhagavantaM ya, tayA bhaNei taM vIro, rAuyaM ya bhottUNa, laddhUNa maraNaM pacchA, huvehii ibhArI ya. tao NissariUNaM so, laddhUNa maraNaM tacce, goyamo 1 miyAputtassa ayaM kahi gamissai // 24 // miyAputto ya bAlago chavvIsavarisassa ya 1 veaDDapavvayammi so mahAahammao // 26 // karo (jugga) pAiyapaccUso saMciNissai pAvAI, laheUNa maI ajje, NArayammi jaNissai // 27 // bahUI tattha so tayA 1 bhottUNa AusaM tattha, puNo sIho laddhUNa maraNaM cotthe, Nirayammi 1 // 25 // pakkhijoNi lahehi / Nirayammi laheUNa jaNi pacchA, so huvissai itthI ya, jaNissai // 28 // huvissai / gamissai // 29 // o NissariUNaM. so, so, bhuaMgamo bhuaMgamo huvehi / laheUNa ma tattha, paMcame Niraye tayA // 30 // (jugga) bhottUNa AusaM NiaM / NiakammavivAgao // 31 // kAlaM kAUNa chaTThammi, Niraye sa gamissa / bhottUNa AusaM tattha, hohii maNuo ya so // 32 // kAUNa maraNaM tattha, satta laheUNa jaNi tattha, bhottUNa paMceMdi jIvesu, lahissei jaNi so ya, addhabArahalakkhA, kulakoDI 1 jalayaresu goyamo ! tassa vivihajoNisuM // 34 // ya asthi se I tammi egammi egammi, lakkhavAraM jaNehii // 35 // Niraye tayAM 1 AusaM NiaM // 33 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 142 24. mRgAputra kA pUrvabhava sunakara gautamasvAmI ne pUchA- vaha kahAM jAyegA? 25-26. taba bhagavAn ne kahA- vaha mRgAputra bAlaka 26 varSa kI manuSyAyu ko bhoga kara, mara kara vaitADhya parvata para krUra aura adhArmika siMha hogaa| 27. vaha vahAM bahuta pApoM kA arjana kregaa| mara kara vaha prathama naraka meM utpanna hogaa| 28. vahAM se nikalakara vaha pakSiyoni ko prApta karegA aura mara kara tIsare naraka meM utpanna hogaa| - 29. vahAM kA AyuSya bhoga kara vaha puna: siMha hogA aura mara kara cauthe naraka meM jaayegaa| 30-31. vahAM se nikalakara vaha sarpa hogA aura mara kara pAMcaveM naraka meM utpanna hokara, apanA AyuSya bhoga kara svakRta karmoM ke phala se strI hogaa| 32. mara kara vaha chaThe naraka meM jaayegaa| vahAM kA AyuSya bhogakara vaha manuSya hogaa| 33-34. mara kara vaha sAtaveM naraka meM utpanna hokara, apanA AyuSya bhogakara paMcendriya jalacara jIvoM kI vividha yoniyoM meM utpanna hogaa| 35. una jIvoM kI 12 // lAkha kula koTiyAM haiN| unakI eka-eka koTi meM vaha lAkha bAra utpanna hogaa| Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 pAiyapaccUso // 36 // pacchA Nehii jammaM so, cauppAesu pANisu / ura-bhuAisappesu, khearesuM ya so tayA cauriMdiyajIvesu, teiMdiesu pANisu / beiMdiesu so jamma, gahissai jahakkama // 37 // so vaNapphaikAyesuM0 pacchA jaNiM gahissai / puDhavI-Au-teUsu, vAukAyesu so tayA // 38 // kuNeUNa bhavaM lakkhaM , supaiTThapure pure / goNarUveNa so tattha, geNhissai jaNiM tayA // 39 // _ (jugga) laddhaNa maraNaM tattha, tammi ccea pare puNo / kammi seTThikule so ya, puttarUvo huvissai // 40 // labhrUNa sAhuNo saMgaM, dhammaM taha 1 suNissai / pappa veraggabhAvaM so, pavvajjaM ya gahissai // 41 // pavvajjaM suddhabhAveNa, pAlia samayaM bahuM / aMte AloyaNaM kaTTa, laheUNa maI tahiM // 42 // ajje devAlaye so ya, sohammakappaNAmage / huvissai suro pacchA, sa-sukammavivAgao // 43 // (jugga) caiUNa tao pacchA, jaNiM tayA gahissai / / mahAvidehavAsammi, NararUveNa so tayA // 44 / / labhrUNa muNiNo saMgaM, bohiM teNa lahissai / gihavAsaM caittANaM, aNagAro huvissai // 45 // NAsia ghAikammAI, kevalaNANadaMsaNaM / so laheUNa loammi, kevalI tti huvissai // 46 // viharissai vAsAI, bahUI kevalI ya so / aMte aNasaNaM kaTTa, siddho hohii so tayA // 47 // taiyo saggo samatto ii vimalamuNiNA viraDyaM pajjappabaMdhaM miyAputtacariaM samattaM (9) kulaM-jIvasamUha, koTi-bhedaH / (10) vanaspatikAyeSu (vRhaspativanaspatyoH so vA-prA.vyA.8 / 2 / 69) / (11) tatra / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM 144 36. tatpazcAt vaha catuSpAda prANiyoM meM, urasarpa, bhujasarpa, khecara meM utpanna hogaa| 37. phira vaha caturindriya, trIndriya, dvIndriya jIvoM meM utpanna hogaa| 38-39. tatpazcAt vanaspatikAya meM utpanna hogaa| usake bAda pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya aura vAyukAya meM lAkhoM bhava karake supratiSThapura nagara meM baila rUpa meM utpanna hogaa| 40. vahAM mRtyu prApta kara vaha puna: usI nagara meM kisI zreSThI-kula meM putrarUpa meM utpanna hogaa| 41. sAdhuoM kI saMgati pAkara vaha dharma kA zravaNa karegA aura vairAgyabhAva prApta kara pravrajyA grahaNa kregaa| 42-43. zuddha bhAvoM se pravrajyA kA bahuta samaya taka pAlana kara, aMta meM AlocanA kara mRtyu ko prApta kara vaha saudharmakalpa nAmaka prathama devaloka meM utpanna hogaa| 44. vahAM se cyavana kara vaha mahAvidehavAsa meM puruSarUpa meM utpanna hogaa| 45. vahAM sAdhuoM kI saMgati pAkara unase bodhi (samyaktva) prApta kregaa| tatpazcAt gRhavAsa ko chor3a kara vaha sAdhu bnegaa| . 46. ghAti karmoM (jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya) kA nAza karake vaha kevalI hogaa| 47. vaha aneka varSoM taka viharaNa kregaa| aMta meM anazana kara vaha siddha (samasta karmoM se mukta) hogaa| tRtIya sarga samApta vimalamuniviracita padyaprabaMdhamRgAputracaritra samApta Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso pasatthI saMpai jeNadhammammi, pamaharUveNa duve saMpadAyA / ego kira digaMbaro, bIo seaMbaro vilasai // 1 // seyaMbaresaM tihA, saMti pamaharUveNa saMpadAyA / maMdiramaggI ThANayavAsI terApaho ya varo // 2 // tesu loe vissuo, terApaho ahuNA egatteNa / / hoi tammi ego ccia, Ayario savvesi pamuho // 3 // pesei jattha muNivo, vacceti tattha saharisaM hu samaNA / jaM kuNiuM so kahei, taM kuvveMti same sAhuNo // 4 // savve sAhuNo tattha, huMti Ayariyassa ccia sai sIsA / Na ko vi karei sAhU, kaM vi kayAvi NizaM viNeyaM // 5 // terApahassa tassa tthi, paDhamo Ayariyo khalu siribhikkhU / Asi AyArakusalo, vIravayaNesu ya saddhAlU // 6 // bIo bhAramallo ya, taiyo risirAyo ya bamhayArI / cauttho jIyamallo, paMcamo kira mahavArAyo // 7 // chaTTho mANagalAlo, sattamo DAlacaMdo hu gaNeso / aTThamo kAlurAmo, navamo ya siritulasIrAmo // 8 // dAhI NiagabhAraM, so muNiNo Nathamallassa vibuhassa / parivaTTiUNa NAmaM, se rakkhIa 'mahApaNNo' tti // 9 // jassa sAsaNe jAo, terApaho loammi ya vissuo / ki vaNNemi mahattaM, guruNo NiacucchabuddhIe // 10 // jassa sAsaNe jAo, sAhUsaMghe sikkhAvitthAro / sakkayapAia girAa, aNege muNI pAraMgayA // 11 // lahia tesiM peraNaM, mae vimalamuNiNA saMpayaM kayaM / pAiabhAsajjhayaNaM, kaDA tAe imA rayaNA ya // 12 // Nesi kavvANa rayaNA, vibhinnasamaye vibhinnaNayaresu ya / jAyA guruNo baleNa, Nimittametto haM saMpayaM // 13 // vivihasikkhAjuttANi, imANi paDhiUNa pAiyasikkhagA ya / / jai lAhaM lahissaMti, sahalo huvei samo majjhaM // 14 // ii vimalamuNiNA viraiyo 'pAiyapaccUso' samatto Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAputtacariyaM prazasti 1. vartamAna meM jainadharma meM pramukharUpa.se do saMpradAya haiM - (1) digambara (2) zvetAmbara / 2. zvetAmbaroM meM pramukha tIna saMpradAya hai - (1) mandira mArgI (2) sthAnakavAsI (3) terApaMtha / 3. unameM terApaMtha saMsAra meM ekatA se prasiddha hai / usameM sabase pramukha eka hI AcArya hote haiN| 4. AcArya jahAM bhejate hai vahAM munijana harSapUrvaka jAte haiN| ve jo karane ke lie kahate haiM use sabhI sAdhu karate haiN| 5. usameM sabhI sAdhu AcArya ke hI ziSya hote haiN| koI bhI sAdhu kisI ko bhI apanA ziSya nahIM bnaataa| 6. usa terApaMtha ke prathama AcArya zrI bhikSu svAmI the| jo AcArakuzala tathA vIravacanoM meM zraddhAvAn the| 7. usake dUsare AcArya zrI bhAramalla jI the| tIsare AcArya zrI RSirAya the (jinheM 'brahmacArI' zabda se svAmIjI ne alaMkRta kiyA thA) / cauthe jItamala jI (jinheM jayAcArya bhI kahA jAtA hai) aura pAMcaveM magharAja jI the| 8. usake chaThe AcArya mANakalAla jI, sAtaveM AcArya DAlacaMda jI aura AThaveM AcArya kAlurAma jI the| navameM AcArya zrI tulasI haiN| 9. unhoMne vidvAn muni nathamala jI ko apanA bhAra de diyA hai aura unakA nAma badala kara 'AcArya mahAprajJa' rakhA hai| 10. jinake zAsana meM terApaMtha saMsAra meM vizruta huA, una gurudeva kI mahattA kA maiM apanI tucchabuddhi se kyA varNana karUM? 11. jinake zAsana meM sAdhusaMgha meM zikSA kA vistAra huA / aneka muni saMskRta, prAkRta meM pAraMgata hue| 12. una gurudeva kI preraNA pAkara maiMne (vimala muni ne) prAkRta bhASA kA adhyayana kiyA aura usameM ye racanAeM kI hai| 13. gurudeva kI zakti se ina kAvyoM kI racanA vibhinna samaya aura vibhinna nagaroM meM huI hai / maiM to sirpha nimittamAtra huuN| 14. aneka zikSAoM se yukta ina kAvyoM ko par3hakara prAkRta adhyetA yadi lAbhAnvita hoMge to merA zrama sArthaka hogaa| . vimalamuni viracita 'prAkRtapratyUSa' samApta Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 pAiyapaccUso parisiddha kavvAgayasuttIo (kAvyAgata sUktiyAM) baMkacUlacariyaM 1. kUrattaNeNaM huviuMNa pakkalo, No ko vi kassAvi piyo ya mANavo / 2 / 10 2. heU mamattaM hu duhassa sAsayaM / 2 / 13 3. dhammo ya kammehi gurUNa dukkaro / 2 / 16 4. maccANa kiM kiM ahiyaM Na jAyae, loammi NUNaM ya kusaMgao syaa|2|17 5. loammi pAvANi laheti NAI, kayAi bho ! guttataNaM ti saccaM / 3 / 25 6. jo dei daMDaM Na kukammakAriM, ahammi karei sa tassa vuDDhiM / 3 / 28 7. NiccaM payANaM uvari pahAvo, paDei loge kira sAsagANaM / 3 / 31 8. kammAiM jo jArisAiM karei, NUNaM tesiM so phalAiM lahei / 4 / 10 9. kattArANaM sArisANaM Na dNdo|4|14 10. bhaggahINA Na lAhaM ya, laheMti lahiuM vasuM / 5 / 40 11. kayammi jassi ya lahei lAhaM, jahei kiM taM maNuyo kayAi / 6 / 10 12. samAgayaM baMdhuvaraM ya passa, pamoyae kA bhaiNI Na loe|6|13 13. pAsA vivattI ya jayA huvejjA, No royae bho ! hiyayA ya vANI / 6 // 33 14. AyAMti maccANa jayA kughassA, buddhI tayANiM vivarIyamei / 6 / 46 15. piAa vANIa Na hoi ko vaso / 8 7 16. cayai kAuM balavaM ya kiM ya nno|8|17 17. NiaM paraM hojja ya ko vi mANavo, Nivo ya DaMDejja sayA kukammiyaM / 8 / 44 18. karei kammaM maNuyo ya kucchiyaM, phalaM ya so tassa lahei kucchiyaM / 8 / 47 19. sakkei ko ThAuM mANavo, kayAi baliNo ya sammuhe / 9 / 25 20. viNA attasuddhiM samaM muhA / 9 / 63 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisiddha 148 paesIcariyaM 1. ko aNa pahAi gaMgAe, gihaMgaNAgayAa ya / 2 / 17 2. kAyavvameaM paDhamaM Nivassa, padejja pAvINa sayA ya DaMDaM / 3 / 25 3. DaMDejja bhUvo ya kukammakAriM, payA lahejjA ya jao ya sikkhaM / 3 / 29 4. dhamme raI huvei sudaivA / 4 / 4 5. gIaMNANaM taiaMNettaM / 4 / 8 6. viNIo ccea lahiuM sakko, gurUNaM pAse sayA NANaM / 4 / 9 miyAputtacariyaM 1. vamphei kA Na kaMtA, puttasuhaM ihaI loammi / 1 / 4 2. atthi subalaM AukammaM / 1 / 10 3. daTTaNa Ayai-hiaM, ko Na vamphei NAI nniahi|1|21 4. kammANa vicittaThiI, aNa jANei ko vi mANavo / 1 / 26 5. duhaM suhaM ya attha Naro, lahei kayakammANurUvaM / 1 / 27 6. kaMkhei ko No pahuNo ya daMsaM / 2 / 6 7. vatthu NavINaM ya NihAliuM ko, No hoi macco ya samucchuo ya / 2 / 12 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAiyapaccUso aNa / / / / / / / / / / / / / ahaM adhika ahita javei jIo jhaMkhei 149 sadasaI (zabdasUcI) aicchei - jAtA hai . akamhA acAnaka .. ghattei agdhaM mUlyavAna caei abhiDei - sAtha-sAtha jAtA hai| cavei aDDakkhejjA girA do,pheMka do cindhaM nahIM cittaM ayaM loha ko cojjaM pApa jaTharammi ahiyaM jaNiM ahiyo - AgAreUNa bulAkara jAeuM AyaIe bhaviSyat kAla meM AsayaM Azraya uggei kholatA hai jhatti uttI ukti DhuNdulliuMubhaM Upara Navara uvvAhaM vivAha ko Navari ua dekho NAI uvayAmaM vivAha ko NAyaM uvANaye bheMTa meM NArao urIkuNejjA - svIkAra karo NIlukkejjaUNe nyUnatA meM tarei - Usuo utsuka taha - oNei dUra karatA hai toNDammi - oNeMto dUra karatA huA theNo ohAvei AkramaNa karatA hai theyaM kaivAhadiNA - kucha dina dakkhaM kaNI kanyA divaho kayagyo kRtaghna dutti kughassA - kharAba dina dhijjaM kisANupattaM - agnipAtra paMphullo. gaggaramANasA - gadgadmanavAlI pakkalo - gAravaM gaurava paccalo - paccArei - **ulanza tributalii nAma pheMkatA hai chor3atA hai kahatA hai cinha Azcarya,mana Azcarya,corI udara meM janma ko bItAtA hai mAMgane ke lie jIvita vilApa karatA hai zIghra khojane ke lie kevala zIghra nahIM nyAya ko nArakIya jIva jAyeM samartha hotA hai vahAM mukha meM cora caurI - nipuNatA divahA - dina zIghra prasanna samartha gUDha samartha upAlaMbha detA hai Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddasUI 150 paNho - pukkalaM paiNNA pauro - pauttiM padmo prazna bahata pratijJA puravAsI jana pravRtti ko prathama - svIkAra karUMgA pratijJA karo svIkAra karatA hai arpita karake arpita karatA hUM nArakIya jIva paraspara meM samartha hotA hai bahuta paDijANihAmi - paDijANejja - paDisuNei paNAmiUNa - paNAmemi pareA - paroppare pArei pAhuDaM pAsiddhiM - pisuNei puDhamo - purimaM peraMtaM vAulo prasiddhi ko kahatA hai ruccassa - pati ke lukko - rUgNa luTTiuM - lUTane ke lie vajjaremi - kahatA hUM vamphei - cAhatA hai viNNapurisehiM - vijJa puruSoM ke dvArA vairaM - vaira vaIo bIta gayA vaejja caleM vahuttA - - vyAkula vAhANa - ghor3oM kA viaNA - vedanA viDhaveukAmA - arjita karane ke icchuka vivahaM - bhAra ko vihIrei - pratIkSA karatA hai vihUNo - rahita buMdArayapariyarehi - deva parivAra se saMtaNaM sAntvanA ko saMthavaM paricaya saMthuaM - paricaya eka bAra smRti saNhAa diTThIa- sUkSma dRSTi se sAtha samaM zrama samayaNNU samayajJa sayarAhaM zIghra sahA - samartha sAhI vRkSa sAhei kahatA hai pavitra somAlA sukumAla (strI) hakkei - niSedha karatA hai haluaM halkA,laghu hiyayA hitakArI hiyaM hRdaya phaMdei sai saI baliuTThANa bAhiM bAhiraM bujjhA bolei - prathama pahale paryanta spandana karatA hai kauvoM kA bAhara bAhara jAnakara bItatA hai mAnakara . malina malinatA ko mRtyu kA mAnA cAhatA hai mata sImA vyartha sama mattA mailaM mailattaM maIa mayaM - merA moraullA rikkaM rioi rikta praveza karatA hai Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - -- lekhaka paricaya | lekhaka : muni vimalakumAra (tArAnagara) | | janma : vi.saM. 2002 bhAdrakRSNA 6 / (kalakattA) dIkSA : vi.saM. 2017 kelavA (rAjasthAna) | meM terApantha dvizatAbdI ke | avasara para yugapradhAna AcArya | zrI tulasI dvaaraa| zaikSaNika : yogyatara (bI.e. samakakSa) tathA | | yogyatA saMskRta, prAkRta, hindI meM vizeSa | adhyyn| | yAtrAeM : rAjasthAna, uttarapradeza, madhya / pradeza, bihAra, ur3IsA, AMdhra / pradeza, mahArASTra, gujarAta, | hariyANA, dillI, paMjAba Adi | prAntoM kii| prakAzita : prAkRta-pAiyasaMgaho (saTippaNa), sAhitya pAiyapaccUso, pAiyapaDibiMbo hindI - Agamika aur| aitihAsika kathAeM saMpAdita : vAkya racanA bodha, Agama sAhitya saMpAdana kI samasyAeM aprakAzita : prAkRta -thUlIbhaddacariyaM, piyaMkarakahA sAhitya saMskRta gajasukumAla caritram, bhadracaritram, pratibodha kAvyam / - - - - - Page #172 -------------------------------------------------------------------------- _