Book Title: Kamal Battisi
Author(s): Gyanand Swami
Publisher: Bramhanand Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009717/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paayaa // vande zrI guru tAraNam / / AcArya pravara zrImad jina tAraNa taraNa maNDalAcArya mahArAja dvArA racita zrI kamala battIsIjI adhyAtma kamala - TIkA svAmI jJAnAnaMda paa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmAnaMda Azrama kA - navAM puSpa AcArya pravara zrImad jina tAraNa taraNa svAmI viracita kamala battIsI ( adhyAtma kamala - TIkAkAra svAmI jJAnAnanda WI saMpAdaka bra. basanta // TIkA) prakAzaka brahmAnanda Azrama saMta tAraNa taraNa mArga pipariyA (hozaMgAbAda) ma.pra. zrI kamala battIsI jI graMtha (adhyAtma kamala - TIkA) TIkAkAra pUjya zrI svAmI jJAnAnanda jI mahArAja dazalakSaNa mahAparva - sitaMbara 1999 sarvAdhikAra surakSita prathama saMskaraNa - 4500 * prakAzaka saMkSepa- (niHzulka jJAnadAna prabhAvanA hetu) * sva. zrI ThAkurasIlAla vinayakumAra jaina dharmArtha TrasTa, hozaMgAbAda - 1000 prati zrI bhaiyAlAla jI, zikharacaMda, madanamasta jaina silavAnI zrI matI sUrajadevI jaina, gAMdhI cauka, gaMjabAsaudA 1000 prati 500 prati * sazulka pracAra prabhAvanA hetu * brahmAnanda Azrama, pipariyA (hozaMgAbAda) ma.pra. - bra. suzIlA bahinajI tA.ta. jaina dhArmika TrasTa bInA - mUlya - 25 rUpayA prApti sthala - 1- paM. vijaya mohI (patrakAra) 2 maMtrI - brahmAnanda Azrama, saMta tAraNa taraNa mArga, pipariyA jilA hozaMgAbAda (ma. pra. ) 461775 pravINa jaina (maMtrI) zrI tAraNa taraNa adhyAtma pracAra yojanA kendra 61, maMgalavArA bhopAla (ma.pra.) 462001 3- paM. rAjendra kumAra jaina, amarapATana 1000 prati 1000 prati maMtrI, mahAtmA gokulacaMda tAraNa sAhitya prakAzana samiti (jabalapura) ma.pra. 4- yaha graMtha gaMjabAsaudA, sAgara, iTArasI, chiMdavAr3A (ma. pra. ) evaM mahobA (u.pra.) se prApta kiyA jA sakatA hai| akSara saMyojana evaM abhikalpana eDavAMsDa lAIna, nAnaka apArTameMTa, kastUrabA nagara, bhopAla. phona: 274286 mudraka :- ema. ke. oNphaseTa, e 121, kastUrabA nagara, bhopAla. phona: 588579, 9827058857 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya dhruva tatva kI dhUma macAkara apane mamalaha mamala svabhAva kI sAdhanA pUrvaka sarvArtha siddhi meM virAjita solahavIM zatAbdI meM hue mahAna adhyAtmavAdI krAMtikArI vItarAgI saMta pUjya gurUvarya zrI mad jina tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja, jinhoMne mithyA ADaMbaroM va bAhya kriyAkANDoM se pare vizuddha adhyAtma kA mArga prarUpita kara svayaM to mukti zrI ke pathAnugAmI hue hI, sAtha hI jagata ke jIvoM ke liye bhI tAraNahAra bane / zrI gurUdeva ne parama vItarAgI jinendra bhagavaMtoM kI pAvana dezanA ko AtmasAt kara apane sAdhanA kAla meM anubhUti pUrNa lekhanI se caudaha graMthoM kI racanA kara hameM eka anamola nidhi pradAna kI hai, jo pratyeka bhavya jIva ko bhava samudra se pAra utArane meM naukA ke samAna hai| zrI gurU tAraNa svAmI jI ne apane caudaha graMthoM ke krama meM prathama vicAramata meM tIna graMtha likhe jo ki samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra ke pratipAdaka haiM tathA mokSamArga meM setu ke samAna haiN| zrI mAlArohaNa jI meM samyak darzana, zrI paMDita pUjA jI meM samyajJAna aura zrI kamala battIsI jI meM samyakcAritra kI mahimA kA apUrva vivecana kiyA gayA hai| "cAritaM khalu dhammo" vastuta: cAritra hI dharma hai, pariNati AnaMda svarUpI bAga meM keli kare isakA nAma cAritra hai aura yahI dharma hai| AnaMda dhAma prabhu svayaM AtmArAma hai aura isI AtmA ke AnaMda meM ramanA, nijAnaMda meM jamanA hI cAritra hai| loga to kucha na kucha kriyA dayA, dAna, vrata Adi karane ko mokSa kA mArga, sAdhana mAnate haiM, paraMtu yaha vAstavika sAdhana nahIM, nimitta kI apekSA se kathana karake kahA hai| yaha tIna loka kA nAtha jo svayaM siddha svarUpI paramAtmA hai isakA jJAna zraddhAna ho tathA isameM Thaharakara apane jJAyaka svarUpa AnaMdaghana bhagavAna AtmA meM ramanA, lIna honA, yahI cAritra hai| cAritra to koI alaukika sAdhanA hai| "svarUpe caraNaM cAritram" apane Atma svarUpa meM AcaraNa karanA hI cAritra hai| bAhya meM vrata, tapa, saMyama Adi rUpa sadAcAra maya AcaraNa to vyavahAra cAritra hai; kintu isase koI dharma kI upalabdhi nhiiN| dharma to apane zuddhAtma svarUpa meM ramaNatA kA nAma hai aura yahI samyakcAritra hai| parama kRpAlu zrI gurU tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja ne zrI kamala battIsI jI graMtha meM 32 gAthAoM ke mAdhyama se samyakcAritra kA bahuta hI suMdara varNana kiyA hai| use vartamAna meM tAraNa taraNa zrI saMgha ke AtmaniSTha sAdhaka, dazamI pratimAdhArI pUjya zrI jJAnAnaMda jI mahArAja ne apanI anubhavagamya lekhanI se atyaMta sarala, sahaja bhASA meM TIkA kara spaSTa kiyA hai, jo hama sabhI svAdhyAyI AtmArthI mumukSuoM ke liye anamola dena hai| pUjya zrI dvArA kI gaI isa 'adhyAtma kamala' TIkA kA prakAzana brahmAnaMda Azrama pipariyA se ho rahA hai, yaha hamAre mahAna saubhAgya kI bAta hai| brahmAnaMda Azrama pipariyA jinadharma kI prabhAvanA va satsAhitya ke pracAra-prasAra ke liye kaTibaddha hai aura isI saMkalpa ke anurUpa pUjya zrI jJAnAnaMda jI mahArAja ke san 1990 meM pipariyA meM hue prathama varSAvAsa ke samaya se hI sAhitya prakAzana aura sampUrNa deza meM dharma prabhAvanA ke kAryakrama niraMtara saMcAlita ho rahe haiN| isa varSa san 1999 meM puna: nau varSa bAda pipariyA tAraNa samAja kA mahAna puNyodaya huA, jisake pariNAma svarUpa pUjya zrI kA dvitIya bAra varSAvAsa karAne kA hameM saubhAgya milA isI zrRMkhalA meM isa TIkA graMtha ke prakAzana kA bhI sahaja yoga bana gyaa| abhI taka brahmAnaMda Azrama, pipariyA se-(1) adhyAtma udyAna kI surabhita kaliyA~, (2) tAraNa gurU kI vANI amolaka (vimala zrI bhajana saMgraha), (3) jIvana jIne ke sUtra, (4) jJAna dIpikA - bhAga 1,2,4, (5) adhyAtma amRta, (6) saMskAra zivira smArikA, (7) zrI mAlArohaNa jI adhyAtma darzana TIkA, (8) adhyAtma amRta saMzodhita saMskaraNa, yaha ATha puSpa prakAzita hue tathA yaha nauvAM puSpa zrI kamalabattIsI jI adhyAtma kamala TIkA Apake kara kamaloM meM samarpita hai| prasannatA hai ki bAla bra.zrI basaMta jI mahArAja dvArA likhita atyaMta upayogI Avazyaka sAmagrI se paripUrNa 'adhyAtma bhAvanA kA dasaveM puSpa ke rUpa me prakAzana ho cukA hai, jisameM bAraha bhAvanA, ratnatraya ArAdhanA, deva gurU zAstra pUjA, trividha AtmA evaM tAraNa paMtha paricaya kA saMyojana kiyA gayA hai| ___ hama kRtajJa haiM pUjya zrI mahArAja jI ke, jinhoMne hameM isa TIkA graMtha ke prakAzana kA AzIrvAda diyaa| hama hRdaya se AbhArI haiM adhyAtma ratna bA. bra. pUjya zrI basaMta jI mahArAja ke jinhoMne apane athaka parizrama se isa graMtha kA susaMpAdana kiyaa| pUjya zrI ke Atma sAdhanAmaya jIvana kI anubhava gamya lekhanI se yaha jo adhyAtma kamala kA udaya huA hai isa graMtha ke svAdhyAya ciMtana-manana se hama sabhI ke jIvana meM bhI ratnatrayamayI adhyAtma kamala udita ho, yahI maMgala bhAvanA hai| kanhaiyAlAla hitaiSI vijaya mohI adhyakSa maMtrI brahmAnaMda Azrama, pipariyA brahmAnaMda Azrama, pipariyA dinAMka 26.8.1999 (rakSAbaMdhana parva) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya bhAratIya vasundharA saMtabhUmi hai, yahA~ samaya-samaya para jJAnI, yogI saMta mahApuruSoM kA avataraNa hotA rahA hai| vartamAna caubIsI meM hue prathama tIrthaMkara bhagavAna zrI RSabhadeva se bhagavAna mahAvIra svAmI paryanta caubIsa tIrthakara, atIta kI caubIsI, bhaviSya meM hone vAlI caubIsI tathA samaya-samaya para hue jJAnI AcArya, sadgurU saMta purUSa isa bAta ke pramANa haiM / saMta hI saMsAra ke jIvoM ko satya kA svarUpa, sanmArga, satya dharma kA mArga, Atma kalyANa kA upAya batAte haiN| kahA bhI hai - Aga lagI AkAza meM,mara-mara gire aNgaar| saMta na hote jagata meM, jala jAtA saMsAra // saMtoM kI mahimA apUrva hai, saMta hI dharma aura saMskRti ke AdhAra haiN| mAtra jaina paramparA meM hI nahIM, apitu saMsAra ke aneka sampradAyoM meM AdhyAtmika cetanAoM ke rUpa meM saMtoM ne janma liyA aura jagata ke jana-mAnasa ko adhyAtma aura dharma kA svarUpa batAyA / solahavIM zatAbdI meM zrI gurU tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja jina paramparA meM hue zuddhAtmavAdI AdhyAtmika krAntikArI vItarAgI saMta the| vi. saM. 1505 meM miti agahana sudI saptamI ko puSpAvatI nagarI meM unakA janma huA thaa| pUjya pitA zrI gar3hAzAha jI, mAtA vIra zrI devI ke Ananda kA pAra nahIM thaa| atyanta vilakSaNa pratibhA, prajJA ke dhanI the-gurU tAraNa trnn| gyAraha varSa kI bAlyAvasthA meM samyakdarzana, ikkIsa varSa kI kizora avasthA meM bAla brahmacarya vrata kI pratijJA, tIsa varSa kI yuvAvasthA meM brahmacarya pratimA dhAraNa karanA aura sATha varSa kI Ayu meM nirgrantha, digambara sAdhu honA, yaha saba unakA jIvana yaha siddha kara rahA hai ki ve saMsAra se virakta, virAgI, vItarAgI, nispRha, AkiMcanya mokSamArgI saMta the| saMsAra aura saMsAra ke prapaMca meM par3anA to dUra, isakI tarapha ve dekhanA bhI nahIM cAhate the, isI kAraNa unakA jJAna, dhyAna, sAdhanA aura vItarAgatA dinoM-dina vRddhigata hotI gii| sAdhu pada dhAraNa karane ke pazcAt zrI gurU 151 maNDaloM ke AcArya hone se "maNDalAcArya" pada se alaMkRta hue| unake zrI saMgha meM 7 nirgrantha digambara munirAja (sAdhu) aura 36 AryikAyeM apanI Atma sAdhanA meM rata thIM, jinake nAma isa prakAra haiN| tAraNa taraNa zrI saMgha ke 7 sAdhu1.zrI hemanandi jI mahArAja 2. zrI caMdragupta jI mahArAja 3. zrI samaMtabhadra jI mahArAja 4. zrI citragupta jI mahArAja 5. zrI samAdhi gupta jI mahArAja 6. zrI jayakIrti jI mahArAja 7.zrI bhuvananda jI mahArAja 36 AryikA mAtAjI ke nAma - 1. kamala zrI 2.carana zrI 3. karana zrI 4.haMsa zrI 5. suvana zrI 6. aukAsa zrI 7. dipti zrI 8.svayaM dipti zrI 9. abhaya zrI 10. svarka zrI 11. sarvArtha zrI 12. vikta zrI 13. Ananda zrI 14. samaya zrI 15. hiya utpanna zrI 16. hiya ramana zrI 17. alaSa zrI 18. agama zrI 19. sahayAra zrI 20. uvana zrI 21. ramana zrI 22. utpanna zrI 23. vipana zrI 24. mamala zrI 25.vinda zrI 26. samaya zrI 27. sunna sunanda zrI 28. hiyayAra zrI 29.jAna zrI 30.zreNi zrI 31. jaina zrI 32. lavana zrI 33.lIna zrI 34. bhadra zrI 35. uvana zrI 36. paya uvana zrI isa prakAra zrI gurU tAraNa taraNa maMDalAcArya jI mahArAja ke zrI saMgha meM 7 sAdhu, 36 AryikA mAtAjI ke sAtha-sAtha 231 brahmacAriNI (suvanI) bahineM tathA 60 brahmacArI vratI zrAvaka evaM 18 kriyAoM kA pAlana karane vAle sadgrahastha zrAvaka lAkhoM kI saMkhyA meM the| unake ziSyoM kI kula saMkhyA 4345331thii| yaha saMpUrNa vivaraNa zrI nAmamAlA graMtha meM upalabdha hai| isase yaha pramANita ho gayA hai ki AcArya zrI jina tAraNa svAmI samyakdarzana, samyakjJAna pUrvaka samyakcAritra ke sAdhaka the| unake saMgha ke sabhI jIva satzraddhAna, jJAnapUrvaka cAritrArAdhanA meM rata rahate the| zrI gurudeva tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja ne apanI Atma sAdhanA ke tahata caudaha graMthoM kI racanA kI, jinameM vicAra mata ke antargata - samyakadarzana kA pratipAdaka-zrI mAlArohaNa jI graMtha, samyakajJAna kA pratipAdaka- zrI paMDita pUjA jI graMtha aura samyakcAritra kA pratipAdaka yaha zrI kamala battIsI jI graMtha hai| samyakdarzana jahA~ dharma kA mUla hai, mokSamahala kI prathama sIDhI hai vahIM samyakcAritra mokSa mahala kA dvAra hai / samyakcAritra ke binA koI bhI jIva mukti ko prApta nahIM kara sakatA / tIrthaMkara bhagavAna, jinakI mukti honA nizcita rahatA hai, unheM bhI cAritra dhAraNa karane para hI mokSa prApti hotI hai| isa kamala battIsI jI graMtha meM samyakcAritra kA sAMgopAMga vivecana kiyA gayA hai| zrI gurU tAraNa svAmI jI mahArAja kI gAthAoM ke rahasyapUrNa hArda ko pUjya zrI svAmI jJAnAnaMda jI mahArAja ne apanI sAdhanA kI anubhUtiyoM sahita nizcaya-vyavahAra se samanvita samyakcAritra ke AdhArabhUta siddhAnta aura sAdhanA ko spaSTa kara svayaM kA mArga to banAyA hI hai, sAtha-sAtha hama sabhI jijJAsu AtmArthI bhavyAtmAoM ko dharma ke satsvarUpa kA bodha karAkara mahAna Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakAra kiyA hai| samyakdarzana ke binA jJAna, samyakjJAna nahIM hotA aura samyakdarzana jJAna ke binA cAritra, samyakcAritra nahIM hotA isIlie samyakdarzana, jJAna, cAritra kI ekatA ko hI AcAryoM ne mokSamArga kahA hai| samyakcAritra kI vizeSatA aura usameM rata rahane kI preraNA dete hue pUjya tAraNa taraNa gurUdeva kahate haiM appA parU picchanto, para parjAva salya muktAnaM / nyAna sahAvaM suddha, sukhaM caranasya anmoya saMjuttaM // arthAt AtmA aura para ko bhinna-bhinna pahicAnane se para paryAya zalya chUTa jAtI haiN| apanA jJAna svabhAva zuddha hai, isI jJAna svabhAva meM lIna raho yahI zuddha samyakcAritra hai| jina dharma prabhAvaka, mahAna saMta AcArya kunda kunda deva ne bhI isI prakAra samyakcAritra kA svarUpa pratipAdita kiyA hai cArittaM khalu dhammo, dhammo jo so samotti nnidiho| mohakkhoha vihINo, pariNAmo appaNo hu samo // (pravacanasAra gA.7) tatvata: cAritra hI dharma hai, yahI dharma sAmya svarUpa hai| moha tathA kSobha (rAga-dveSa) rahita Atma pariNati hI jIva kA saccA dharma hai| cAritra hI dharma hai yaha bAta sUkSma hai, sAmAnya rUpa se saMsAra samajhatA hai kriyAkAMDa arthAt cAritra / cAritra zabda sunate hI jaga ke jIvoM ko "kriyA karanA" aisA ahasAsa hone lagatA hai kinta jJAnI vivekavAna jIva. cAritra ke vAstavika abhiprAya ko jAnate haiN| jJAniyoM ke jJAna meM cAritra yA vastu svarUpa ke bAre meM bhrama nahIM rhtaa| yadi jJAnI svarUpa meM ramaNatA ko nizcaya cAritra jAnate haiM to pApa, viSaya-kaSAyoM se nivRtti ko vyavahAra cAritra jAnate haiM aura jaisA jAnate haiM,mAnate haiM vaisA hI Acarate haiN| jJAnI svataMtra hotA hai, svacchaMda nahIM hotaa| jJAnI, tatva jJAna kI Ar3a meM viSaya poSaNa aura manamAnI karane ke abhiprAya se pUrNata: rahita hai| usakA prayojana vItarAgI honA hai vaha saMsAra ke du:khoM se bhayabhIta, saMvegI, AtmArthI hai| jo jIva tatva nirNaya kI Ar3a meM viSayoM kA, pApoM kA poSaNa karate haiM unane satya ko samajhA hI nahIM hai| koI vyakti kisI kI vastu binA pUche uThA leve aura bAda meM usa vyakti para corI karane kA Aropa lage aura vaha kahe ki "maiMne corI nahIM kI" yaha to usa vastu kA kSetra se kSetrAntara huA hai, aisA mAnane vAlA jIva mahA ajJAnI mithyAdRSTi hai| koI jIva rUcipUrvaka pApa kare, juAM Adi vyasanoM kA sevana kare, anyAya anItipUrNa jIvana jiye aura kahe ki "vaha to jo honA hai vaha saba tatsamaya kI yogyatAnusAra ho rahA hai, saba kramabaddha pariNamana hai|" aise jIvoM kI buddhi para jJAnI saMta bhagavantoM ko tarasa AtA hai ki he jIva! tujhe abhI loka vyavahAra, lokAcAra kA hI khyAla nahIM hai to nizcaya dharma, vastu svarUpa, satya tujhe kaise upalabdha hogA? vastuta: tatvanirNaya svacchaMdI hone ke lie nahIM, vItarAgI hone ke lie hai| ajJAnI tatva nirNaya kI Ar3a meM svacchaMda vartana kara apanI hI durgati kA mArga banAtA hai aura dharma mArga ko kalaMkita karatA hai| jo jJAna. viSaya aura pApoM kI ora le jAye vaha sArA jJAna, kujJAna, ajJAna hai| saccA jJAna vahI hai jo jIva ko pApa viSaya kaSAyoM se nivRtta kara saMyama aura cAritra meM sthita kara detA hai| jisa bhavya jIva ke aMtaraMga meM samyakajJAna kI kalA jAge aura phira vaha saMsAra ke viparIta mArga meM cale yaha saMbhava hI nahIM hai - nATaka samayasAra se yaha kathana pramANita hai jaisA ki kahA gayA hai jinake jJAna kalA ghaTa jAgI, te jaga mAMhi sahaja vairaagii| zAnI magana viSaya sukha mAhIM, yaha viparIta saMbhave naahiiN|| jJAnI kA jIvana to nizcaya-vyavahAra se samanvita hotA hai vaha jAnatA hai ki "mukti zriyaM partha suddha, vivahAra niscaya sAsvataM" isIlie jJAnI kI antaraMga bhAvanA hotI hai ki - adhyAtma hI saMsAra ke, klezodadhi kA tIra hai| calatA raha isa mArga para, miTa jAyegI bhava piirhai|| jJAnI banUM dhyAnI banUM arU, zuddha saMyama tapa dhruuN| vyavahAra nizcaya se samanvita, mukti patha para AcalaM // (ba. basaMta-adhyAtma ArAdhanA) samyakcAritra pratyakSa mukti kA dvAra hai| samyakcAritra kyA hai, usake bheda kauna se haiM aura kisa prakAra unakA jIvana meM prayoga AcaraNa hotA hai ? isa rahasya ko zrI gurU tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja ne svayaM spaSTa kiyA nyAnaM daMsana samma, sama bhAvanA havadi cArittaM / caranaM pi suddha caranaM, duvihi caranaM muneyavvA // sammatta carana par3hama, saMjama gharanapi hoi dutiya c| sammatta carana suddha, pacchAdo saMjama caranaM // (jJAnasamuccayasAra gA.262-263) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakadarzana jJAna sahita jo sama bhAvanA, vItarAga bhAvanA hotI hai vahI cAritra hai| apane zuddha svabhAva meM AcaraNa karanA hI cAritra hai| cAritra ke do bheda jAno - pahalA samyaktvAcaraNa cAritra aura dUsarA saMyamAcaraNa cAritra hai| pahale samyaktvAcaraNa se zuddha honA, pazcAt saMyamAcaraNa cAritra hogaa| samyaktva kA udaya hote hI dRSTi parivartana lakSita hone lagatA hai| jo dRSTi pahale kSaNika kI ora thI, indriya sukhoM kI ora thI vaha aba nitya zAzvata evaM sthAyI sukha svarUpa AtmA ke sanmukha hojAtI hai| grahIta mithyAtva chUTate hI sacce deva, gurU, zAstra kI zraddhA pragaTa ho jAtI hai, dRSTi AtmA ke sanmukha ho jAtI hai| cUMki buddhipUrvaka usane viparIta zraddhAna ko grahaNa kara rakhA thA, isIliye buddhipUrvaka zuddhAtma svarUpa kA nirNaya kara usa ora jhuka jAtA hai| kSaNikatA kI ora se usakI rUci haTakara AtmA ke dhruva guNoM meM rUci bar3ha jAtI hai| vAstava meM zuddhAtmA kI ora jhukane, bar3hane rUpa jo upayoga hotA hai isI ko svarUpAcaraNa yA samyaktvAcaraNa cAritra kahate haiN| asaMyatAdi guNasthAnoM meM samyaktva ke kAraNa pariNAmoM meM jo nirmalatA evaM AMzika sthiratA hotI hai, usako Agama meM samyaktvAcaraNa rUpa cAritra kahA gayA hai| mokSamArga meM isakA pradhAna sthAna hai| isakI pUrNatA bArahaveM guNasthAna meM hotI hai| samyakdarzana jJAna pUrvaka pApAdi se nivRtti rUpa jo AcaraNa, saMyama kA pAlana, iMndriyoM kA nigraha, kaSAyoM para vijaya pUrvaka apane svarUpa kI surata rakhanA saMyamAcaraNa cAritra hai, yaha samyakdarzana pUrvaka hI hotA hai / aNuvrata, mahAvrata rUpa AcaraNa isakI vizeSatAeM haiN| aise AnaMdamayI mokSamArga ke AdhArabhUta samyakcAritra kA pratipAdana zrI gurU tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja ne isa graMtha meM kiyA hai aura isa graMtha kA nAma diyA hai- "kamala battIsI |kml svabhAva kI sAdhanA-ArAdhanA, cAritra saMyama AcaraNa kA vidhi vidhAna 32 gAthAoM meM hone ke kAraNa isa graMtha kA kamala battIsI nAma "yathA nAma tathA guNa' ko prasiddha kara rahA hai| kamala battIsI nAma hone ke pIche eka vizeSa kAraNa yaha bhI hai ki zrI gurU tAraNa taraNa deva kI janmasthalI kA nAma puSpAvatI hai| yaha prAcInakAla se aitihAsika nagarI rahI hai| puSpAvatI ke "paMca pakAra"Aja bhI prasiddha haiM -pAna, panhaiyA, pAnI, patthara aura puSpa / inameM se puSpa kI jahAM taka bAta hai, usa nagarI meM Aja bhI kamala puSpa vahA~ ke tAlAboM meM khilate haiN| pUrva ke zAsaka rAjAmahArAjAoM ne vahA~ jo maMdira bAvar3I Adi ke nirmANa karavAye unameM kamala puSpoM kI racanA mahatvapUrNa hai aura Aja bhI patthara-patthara para utkIrNa puSpa milate haiN| kamala puSpa kI bar3I vizeSatA hai, vaha yaha ki kamala, pAnI aura kIcar3a meM rahatA huA bhI sabase alipta nyArA rahatA hai| isI prakAra Atma tatva caitanya kamala bhI dravyakarma, bhAva karma.nokarma Adi ke saMyogoM meM rahatA huA bhI sadaiva nirlipta nyArA jJAnamaya jJAyaka caitanya svarUpa hI rahatA hai| zrI gurUdeva tAraNa svAmI jI ne aisA apane kamala svabhAva kA anubhavana kiyA aura usI kI mahimA ko vyakta karane hetu yaha kamala battIsI jI graMtha likhaa| jaise - kamala, pAnI kIcar3a meM rahatA huA bhI khilA rahatA hai| isI prakAra mokSamArgI jJAnI sAdhaka saba saMyogoM meM rahatA huA bhI kamala kI taraha praphullita rahatA hai yahI dharma aura cAritra kI saccI ArAdhanA hai| kahA bhI hai svasattA para ke svarUpa kA, jisako samyajJAna jagA / mithyAbhAva zalya AdikA, bhrama bhaya saba ajJAna bhagA // sAre karma vilA jAte haiM, dharatA Atama dhyAna hai| kamala battIsI jisakI khila gaI,banatA vaha bhagavAna hai|| (pU. zrI jJAnAnaMda jI mahArAja, kamala battIsI jayamAla) yaha eka sukhada zubha yoga hai ki isa kamala battIsI graMtha kI pUjya zrI svAmI jJAnAnaMda jI mahArAja ne "adhyAtma kamala" nAmaka TIkA kI hai| sarvatra kamala svarUpa zuddhAtma deva kI hI mahimA hai| gurUdeva tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja ne isa graMtha kI 32 gAthAoM meM jo rahasya spaSTa kiyA hai| pU. zrI mahArAja jI ne apanI bhASA meM ve sabhI AdhyAtmika sAdhanA paraka rahasya spaSTa kiye haiM, jo graMtha kI gAthAoM meM nihita haiN| anubhava prakAza hetu katipaya ratna prastuta haiM karma baMdhanoM se sarvathA mukta honA ho to eka hI uddezya ho-tatva jJAna kI prApti karanA aura isake liye sAMsArika saMgraha meM, bhoga buddhi, sukha buddhi aura rasa buddhi nahIM honA tathA niSiddha AcaraNa pApa, anyAya, jhUTha, kapaTa Adi kA hRdaya se tyAga kara denA tabhI apane svarUpa meM tanmayatA hotI hai, jisase samasta karma baMdha kSaya hote haiN| (gAthAMza-6) zarIra indriyAM,mana buddhi ke dvArA hone vAlI sampUrNa kriyAyeM pRthaka bhinna,jJeya hI haiM tathA jIvAtmA svayaM inase sarvathA nirlipta asambaddha aura pRthaka hI hai| (gAthAMza-7) sadgurU tAraNa svAmI kahate haiM ki mana ko zAnta nahIM karanA, svayaM zAnta honA hai, bhAva vibhAvoM ko nahIM badalanA hai, svayaM nija svabhAva meM rahanA hai| yaha mana Adi to svayaM hI nAzavAna haiN| jaise- AkAza meM bAdala dikhAI dete haiM lekina thor3e samaya meM saba apane Apa vilA jAte haiM, aise hI yaha mana saMsArI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva bhI saba nAzavAna vilA jAne vAle haiN| tuma inheM mata dekho, bhedajJAna tatva nirNaya ke bala se apane zuddha svabhAva, mamala svabhAva meM lIna raho, yahI mukti mArga hai| (gAthAMza-7) karma ke phala ke prati udAsIna jJAnI ke karmAzrava nahIM hotA, pUrvabaddha karmoM ko udaya meM Ane se vaha roka nahIM sakatA ata: usakI icchA ke binA bhI ve udaya meM Ate haiM tathApi usa udaya sthiti meM jJAnI karma ke paravaza nahIM hotA kintu apane mamala svabhAva kI zraddhAnusAra apane jJAna svabhAva meM lIna rahatA hai| apanA upayoga anyatra na jAve,apane meM rahe yahI usakA purUSArtha hai| (gAthAMza-8) samyakdarzana hone para samyakjJAna dvArA vastu svarUpa ko jAnA jAtA hai| taba rAga-dveSa aura pAMcoM indriyoM ke viSayoM se virakti ho jAtI hai phira rAgadveSa viSayAdi svayaM chUTane lagate haiM yahI samyakcAritra kA pragaTapanA hai| samyakadarzana samyajJAna sahita samyakcAritra kI eka muhUrta kI sthiti meM sAre ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara ananta catuSTaya svarUpa arihanta pada pragaTa ho jAtA hai| (gAthAMza-8) karmodaya pariNAmoM meM, rAgAdi bhAvoM meM bhramanA, cakarAnA, unheM acche bure mAnanA, yahI ajJAna baMdha kA kAraNa hai isalie bhedajJAna pUrvaka tatva nirNaya karake apane mamala svabhAva meM rho| apane zuddha caitanya jJAna svabhAvI zuddhAtmA ko dekho, usI kI sAdhanA abhyAsa karo to phira yaha kucha hogA hI nahIM, jJAnI hone ke bAda samyakcAritra kA yahI purUSArtha hai| (gAthAMza-15) AtmA hI AnaMda kA dhAma hai usameM antarmukha hone se hI sukha hai| aise apane Atma svabhAva kA jo virodha karate haiM aura saMsArI vyavahAra jIvoM ke dayA, dAna paropakAra Adi rAga bhAva ko dharma mAnate haiM, ve saMsAra paribhramaNa ke duHkha kA bIja bote haiN| (gAthAMza-23) caturgati ke duHkha se chUTane aura mukta hone kA eka hI upAya hai ki sahaja jJAna aura Ananda Adi ananta guNa samRddhi se paripUrNa jo nija zuddhAtma tatva mamala svabhAva hai, use apUrNa vikArI aura pUrNa paryAya kI apekSA binA lakSya meM lenA, apane dhuva svabhAva kA lakSya karanA vaha dravya dRSTi hai, zuddha dRSTi hai| yathArtha jJAna karake apane mamala svabhAva meM ekAgra honA taba hI paramAtma rUpa samayasAra anubhUta hotA hai| AtmA kA apUrva aura anupama atIndriya Ananda anubhava meM AtA hai, Ananda amRta ke jharane, jharate haiN| isase saMsAra se dRSTi haTa jAtI hai, vyavahAra chUTa jAtA hai, vItarAgatA pragaTa hotI hai yahI samyakcAritra mukti mArga hai| (gAthAMza-24) isa prakAra ke anekoM rahasya pUjya zrI ne isa TIkA graMtha meM spaSTa kiye haiN| praznottara, vizeSArtha, zabdArtha Adi ke dvArA viSaya vastu bahuta spaSTa huI hai| eka gAthA se dUsarI gAthA ke bIca jo sambandha hai use banAne aura viSayavastu ke spaSTIkaraNa hetu pratyeka gAthA se pUrva prazna rakhakara saMpUrNa graMtha ko pUjya zrI ne akhaNDatA pradAna kara dI hai| isa prakAra kI TIkAyeM apane Apa meM vizeSa mahatvapUrNa haiM, sAtha hI bhavya jIvoM ko, svAdhyAyI mumukSu bhavyAtmAoM ko vizeSa upalabdhi hai| isa prakAzana ke pUrva zrI mAlArohaNa aura paMDita pUjA kI TIkAoM kA prakAzana huA, jisase samAja meM svAdhyAya ke rUpa meM navIna krama bana rahA hai| vastuta: ina graMthoM kA sadupayoga tabhI hai jaba sAmUhika rUpa se inakA svAdhyAya manana ho aura apanI dRSTi AtmonmukhI ho yahI ina TIkAoM kA yathArtha upayoga hai| pUjya zrI dvArA kI gaI yaha TIkAyeM AtmArthI jIvoM ke lie vizeSa dena hai aura mahAna upakAra hai ki sabhI bhavya jIvoM ke liye satya dharma, vastu svarUpa samajhane aura Atma kalyANa karane kA mArga prazasta kiyaa| sabhI bhavya jIva ina TIkA graMthoM ke svAdhyAya. ciMtana-manana se ratnatraya mayI Atma svarUpa ko svAnubhava meM pragaTa kareM aura anAdikAlIna moha-mAyA ke baMdhana se mukta hokara avinAzI zAzvata parama pada ko prApta karane kA maMgalamaya patha prazasta kara isa anamola mAnava jIvana ko saphala banAyeM, yahI pavitra bhAvanA hai| brahmAnaMda Azrama, pipariyA dinAMka-15 mArca 1999 a. basaMta caitanya svabhAva kA anubhavI jJAnI, jAti aura kula ko nahIM dekhatA balki zaddha samyaktva sahita AtmAnubhava rUpa samyagdarzana ko pahicAnatA hai| zuddha jJAna svabhAva kI anumodanA meM rata rahatA huA ajJAna salya aura mithyAtva ko chor3a detA hai| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakcAritra sUtra 2. 1. cAritra zUnya purUSa kA vipula zAstrAdhyana bhI vyartha hI hai, jaise- aMdhe AdamI ke sAmane lAkhoM karor3oM dIpaka jalAnA vyartha hai| cAritra saMpanna kA alpatama jJAna bhI bahuta hai| samyakadarzana aura samyakjJAna ke sAtha jo mUla aura uttara guNoM kA pAlana karatA hai, vahI cAritra hai, anya nahIM tathA yahI cAritra mokSa kA kAraNa hai| asaMyata, deza saMyata samyakadRSTi ko kaSAyoM kI pravRtti to hai parantu usakI zraddhA meM koI bhI kaSAya karane kA abhiprAya nahIM rahatA, paryAya meM kaSAya hotI hai para use vaha heya mAnatA hai| dravyaliMgI ko to zubha kaSAya karane kA abhiprAya rahatA hai aura use zraddhA meM bhalA bhI samajhatA jIvoM ke prati krUratA honA jo pApa kA kAraNa hai| donoM ke abhAva meM zuddhopayoga hotA hai jo karmabaMdha ke AdhIna nahIM hai, jisase karma baMdha nahIM hotA hai| zubhopayoga aura azubhopayoga se mukta hokara jIva ko jJAna svarUpI tathA para vastuoM se atyaMta bhinna apane Atma svarUpa kA dhyAna karanA cAhiye, yahI Atma kalyANa kA mArga hai| 8. yadi mukti prApta karanA hai to Agama jJAna sahita samyakadarzana evaM samyakcAritra (Atma saMyama) Avazyaka hai| sAdhu ko pAMca samitiyoM sahita tIna guptiyoM se yukta, indriya vijayI, kaSAyoM ko jItane vAlA tathA samyakdarzana, samyakjJAna evaM anuzAsana pUrNa (saMyata) honA caahie| samyakadarzana dvArA darzanamoha ko nAzakara tathA samyakajJAna dvArA tatvArtha ko jAnakara sadAkAla akampa samyakcAritra kA avalaMbana karanA caahie| ajJAna sahita cAritra kA sevana samyakcAritra nAma nahIM pAtA ata: samyakjJAna ke bAda hI samyakcAritra kI ArAdhanA kahI gaI hai| 10. samyakcAritra, pratyakSa mokSa kA dvAra hai| 4. jIva, jisa samaya zubha athavA azubha rUpa pariNamana karatA hai usa samaya zubhAzubha rUpa ho jAtA hai aura jisa samaya zaddha rUpa pariNamana karatA hai usa samaya zubhAzubha se rahita ho jAtA hai| zuddhopayoga se jIva nirvANa, anaMta atIndriya sukha ko prApta hotA hai| zubhopayoga se svarga aura azubhopayoga se niraMtara naraka, tiryaMca Adi durgatiyoM duSTa mAnava Adi bhava ko prApta kara saMsAra meM paribhramaNa karatA silavAnI 29 mArca 1999 (mahAvIra jayaMtI) a.naMvatrI (racanA) hai| jisane padArthoM aura unake zruta ko bhalI-bhAMti jAna liyA hai, jo saMyama aura tapa sahita hai, jisakA rAga naSTa ho cukA hai aura jo sukha-duHkha meM samatA pariNAma rakhatA hai aisA zramaNa zuddhopayoga dhArI kahA gayA hai| AtmA upayoga svarUpa hai, darzana aura jJAna upayoga kahe gaye haiM aura AtmA kA vaha upayoga zubha tathA azubha hotA hai / zubhopayoga kA lakSaNa - dharmAdi kAryoM meM samarpaNa bhAvanA tathA jIvoM para dayA bhAva honA jo puNya kA kAraNa hai| azubhopayoga kA lakSaNa - indriyoM ke viSaya kaSAya meM lIna honA, jJAna dAna svAdhyAya hetu upalabdha satsAhitya * zrI mAlArohaNa TIkA -25 rUpayA * zrI paMDita pUjA TIkA - 15 rUpayA * zrI kamalabattIsI TIkA -25 rUpayA * adhyAtma amRta (jayamAla, bhajana) - 10 rUpayA * adhyAtma kiraNa - 10 rUpayA (jainAgama 1008 praznottara) * adhyAtma bhAvanA - 5 rUpayA * adhyAtma ArAdhanA, devagurU zAstra pUjA - 5 rUpayA * jJAna dIpikA bhAga-1,2,3 (pratyeka) - 5 rUpayA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI bAta sadaguru kI vANI amRta tulya sAdhaka saMjIvanI hai| isakA pratyakSa anubhava huA, parama saubhAgya, honahAra utkRSTa hone se chaha mAha kI sahaja mauna sAdhanA karane kA zubha yoga milA, isameM kyA milA ? kyA huA ? yaha to avaktavya hai, basa itanA hI kahA jA sakatA hai ki sadgurU kI kRpA se bar3A AnaMda AyA, pUrNa nirAkulatA se acchA jJAnopayoga huA, vastu svarUpa samajha meM AyA, zeSa apanI pAtratA puruSArtha kI bAta hai| "svAntaH sukhAya AtmIya gAthA' anusAra sahaja meM apanA kAma bana gayA, svAdhyAya karane meM itanA upayoga na lagane se likhane kI preraNA bra. zrI nemI jI ne dI, usI krama meM zrI mAlArohaNa jI, zrI paMDitapUjA jI, zrI kamalabattIsI jI ina tIna graMthoM kA rahasya samajhane kA prayAsa kiyaa| Aja Atma vizvAsa sahita bar3e gaurava se yaha bAta kaha rahA hUM ki sadgurU tAraNa svAmI kI vANI unake graMtha adbhuta gaMbhIra rahasya se bhare haiN| yaha anubhava ke AdhAra para Agama pramANa likhe graMtha haiN| inakA svAdhyAya, manana, AtmAnubhUti karAne meM samartha hai| jo TIkA likhI hai usameM merA kucha nahIM hai| sadgurU kI vANI Agama pramANita karane kA prayAsa kiyA hai| buddhi kA kSayopazama na hone se sAmAnya hI likha sakA huuN| vizeSa jJAnI vidvAna likheM aisI apekSA hai| isameM jo ajJAna pramAda vaza bhUla huI ho, galata likhA gayA ho| vaha sadgurU kSamA kareM, jJAnI vidvatjana sudhAra kara sahI kara leN| aMta meM, jo AcAryoM ne chaha mAha kI sAdhanA karane kA Adeza diyA hai| usakI prAmANikatA ko apanI sAdhanA se pramANa karatA hU~ ki unakA kathana satya hai, dhruva hai, pramANa hai| kdee dinAMka 27.5.91 jJAnAnanda vande zrI gurU tAraNam zrI kamalabattIsI jI graMtha MSJ paramadeva paramAtma tatva kA, nija meM darzana karatA hai| paMcajJAna parameSThI pada kI, jo zraddhA ura dharatA hai // sarala zAnta nirvikalpa ho gayA, vaha jJAnI guNavAna hai| kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai // tAraNa svAmI kA zubha saMdezatU svayaM bhagavAna hai| jo bole so abhayazuddhAtma deva kI jaya / upadeza, dRSTi praveza mukti vilAsa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zrI kamalabattIsI jI zrI kamalabattIsI jI jayamAla paramadeva paramAtma tatva kA, nija meM darzana karatA hai| paMcajJAna parameSThI pada kI, jo zraddhA ura dharatA hai / sarala zAnta nirvikalpa ho gayA, vaha jJAnI guNavAna hai| kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai // * tatva maMgala* deva ko namaskAra tatvaM ca naMda AnaMda mau, ceyananaMda sahAu / parama tatva pada viMda pau, namiyo siddha subhAu // gurU ko namaskAra gurU uvaesiu gupita rUi, gupita nyAna shkaar| tAraNa taraNa samartha muni, gurU saMsAra nivAra / / dharma ko namaskAra dhammu ju uttau jinavarahi, arthati arthaha jou / bhaya vinAsa bhavu ju munahu, mamala nyAna paralou / / deva ko, gurU ko, dharma ko namaskAra ho| 2. sabhI jIva paramAtma tatva haiM, ananta catuSTaya dhArI haiN| jar3a zarIra karmAdi pudgala, inakI sattA nyArI hai // nimitta naimittika saMbaMdha paryAyI, isakA jisako jJAna hai| kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai|| kamoM kA nazvara svabhAva hai, apane Apa saba jhar3ate haiN| jIva zubhAzubha bhAva ke dvArA, puNya-pApa se baMdhate haiN| zuddha svabhAva meM lIna jIva ke, karmoM kA zmazAna hai| kamala battIsI jisakI khila gaI. banatA vaha bhagavAna hai|| sva sattA para ke svarUpa kA, jisako samyagjJAna jagA / mithyAtva zalya Adi kA, bhrama-bhaya saba ajJAna bhagA // sAre karma vilA jAte haiM, dharatA Atama dhyAna hai / kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai / * maMgalAcaraNa * maiM dhruvatatva zuddhAtama hU~, maiM dhuvatatva zuddhAtama hU~ / maiM azarIrI avikArI hU~, maiM ananta catuSTayadhArI huuN| maiM sahajAnaMda bihArI hU~, maiM zivasattA adhikArI huuN|| maiM parama brahma paramAtama hU~, maiM dhuvatatva zuddhAtama hU~ ... maiM jJeya mAtra se bhinna sadA, maiM jJAyaka jJAna svabhAvI huuN| maiM alakha niraMjana parama tatva,maiM mamalaha mamala svabhAvI huuN| maiM parama tatva paramAtama hU~, maiM dhuvatatva zuddhAtama hU~.... maiM nirAvaraNa caitanya jyoti, maiM zAzvata siddha svarUpI huuN| maiM eka akhaMDa abheda zuddha, maiM kevalajJAna arUpI huuN|| maiM jJAnAnaMda siddhAtama hU~, maiM dhuvatatva zuddhAtama hU~.... 5. mana manuSya kI jAgrata zakti, baMdha mokSa kA kAraNa hai| isake bheda ko jAnane vAlA, kahalAtA gurU tAraNa hai // Atama zakti jAgrata hotI, mana hotA avasAna hai / kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai|| janaraMjana manaraMjana gArava, kalaraMjana bhI doSa hai / Atama ke yaha mahAzatru haiM, yahI to rAga aura roSa haiN| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zrI kamalabattIsIjI jJAna virAga ke bala se inakA, miTatA nAma nizAna hai| kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai // OM jAgaraNa gIta nanda AnaMdaha cidAnaMda jina, paramAnaMda svabhAvI huuN| para paryAya se bhinna sadA maiM, mamalaha mamala svabhAvI huuN| mamala svabhAva meM lIna rahe jo, vaha nara zreSTha mahAna hai / kamala battIsI jisakI khila gaI. banatA vaha bhagavAna hai| ratnatraya kI zuddhi karake, paMca mahAvrata dhArI hai / paMcajJAna paMcArtha paMcapada, paMcAcAra bihArI hai // jJAna-dhyAna meM lIna sadA jo, sAdhu siddha samAna hai| kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai / 9. jJAnAnaMda nijAnaMda rahatA, saba prapaMca se dUra hai / vastu svarUpa sAmane dikhatA, brahmAnaMda bharapUra hai / / Arta-raudra dhyAnoM kA tyAgI, dharma zukla hI dhyAna hai| kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai / jAgo he bhagavAna AtmA, jAgo he bhagavAna / / moha nIMda meM kyoM so rahe ho / apanI sattA kyoM kho rahe ho // tuma ho siddha samAna AtmA, jAgo he bhagavAna // 1 // nara bhava meM yaha maukA milA hai| saba zubha yoga saubhAgya khilA hai| kyoM ho rahe hairAna AtmA, jAgo he bhagavAna // 2 // isa zarIra se tuma ho nyAre / cetana ananta catuSTaya dhAre / tor3o moha ajJAna AtmA, jAgo he bhagavAna // 3 // para ke pIche tuma mara rahe ho| pApa parigraha saba kara rahe ho / bhugato naraka nidAna AtmA, jAgo he bhagavAna // 4 // tuma ho zuddha buddha avinAzI / cetana amala sahaja sukharAzI / / kara lo bheda vijJAna AtmA, jAgo he bhagavAna // 5 // Ayu taka kA saba nAtA hai / moha yaha tumako bharamAtA hai| dekha lo saba jaga chAna AtmA, jAgo he bhgvaan||6|| karma pradhAna vizva kari rAkhA / jo jasa karahiM so tasa phala caakhaa| karo dharama puNya dAna AtmA, jAgo he bhagavAna // 7 // tAraNa taraNa haiM tumhe jagA rhe| mukti mArga para tumheM lagA rahe // pAo pada nirvANa AtmA, jAgo he bhagavAna // 8 // , jinavara kathita sapta-tatvoM kA, jo nizcaya zraddhAnI hai| saba saMsAra cakra chor3akara, zaraNa gahI jinavANI hai // ke valajJAna pragaTa karake vaha, pAtA pada nirvANa hai / kamala battIsI jisakI khila gaI, banatA vaha bhagavAna hai // (dohA) samyamcAritra AtmA, nija svabhAva meM lIna / antara ratnatraya dhareM, bAhya-cAritra daza tIna / kamala battIsI pragaTakara, banatA khuda bhgvaan| sAdhu pada se siddha pada, pAtA pada nirvANa || Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI bhUmikA mukti saba jIva cAhate haiM, koI bhI jIva baMdhana rUpaduHkha meM nahIM rahanA caahtaa| saMsAra meM janma-maraNa kA du:kha, cAra gati caurAsI lAkha yoniyoM kA cakkara, nAnA prakAra ke karmodaya janma-maraNa, anukUla-pratikUla saMyoga, zalya, vikalpa, cintA, bhaya, du:kha-anAdi se jIva bhoga rahA hai| ina sabase chUTanA cAhatA hai para isa ajJAna, aMdhakAra se chuTane, mukta hone kA upAya mArga kyA hai, isakA samyak bodha na hone se ajJAnI gurUoM ke jAla meM phaMsakara cakkara lagA rahA hai| sadgurUoM kA satsamAgama mile, apane bhItara saMsAra se chaTane kI chaTapaTAhaTa ho, sahI bhAvanA aura jijJAsA se mukta hone kA mArga khojA jAye to milatA hai| satya kaho, dharma kaho, vastu svarUpa kaho, paramatatva kaho,yaha to anAdyanidhana hai,yaha kahIM khoyA nahIM hai| satya ko jAnane samajhane kI khoja karane kI bhAvanA hI kho gii| jina jIvoM meM yaha jijJAsA jAgatI hai unheM usakI upalabdhi hotI hai| saMsAra meM sabhI prakAra ke jIva haiM tathA jJAnI sadgurU bhI samaya-samaya para hote rahate haiN| solahavIM zatAbdI bhAratIya itihAsa meM saMtayuga hai| jisameM AdhyAtmika saMta huye haiM, vartamAna meM kalikAla-paMcama kAla hone se paramAtmA to hote nahIM haiM, haiM nhiiN| jJAnI saMta mahAtmA sadagurU hI vartamAna meM mukta hone, paramAtmA banane kA mArga batAte haiM, svayaM bhI usI mArga ke pathika hote haiN| isI krama meM vikrama saMvat 1505 miti agahana sudI 7 ko puSpAvatI nagarI meM janme jaina darzana ke marmajJa, bhagavAna mahAvIra ke anuyAyI vItarAgI saMta zrI jina tAraNa svAmI hue, jinhoMne svayaM saMsAra cakra se chUTane ke lie satya dharma kA mArga apanAyA, svayaM usa mArga para cale aura usI sacce dharma mArga, zuddha adhyAtma kI dezanA, samasta bhavya jIvoM ko dii| Apake sAthI anuyAyI lAkhoM loga sabhI sampradAya ke jIva hue| unameM zrI kamalabattIsI jI pramukha-rUiyA ramana, kamalAvatI, virau brahmacArI, dayAlaprasAda Adi rahe haiN| eka dina tatva carcA meM zrI kamalAvatI jI ne yaha prazna uThAyA ki gurUdeva! mukti kA mArga kyA hai? kyoMki saMsAra meM dharma ke nAma para bhI nAnA prakAra ke kriyA karma hote haiN| aise meM jIva ko mukti kA yathArtha mArga kyA hai ? jaina darzana meM samyakdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga: kahA hai para vaha hai kyA, usakA vAstavika svarUpa kyA hai, Apane zrI mAlArohaNa meM samyak darzana kA svarUpa,paMDita pUjA meM samyakjJAnI kI sAdhanA paddhati batAI. vaha bhI samajha meM AI, aba samyakcAritra kyA hai, isakA sahI svarUpa batAne kI kRpA kareM, kyoMki cAritra ke saMbaMdha meM bar3e vivAda haiM aura usameM hI ulajhakara jIva satya vastu svarUpa se bhaTaka jAte haiN| yaha nAnA prakAra ke rUpa, bheSa, kriyA-kAMDa,khAna-pAna Adi bAhya AcaraNa meM hI sArA jIvana lagA dete haiM isake lie Apa samyak mArga batAyeM? mukti kA mArga samyak cAritra ke svarUpa ko batAne ke lie sadgurU zrI jina tAraNa svAmI ne yaha zrI kamalabattIsI kA nirUpaNa kiyA hai| jise samajhakara mumujha jIva sahI dharma mArga para calakara apanA Atma kalyANa mukti kI prApti kara sakate haiN| he mokSa ke abhilASI! mokSa mArga to samyagdarzana, jJAna cAritra svarUpa hai, yaha samyagdarzana Adi zuddha bhAva rUpa mokSa mArga antarmukha prayatna dvArA sadhatA hai, aisA bhagavAna kA upadeza hai, bhagavAna ne svayaM prayatna dvArA mokSa mArga sAdhA hai aura upadeza meM bhI yahI kahA hai ki mokSa kA mArga prayatna sAdhya hai, isalie tU samyagdarzanAdi zuddha bhAvoM ko hI mokSa kA patha jAnakara sarva udyama dvArA usako hI aMgIkAra kr| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI OM namaH siddhaM zrI kamalabattIsI jI * maMgalAcaraNa* paramatatva paramAtmA, nija zuddhAtma svarUpa / vaMdana bArambAra hai, dhruva tatva cidUpa // mamala svabhAva kI lInatA,samyagcAritra hoya / pApa viSaya-kaSAya arU, saba karmoM ko khoya / / nija svabhAva anubhUti yuta, samyajJAna mahAna / jJAyaka jJAna svabhAva se, banatA vaha bhagavAna / / mahAvIra kI dezanA, satya vastu kA sAra / jinavANI anusAra hI, darasAyA gurU tAra / / jJAnAnaMda svabhAva kA, karo nitya purUSArtha / pAoge ziva sampadA, yahI eka paramArtha // aba gurudeva prathama gAthA maMgalAcaraNa meM vastu svarUpa batAte haiM - gAthA-1 tatvaM ca parama tatvaM, paramappA parama bhAva darasIye / parama jina paramisTI, namAmihaM parama deva devasyA // zabdArtha - (tatvaM) sAra vastu, zuddha mUla vastu, jIva tatva, AtmA (ca) aura (parama tatva) jo atyanta gupta, sUkSma, rahasya maya (paramappA) paramAtmA (parama bhAva) parama pAriNAmika bhAva (darasIye) dikhAtA hai, darzita hotA hai (parama jinaM) parama jinendra paramAtmA, siddha svarUpa (paramisTI) parama iSTa zreSTha, paMca parama padadhArI, arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu parameSThI (namAmihaM) maiM namaskAra karatA hU~ (parama deva devasyA) devoM ke deva-indroM dvArA pUjya paramadeva prmaatmaa| vizeSArtha-tatva aura parama tatva paramAtmA hai, jo parama bhAva meM dikhatA hai, aise parama jina parameSThI svarUpa, devoM ke parama deva, paramAtmA ko maiM namaskAra zrI kamalabattIsI jI karatA huuN| tatva zuddha vastu jIva tatva AtmA hai aura parama tatva paramAtmA hai| yaha tatva aura parama tatva paramAtmA kauna hai, kahA~ hai? yaha tatva aura parama tatva AtmA aura paramAtmA kahIM bAhara nahIM hai, apanA hI zuddha caitanya svarUpa jo parama pAriNAmika bhAva rUpa svAnubhUti meM dikhatA darzita hotA hai| yaha anya cAra bhAva aupazamika, kSAyopazamika, kSAyika aura audayika bhAvoM se pare parama pAriNAmika bhAva rUpa hai, jo svayaM kI anubhUti gamya hai, yahI parama zuddha dazA rUpa paramAtmA hai / maiM AtmA zuddha hU~, azuddha hU~ , baddha hU~ , mukta hU~, nitya hU~, anitya hU~, eka hU~, aneka hU~ ityAdi prakAra se jisane zrutajJAna ke dvArA prathama apane jJAna svabhAvI AtmA kA nirNaya kiyA hai, aise jIva ko tatva vicAra ke rAga kI jo vRtti utpanna hotI hai, vaha bhI du:khadAyaka hai, AkulatA maya hai| ukta aneka prakAra ke zrutajJAna ke bhAvoM ko maryAdA meM lete huye, maiM aisA hU~ aura vaisA hU~, aise vicAra ko purUSArtha dvArA roka kara para kI ora jhukate upayoga ko apanI ora AkRSTa kara naya pakSa ke Alambana se ho rahe rAga ke vikalpa ko jo Atma svabhAva rasa ke bhAna dvArA TAlatA huA, zruta jJAna ko bhI Atma sanmukha karatA hai, vaha usa samaya atyanta vikalpa rahita hokara tatkAla nija rasa ke pragaTa hone vAle Adi, madhya, anta AtmA ke paramAnanda svarUpa paramAtmA kA parama pAriNAmika bhAva meM vedana darzana karatA hai| __ azarIrI, avikArI, niraMjana, zuddhAtmA-jaise siddha bhagavanta, kisI ke Alambana binA svayameva pUrNa atIndriya, jJAnAnanda svarUpa se pariNamana karane vAle divya sAmartha vAna deva haiN| vaise hI sabhI AtmAoM kA svabhAva hai| aisA hI nirAlambI jJAna aura sukha svabhAva rUpa maiM hU~ aisA lakSya meM lene para hI jIva kA upayoga atIndriya hokara usakI paryAya meM jJAna aura Ananda khila jAtA hai| pUrva meM kabhI anubhava meM nahIM AI huI caitanya zAMti vedana meM AtI hai, isa taraha Ananda kA agAdha sAgara usake pratIti meM, jJAna meM aura anubhUti meM A jAtA hai| svayaM kA parama iSTa paramAtma svarUpa anubhava meM AtA hai| jinendra paramAtmAoM dvArA kathita sarva tatvajJAna kA siramaura jo zuddha dravya sAmAnya parama pAriNAmika bhAva vaha svAnubhUti kA AdhAra hai, samyakdarzana kA Azraya hai, mokSamArga kA Alambana hai| sarva zuddha bhAvoM kA nAtha hai| anAdi anaMta aisA jo eka nija zuddha caitanya svarUpa hai usake sva sanmukha hokara ArAdhana karanA,vahI paramAtmA paramajina, parameSThI parama devoM kA deva paramAtmA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI hai use maiM namaskAra karatA huuN| jo jIva aise apane parama pAriNAmika bhAva kA Azraya letA hai vahI tatva aura paramatatva, paramAtmA ke svarUpako jAnatA hai, aura vahI parama jina parameSThI hotA hai| jJAna svarUpI aura atIndriya AnaMda svarUpI paramAtmA, atIndriya jJAna aura atIndriya AnaMda svarUpI hone se vaha jJAna guNa dvArA hI anubhUta hone yogya hai| jJAna guNa ke atirikta rAga kI kriyA Adi anya kAraNoM dvArA bhagavAna AtmA nahIM jAnA jAtA / prazna- sabhI jIva bhagavAna AtmA hai-isakA kyA artha hai? samAdhAna-pratyeka jIva apane bhAgya kA vidhAtA svayaM bhagavAna hai, isIlie tAraNa svAmI kA zubha saMdeza-tU svayaM bhagavAna hai| zrutajJAna ke bala se prathama jJAna svabhAvI AtmA kA yathArtha nirNaya karake matijJAna aura zrutajJAna ke vyApAra ko Atma sanmukha kiyA, vaha vyavahAra hai / sahaja zuddha pAriNAmika bhAva to paripUrNa eka rUpa hai, vahI parama tatva paramAtmA hai / paryAya meM apUrNatA hai, vikAra hai isalie prayAsa karane ko rahatA hai / paryAya dRSTi kI apekSA sAdhya-sAdhaka ke bheda paDate haiN| paryAya dRSTi se vikAra aura apUrNatA hai, use tatvadRSTi ke bala se TAlakara sAdhaka jIva kramaza: pUrNa nirmalatA pragaTa karatA hai / AtmA kA bhAna karake svabhAva meM ekAgratA hotI hai taba hI paramAtma rUpa samayasAra anubhUta hotA hai, yahI parama jina parameSThI mayI paramAtmA hai| prazna- tatva rUpa jIva AtmA aura parama tatva paramAtmA meM kyA aMtara hai? samAdhAna-tatva rUpa jIvAtmA abhI karma saMyoga se saMsAra meM hai. paramatatva rUpa paramAtmA saba karmAdi saMyoga se rahita pUrNa zuddha mukta paramAnaMda mayI zAzvata svarUpa meM rahate haiN| jo sazarIrI arihanta aura azarIrI siddha paramAtmA kahalAte haiN| para yaha tatva aura paramatatva rUpa AtmA paramAtmA alaga-alaga nahIM haiN| AtmA kA paripUrNa zuddha svarUpa hI paramAtmA hai| jina jIvoM ne tatva svarUpa kA zraddhAna kiyA, vahI parama tatva kI sAdhanA karake paramAtmA ho sakate haiM kyoMki pratyeka jIva AtmA svabhAva se paramAtmA hai| prazna-jaba saba jIva AtmA svabhAva se paramAtmA haiM to phira yaha paMca parameSThI Adi arihanta siddha paramAtmA kI vaMdanA, stuti karane kA kyA zrI kamalabattIsI jI prayojana hai? samAdhAna-jaise koI pathika mArga bhUlakara ghora jaMgala meM bhaTaka rahA ho, use koI saccA mArga batA detA hai, to vaha usakA AbhAra mAnatA hai, namaskAra karatA hai, apane sthAna para pahuMca kara usakI mahimA gAtA hai| isI prakAra yaha jIva anAdi se apane satsvarUpa ko bhUlA saMsAra rUpI ghora vana meM bhaTaka rahA hai, ise sAdhu AcArya sadgurU, arihanta paramAtmA parama gurU,tatva kA svarUpa batAkara jIva ko saceta karate haiM aura mukti kA satya mArga batAte haiM / siddha paramAtmA kA svarUpa batAkara jIva ko saceta karate haiN| apane satsvarUpa kA bodha karAte haiM isIliye unakI vandanA bhakti karate, mahimA gAte haiM lekina yaha sacce deva, gurU kucha cAhate nahIM haiM, pUrNa nispRha vItarAgI haiM, usa mArga para calate huye, svayaM Ananda paramAnanda meM hote huye jIva ko saccA sukhI AnandaparamAnanda meM hone kA upAya sapramANa apane jIvana ke AcaraNa se batAte haiN| inakI pUjA karane inako bhagavAna paramAtmA mAnakara inase apanA bhalA ho jAyegA yA koI saMsArI kAmanA-vAsanA kI pUrti ho jAyegI, aisA nahIM hai| vaha to paripUrNa paramAtmA ho hI gaye unheM to koI kAmanA vAsanA, kisI kI koI apekSA hai hI nahIM, karUNAvaza mArga batAyA hai, aba hama unake batAye mArga para calakara una jaise baneM, yahI unakI saccI pUjA vaMdanA bhakti hai| jo jANadi arahaMtaM, davvatta guNatta pajjayattehiM / so jANadi appANaM, tassa moho khalu jAdi layaM // isa prakAra tatva aura parama tatva nija AtmA paramAtma svarUpa hai| jo caitanya mayI sadaiva zuddha parama pAriNAmika bhAva kA dhArI svAnubhUti meM dikhatA hai, yahI svayaM kA svabhAva zuddha samayasAra hai, vItarAgI bhAvamayI apanA siddha svarUpa hI parama jina aura parameSThI svarUpa hai, aise devoM ke paramadeva, nija zuddhAtma deva ko maiM namaskAra karatA huuN| AtmA kI nirvikArI zabakzA hI paramAtmA hai| yaha paramAtmA kisI anya deva, gurU, zAstra ke dvArA bAhara se nahIM milatA parantu nija zuba zAyaka AtmA, va svabhAva ke hI Azraya se pragaTa hotA hai| AtmA jJAna aura Ananda Adi nirmala guNoM kA zAzvata bhaMDAra hai| satsamAgama se zravaNa manana dvArA usakI yathArtha pahicAna karane para AtmA meM se jo atIndriya Ananda yukta pUrNa zuddha dazA pragaTa hotI hai, vaha paramAtmA hai| anAdi ananta eka rUpa caitanya mUrti bhagavAna AtmA vaha aMzI hai aura Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI usake Azraya se jo nirmalatA pragaTa hotI hai vaha aMza hai| sAdhaka jIva ko aMzI kA Azraya hotA hai, aMza kA nhiiN| use apane zuddha akhaMDa eka parama pAriNAmika bhAva svarUpa nija kAraNa paramAtmA kA hI nirantara avalambana vartatA hai| nija dhuva tatva zuddhAtmA ke Azraya se dharma kaho, zAMti kaho, mukti kaho, AtmA-paramAtmA kaho, yaha saba pragaTa hotA hai| prazna-isa paramAtma svarUpa mokSa kI upalabdhi, sAdhanA kA mArga kyA hai? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM gAthA-2 jinavayanaM saddahanaM, kamalasiri kamala bhAva uvavanna / arjika bhAva sautta, Irja sabhAva mukti gamanaM ca // zabdArtha- (jina vayana) jinendra ke vacanoM kA, jinavANI kA (saddahana) zraddhAna karo (kamalasiri) kamalazrI (zrI kamalAvatIjI) athavA he Atman (kamala bhAva) jala se alipta kamala vat, nirvikArI nyArA jJAyaka bhAva (uvavanna) pragaTa karo (arjika bhAva) AryikA ke bhAva athavA sarala svabhAva (sauttaM) se saMyukta hokara lIna raho (Ija) sarala sahaja (sabhAva) svabhAva (mukti gamanaM) mukti mArga, mokSa jAne kA mArga (c)aur| vizeSArtha-he Atmana kamalazrI! jinendra ke vacanoM kA zraddhAna kara apanA kamalavat nirvikArI nyArA jJAyaka bhAva pragaTa kro| AryikA sAdhu pada ke bhAva jagAkara sarala svabhAva meM rho| sahaja svabhAva ho jAnA hI mukti mArga hai| sadgurU tAraNa svAmI kahate haiM ki he kamala zrI (AtmA)! aba saba jAna samajha liyA hai| samyakdarzana, samyakjJAna ho gayA hai to jinendra paramAtmA ke vacanoM kA zraddhAna karo aura svayaM paramAtmA bno| apanA kamala bhAva pragaTa karo, sarala svabhAva meM lIna rho| sAdhu pada AryikA ke bhAva karo, sahaja svabhAva meM raho, yahI mukti kA mArga hai| jIva apanI lagana se jJAyaka pariNati ko prApta karatA hai, maiM jJAyaka hU~, maiM vibhAva bhAva se bhinna hU~, kisI bhI paryAya meM aTakane vAlA maiM nahIM huuN| maiM agAdha guNoM se bharA hU~,maiM dhruva hU~,zuddha hU~ , parama pAriNAmika bhAva huuN| isa taraha se aneka prakAra ke vicAra samyak pratIti kI lagana vAle mumukSu ko Ate zrI kamalabattIsI jI rUci kA poSaNa aura tatva kA maMthana caitanya ke sAtha ekAkAra ho jAye to kArya hotA hI hai| anAdi ke abhyAsa se vibhAva meM hI pariNamana hotA hai use palaTakara AtmA kI ora karanA hai| jo prathama upayoga ko palaTanA cAhatA hai parantu antaraMga rUci ko nahIM palaTatA use mArga kA khyAla nahIM hai| prathama rUci ko palaTe to upayoga sahaja hI palaTa jaayegaa| dhruva tatva meM ekAgratA se hI nirmala paryAya pragaTa hotI hai, vibhAva kA abhAva hotA hai| AtmA ko pahicAna kara svarUpa ramaNatA kA puruSArtha karanA hI mukti mArga hai aura isake lie bAhya viSayAdi se nivRtta hokara pApoM se chUTakara hI svarUpa ramaNatA hotI hai| saMyogoM ke tyAga karane mAtra se kucha nahIM hotaa| jaba bAhara ke hInAdhika saMyogoM kA lakSya chUTa jAye, kaSAya kI maMdatA tIvratA kA bhI lakSya chUTa jAye aura apanI paryAya caitanya vastu ko lakSya kara tadrUpa pariNamita ho yahI yathArtha tyAga hai| yaha sahaja sarala pariNati jJAyaka kamala bhAva sAdhu jIvana kI prAmANikatA hai| sarvotkRSTa mahimA kA bhaMDAra caitanya deva anAdi ananta parama pAriNAmika bhAva meM sthita hai isaliye-dravya dRSTi karake akhaMDa eka jJAyaka rUpa vastu ko lakSya meM lekara usakA avalambana karo, yahI jinendra paramAtmA kI dezanA hai| AtmA ananta guNamaya hai parantu dravya dRSTi guNoM ke bhedoM kA grahaNa nahIM karatI, vaha to eka akhaMDa traikAlika dhruva svabhAva ko abheda rUpa se grahaNa karatI hai| isake Azraya se hI saccA munipanA AtA hai| zAMti aura sukha pariNamita hotA hai, vItarAgatA hotI hai, paramAtma pada aura mukti kI prApti hotI hai| jIva ne ananta kAla meM anantabAra saba kucha kiyA kintu AtmA ko nahIM pahicAnA / deva, gurU kyA kahate haiM, vaha barAbara jijJAsA se sunakara vicAra karake jo Atma astitva use khyAla meM lekara nija svarUpa meM lInatA kI jAye to AtmA pahicAnane meM Aye, paramAtmA kI prApti ho| para se bhinna jJAyaka svabhAva kA nirNaya karake bArambAra bheda jJAna kA abhyAsa karate-karate mati zruta ke vikalpa TUTa jAte haiN| upayoga gaharAI meM calA jAtA hai, vahA~ AtmA ke darzana hote haiN| jJAyaka svabhAva AtmA kA nirNaya karake mati, zruta jJAna kA upayoga jo bAhya meM jAtA hai use antara meM sameTa lenA, bAhara jAte huye upayoga ko dhruva tatva ke avalambana dvArA, bArambAra aMtara meM sthira karate rahanA, yahI samyakcAritra mokSa kA mArga hai| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI cAritra kA matalaba sthira honA, tadarUpa rahanA, para kahA~ kisameM ? vyavahAracAritra, deha kI kriyA, vaha to jar3a hai| puNya-pApa vikAra haiM,zuddha caitanya svarUpa kI pratIti hone ke bAda antara meM lInatA ho, svarUpa meM ramaNatA, Atma sthiratA vahI samyakcAritra hai aura yaha sthiti hone para uttama kSamA mArdava, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya, brahmacarya svayaM pragaTa hote haiM,yahI sAdhu pada se siddha pada prApta karane kI vidhi hai| bahuta se jIva vikalpa kA abhAva karanA cAhate haiM tathA sthUla vikalpa alpa ho jAne para, vikalpa kA abhAva mAnate haiM parantu vAstava meM jisakA vikalpa kA abhAva karane kA lakSya hai usakA vikalpa kA abhAva nahIM hotA, vaha ajJAnI hai| usane vastu svarUpa ko nahIM jaanaa| jisameM vikalpa kA hI abhAva hai aise zuddha caitanya va svabhAva ko lakSya meM lekara ekAgra hone se vikalpa kA abhAva ho jAtA hai,vahA~ vikalpa hI nhiiN| pahale Atma svabhAva kA zravaNa manana kara use lakSya meM liyA hai usakI mahimA AI hai to usameM antarmukha hone para usameM vikalpa hai hI nhiiN| yadi AtmA ko zAMti cAhie to vaha zAMti to aisI honA cAhiye ki jo pUrNa aura sAdi ananta kAla taka rahe, use hI parama zAMti kahate haiM aura yaha parama zAMti paryAya se dRSTi haTAkara apane dhruva svabhAva meM rahane para hI hotI hai| isameM kevalajJAna kI paryAya kA bhI lakSya nahIM hai| pUrva meM jo paryAyI pariNamana huA, vartamAna meM cala rahA hai, bhaviSya meM calegA, vaha kaisI zuddhAzuddha paryAya hai, isakA bheda bhI na dekhanA, dravya aura paryAya kA bhI bheda na dekhanA, akhaMDa dhuva tatva para dRSTi rahanA aura jJAna meM vastu svarUpa kA nirNaya rahanA hI parama zAnti kA mUla hai| ajJAnI, svabhAva sanmukhatA kA prayatna nahIM karatA apitu rAga ke hI sAdhana pakar3atA hai ata: usakA bhrama dUra nahIM hotaa| yadi svabhAva ke Azraya pUrvaka nirNaya kare to usakI bhramanA dUra ho jAye, pariNAmoM meM vizuddhatA Ave / jaba taka par3A hai bheda meM ta. bhrama na terA jaayegaa| bhrama-bheda saba miTa jAyegA,taba zAnti akSaya paayegaa| jinendra paramAtmA dvArA kathita vastu ke svarUpa ko samajhanA, jinavANI meM samyak rUpa se avagAhana karanA, sAMgopAMga samajhanA aura usa anusAra svayaM ke svarUpa, zakti ko jAnanA / jJAna ke abhyAsa se bhedajJAna hotA hai aura zrI kamalabattIsI jI bhedajJAna ke abhyAsa se kevala jJAna hotA hai| jise tatvajJAna nahIM hai usakA AcaraNa bhI yathArtha nahIM hotA, isaliye he kamalazrI AtmA)! apane Apako dekho, kamala bhAva pragaTa karo aura nizcaya-vyavahAra ke anusAra apane pariNAmoM meM sAdhutA (AryikApanA) lAo, sarala-sahaja svabhAva meM rahanA hI mukti mArga hai| isI se jIvana meM parama zAnti,paramAnanda pragaTa hotA hai| jise mokSa priya hai, use mokSa ke kAraNa bhI priya honA caahie| samyavarzana zAna cAritrANi mokSamArgaH // tatvArtha sUtra anAdi ananta aisA jo eka nija zuddha caitanya svarUpa hai, usake sva sanmukha hokara ArAdhanA karanA vahI paramAtmA hone kA saccA upAya haiaura isake liye apane mamala jJAna svabhAva meM lIna raho yahI parama purUSArtha hai| zrI gurU tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja isI bAta ko Age gAthA meM spaSTa karate haiM gAthA-3 anmoya nyAna sahAvaM,rayana rayana sarUva vimala nyaansy| mamala mamala sahAva,nyAnaM anmoya siddhi saMpattaM // zabdArtha- (anmoyaM) lIna raho (nyAna sahAvaM) jJAna svabhAva meM (rayana) ratna samAna (rayana sarUva) ratnatraya svarUpa (vimala) mala se rahita zaddha nirmala (nyAnasya) jJAna kA sUrya AtmA (mamalaM) mala se rahita, zuddha nirmala jisameM kabhI mala lagA hI nahIM, anAdyanidhana zuddha (mamala sahAvaM) mamala svabhAva hai (nyAnaM) jJAna meM (anmoya) lIna raho (siddhi saMpattaM) siddhi kI sampatti, mukti siddha pada paramAnanda dshaa| vizeSArtha - he Atman ! apane caitanya dhAma zuddha jJAna svabhAva meM lIna raho, yaha ratna ke samAna ujjavala daidIpyamAna ratnatrayamayI svayaM kA vimala jJAna svarUpa hai| isI nirvikArI avinAzI caitanya mamala svabhAva kI nirvikalpa anubhUti se mukti kI prApti hotI hai isaliye apane mamala jJAna svabhAva meM lIna hokara siddhi mukti kI paramAnandamayI parama sampadA pAo, yahI parama purUSArtha zuddha svarUpa AtmA meM mAnoM vikAra andara praviSTa ho gaye aisA dikhAI detA hai parantu aisA hai nhiiN| "AdyaM anAdi zuddha" AtmA anAdi se zuddha hai, caitanya dravya sadA hI zuddha nirmala vimala mamala svarUpI hai| bhedajJAna pragaTa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI karane para rAgAdi vibhAva bhAva, jJAna rUpI caitanya darpaNa meM pratibimba rUpa haiN| jJAna vairAgya kI acintya zakti dvArA yathArtha dRSTi pragaTa karanA yahI puruSArtha hai| aneka prakAra ke karma ke udaya, sattA, anubhAga tathA karmanimittajanya vikalpa Adi AtmA se atyanta bhinna haiN| jaise-svabhAva se nirmala sphaTika raMgA nahIM gayA hai| vaise hI svabhAva se nirmala AtmA meM krodha, mAnAdi dikhAI deM tathApi vAstava meM Atma dravya unase bhinna hai vastu svabhAva meM malinatA nahIM hai| anAdi se jIva aura pudgala kA eka kSetrAvagAha nimitta naimittika sambandha hone ke bAda bhI AtmA kA eka pradeza bhI pudgala acetana rUpa nahIM huA aura pudgala kA eka paramANu cetana rUpa nahIM huA, yaha dravya kI svataMtra vastu vyavasthA hai| jise yathArtha dravya dRSTi pragaTa hotI hai, use dRSTi ke jora meM akelA, zuddha caitanya dhruva tatva hI bhAsatA dikhAI detA hai| zarIrAdi kucha bhAsita nahIM hotA, bhedajJAna kI pariNati aisI dRr3ha ho jAtI hai ki svapna meM bhI AtmA zarIra se bhinna bhAsatA hai| akhaNDa trikAlI jJAna svabhAva ko jJeya banAkara isa Azraya meM ekAgra huA jJAna pariNAma vibhAva aMza se bhinna rahatA huA, vibhAva ko para jJeya kI taraha jAnatA dekhatA hai, yahI bhedajJAna hai| sAdhaka ko eka hI samaya meM eka hI pariNAma meM donoM prakAra kA bhinna anubhava hotA hai| jIvoM ko jJAna aura kriyA ke svarUpa kI khabara nahIM hai, svayaM jJAna aura kriyA donoM karate haiM aisI bhramanA, bhrAnti bharI huI hai| mujhe itanA AtA hai, maiM aisI sAdhanA kriyAyeM karatA hU~, isa prakAra mithyA abhimAna meM rahate haiN| nija zuddhAtmAnubhUti ke binA jJAna hotA hI nahIM aura AtmA kA svabhAva rUpa pariNamana hI usakI kriyA hai| bAhya jar3a padArthoM kA jJAna kSAyopazamika jJAna, jJAna nahIM hai aura paudgalika jar3a kI kriyA zarIrAdi kA pariNamana, yaha AtmA kI kriyA nahIM hai| AtmA se para ke jar3a ke kArya kabhI nahIM hote, jo bAhya jJAna aura jar3a kI kriyAoM meM apanA kartRtva mAnatA hai vaha ajJAnI mithyAdRSTi hai / - sarvotkRSTa mahimA kA bhaMDAra caitanya deva, anAdi ananta parama pAriNAmika bhAva meM sthita hai jo pUrA nirmala hai mamala hai| jisameM kabhI karma malAdi vikAra huye hI nahIM, jo paripUrNa hai, parama nirapekSa hai, dhruva hai aura traikAlika paripUrNa sAmarthyamaya hai| jo parama sukha, parama zAnti, 17 zrI kamalabattIsI jI paramAnanda kA bhaMDAra ratnatraya svarUpa ananta catuSTayamayI jJAna svabhAvI abheda eka parama pAriNAmika bhAva rUpa hai| usI kA Azraya karane, usI meM lIna rahane se samyakdarzana se lekara mokSa taka kI sarva dazAyeM pragaTa hotI haiN| AtmA meM sahaja bhAva se vidyamAna jJAna, darzana, cAritra, Ananda ityAdi ananta guNa bhI yadyapi pAriNAmika bhAva rUpa haiM tathApi ve caitanya dravya ke eka-eka aMza rUpa hone ke kAraNa unakA bheda rUpa se avalambana lene para nirmalatA zuddha dazA pragaTa nahIM hotI isIlie parama pAriNAmika bhAva rUpa mamalaha mamala svarUpa abheda eka zuddha caitanya jJAna mAtra akhaNDa paramAtma tatva kAhI Azraya karanA, vahIM dRSTi denA, usI kA dhyAna karanA hI paramAnanda dazA mukti siddhi kI sampatti milanA hai| prazna- jIva ko aisI svAnubhUti ke lie kyA karanA cAhiye ? samAdhAna prathama svAnubhUti hetu jJAna svabhAvI AtmA kA jisa taraha bhI ho, svAdhyAya, satsaMga dvArA dRr3ha nirNaya karanA cAhie, isameM sahakArI tatva jJAna pramukha hai| bhedajJAna pUrvaka dravyoM kI svayaM siddhi, satyatA aura svataMtratA, dravya, guNa, paryAya, utpAda, vyaya, dhauvya, nava tatvoM kA satya svarUpa jAnanA, jIva aura zarIra kI kriyAoM kA bhinna-bhinna jJAna karanA, puNya aura dharma ke lakSaNa bheda jAnanA, nizcaya aura vyavahAra kA yathArtha jJAna karanA aura ina sabakA nirantara abhyAsa karate hue apane zuddha caitanya zuddhAtma tatva, mamala svabhAva meM lIna rahanA, jJAna svabhAva meM rahanA hI iSTa prayojanIya hai / par3hanA-likhanA, sIkhane ke lie bAhara se dhana kharca kare, vrata, tapa, bhakti, pUjA Adi kare to bhI par3hanA, likhanA, sIkhane meM nahIM AtA, akSara jJAna karake usakA abhyAsa kare tabhI par3hanA-likhanA sIkhane meM AtA hai| isI taraha Atma jJAna aura AtmAnubhUti bAhara ke kisI kriyA, karma se nahIM hotI / dayA, dAna, vrata se zAMti va dharma nahIM milatA, vaha to ina zarIrAdi se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tatva bhagavAna AtmA hUM, yaha zarIrAdi maiM nahIM, ye mere nahIM haiN| aisA bhedajJAna pUrvaka samyak zraddhAna jJAna karane para hI hotA hai, isI ko dharma kahate haiN| aisI pratIti ke binA zAMti AnaMda nahIM milatA / - "para parjaya ho, diSTi na deI so mamala subhAe" para aura paryAya para dRSTi na denA hI mamala svabhAva hai, yaha sthiti bananA, sthAyI rahanA hI kevalajJAna mukta, siddha dazA pragaTAne vAlI hai| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zrI kamalabattIsI jI prazna-Apa kahate haiM, mamala svabhAva meM lIna raho, sahaja-sarala svabhAva rakho, jinendra deva ne jaisA vastu svarUpa batAyA hai, usakA zraddhAna karo, yaha to saba bAta samajha meM AtI hai parantu abhI to nAnA prakAra ke mithyA bhAva calate haiM, azuddha paryAya cala rahI hai, karmodaya saMyoga hai, karma baMdha sattA meM par3e haiM, inakA kyA kareM, jaba yaha saba tUphAna calatA hai to AtmA kI to surata hI nahIM rahatI, aise meM kyA kareM? sadgurU zrImad jina tAraNa svAmI isake samAdhAna meM Age gAthA kahate haiM gAthA-4 jinayati mithyAbhAvaM, anita asatya parjAva galiyaM ca / galiya kunyAna subhAva, vilaya kamAna tiviha joenA // zabdArtha- (jinaya) jIto, jItate haiM (ti) tIna prakAra ke (mithyAbhAvaM) mithyAbhAvoM ko (anita) kSaNabhaMgura (asatya) jhUThA, nAzavAna (parjAva) paryAya (galiya) gala jAtI hai (ca) aura (galiyaM) gala jAtA hai (kunyAna subhAva) kujJAna svabhAva, jhUThA viparIta jJAna (vilayaM) vilA jAte haiM (kamAna) karmoM ke samUha (tiviha) tIna prakAra ke (joenA) yoga-mana, vacana, kAya kA ekAgra zAMta honaa| vizeSArtha-jo bhavya jIva, tInoM mithyAtva bhAva ko jItate haiM aura kSaNa bhaMgura bhAvoM meM bhramita bhayabhIta nahIM hote, unakI karmodaya janita vibhAva rUpa samasta anRta, asatya paryAyeM gala jAtI haiN| caitanya svarUpa se bhinna, udaya janita pariNAma aura kujJAna bhAva bhI gala jAtA hai| jJAnI, tInoM yogoM kI ekAgratA kara nija svabhAva meM lIna hote haiM, jisase karmoM ke samUha ke samUha vilA jAte haiN| yahAM zrI jina tAraNa svAmI, kamalAvatI jI ke prazna kA samAdhAna karate hue kahate haiM ki he kamalAvatI ! ina tIna mithyAbhAvoM ko jIto / tIna mithyAbhAvoM kA abhiprAya-yaha zarIra maiM hU~, yaha zarIrAdi mere haiM aura maiM inakA sabakA kartA huuN| yaha bhAva ajJAna dazA meM calate haiN| jaba bhedajJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti ho gaI, apane Atma svarUpa kA zraddhAna rUpa samyakdarzana ho gayA to aba ina mithyA bhAvoM se kSaNabhaMgura nAzavAna paryAya se bhramita bhayabhIta hone kI kyA bAta hai? inheM jiito| yahAM prazna AtA hai ki inheM kaise jIteM? usakA samAdhAna karate haiM ki jJAna mArga meM apanA Atmabala, jJAnabala hI sahakArI hotA hai. ina bhAvoM ko jItane kA upAya hai ki bhedajJAna-tatva nirNaya pUrvaka vastu svarUpa kA satzraddhAna karo aura ina kisI bhI bhAva paryAyAdi se bhayabhIta mata raho, inheM mahatva mata do, inakI paravAha na karo, inheM acchA-burA mata maano| apane jJAna svabhAva meM sthira raho,to yaha bhAva paryAya apane Apa gala jAte haiM. vilA jAte haiM. inakA koI astitva sattA nahIM hai| hama apanI ajJAnatA se inako mahatva dete haiM, Darate haiM. sattA mAnate haiM to yaha perate haiM. bhayabhIta karate haiM. inako jItane kA upAya apane jJAna bhAva meM nirbhaya sthita rahanA hai aura triyoga kI sAdhanApUrvaka jahAM apane jJAna svabhAva meM lIna hue vahAM saba karmAdi kujJAna bhAva bhI gala jAte haiM, vilA jAte haiM, saba karmoM kA kSaya ho jAtA hai| para dravya aura paryAya kI vRtti azubha ho cAhe zubha ho, para vaha AtmA nahIM hai| svarUpa se anubhava meM AtA huA jJAna hI AtmA hai| apane jJAyaka svabhAva kA vicAra aura bArambAra abhyAsa se jJAna svabhAva meM sthiratA aura dRr3hatA AtI hai, isI se yaha karma, bhAva-vibhAva, paryAyAdi, galate-vilAte, kSaya hote haiN| inase chUTane ke lie inheM jItane ke lie para bhAvoM se bhinna AtmA ko jAnakara usI kA abhyAsa karanA yogya hai| jJAna dvArA apane svarUpa zakti ko jAnanA, bAra-bAra cintavana-manana abhyAsa karane para usameM dRr3hatA AtI hai| zuddhAtma tatva kI ora DhalanA arthAt usa rUpa rahanA hI vikalpa ke abhAva hone kI rIti hai| upayoga kA jhukAva aMtarmukha svabhAva kI ora hone para vikalpa chUTa jAte haiM phira yaha koI bhI mithyAbhAva, zalya vikalpa hote hI nahIM haiN| pahale Atma svabhAva kA zravaNa manana kara use lakSya meM liyA ho, anubhUti yuta zraddhAna ho to usameM antarmukha hone se yaha sAre bhAva, vikalpa, paryAya karmAdi jIte jAte haiM, arthAt jJAna svabhAva meM rahane para yaha saba gala jAte, vilA jAte, kSaya ho jAte haiN| jJAtApane ke abhyAsa se jJAtApanA pragaTa hone para kartApanA chUTatA hai, vibhAva apanA svabhAva nahIM hai isalie AtmA vibhAva meM ekameka nahIM ho jAtA, AtmA to zuddha rahatA hai, mAtra anAdi kAlIna mAnyatA ke kAraNa, para aise zarIrAdi jar3a kI kriyA maiM karatA hU~, merA svarUpa rAgAdi hai, maiM sacamuca vibhAva kA kartA hU~, isa prakAra kI mithyA bhramanA ho rahI hai / apane Atma svarUpa kA samyak bodha hone para kartApanA chUTatA hai| kartApanA, apanatva, ekatva, chUTanA hI saba Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI karmoM ko, bhAva-paryAya ko jItanA hai phira karmodaya janya unakA jo pariNamana calanA ho, calatA rhe| jJAnI, jJAyaka rahakara saba dekhatA hai phira usameM kucha acchA burA vikalpa Adi hote hI nahIM haiN| anAdi kAla se ekatva pariNamana meM saba ekameka ho rahA hai, usameM se maiM mAtra jJAna svarUpa, dhruva tatva zuddhAtmA hU~, isa prakAra bhinna honA hai / jahAM bhinnatA bhASita hotI hai vahAM saba bhAva, paryAya, karmAdi apane Apa vilA jAte haiM, yahI jJAna mArga meM inako jItanA kahalAtA hai| jIva bhale hI cAhe jitane zAstra par3hale, vAda-vivAda karanA jAne, pramANa, naya, nikSepAdi se vastu kI takaNA kare, dhAraNArUpa jJAna kA vizeSa mahatva batAye, parantu jaba takazAna svarUpa AtmA ke astitva ko na pakar3e aura tadrUpa pariNamita na ho, taba taka vahoya nimagna rahatA hai arthAt jo-jo bAhara kA jAne, usameM tallIna ho jAtA hai| zAyaka svabhAva AtmA kA nirNaya karake mati, bhuta jJAna kA upayoga jo bAhya meM jAtA hai use aMtara meM sameTa lenA, bAhara jAte hue upayoga ko dhuva svabhAva ke avalambana dvArA bArambAra aMtara meM sthita karate rahanA, yahI zivapurI pahuMcane kA rAjamArga hai| maiM dhuva tatva zuddhAtmA hU~, aisI pratIti kara usameM sthira ho jAne para usameM jo anaMta camatkArika zakti hai vaha pragaTa anubhava meM AtI hai phira yaha bhAva, karmAdi koI bAdhA nahIM ddaalte| inakA pariNamana apane meM calatA huA nirjarita kSaya hotA jAtA hai| AtmA apane jJAnAnaMda,nijAnaMda, sahajAnaMda svabhAva meM nimagna rahatA hai,yahI mukti mArga hai| nija zuddhAtma svarUpa meM mithyAtva varNAdi vibhAva haiM hI nahIM, isakA yathArtha jJAna, zraddhAna hone tathA rUci pUrvaka tanmaya hone para mithyAtvAdi vibhAva vilA jAte haiM anya kisI upAya arthAt pUjA, vratAdi dvArA yaha mithyAtvAdi bhAva nahIM haTatA aura na karma baMdhana se mukti hotI hai| prazna-itanA sabajJAna zraddhAna bhevajJAna anubhava pramANa hone para yaha bhramanA bhayabhItapanA kyoM hotA hai? samAdhAna-isameM pramukha do kAraNa haiM1. para meM cAha, lagAva, rAga, rUci honA / 2. kSAyika samyaktva kA na honaa| 1. samyakdarzana hone para, para se ekatva TUTatA hai aura samyakjJAna hone zrI kamalabattIsI jI para, para se apanatva aura kartRtva chUTatA hai, jJAyaka bhAva pragaTa hotA hai / aba samyakcAritra hone para,para se cAha lagAva chUTegA, jisakA sUkSma rUpa rAga aura rUci hai| inake chUTane para vItarAgatA hone para paramAnaMda dazA hotI hai| isameM apanI apekSA purUSArtha kI kamI aura nimitta kI apekSA cAritra mohanIya karma kA udaya usakI sattA hai| 2. kSAyika samyakdarzana-pUrNa aTala, dRDha zraddhAna aura para paryAyAdi karmoM ke svarUpa kA dRDha aTala vizvAsa honA hI kSAyika samyakdarzana hai / kSAyika samyakadarzana hone para koI bhramanA, bhayabhItapanA nahIM rahatA,para yaha samyaktva karmoM ke kSaya hone para hotA hai tathA jo tadbhava mokSa gAmI hai yA eka do bhava meM mokSa jAyegA use hI hotA hai, aisA karma aura jIva kA nimitta-naimittika saMbaMdha hai / upazama yA vedaka samyaktva sahita samyakjJAna sAtaveM guNasthAna taka le jAtA hai parantu vedaka samyaktva hone se zraddhAna meM cala, mala, agAr3hapanA hotA hai / aba isameM apane Apa ko dekho jAno aura apanA purUSArtha apane svarUpa sAdhanA kA karo, saMyama tapa kA jora lagAo, paristhiti hai usameM samatA zAMti se jJAna bhAva meM jJAyaka rho| jisane zAMti aura atIndriya AnaMda kA svAda cakha liyA ho, use rAga nahIM rUcatA, vaha pariNati meM vibhAva se dUra bhAgatA hai, jaise eka ora zItala zAMta sthAna ho aura eka ora agni kA dAvAnala ho to manuSya usa agni ke dAvAnala se dUra bhAgatA hai aura zItala zAMta sthAna meM vizrAma karatA hai, vaise hI jJAnI ko vibhAva pariNati, rAgAdi bhAva-karma, saMyoga rUcate nahIM haiM kyoMki jaba taka jarA sA bhI saMyoga rahegA, vikalpa hoMge hI ; isalie jJAnI sAdhaka munirAja ekAMta nirjanavana meM apanI sAdhanA karate, dhyAna samAdhi lagAte haiN| ___ munirAja to nijAtmA, zuddha mamala svabhAva meM nivAsa karate haiM, usameM vizeSavizeSa ekAgra hote-hote ve vItarAgatA ko prApta karate haiN| vItarAgatA hone se unheM jJAna kI agAdha adbhuta zakti pragaTa hotI hai, jisameM lokAlokaprakAzita hotA hai, aise acintya mahimAvaMta kevalajJAna ko vItarAga munirAja hI prApta karate haiN| apanI pAtratA purUSArtha anusAra ina mithyAtvAdi karmoM ko jIto / inase apanI dRSTi haTA lenA, inheM koI mahatva mAnyatA nahIM denA, apane jJAna svabhAva meM sthita rahanA hI inheM jItanA hai, jisase yaha saba svayameva gala jAte vilA jAte haiN| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI prazna- ina karmAdi paryAyoM ke galane vilAne kSaya hone kA upAya kyA hai ? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiMgAthA - 5 naMda anaMdaM rUvaM, ceyana AnaMda parjAva galiyaM ca / nyAnena nyAna anmoyaM, anmoyaM nyAna kamma vipanaM ca // zabdArtha - (naMda) sukha svabhAva (cAra saMkhyA kA bodhaka ), cAra anaMta catuSTayamayI (anaMdaM) AnaMda (rUvaM) apanA satsvarUpa hai ( ceyana AnaMda ) cidAnaMda, jJAnAnaMda meM (parjAva) paryAya (galiyaM) gala jAtI hai (ca) aura (nyAnena ) jJAnopayoga (nyAna anmoyaM) jJAna meM lIna honA, ciMtana-manana karanA (anmoyaM nyAna) jJAna svabhAva meM lIna rahane se (kamma SipanaM) karma kSaya ho jAte haiM (ca) aur| vizeSArtha apanA satsvarUpa, AtmA sukha svabhAvI anaMta catuSTaya dhArI AnaMdamayI hai| hamezA apane meM prasanna, sukhI, AnaMda, cidAnaMda meM rahane se paryAya gala jAtI hai aura darzana jJAnopayoga ke svabhAva meM lIna rahane se sAre karma kSaya ho jAte haiM / abhI dharma kI mahimA, apane satsvarUpa kI sattA zakti ko nahIM jAnA, apanA svAbhimAna, bahumAna nahIM AyA, isIlie ina karmAdi paryAyoM se itanA bhayabhItapanA rahatA hai| inakI sattA mAnate ho, inheM mahatva dete ho, apanI sattA zakti ko dekhA jAnA nahIM hai| apanA Atma svarUpa sukha svabhAvI AnaMdamayI jJAnAnaMda svabhAvI hai| jo jJAnI sAdhaka apane sukha svabhAva jJAnAnanda meM prasanna masta rahate haiM, unakI samasta paryAyeM gala jAtI haiM, sAmane dikhAI hI nahIM detiiN| paryAya to eka samaya kI hI hotI hai, udhara se dRSTi haTI ho, apane svabhAva meM DaTI ho to paryAya kA to patA hI nahIM calatA aura vaha nirjarita kSaya hotI jAtI hai| paryAya kI koI sattA astitva nahIM hai, vaha to asat, kSaNa bhaMgura, nAzavAna hai hI, usakI sattA mAnanA, use mahatva denA hI ajJAna hai tathA jJAna svabhAva meM lIna rahane para sAre pUrva baddha karma kSaya ho jAte haiN| karma pudgala jar3a acetana haiM, paryAya eka samaya kI hai| yaha svayaM ke jJAna meM jAnane meM Ate haiN| apanA upayoga inakI tarapha hotA hai tabhI yaha dekhane jAnane meM Ate haiM aura apanI ajJAnatA mithyA mAnyatA se inheM acchA burA zrI kamalabattIsI jI mAnate haiM, sukha-duHkha mAnate haiM, yahI baMdhana hai| inako aura apane jJAna svabhAva ko lakSaNa bheda se sarvathA bhinna karane para hI apanA satsvarUpa zuddhAtma tatva lakSya meM AtA hai, jaise jo AtmA pUrNa vItarAgI hotA hai, vahI arihanta, sarvajJa paramAtmA hotA hai| vaise hI sarva prakAra ke karma aura rAgAdi bhAvoM se bhinna maiM jJAyaka svabhAvI AtmA hU~ aisA jisakI samajha meM AtA hai, vahI sarvajJa svabhAvI AtmA ko pahicAnatA anubhava karatA hai| pApa bhAva, pApa karma jaise AtmA se bhinna haiM, vaise hI puNya bhAva, puNya karma bhI AtmA se bhinna haiM / jJAyaka svabhAvI AtmA inheM dekhatA jAnatA hai para vaha kucha karatA nahIM hai| zuddhAtma svarUpa meM inakA praveza hI nahIM hai tathA svAnubhUti meM inakA patA hI nahIM rahatA, aisI antara dRSTi honA, vastu svarUpa jAnanA hI, samyakdarzana, samyakjJAna hai| karmAdi azuddha paryAya aura jJAnI ke jJAna meM jJeya, jJAyaka sambandha hai, kartApanA nahIM hai| jJAna meM rAgAdi ke prati tIvra anAdara bhAva jAgatA hai, yahI jJAna aura rAga ke madhya bhedajJAna hone kA lakSaNa hai| jitane bhI paryAyI vikalpa uThate haiM, saba duHkha hI duHkha rUpa haiM aisA jJAna jAnatA hai| yahA~ sadgurU ne vizeSa sUtra diye haiM (1) apane caitanya svabhAva ke Ananda meM rahane se paryAya gala jAtI hai / (2) apane jJAna svabhAva meM lIna hone para saba karma kSaya ho jAte haiN| sva para prakAza kA puMja jJAna svabhAvI bhagavAna AtmA to zuddha hI hai para jo rAgAdi bhAvoM se bhinna hokara usakI upAsanA kare, usI ke liye vaha zuddha hai| jisane samasta karmAdi saMyoga va eka samaya kI paryAya se bhI bhinna apane ko jAnA hai tathA sva meM ekAgratA karate haiM, unake zuddhatA pragaTa hotI hai| jIva aura karma pudgalAdi anAdi se eka sAtha rahate, ekameka jaise ho rahe haiM parantu donoM kabhI bhI na to eka rUpa huye aura na hI ho sakate, donoM bhinna hI haiN| aisA jAnakara apane meM Anandita prasanna rahane para paryAya galatI hai aura karma kSaya hote haiN| nija svabhAva jJAna mAtra hai| AtmA meM jJAna avasthita hai parantu jJeya jJAna ke bhedajJAna se zUnya hone ke kAraNa svayaM ko jJeya rUpa jAnatA huA, ajJAna rUpa pariNamita hotA huA, ajJAnI unakA kartA banatA hai| vikAra aura svabhAva ko eka mAna rahA hai ataH yathArtha vicAra nahIM kara paataa| dayA dAnAdi se dharma hone kI mAnyatA, vyavahArika kriyA kAMDa, kaSAya ko maMda kare to dharma ho, Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI aisI viparIta zraddhA svabhAva va vibhAva ko pRthak jAnane rUpa vicAra bhI nahIM karane detii| sva-para kA zraddhAna hone para, apane ko para se bhinna jAne to svayaM ke Azraya se saMvara nirjarA rUpa samyakdarzana, jJAna, cAritra hotA hai aura para dravyoM kA apane se bhinna rUpa zraddhAna hone para, para ke lakSya se hone vAle puNya-pApa va Azrava-baMdha chUTane lagate haiM yahI mukti mArga hai| prazna-jaba AtmA zukha mukta siddha ke samAna hai phira yaha azukha paryAya karmAdikA cakkara kaisA kyA hai? samAdhAna- AtmA, svabhAva se zuddha mukta siddha ke samAna hai parantu anAdi se apane svabhAva kA vismaraNa hone se ajJAna, mithyAtva rUpa pariNamana cala rahA hai, isI se yaha azuddha paryAya aura karmAdi kA saMyoga cala rahA hai| jaba jIva kA vibhAva rUpa pariNamana calatA hai taba karmoM kA Azrava baMdha hotA hai, karmAvaraNa se paryAya kA azuddha rUpa pariNamana calatA hai aura jaba jIva kA svabhAva rUpa pariNamana calatA hai taba karmoM kI nirjarA hotI hai / karmAvaraNa miTane se paryAya zuddha rUpa hotI jAtI hai, aisA jIva kA aura karmoM kA nimitta - naimittika sambandha hai| prazna- yaha jIva aura kamoM ke nimitta naimittika sambandha kA mUla AdhAra kyA hai aura isase chUTane kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM zrI gurU tAraNa taraNa maMDalAcArya mahArAja Age gAthA kahate haiM gAthA-6 kamma sahAvaM vipanaM, utpatti Sipiya disTi sabhAvaM / ceyana rUva saMjuta,galiyaM viliyaM ti kammabaMdhAnaM // zabdArtha- (kamma) karma (sahAvaM) svabhAva se (Sipana) kSaya hone, naSTa hone vAlA hai (utpatti) paidA honA, Asrava baMdha honA (pipiya) kSaya honA (disTi) jIva kA darzanopayoga (sabhAvaM) sadbhAva para hai (ceyana) caitanya (rUva) svabhAva meM (saMjuttaM) saMyukta, lIna rahanA (galiyaM) gala jAte haiN| (viliyaM) vilA jAte haiM, kSaya ho jAte haiM (ti) tIna prakAra ke (kamma) karma (baMdhAnaM) baMdhe hue| vizeSArtha- karma, svabhAva se nAzavAna haiM arthAt karmoM kA svabhAva kSaya hone kA hai, karmoM kA utpanna honA, arthAt Azrava baMdha honA aura kSaya honA, zrI kamalabattIsI jI dRSTi ke sadbhAva para nirbhara hai, para paryAya para rAgAdi vikAra yakta daSTi se karmoM kA Azrava baMdha hotA hai aura apane mamala svabhAva para dRSTi hone se karma kSaya hote haiN| apane caitanya svarUpa trikAlI dhruva svabhAva meM lIna rahane se tInoM prakAra ke (dravya karma, bhAva karma, no karma) karmoM ke baMdhana vilA jAte haiN| sadgurU ne yaha karaNAnuyoga kA sAra, karma siddhAnta kA pUrA nirNaya, nimitta-naimittika sambandha kA pUrA siddhAMta eka gAthA meM bhara diyA, yaha gAthA jainAgama kA sAra hai| karma svabhAva se nAzavAna, kSaya hone vAle haiM kyoMki karma pudgala jar3a haiN| kArmANa vargaNAoM kA samUha karma kahalAtA hai| pudgala paramANu dvArA banI huI, hara vastu maryAdita hai| isake bAda naSTa honA usakA svabhAva hai| carma cakSuoM dvArA jo bhI dikhAI de rahA hai yaha saba pudgala kA hI pariNamana hai jo saba kSaNabhaMgura nAzavAna parivartanazIla hai| kArmANa vargaNAyeM sUkSma hotI haiM, karma bandhodaya dikhAI nahIM detA para anubhava meM AtA hai| ina karmoM ke dvArA hI yaha zarIrAdi kA parivartana hotA hai| ina karmoM kA Azrava baMdha honA aura nirjarA kSaya honA, yaha jIva kI dRSTi ke sadbhAva para hai| basa yahI nimitta-naimittika sambaMdha hai, jo siddhAMta paramparArUpa anAdi kAla se cala rahA hai| jIva kI dRSTi darzanopayoga bAhara para paryAya para hai| rAgAdi bhAva cala rahe haiM, isase hI karmoM kA Azrava bandha hotA hai| jIva samyakadRSTi jJAnI hai usakI dRSTi svabhAva para hai to karma kSaya hote haiM aura jahA~ apane caitanya parama pAriNAmika bhAva dhruva svabhAva meM lIna huA to tInoM prakAra ke baMdhe huye karma bandhana gala jAte, vilA jAte, kSaya ho jAte haiN| zAnAvaraNa, varzanAvaraNa, mohanIya, antarAya, nAma, Ayu, gotra, vedanIya, yaha ATha, dravya karma kahalAte haiN| inakI eka sau ar3atAlIsa uttara prakRtiyAM hotI haiN| saMsAra meM saba jIvoM kA zarIrAdi saMyoga kA pariNamana ina karma prakRtiyoM ke AdhAra se hotA hai| moha, rAga, dveSAdi bhAva, bhAva karma kahalAte haiN| ina bhAva karmoM se dravya karma, baMdhate haiM aura dravya karma ke nimitta se bhAva karma hote haiN| yaha bhAva karma haiM to pudgala karma vargaNAyeM, para yaha bhAva hote jIva ke haiM, pudgala jar3a meM yaha koI moha-rAga, dveSAdi bhAva nahIM hote| prazna- jaba yaha bhAva karma jar3a haiM,pudgala karma vargaNAyeM haiM phira yaha jIva ke kyoM hote haiM? Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI samAdhAna- ajJAnI jIva jaba jar3a para vastuoM ko apanA mAnatA hai, taba yaha rAgAdi bhAva hote haiM, zarIrAdi saMyoga no karma kahalAte haiN| yaha tInoM prakAra ke karmoM kA Azrava, baMdha jIva kI mithyA dRSTi aura ajJAna se hotA hai| ina tInoM karmoM kI nirjarA jIva ke samyakdarzana samyakjJAna se hotI hai| sAre karma baMdhanoM kA abhAva, samyakdRSTi jIva ke apane zuddha caitanya svarUpa dhruva svabhAva meM lIna hone para hotA hai| jisako apane satsvarUpa kA patA nahIM hai, aise ajJAnI, mithyAdRSTi jIva ko nirantara karmoM kA baMdha hotA hai| jo jIva samyakadRSTi jJAnI hotA hai use karmoM kA baMdha nahIM hotA, karmoM kI nirjarA hotI hai / para vastu baMdha kA kAraNa nahIM hai usake prati jIva kA mithyAtva bhAvaajJAna bhAva-baMdha kA kAraNa hai| vizeSa- karmoM kA baMdha karma meM hI hotA hai tathA karmoM se hI karmoM kA baMdha hotA hai| jIva, cetana lakSaNa vAlA arUpI, amUrtika dravya hai, pudgala rUpI mUrtika dravya hai / pratyeka dravya apane dravya aura guNa se zuddha hai| mAtra jIva aura pudgala dravya kI paryAya hI azuddha hai aura isameM hI eka dUsare kA nimittanaimittika saMbaMdha hai| jisako aMtardRSTi va jJAna nahIM hai vaha ina karmoM ke cakra meM hI ghUmatA rahatA hai| paramAtma tatva kI ora dRSTi hote hI jIvAtmA, karma prakRti se vimukha ho jAtA hai| arthAt usake paudgalika jagata aura karma prakRti ke sAtha mAne hue saMbaMdha kA viccheda ho jAtA hai aura taba vaha apane paramAtma svarUpa meM apanI vAstavika abhinna sthiti kA anubhava karatA hai| jisa prakAra kheta meM boye hue bIjoM ke anurUpa unake phala samaya para pragaTa hote haiM vaise hI isa mAnava zarIra se ahaMkAra pUrvaka kie hue karmoM ke saMskAra rUpa bIjoM ke phala anya zarIroM meM athavA isI zarIra meM samaya para pragaTa hote haiM / zarIra, karma prakRti kA kArya hai vaha yahAM prApta hotA hai aura yahIM naSTa ho jAtA hai, jabaki jIva AtmA, svayaM isa janma se pahale bhI thA tathA janmajanmAntara meM bhI jyoM kA tyoM rahatA hai| zarIrAdi se apane ko pRthak jAna lene para zarIrAdi kA koI nAza nahIM hotA evaM jAnane vAle ko koI hAni nahIM hotI kyoMki donoM pahale se hI 22 zrI kamalabattIsI jI pRthaka-pRthaka haiN| nAza hotA hai mAtra ajJAna kA, vastu sthiti jyoM kI tyoM rahatI hai, jJAna kevala ajJAna kA virodhI hai na ki kriyA ke anuSThAna kA / ajJAna mithyAtva ke kAraNa zarIrAdi ke sAtha ekatA karake jIva duHkhoM ko bhoga rahA thaa| jJAna ho jAne se ajJAna ke kAryarUpa sampUrNa du:kha miTa jAte haiM, karmoM ke baMdhana chUTa jAte haiM / samyadRSTi jJAnI hone se sampUrNa duHkha rUpa karmoM kA abhAva hone lagatA hai, koI zArIrika aura vyavahArika kriyAoM kA abhAva nahIM hotA / dhanAdi kI prApti meM prArabdha karma kI pradhAnatA hai| jo vastu prArabdhAnusAra milane vAlI hai, vaha to avazya milegI hI, na milane vAlI vastueM nAnA prakAra ke udyoga aura jhUTha kapaTAdi ke vyavahAra se bhI nahIM miltii| manuSya zarIra, Atma kalyANa karane, paramAtma tatva kI prApti ke lie * milA hai| isa janma se pahale ke janmoM meM maiMne jo zubha-azubha karma kie the, unhIM kA phala aba bhoganA par3a rahA hai aura abhI jo zubha-azubha karma kara rahA hU~ use bhogane ke lie isa zarIra kA nAza hone ke pazcAt sattA rahegI arthAt maiM svargAdi cAra gati, caurAsI lAkha yoniyoM meM kahIM na kahIM rahUMgA aura ina karmoM ke phaloM ko bhoganA par3egA, aisA jAnakara jJAnI ina karma phaloM se chUTatA hai| bhI yaha niyama hai ki prakRti ke jisa kArya, dRzya varga meM rAga hotA hai usake viparIta yA virodhI padArthoM se dveSa utpanna ho jAtA hai| vaise hI caitanya cinmaya svarUpa hone se jitane aMza meM AtmA kA para paryAya saMsAra meM rAga hotA hai, utanA hI karma baMdha hotA hai tathA utane hI aMza meM vaha apane cinmaya svarUpa se vimukha rahatA hai; ataH dveSa ke sarvathA abhAva ke lie saMsAra meM kahIM bhI rAga nahIM karanA cAhie jisake pUrNa rAga- -dveSa kA abhAva ho jAtA hai vahI pUrNa vItarAgI paramAtmA hotA hai| karmabaMdhanoM se sarvathA mukta honA ho to eka hI uddezya ho - tatva jJAna kI prApti karanA aura isake lie sAMsArika saMgraha meM bhoga buddhi, sukha buddhi aura rasa buddhi nahIM honA tathA niSiddha AcaraNa, pApa anyAya, jhUTha kapaTa Adi kA hRdaya se tyAga kara denA, tabhI apane svarUpa meM tanmayatA hotI hai, jisase samasta karmabaMdha kSaya hote haiN| utpatti, sthiti aura pralaya kA honA bhI jisa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI jJAna ke prakAza meM prakAzita hote haiM vaha jJAna nitya niraMtara akhaMDa eka rasa rahatA hai, usI ko apanA svarUpa samajhakara abhinna bhAva se nitya niraMtara sthita rahanA tatva jJAna hai| paramAtma tatva kabhI badalatA nahIM hai, vaha aTala dhruva nitya zAzvata hai| sAdhaka kA lakSya yadi pala-pala badalate hae para paryAya saMsAra se haTakara kevala isa aTala dhruva tatva para kendrita ho jAye to use avilamba paramAtma tatva se abhinnatA kA bodha ho sakatA hai kyoMki tatva se to pahale se hI abhinna hai, kevala bhUla se parivartanazIla aura anitya kI arthAta saMsAra kI ora abhimukha ho vaha apane Apako calAyamAna, saMsArI mAnane lagA, acala dhruva tatva meM svAbhAvika sthiti hone se yaha bhUla dUra ho sakatI hai| yaza pratiSThA Adi kI kAmanA, dambha, hiMsA, krodha, kuTilatA, droha, apavitratA, asthiratA, indriyoM kI lolupatA, rAga, ahaMkAra, Asakti, mamatA, viSamatA, azraddhA aura kusaMga Adi doSa jIvana kA patana karane vAle haiM, inake rahate hue vizuddha tatva kA jJAna nahIM ho sktaa| kriyA mAtra karma baMdha kA kAraNa hai aura samasta kriyAyeM karmodaya janya karma prakRti dvArA pudgala meM ho rahI haiN| inameM jo jIva apane ko inakA kartA mAnatA hai vaha karma se baMdhatA hai aura bhedajJAna-pUrvaka jo jIva bhinna akartA rahatA hai vaha karma baMdha se chuTatA hai aura jo apane svabhAva meM lIna ho jAtA hai| vaha pUrNa mukta ho jAtA hai| isa prakAra jIva ke ajJAna, mithyAtva ke kAraNa anAdi se karmAdi kA nimitta-naimittika saMbaMdha hai / samyakadarzana, samyakajJAna hone para kartApana aura nimitta-naimittika saMbaMdha chUTa jAtA hai| samyakcAritra se mukta ho jAtA hai| vartamAna karma saMyoga meM anukUla yA pratikUla prANI, padArtha, paristhiti aura ghaTanA Adi ke saMyoga-viyoga meM, mana meM halacala na honA hI sAdhaka kI samyakacAritra kI sthiti hai| prazna- yaha mana to bar3A caMcala rahatA hai, jarA-jarA se usameM nAnA prakAra ke saMkalpa-vikalpa karatA hai. isake zAMta karane kA kyA upAya hai? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - zrI kamalabattIsI jI gAthA-7 mana subhAva saMSipana, saMsAre sarani bhAva vipana ca / nyAna balena visuddha, anmoyaM mamala mukti gamanaM c|| zabdArtha- (mana subhAva) mana kA svabhAva (saMSipana) svayaM kSaya hone kA hai| mana, mohanIya-karmodaya janya paryAya hai, paryAya eka samaya kI hotI hai, nAzavAna hai (saMsAre) saMsAra meM (sarani bhAva) paribhramaNa karAne vAle rAgAdi vikArI bhAva (SipanaM) kSaya ho jAte haiM, vilA jAte haiM (ca) aura (nyAna balena) jJAna ke bala se (visuddha) apane zuddha svabhAva, (anmoyaM) lIna raho (mamala) mamala svabhAva (mukti gamana) mokSa jAne kA rAstA (ca) aur| vizeSArtha- mana kA svabhAva nAzavAna kSaya hone kA hai aura cAra gati, paMca parAvartana rUpa saMsAra meM paribhramaNa karAne vAle yaha rAgAdi vikArI bhAva bhI kSaya ho jAte haiM, vilA jAne vAle haiM inako zuddha nahIM karanA, mana ko zAMta nahIM karanA, tuma apane jJAna ke bala se apane zuddha svabhAva, mamala bhAva meM lIna rho| yahI mukti mArga hai| ___ anAdi se jIva kI kartA buddhi rahI, kucha na kucha karanA cAhatA hai, zarIra kI kriyA, vrata saMyama tapa Adi kA kartA banatA hai, mana Adi ko zAMta karanA cAhatA hai para bhAI, yaha tere haiM kahAM? tU zarIra, indriyAM, mana buddhi se rahita mAtra caitanya jyoti jJAyaka svabhAvI bhagavAna AtmA hai, mana ko zuddha karane zAMta karane kA bhAva hI ajJAna, mithyAtva hai| zarIrAdi mana kA svabhAva to svayaM nAzavAna hai| vaha rahane vAle hI nahIM hai / tere ajJAna, mithyAtva se tU unheM pakar3e hai, yahI terA baMdhana hai, tU apane jJAna bala se apane zuddha svabhAva, mamala bhAva meM zAMta, zUnya nirvikalpa samAdhistha lIna rahe, yahI mukti mArga hai| jahAM caitanya prabhu, apane svabhAva meM A gayA, vahAM bAhara kucha hai hI nahIM, yaha caitanya ke prakAza meM dikhane vAle mana Adi bhAva vibhAva bhrama haiM aura yaha zarIrAdi paudgalika jagata bhrAMti hai, inakA astitva, sattA hI kyA hai ? yaha to saba kSaNabhaMgura nAzavAna haiM / jaise-dhUpa meM pAnI kA bhrama-mRga marIcikA dikhatI hai, hai kyA ? vaise hI yaha mana, moha-mAyA se grasita kSaNabhaMgura nAzavAna vicAroM kA pravAha hai| eka bhrama hai jo dikhatA hai para vAstavikatA kyA hai ? aise hI yaha saMsArI moha-mAyA,rAga-dveSAdi bhAva bhI vilA jAne vAle haiN| ajJAnI jIva inheM pakar3atA hai, apane mAnatA hai, kartA banatA hai isIlie karma baMdhana se Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI baMdhatA hai| sadgurU tAraNa svAmI kahate haiM ki mana ko zAMta nahIM karanA, svayaM zAMta honA hai / bhAva-vibhAvoM ko nahIM badalanA hai, svayaM nija svabhAva meM rahanA hai| yaha mana Adi to svayaM hI nAzavAna haiN| jaise AkAza meM bAdala dikhAI dete haiM lekina thor3e samaya meM saba apane Apa vilA jAte haiN| aise hI yaha mana, saMsArI bhAva bhI saba nAzavAna vilA jAne vAle haiN| tuma inheM mata dekho, apane bhevajJAna-tatva nirNaya ke bala se apane zava svabhAva, mamala bhAva meM lIna raho, yahI mukti mArga hai| jJAnI apane nija ke nizcaya samyaktva sahita hone se navIna karmoM kA saMvara karatA huA tathA pUrva meM sva-aparAdha se bAMdhe hue karmoM ko apane nirjarA yogya pariNAmoM ke uThAna se kSaya karatA huA vaha samyagdRSTi jIva svayaM svAnubhavotpanna, atyanta AnaMda ke rasa se bharA huA, Adi aMta aura madhyabhAva se rahita jJAnamaya hokara arthAt AnaMda meM hokara nRtya karatA hai| bhAva-vibhAva, kriyA, yaha saba karmodaya janya pudgala kA hI pariNamana hai| AtmA inase sarvathA bhinna asaMga aura nirlipta hai| sAdhaka ko aisA spaSTa samajha lenA cAhie ki sampUrNa vikAra kriyAyeM aura padArthAdi karmodaya janya paudgalika pariNamana hai tathA mana, buddhi, indriyAM Adi bhI karmodaya janya hI haiN| ata: inake dvArA jo ceSTAyeM ho rahI haiM, ve na to mujhameM haiM,na merI haiM aura na mere lie hI haiN| vAstavika nija svarUpa dhruva svabhAva jJAyaka bhAva meM koI ceSTA hai hI nahIM, jisa zarIra meM raha rahe haiM usI meM saMpUrNa ceSTAyeM ho rahI haiN| apanA satsvarUpa to inase sarvathA bhinna hai aura yaha saba kriyAyeM, ceSTAyeM, asat, kSaNabhaMgura nAzavAna haiN| sAdhakoM se prAya: yaha bar3I bhUla hotI hai ki sunate-par3hate aura vicAra karate samaya ve jisa bAta ko ThIka satya samajhate haiM usa para bhI dRDhatA se sthita nahIM rahate tathA use vizeSa mahatva nahIM dete| isa asAvadhAnI ke kAraNa hI ve apane mArga meM Age nahIM bar3ha paate| ata: apane lakSya kI ora zIghratA pUrvaka agrasara hone ke lie sAdhakoM ko cAhie ki ve par3hane-sunane aura vicAra karane para jaba yaha jAna leM ki zarIra se AtmA pRthak hai, taba isa bAta para dRr3hatA se sthira rheN| apanI isa jAnakArI ko vizeSa mahatva dete hue kabhI kisI avasthA meM bhI zarIra maiM hU~, aisA na mAne, maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tatva bhagavAna AtmA zrI kamalabattIsI jI hUM, aisI hI dRDha pratIti rkheN| yadi kabhI zarIra ke sAtha ekatA mAlUma par3e to usakA Adara na kare, use mahatva na de evaM isa bAta ko satya to mAne hI nahIM. kevala viveka kI kamI, ke kAraNa aisA mAlUma par3atA hai| ata: usakI upekSA karane se, bhinnatA kA anubhava ho jAtA hai| yadi bhUla se punaH zarIra maiM hU~ aisA mAnatA rahatA hai to use kevala bauddhika jJAna ho sakatA hai, jisase vaha anya ko kaha sakatA hai kintu svayaM ko tatva kA anubhava nahIM hotaa| __ sAdhaka prathama bhUmikA meM zarIrAdi ko to apane se pRthak mAna letA hai kintu zarIra evaM indriyoM dvArA hone vAlI khAnA-pInA,sonA, dekhanA-sunanA, bolanA, calanA-phiranA Adi kriyAoM ko tathA mana se hone vAle cintana aura buddhi se hone vAle nirNaya ko apanI kriyA mAnatA rahatA hai| idhara dhyAna hI nahIM detA ki jaba zarIrAdi saba para haiM, jJeya haiM to phira inake dvArA hone vAlI kriyAyeM bhI to para haiM, jJeya haiM, vaha svayaM meM kahAM haiM? zarIra, indriyAM, mana, buddhi ke dvArA hone vAlI sampUrNa kriyAyeM pRthak, bhinna jJeya hI haiM tathA jIvAtmA svayaM inase sarvathA nirlipta, asambaddha aura pRthak hai| svayaM jIvAtmA zarIra, indriyoM, mana, buddhi se atyanta sUkSma aura zreSTha hone ke kAraNa nirapekSa dRSTA hai arthAt dUsare kisI kI sahAyatA kI apekSA na rakhakara svayaM hI dekhane jAnane vAlA hai| ___ akhaMDa AnaMda kA nAtha prabhu AtmA hai, jo use jAne binA hI guNa-guNI ke vikalpa meM magna haiM ve vyavahAra meM hI magna haiN| saMsAra ke pApa bhAvoM meM athavA dayA-dAna Adi bhAvoM meM aTake hue jIvoM kI bAta to dUra paraMtu lakSaNa-lakSya aura guNa-guNI ke vikalpoM meM bhI aTake rahane taka ve vyavahAra meM hI magna haiM tathA jo mana meM ulajhe hue haiM unhoMne abhI vastu svarUpa ko jAnA hI nahIM hai| rAga-dveSa rUpa vikAra bhAva yaha saba AtmA se bhinna kSaya hone vAle haiN| mokSArthI purUSa ko to apane Atma svarUpa ko jAnanA aura mamala svabhAva, jJAna bhAva meM rahanA yahI iSTa prayojanIya hai, AtmA to caitanya ratnAkara hai| puNya-pApa rUpa vikArI bhAvoM se bhinna hokara sarva prathama jJAyaka saccidAnaMda prabhu ko jaano| AtmA ko sadA hI Urdhva arthAt mukhya rakhanA caahie| cAhe jaisA prasaMga Aye to bhI dhruva svabhAva ko mukhya rkhnaa|shubhaashubh pariNAma bhale hI AyeM para nitya dhruva svabhAva kA dhyeya rakhanA, AtmA ko mukhya rakhane para jo dazA hotI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI hai, vaha nirmala dazA sAdhana kahalAtI hai aura usakA dhyeya kevalajJAna karanA hai aura usakA dhyeya pUrNa AtmA hai| kaSAya kI maMdatA athavA kSayopazama jJAna ke vikAsa kI mukhyatA hogI to dRSTi saMyoga para jAyegI aura vahAM mana Adi dikhAI deMge, AtmA kI urdhvatA kI rUci aura jijJAsA ho aura vaha anubhava meM Aye taba vyakta pragaTa urdhvatA hotI hai| kSaNabhaMgura saMyoga ke lakSya se hone vAle pariNAma kSaNa meM palaTa jAte haiM, kSaya ho jAte haiM, vilA jAte haiM, para jaba zAzvata AtmA kA lakSya kareM taba pariNAma zuddha hote haiM aura yaha zuddha pariNAma zuddha rUpa se zAzvata bane rahate haiM / AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA kA adbhuta AzcaryakArI aura gahana svabhAva hai| isa svabhAva kA lakSya karanA aura isa maya hI rahanA mukti kA mArga hai| mana ke aMdara hI bhagavAna pUrNAnaMda kA nAtha virAjamAna hai| vaha sarvotkRSTa AzcaryakArI hai| svayaM kA sarvotkRSTa bhagavAna AtmA kevalajJAna aura siddha kI paryAya se bhI sarvotkRSTa hai kyoMki arihanta, siddha dazA to eka samaya kI paryAya hai aura AtmA to ananta siddha paryAya jisameM se pragaTa hotI haiM aisA dravya hai, vaha sarvotkRSTa parameSThI hai| aparimita, amaryAdita, jJAna darzana Adi anaMta zaktiyoM kA piMDa sarvotkRSTa AtmA hai| sarvotkRSTa nija tatva ko jo dRSTi svIkAra karatI hai vaha zuddha dRSTi hai| jo chUTa jAtI hai vaha to tuccha vastu hai / mana, zarIra, vANI. saMyoga, bhAva-vibhAva yaha saba chUTa jAne vAle haiN| saba kSaNabhaMgura, nAzavAna haiN| saMyoga kA lakSya chor3a do aura nirvikalpa eka rUpa zuddha tatva hai, usakA Azraya lo, trikAlI dhruva svabhAva so maiM hU~, aisA Azraya kro| guNa-guNI ke bheda kA bhI lakSya chor3akara eka rUpa guNI kI dRSTi karane se samatA zAMti, AnaMda, milegA saba vikalpa-du:khoM kA nAza hogaa| eka caitanya vastu dhruva hai, usameM dRSTi dene se mukti kA mArga pragaTa hogaa| abheda vastu, mamala svabhAva jisameM guNa-guNI ke bheda kA bhI abhAva hai, usameM lIna hone para dharma hogA, mana aura rAgAdi bhAvoM se chUTane kA mArga milegaa| __ mana, zarIra, saMyoga yaha to kSaNabhaMgura haiM, anaMta bAra mile aura chUTe haiN| bAhara meM jo sarvasva mAnA hai yahI ajJAna mithyAtva hai, ise palaTa kara aba aisA dRDha zraddhAna, jJAna karanA ki ananta guNa kA piMDa AtmA yahI merA sarvasva hai| bhagavAna pUrNAnaMda kA nAtha caitanya kI jagamaga jyoti hai, usa rUpa pariNamana zrI kamalabattIsI jI ho, vahI jIva kA jIvana hai| ___ aMtaraMga meM sadA hI jagamaga jyoti prakAzamAna, avinazvara svata: siddha tathA paramArtha sat parama padArtha, aisA bhagavAna AtmA jJAna svabhAva hai| usake avalambana se indriyoM ko mana ko jItanA arthAta inase apane ko bhinna jAnanA aura inase kisI se bhI bhayabhIta bhramita na honA hI inako jItanA hai, vahIM jitendriya hai| jar3a zarIra, khaMDa-khaMDa jJAna rUpa mana aura baddhi tathA pAMcoM iMdriyoM ke viSaya bhUta padArtha, ina tInoM kA lakSya chor3akara nija AtmA meM ekAgratA karanA, yahI mokSa gamana kA kAraNa, mukti mArga hai| jJAnI ko yathArtha dravya dRSTi pragaTa hotI hai, vaha dravya ke Alambana dvArA aMtara- svarUpa sthiratA meM vRddhi karatA jAtA hai parantu jaba taka apUrNa dazA hai, pUrNa rUpa se zuddha svarUpa meM sthira nahIM hotA vahAM use vairAgya bhAva hote haiN| saMsAra, zarIra, bhogoM se chUTatA hai aura jana raMjana rAga, kalaraMjana doSa, manaraMjana gArava se bhI chUTatA hai, apane jJAna-vijJAna bala se apanI sAdhanA meM rata rahatA hai| prazna-yaha janaraMjana rAga, kala raMjana doSa, mana raMjana gArava, kyA haiM aura inase jJAnI ko kaisA vairAgya AtA hai? isake samAdhAna meM sadgurU zrImad jina tAraNa svAmI Age gAthA kahate haiM gAthA-8 vairAga tiviha uvanna, janaraMjana rAgabhAva galiya ca / kalaraMjana dosa vimukkaM, manaraMjana gAravena tiktaM ca // zabdArtha-(vairAga) vairAgya (tiviha) tIna prakAra, trividhi (uvanna) utpanna hotA hai (janaraMjana) logoM ko khuza karanA, prasanna rakhanA, saMsArI apekSA (rAgabhAva) rAga bhAva, para dRSTi, yahI baMdha kA kAraNa hai (galiyaM ca) gala jAte haiM (kalaraMjana) zarIra kA raMjAyamAnapanA, sukhiyApanA, zarIrAzakti (dosa) yaha duSpravRtti hai, dveSa rUpa hai (vimukkaM) chUTa jAtA hai, vimukta honA (manaraMjana) mana kA raMjAyamAnapanA, mana kI icchAoM kI pUrti karanA, manamAnI, mAyAcArI, (gAravena) yaha gArava hai, mada-mAna (tiktaM) tyAga karanA, chUTa jAnA, (ca) aura / vizeSArtha- AtmAnubhavI jJAnI ko tIna prakAra kA vairAgya utpanna ho jAtA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI hai| saMsAra se jinakI dRSTi haTa gaI hai aura samasta kAmanAyeM chUTa gaI haiM unakA janaraMjana rAga bhAva gala jAtA hai| jJAnI kalaraMjana doSa se vimukta ho jAte haiM, zarIra se dRSTi haTAkara nijAtma ArAdhanA meM rata rahate haiM ve sAdhaka mana raMjana gArava kA bhI tyAga kara hamezA apane cidrUpa dhAma, jina svabhAva kI sAdhanA karate haiN| jaba taka jIva ke sAtha zarIrAdi karma saMyoga haiM, saMsAra meM hai taba taka use nizcaya-vyavahAra pUrvaka sAdhanA karanI par3atI hai, zuddha nizcaya naya nija zuddhAtma svarUpa sAdhya hai, yahI iSTa upAdeya hai| isa sAdhya kI sAdhanA kA mArga nizcaya nija zuddhAtmAnubhUti sahita sva-para kA yathArtha nirNaya karate hue apane svarUpa meM lIna rahanA, yahI mukti mArga hai| isa para calane meM anAdi ajJAna janita nimitta naimittika saMbaMdha jIva aura karma baMdhodaya bAdhaka banate haiM unakA nirAkaraNa karate, haTAte hue aMtara zodhana karate hue hI Age bar3hA jAtA hai| jIva ke ajJAna janita moha, rAga, dveSa bhAva, karma baMdha ke kAraNa haiM, karma baMdhodaya ke nimitta se jIva ke moha, rAga, dveSa bhAva hote haiM, aisA nimitta-naimittika saMbaMdha hai| 1. janaraMjana rAga- yaha rAga bhAva hai- janaraMjana kA matalaba para jIva, saMsAra kI tarapha dRSTi honA aura unako khuza karanA, prabhAvita karanA, raMjAyamAna karanA, unake dvArA apanI prabhAvanA prasiddhi cAhanA, icchA pUrti karanA, isake aMtargata-kuTumba parivAra samAja, saMsAra saba A jAtA hai| inase svArtha saMbaMdha rakhanA, kucha cAhanA, vaha to baMdhana hI hai| para kucha bhI apekSA rakhanA, yaha rAga bhAva hai, yahI karma baMdha kA kAraNa hai| 2. kalaraMjana doSa- yaha doSa bhAva hai- kalaraMjana kA matalaba zarIra raMjAyamAna panA, zarIrAzakti, sukhiyApanA, viSaya sevanAdi kAma bhAva saba isake aMtargata A jAte haiN| yaha saba duSpravRtti doSa bhAva durgati karAne vAle haiN| zarIra meM ekatvapanA to mithyAtva hai para zarIra meM apanatva lagAva honA yaha doSa hai| zarIra pudgala paramANuoM kA skaMdha mala, mUtra, mAMsa, haDDI kA piMDa azuci hai| isakA saMyoga saMbaMdha hI jIva kA baMdhana rUpa saMsAra hai, zarIra se Asakti kA haTanA hI vItarAgatA hai| 3. manaraMjana gArava-yaha gArava ahaM bhAva hai- manaraMjana kA matalaba mana ke cakkara meM cakarAnA, mana kA kAma saMkalpa-vikalpa (Age pIche ke bhAva) zrI kamalabattIsI jI karanA hai| yaha mAyA moha se grasita vicAroM kA pravAha hai| isameM raMjAyamAna honA, lage rahanA yahI saMsAra hai| mana-mohanIya karma kI paryAya hai / jaba taka paryAya dRSTi hai taba taka mithyAdRSTi hai| paryAya dRSTi hI gArava bhAva, mada, mAna ko bar3hAne vAlI hai| jaba taka paryAya para dRSTi hai, usakA lakSya hai taba taka moha bhAva hai| isase chUTane para hI svarUpa ramaNatA hotI hai| jJAnI. ina tInoM ko ajJAnajanita vikArI bhAva jAnakara idhara se apanI dRSTi haTA lete haiN| inase haTa jAnA, bhinna ho jAnA hI inako chor3a denA, tyAga karanA hai| jJAna hI pratyAkhyAna hai| inameM ulajhe rahanA lage rahanA hI ajJAna janita moha-rAga-dveSa bhAva hai| isI se inakA cakra calatA hai aura usameM phaMsA jIva cAra gati, caurAsI lAkha yoniyoM meM cakkara lagAtA hai para kahIM tRpta nahIM hotaa| zarIra, padArtha, vyakti, paristhiti Adi ke saMyogakAla meM hI viyoga kA anubhava kara le to tatkAla, tatva sAkSAtkAra ho jaaye| jIva svayaM paramAtmA hone ke kAraNa amara to hai hI parantu nAzavAna zarIrAdi ke sAtha ekatA mAna lene se use amaratA kA anubhava zraddhAna nahIM hotA, apane ko zarIrAdi se sarvathA pRthak anubhava karanA hI usa amaratA ke spaSTa anubhava kA sIdhA upAya hai| jo cala rahA hai,ho rahA hai,jA rahA hai, usa jAne vAle ke sAtha sAdhaka svayaM apanI sthiti mAna letA hai, arthAt usameM ekameka ho jAtA hai, yahI svarUpa ke anubhava meM mukhya bAdhA hai| sAdhaka ko cAhie ki vaha apanI parivartanazIla dazA meM apanI (svarUpa kI) sthiti na mAne aura na dekhe| apane svarUpa ko hI dekhe, svarUpa taka kabhI sRSTi (karmAdi) pahuMca nahIM sktii| vartamAna sthiti se lekara nirvikalpa sthiti (sAdha. arihaMta, siddha dazA) taka avasthA arthAt paryAya hai, jo ki parivartana zIla hai| apanA satsvarUpa avasthA (paryAya) nahIM, apitu avasthAtIta aura avasthA (dazA) kA prakAzaka jJAtA hai| paramAtmA meM kabhI parivartana huA nahIM, hotA nahIM, hogA nahIM aura ho sakatA nahIM hai ata: apane paramAtma svarUpa meM nitya nirantara rahanA hI adhyAtma jJAna hai| jJAnI purUSa apane sva rasa se arthAt svabhAva se hI sampUrNa rAga rasa se dUra 26 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI rahane rUpa svabhAva vAlA hai / isase karma ke bIca paDA haA hai to bhI vaha jJAnI sampUrNa karmoM se lipta nahIM hotaa| jIva caitanya svabhAva vAlA hai aura karma jar3a svabhAva vAlA hai| rAgAdi bhAva acetana ajJAna bhAva haiM ata: cetana kA acetana bhAva se dUra rahane kA hI svabhAva hai phalata: samyagdRSTi purUSa jaba taka saMsAra meM hai taba taka zubhAzubha karmoM ke udaya ko bhogegA, yahI inako chor3anA, tyAganA, jItanA hai| jJAnI samyagdRSTi jIva jo sva saMvedana pratyakSa se apane svarUpa kA darzana kara rahA hai aura usameM ni:zaMka hai vaha jAnatA hai ki maiM jJAna svabhAvI dhruva acala padArtha huuN| merA nija kA jJAna chinane vAlA nahIM hai. na nAza hone vAlA hai| isake sivAya koI dUsarA padArtha merI kucha hAni kara sake, merI sattA meM praveza kara sake yA mujha para apanI sattA jamA sake aisA bhI nahIM hai| merA jJAna darzana svabhAva sadA hai, sadA rahegA, vaha acala hai arthAt hInAdhika bhI nahIM ho sakatA, na mere jJAnAdi guNa, ajJAnAdi rUpa baneMge aura na merI sacetana paryAya kabhI jar3a paryAya banegI, taba mujhe bhaya kisa bAta kA? yaha nizcaya zraddhAna jJAnI ko hai ata: sadA apane jJAna svabhAva meM nirbhaya rahatA hai| prazna-jJAnI jJAna svabhAva meM sadA kahAM rahatA hai, kyA vaha khAtA-pItA nahIM hai,vyApAra nahIM karatA,AtA-jAtA nahIM hai, dhana saMcaya nahIM karatA,yadi vaha saba karatA hai to kaise sadA jJAna svabhAva meM rahatA hai? samAdhAna-jJAnI caturtha guNasthAna se lekara bArahaveM guNasthAna taka ke saba jIva hote haiN| usase Upara to arihanta, siddha haiM jo sampUrNa jJAna ko prApta haiM unake saMbaMdha meM prazna hI nahIM uThatA hai| prazna ina guNasthAnoM kA hai, inakI carcA kreNge| 1. caturtha guNasthAnavartI samyagdRSTi jIva, mithyAtva tathA anantAnubaMdhI kaSAya se rahita hai, usakI zraddhA apane svabhAva meM apanepana kI ho gaI hai, para meM use paratva buddhi A gaI hai ; ata: para ramaNa usa jIva ke svapna meM bhI nahIM hai| anantAnubaMdhI cAritra mohanIya kI prakRti hai, usake anudaya meM samyakadRSTi kI para meM Asakti chUTa gaI, yahI usake para ramaNa kA abhAva hai| usa jIva ko apane svarUpa kI dRDha zraddhA hai aura usameM sthita hai, yahI usakA cAritra guNa hai| mada mUDhatA aura anAyatana Adi doSoM se rahita samyakdarzana kI isI sthiratA ko samyaktvAcaraNa kahate haiN| zrI kamalabattIsI jI apratyAkhyAna Adi bAraha kaSAyoM tathA nau-no kaSAyoM ke udaya ke kAraNa usa jIva ne abhI vrata, saMyama, dhAraNa nahIM kiyA hai : ata: vaha avratI kahA gayA hai tathApi vaha khAnA-pInA, AnA-jAnA, dhana saMcaya karanA Adi jo bhI kriyAyeM karatA hai, apane svarUpa ko na bhUlakara hI karatA hai| jJAna svabhAvI nija AtmA kI zraddhA use sadAkAla rahatI hai, isI se kahA gayA hai ki vaha samyakdRSTi jIva sadA jJAna svabhAva meM jJAyaka rahatA hai| 2. paMcama guNasthAnavartI zrAvaka ekadeza vratI hai ata: vaha zeSa ATha kaSAyoM kI vidyamAnatA meM apane pada ke yogya vastu kA saMgraha karatA hai| pada ke yogya kA tAtparya yaha hai ki zrAvaka kI gyAraha pratimAyeM hotI haiM unameM kramaza: paMcendriyoM ke viSaya tathA tatpoSaka bAhya padArtha chUTa jAte haiM ata: jisa pratimA rUpa padavI meM jitanA tyAga hai, utane ke saMcaya kA va samhAla kA to prazna hI nahIM hai, jitanA zeSa bacA hai, usakI sAja saMbhAla karatA hai, tadanusAra paMcendriya ke viSaya bhogatA hai tathApi unheM heya mAnatA hai ata: jahAM rUci hai, rati hai, usI meM lInatA hai isalie use bhI jJAna svabhAva meM lIna rahatA hai aisA kahanA susaMgata hai| 3. SaSTama guNasthAna vAle zramaNoM kI to bAta hI nirAlI hai, moha ke sAtha-sAtha unake bAraha kaSAyoM kA bhI abhAva ho cukA hai ataeva sampUrNa pApoM se unakA saMbaMdha chUTa gayA hai| uThane baiThane meM,khAte-pIte hue, sote hue bhI ve sAvadhAna haiM, apane meM pramAda dazA na Ave isake lie sannaddha haiM ata: unakA bhI dhyAna sadA sva ramaNa para hI rahatA hai| Age sAtaveM se bArahaveM guNasthAna taka kezAnI to dhyAna avasthita haiM, ve kevala Atma niSTha hai karma ke phala ke prati udAsIna jJAnI ke karmAzrava nahIM hotA, pUrvabaddha karmoM ko udaya meM Ane se vaha roka nahIM sakatA ata: usakI icchA ke binA bhI ve udaya meM Ate haiM tathApi usa udaya sthiti meM jJAnI, karma ke paravaza nahIM hotaa| kintu apane mamala svabhAva kI zraddhA ke anusAra apane jJAna svabhAva meM lIna rahatA hai| vaha apanA upayoga anyatra na jAve apane meM rahe, yahI puruSArtha karatA hai| isa prakAra jJAna vairAgya ke bala se jJAnI apane Atma svarUpa meM lIna rahatA hai aura yaha janaraMjana rAga, kalaraMjana doSa, manaraMjana gArava chUTa jAte haiN| yaha 27 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI moha rAgAdi bhAva chUTane para use apanA mamala svabhAva pragaTa ho jAtA hai, ananta catuSTaya mayI kevalajJAna svarUpa dikhAI dene lagatA hai| isI bAta ko sadgurU Age gAthA meM spaSTa karate haiMgAthA - 9 - * darzana mohaMdha vimukkaM rAgaM dosaM ca viSaya galiyaM ca / mamala subhAva uvannaM, naMta catusTaya disTi saMdarsa // zabdArtha - (darzana mohaMdha) darzana mohanIya kI tIna prakRti, mithyAtva, samyak mithyAtva samyak prakRti mithyAtva aura cAritra mohanIya kI anantAnubaMdhI cAra kaSAya-yaha sAta prakRti ke upazama, kSaya, kSayopazama se samyakdarzana hotA hai (vimukkaM) vimukta hone, chUTane para (rAgaM dosaM) rAgadveSa (ca) aura (viSaya) viSaya, paMcendriya ke bhoga (galiyaM ca) gala jAte haiM, chUTa jAte haiM (mamala subhAva) mamala svabhAva parama pAriNAmika, trikAlI dhruva svabhAva (uvannaM) udita ho jAtA hai, anubhUti meM A jAtA hai (naMta catusTaya) anaMta catuSTaya- anaMta darzana, ananta jJAna, ananta sukha, anaMta vIrya (disTi) darzanopayoga meM (saMdarsa) dikhAI dene lagatA hai| vizeSArtha darzana mohanIya ke mithyAtvarUpa aMdhakAra se vimukta hone para iSTa-aniSTa rUpa rAga-dveSa aura dukhadAI viSayoM kI vRtti gala jAtI hai| samyakdarzana, samyakjJAna hone para rAga-dveSa rUpa viSaya-kaSAya gala jAte haiN| vikAroM ke galate hI svayaM kA cidAnaMda mayI mamala svabhAva udita hotA hai, anubhUti meM A jAtA hai tathA apanA anaMta catuSTaya dhArI kevalajJAna sarvajJa svabhAva dikhAI dene lagatA hai| * AtmA kA mUla svarUpa to vItarAga vijJAnamaya hai| aMtara zuddhatA huI ki vaha anubhUti meM Ane lagatA hai tathA arihaMta kA svarUpa vItarAga vijJAnamaya anaMta catuSTaya dhArI hotA hai| jIva tatva kI apekSA se to sarva jIva samAna haiM, zakti se to sabhI AtmAyeM zuddha haiM parantu rAgAdi vikAra athavA jJAna kI hInatA kI apekSA se jIva saMsArI haiN| AtmA zuddha cidAnaMda mUrti hai, usakI rUci karane aura rAga tathA vyavahAra kI rUci chor3ane para jisa kSaNa AtmA ke AnaMda kA anubhava hotA hai vahI nizcaya ratnatraya svarUpa mamala svabhAva hai aura usameM anaMta catuSTaya kevalajJAna svabhAva dikhAI detA hai / 28 zrI kamalabattIsI jI AtmA meM bhedajJAna pUrvaka nija kA Alambana lene para jo Atma dharma hotA hai vaha anubhava zuddha prakAza hai, isI anubhUti meM anaMta catuSTaya mayI arihaMta svarUpa tathA siddha svarUpa dikhAI detA hai| jIva kI zakti to tInakAla, tIna loka ko jAnane kI hai, usameM jJAna * jitane aMza meM vikasita huA, usI jJAna ke vikalpa meM sarvajJa zakti pragaTa hotI hai| jaba yaha AtmA svayaM rAga se bhinna hokara apane meM ekAgra hotA hai, taba kevalajJAna ko utpanna karane vAlI bhedajJAna jyoti udita hotI hai| jo samyagdRSTi haiM ve moha jo mithyAtva usase tathA padavI ke anusAra, rAga-dveSa se bhI rahita hote haiN| saMsArI jIva vastutaH anAdi se saMsAra meM pApa-puNya ko bhogatA huA bhramaNa kara rahA hai| kabhI yaha jIva zuddha thA phira azuddha huA, aisA nahIM hai| kArmANa aura taijasa zarIroM kA saMyoga anAdi se hai| yadyapi unameM naye skaMdha milate haiM, purAne skaMdha chUTate haiM isaliye saMsArI jIvoM kA bhramaNa rUpa saMsAra bhI anAdi hai tathA yadi isI taraha jIva karma baMdha karatA huA bhramaNa karatA rahA to yaha saMsAra isa mohI, ajJAnI jIva ke liye ananta kAla taka rhegaa| mithyAdarzana nAmaka karma ke udaya se yaha saMsArI jIva apane AtmA ke sacce svarUpa ko bhUlA rahA hai isaliye kabhI sacce sukha ko nahIM pahicAnA, kevala indriyoM ke dvArA vartatA huA kabhI sukha, kabhI duHkha uThAtA rahA / indriya sukha bhI AkulatA kA kAraNa hai, tRSNA vardhaka hai isalie duHkha rUpa hI hai| mohanIya karma ke do bheda haiM-darzana mohanIya, cAritra mohanIya / darzana mohanIya kA eka bheda mithyAtva karma hai / cAritra mohanIya ke bhedoM meM cAra anantAnubaMdhI kaSAya haiM, inase vimukta hone, chUTane para jIva ko nija zuddhAtmAnubhUti hotI hai, isI ko samyakdarzana kahate haiN| samyakdarzana hone para samyakjJAna dvArA vastu svarUpa ko jAnA jAtA hai phira rAga-dveSa viSayAdi svayaM chUTane lagate haiM, yahI samyagcAritra kA pragaTapanA hai, isI anubhUti meM apanA mamala svabhAva AtA hai aura ananta catuSTaya mayI sarvajJa svabhAva kevalajJAna dikhAI dene lagatA hai| samyakdarzana, samyakjJAna sahita samyakcAritra kI eka muhUrta kI sthii cAroM ghAtiyA karmoM kA kSaya hokara ananta catuSTaya svarUpa arihaMta pada pragaTa ho jAtA hai / rAga aura jJAna ko lakSaNa bheda se sarvathA bhinna karane para hI sarvajJa svabhAvI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zuddha jIva lakSya meM AtA hai| jaise jo sampUrNa vItarAgI hote haiM, ve hI sarvajJa ho sakate haiM. vaise hI jo sarva prakAra ke rAgAdi se jJAyaka kI bhinnatA samajheM ve hI sarvajJa svabhAvI AtmA kI pahicAna, anubhava kara sakate haiM, nirvikalpa dazA meM yaha dhyAna hai, yaha dhyeya hai, aise vikalpa nahIM rhte| yadyapi jJAnI kI savikalpa dazA meM bhI dRSTi to paramAtma tatva para hI hotI hai tathApi paMca parameSThI, dhyAtA, dhyAna, dhyeya ityAdi sambaMdhI vikalpa bhI hote haiM parantu nirvikalpa svAnubhUti hone para vikalpa jAla TUTa jAtA hai, koI zubhAzubha vikalpa nahIM rahate, aisI ugra nirvikalpa dazA meM hI mukti hai,parama zAMti, paramAnanda hai, yahI mArga hai| prazna-ratnatrayamayI zuddha svarUpa arihanta pada ko pragaTa karane ke lie kyA karanA par3atA hai? sadgurU isake samAdhAna meM Age gAthA kahate haiM - gAthA-10 tIartha sukhaM disTa, paMcArtha paMca nyAna prmisttii| paMcAcAra sucarana, saMmattaM sukha nyAna AcaranaM // zabdArtha- (tIartha) ratnatraya mayI, dravya guNa paryAya, utpAda vyaya dhauvya, OMkAra hiyaMkAra zriyaMkAra svarUpa (suddhaM) zuddha svabhAva (disTa) dekho (paMcArtha) pAMca artha-utpanna artha, hitakAra artha, sahakAra artha,jAna (jJAna) artha, paya (pada) artha mayI, akSaya svabhAva (paMca nyAna) pAMca jJAna - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryaya jJAna aura kevalajJAna (paramisTI) paMca parameSThI - arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu (paMcAcAra) pAMca AcAra - darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra aura vIryAcAra (sucaranaM) samyak AcaraNa karo (saMmattaM) samyaktva se (suddha) zuddha (nyAna) jJAna (AcaranaM) AcaraNa karo, lIna raho, grahaNa karo, dhAraNa kro| vizeSArtha- he Atman ! ratnatraya mayI, dravya guNa paryAya se zuddha, utpAda vyaya dhauvya yukta, OMkAra hriyaMkAra zriyaMkAra mayI, vizuddha cidAnanda svarUpa apane zuddha svabhAva ko dekho, pAMca artha -utpanna artha, hitakAra artha, sahakAra artha, jAna (jJAna) artha, paya (pada) artha mayI akSaya svabhAva kA manana kro| pAMca jJAna-matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana: paryayajJAna aura kevalajJAna mayI nija svabhAva kI sAdhanA kro| pAMca parameSThI-arihaMta, siddha,AcArya, upAdhyAya, sAdhu pada ko dhAraNa kro| paMcAcAra-darzanAcAra, jJAnAcAra, zrI kamalabattIsI jI cAritrAcAra, tapAcAra, vIryAcAra ina paMcAcAroM ko grahaNa kro| paMcAcAra kA pAlana karane vAlA AcArya hotA hai tathA samyaktva se zuddha, jJAnamayI caitanya svabhAva meM lIna raho, isI se ananta catuSTayamayI, kevalajJAna svarUpa arihanta pada pragaTa hotA hai| jisa jIva ko Agama,yukti,sadgurU dezanA,bhedajJAna yA kAlalabdhi Adi se jaise bhI ho, nija zukhAtmAnubhUti ho gaI, jise zarIrAdi se bhinna apane caitanya svarUpa kI anubhUti ho gaI aura zAna pUrvaka isa bAta kI dRr3ha pratIti, satbaddhAna ho gayA ki maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tatva bhagavAna AtmA hU~ yaha zarIrAvi maiM nahIM aura yaha mere nahIM, isa prakAra AtmAnubhUti kA nizcaya zraddhAna hI samyagdarzana kI zuddhi hai aura sva para ke svarUpa kA yathArtha jJAna saMzaya, vibhrama, vimoha se rahita samyagjJAna hai, vaha zAnI hai| aisA samyagdRSTi jJAnI, para ke ekatva, apanatva, kartRtva se rahita apane saccidAnanda ghana svarUpa kI anubhUti karatA huA hamezA, jJAyaka jJAnAnanda meM rahatA hai, isase pUrva karma baMdhanoM kI nirjarA hotI hai, paryAya meM zuddhi AtI hai| mamala svabhAva kI sAdhanA se, sAdhu pada se arihanta, siddha pada pragaTa hotA hai| sadgurU kahate haiM ki he Atman ! tU para kI ora dRSTi karake dIna huA, lalacAtA phiratA hai| tUne kabhI apanI nija nidhi kA darzana nahIM kiyaa| tere bhItara terI jJAna kalA aisI apUrva nidhi hai, jo tere sampUrNa prayojanoM ko sAdhane vAlI hai, vahI tere lie cintAmaNi ratna ke samAna zaktizAlI vastu hai. jisakI zakti cintana meM nahIM AtI para svayaM ananta zakti usameM hai / paMca jJAna mayI, parameSThI pada kA dhArI, ratnatraya svarUpa apanA zuddha AtmA hai, usakA Azraya kara tere sarva manoratha pUrNa hoNge| usa AtmAnubhUti ke udyota hone para mithyAtva kA aMdhakAra svayaM lupta ho jAtA hai| jJAna kI kiraNeM sarvatra udyota karane lagatI haiN| vastu kA yathArtha bodha ho jAtA hai,para se rAga-dveSa dUra hokara samatA rasa kA svayaM uchAla hokara zuddha dRSTi ho jAtI hai, aisA jJAnI apanI AtmAnubhUti kI laharoM meM hI magana rahatA hai| parAzraya kI dInatA dUra ho jAtI hai, mokSa patha usakI dRSTi meM sahaja dIkhatA hai| usakA mana saMsAra kI samasta vAsanAoM se dUra ho jAtA hai aura baMdha mArga chUTa jAtA hai| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI jisakI dRSTi sulTI hai, usakA saba kucha salTA hai va jisakI dRSTi ulTI hai. usakA sArA jJAna ulTA hai / mithyAdRSTi gyAraha aMga nau pUrva kA pAThI bhI ajJAnI hai| __ svarUpa meM lIna hone para icchA TUTa jAtI hai / icchA hI rAga hai| samakitI ko chaThe guNasthAna meM sakaSAya pariNamana rahatA hai| svarUpa meM lIna hone para buddhi pUrvaka rAga kA abhAva honA hI zuddhopayoga hai aura yahI sAtavAM guNasthAna hai| sAdhu, isI chaThe sAtaveM guNasthAna kA jhUlA jhUlate haiM aura jaba kSapaka zreNI mAr3akara samAdhistha hote haiM ki eka muhUrta meM kevalajJAna pragaTa hotA hai| munirAja ko paMcAcAra Adi kA pAlana karate hue bhedajJAna kI dhArA, svarUpa kI zuddha cAritra dazA niraMtara calatI rahatI hai| jora to sadA akhaMDa zuddha dravya para hI hotA hai / kSAyika bhAva kA bhI Azraya yA Alambana nahIM liyA jAtA kyoMki vaha to paryAya hai, vizeSa bhAva hai / bAhya meM sacce deva, gurU,dharma kA Azraya bhI chUTa jAtA hai| apane dhruva svabhAva ke Alambana se hI nirmala utpAda, mamala svabhAva pragaTa hotA hai, isalie saba chor3akara eka zuddhAtma tatva, akhaMDa parama pAriNAmika bhAva ke prati dRSTi kara usI ke Upara niraMtara jora rakha, usI kI ora upayoga Dhale, aisA purUSArtha kara, yahI zuddha svabhAva, arihanta pada pragaTa hone kA upAya hai| prazna-bAhya meM sacce deva, gurU,dharma kA Azraya chor3a deMge, to mukti kaise hogI, apanA saccA deva, gurU,dharma kauna hai? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - gAthA-11 darsana nyAna sucaranaM, devaM ca parama deva suddhaM ca / guraM ca parama gurUva, dharma ca parama dharma sabhA // zabdArtha - (darsana) samyak darzana (nyAna) samyak jJAna (sucaranaM) samyakcAritra (deva) deva, paramAtmA (ca) aura (parama deva) siddha paramAtmA (suddhaM ca) zuddha svabhAva, nija zuddhAtmA (guraM) gurU (ca) aura (parama gurUva) arihanta tIrthaMkara paramAtmA (dharma) dharma (ca) aura (paramadharma) mokSa svarUpa (sabhAvaM) nija svabhAva hI hai| vizeSArtha- samyagdarzana, samyagjJAna, samyagcAritra mayI nija AtmA sadaiva ziva svarUpa hai| nija zuddhAtmA hI nizcaya se deva aura parama deva hai| nija zrI kamalabattIsI jI antarAtmA gurU aura parama gurU hai tathA apanA zuddha svabhAva hI dharma aura parama dharma hai| deva, gurU, dharma mayI nija zuddhAtmA sahaja cidavilAsI hai, jo sadA caitanya meM vihAra karatA hai| yaha kArya samayasAra svarUpa cidAnaMdamayI paramAtmA maiM svayaM hI huuN| sarvajJa jinendra deva ne jisa AtmA ko dhruva kahA hai, usakA jo jIva avalambana le use usa dhuva svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai| jisake jJAna meM tInakAla aura tIna loka ko jAnane vAle bhagavAna baiThe hoM. usake bhava hotA hI nahIM hai kyoMki usakA jJAna sarvajJa svabhAva meM DhalA hai| bhagavAna jisake hRdaya meM virAjate haiM, usakA caitanya zarIra rAga-dveSa rUpI jaMga se rahita ho jAtA hai| usane yaha jAna liyA ki - maiM Atama zabAtama, paramAtama sikha smaan| zAyakazAna svabhAvI cetana, cidAnaMda bhgvaan|| aise jJAnI ko jagata kI kisI bhI vastu meM rUci nahIM hotI, rasa nahIM AtA, nija svabhAva ke jitane vikalpa aura bAhya jJeya haiM una sabhI kA rasa TUTa jAtA hai| jo parama pAriNAmika bhAva rUpa hai, akhaMDa caitanya jyoti svarUpa parama brahma paramAtmA hai, aise nija caitanya svarUpa kI jise mahimA hai use samyagdRSTi kahate haiM aura use dayA, dAna, Adi kA rAga, vyavahAra ratnatraya kA zubha rAga aura para paramAtmA va unake phala kI mahimA nahIM hotii| koI para paramAtmA deva, gurU, dharma bAhara meM para kA kucha nahIM kara sakate. pratyeka jIva apane meM paripUrNa, svataMtra svayaM paramAtmA hai / para ke Azraya se kabhI dharma hotA hI nahIM hai| jinendra paramAtmA kI dezanA meM AyA hai ki pratyeka dravya, svataMtra hai, eka dravya, dUsare dravya kA kucha nahIM karatA, kara bhI nahIM sktaa| AtmA jJAna svabhAvI prabhu svayaM paramAtmA hai| aisA jisake jJAna meM AtA hai, vaha jJAnI jIva-jIvana meM sthira ho jAtA hai| jJAyaka dhruva zuddha tatva hai, usakA jJAna karanA, usakI pratIti karanA hI mukti mArga hai, isI se AtmA-paramAtmA hotA hai| apane devatva svarUpa kA zraddhAna honA hI dharma hai aura dharma mArga para calanA aura svarUpa kI sAdhanA karanA hI gurUpanA hai| trikAlI dhruva svabhAva zuddhAtmA ko pakar3ane para hI samyakdarzana, jJAna hotA hai| kisI bAhya ADambara, 3 . Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI Alambana, parAzrayapane se kabhI mukti nahIM hotii| prazna-jaba svayaM hI deva, gurU,dharma hai, pUrNamukta, zuddha siddha hai to phira saMsAra meM kyoM bhaTaka rahA hai aura sacce deva, gurU, dharma kI bAta kyoM karatA hai? samAdhAna-jIva kA apanA svabhAva hI dharma hai, parama dharma hai| apane aMtarAtmA kA jAgaraNa hI gurU aura parama gurU hai| pUrNa zuddha svabhAvamaya ho jAnA hI deva aura parama deva hai| zuddha nizcayanaya se jIva kA satsvarUpa yahI hai; para anAdi se apane aise satsvarUpa ko bhUlA ajJAnI, mithyAdRSTi banA saMsAra meM bhaTaka rahA hai| jaba bhedajJAna, tatva nirNaya dvArA aise apane satsvarUpa ko svIkAra karatA hai, tadrUpa rahatA hai to svayaM gurU aura deva ho jAtA hai| isako apane satsvarUpa kA bodha karAne meM, vItarAgI sacce deva, gurU nimitta hote haiN| vaha dharma kA satsvarUpa,jIva ko apanA satsvarUpa batAte haiM isalie nimitta apekSA vyavahAra se unakA smaraNa, bahumAna, namaskAra karate haiM parantu koI deva gurU dharma kisI ko apane sAtha le jAkara mukta nahIM karA skte| jisa jIva kI pAtratA pakatI hai, kAlalabdhi AtI hai, jIva svayaM jAgatA hai, taba nimitta milate haiM lekina unako hI pakar3akara baiTha jAyeM, unakI hI pUjA, vandanA, bhakti karate raheM to tIna kAla bhI mukta ho sakate nahIM haiN| apane sva svarUpa ko pahicAna kara usI kA Azraya karane, usI meM lIna rahane para devatva pada pragaTa hotA hai, yahI jaina darzana meM jinendra paramAtmA kI svataMtratA kI ghoSaNA hai| mokSa apanI AtmA kA zuddha svabhAva hai taba usakA upAya bhI kevala eka apane hI zukha AtmA kA dhyAna hai| indra pada, cakravartI pada, tIrthaMkara pada yaha saba karma kRta upAdhiyAM haiN| AtmA ina sabase bhinna, niraMjana prabhu deva hai| siddha ke samAna AtmA kA dhyAna karanA caahie| bhedavijJAna ke pratApa se dhyAna karane vAlA, Apa hI apane ko paramAtma svarUpa dekhatA hai| jJAnI ko apanA AtmA, rAgAdi bhAva karma, jJAnAvaraNAdi dravya karma aura zarIrAdi no karma se bhinna dikhatA hai| jJAnI ko jaise apanA AtmA sarva para bhAvoM aura karmAdi se bhinna dikhatA hai| vaise hI anya saMsArI pratyeka AtmA, sarva para bhAvoM se bhinna, zuddha caitanya svarUpa dikhatA hai| sarva hI siddha aura saMsArI AtmAyeM eka samAna parama nirmala, vItarAga jina svarUpa, bhagavAna AtmA jJAnAnaMda svabhAvI haiM, isa dRSTi zrI kamalabattIsI jI ko samyaktva, yathArtha nirmala, nizcaya zuddha dRSTi kahate haiN| zuddha dRSTi se dekhane kA abhyAsa karane vAle ke bhAvoM meM samabhAva kA sAmrAjya ho jAtA hai| rAga-dveSa moha kA vikAra miTa jAtA hai| isI sama bhAva meM ekAgra honA hI dhyAna hai| yahI dhyAna-agni hai jisameM sarva karma baMdhana jala jAte haiM aura yaha AtmA zIghra hI mukta zuddha siddha svayaM deva, parama deva ho jAtA hai| pratyeka jIva meM bahirAtmA (saMsArIjIva) aMtarAtmA (gurU) paramAtmA (deva) tInoM paryAyoM ke hone kI zakti hai| arihanta, siddha meM paramAtmApane kI zakti vyakta aura pragaTa hai| zeSa do zaktiyAM apragaTa haiN| isI taraha saMsArI jIvoM meM jo bahirAtmA haiM, unameM bahirAtmA kI paryAya to pragaTa hai parantu usI samaya aMtarAtmA aura paramAtmA kI paryAyeM zakti rUpa se apragaTa haiM, yadyapi tInoM kI zaktiyAM eka hI sAtha haiN| jo apane AtmA ko yathArtha na jAne, na zraddhAna kare, na anubhava kare vaha bahirAtmA hai| jo apane AtmA ko saccA jaisA kA taisA zraddhAna kare, jAne anubhava kare vaha antarAtmA hai aura jo apane svabhAva meM lIna rahe, vaha paramAtmA hai| prayojana yaha hai ki bahirAtmApanA tyAgane yogya hai kyoMki isa dazA meM apane AtmA ke svarUpa kA zraddhAna, jJAna, AcaraNa nahIM hotA hai| upayoga saMsArAsaktamalina hotA hai tathA AtmajJAnI hokara antarAtmA dazA meM paramAtmA kA dhyAna karake arthAt apane hI AtmA ko paramAtmA rUpa anubhava karake karmoM kA kSaya karake paramAtmA honA yogya hai| dharma ke sAdhana meM pramAda nahIM karanA caahie| prazna-isakI sAdhanA kA upAya kyA hai? isake samAdhAna meM zrI gurU tAraNa taraNa maNDalAcArya jI mahArAja Age gAthA kahate haiM - gAthA-12 jina ca parama jinaya, nyAnaM paMcAmi apira joya / nyAnena nyAna vidha, mamala subhAvena siddhi saMpattaM // zabdArtha- (jina) nija AtmA, aMtarAtmA (ca) aura (parama jinayaM) parama jina-paramAtmA, jinendra bhagavAna (nyAnaM) jJAna meM (paMcAmi) paMcama kevalajJAna (aSiraM) akSaya svabhAva, jisakA kabhI kSaya nahIM hotA (joyaM) saMjoo, dekho 31 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI (nyAnena) jJAna se jJAnopayoga jJAnAbhyAsa se (nyAna) jJAna (vidhu) vRddhi hogI, bar3hatA hai (mamala subhAvena) mamala svabhAva meM rahane, lIna hone (siddhi saMpattaM) siddhi kI sampatti, mukti, paramAnaMda mayI, paramAtmapada, siddha pada pragaTa hotA hai| vizeSArtha- nija AtmA hI zuddha vItarAga jina svarUpa hai, yahI parama jinendra trilokInAtha devoM kA deva hai| AtmA, avinAzI paMcama jJAna mayI kevalajJAna svarUpa hai| isI akSaya jJAna svabhAva ko saMjoo, dekho, sAdhanA kro| nija svabhAva kI sAdhanA karane se, jJAnopayoga se, jJAna se jJAna kI vRddhi, zuddhi hotI hai| isase amRtamayI atIndriya AnaMdAnubhUti hotI hai| parama zAMta dazA hotI hai tathA apane mamala svabhAva meM lIna hone se, paramAnaMda mayI siddhi kI sampatti mukti, arihanta, siddha pada kI prApti hotI hai| paramAnaMdamayI svAbhAvika gati eka mokSa gati, siddha pada hI hai,jahAM AtmA pUrNa zuddha, nirAlA nizcala rahakara paramAnaMda kA niraMtara bhoga karatA rahatA hai| manasahita prANI ko apanA hita vicAranA cAhie, yadi AtmA ke Upara dayA bhAva hai to ise du:khoM ke bIca nahIM DAlanA cAhie, ise bhava bhramaNa se rahita karanA cAhie aura jitanA zIghra ho sake mokSa ke nirAkula bhAva meM pahuMca jAnA caahie| sadgurU isakA upAya batAte haiM ki apane hI zuddha AtmA kA dhyAna kro| bhedavijJAna kI zakti se apane AtmA ke sAtha jina-jina kA saMyoga hai, una unako AtmA se bhinna vicAra karake unakA moha chor3a do| bhedavijJAna ke bala se jJAnI ko garma pAnI meM agni kI uSNatA aura pAnI kI zItalatA bhinna-bhinna dikhatI hai| bhedavijJAna se hI, banI huI tarakArI meM lavaNa yA tarakArI kA svAda alaga-alaga anubhava meM AtA hai| bhedavijJAna se dikhatA hai ki yaha AtmA, AtmIka jJAna AnaMda Adi rasa se bharA huA svayaM parama jina vItarAga arihaMta sarvajJa svarUpa jinendra paramAtmA, siddha paramAtmA hai tathA yaha karmAdi saMyoga, rAgAdi vikArI bhAva isase bhinna haiM yaha inakA kartA nahIM hai| yaha saba rAgAdi bhAva bhinna haiM aura AtmA bhinna hai| samyakdarzana, jJAna, cAritramayI AtmA hI zuddha tatva hai, yahI mokSa mArga hai, jo koI isa apane AtmA meM apanI sthiti karatA hai, rAtavina isI ko dhyAtA hai, isI kA anubhava karatA hai isameM hI niraMtara zrI kamalabattIsI jI vihAra karatA hai| apane AtmA ke atirikta anya AtmAoM ko, sarva pudagalAdi para dravyoM ko, sarva bhAvoM ko sparza taka nahIM karatA hai, vaha avazya hI nitya udaya rUpa samayasAra paramAtmA kA anubhava karatA hai| yaha AtmAnubhava rUpa mamala svabhAva meM rahanA hI mokSa prApti siddhikI sampatti hai| yogI sAdhaka ko niraMtara jJAnopayoga karate hue isI meM lIna rahanA caahie| zuddha nizcaya se yaha bhale prakAra jAnakara ki maiM AtmA zuddha dravya hUM, siddha ke samAna hU~, apane hI svabhAva se pariNamana karane vAlA hU~ | rAgAdi bhAvoM kA kartA nahIM hU~, sAMsArika sukha-du:kha kA bhogane vAlA nahIM huuN| maiM kevala apane hI zuddha bhAva kA kartA va zuddha AtmIka AnaMda kA bhoktA huuN| maiM ATha karmoM se aura zarIrAdi anya saba jIvoM se atyanta bhinna nirAlA hUM tathA apane guNoM se abheda huuN| jJAnI apane ko aisA jAnatA hai ki maiM AtmA abaddha - aspRSTa huuN| AtmA na to karmoM se baMdhA hai aura na sparzita hai| maiM ananya hU~, jaise kamala jala se nirlepa hai, vaise hI AtmA hai| yaha nArakI, deva, tiryaMca, manuSya nahIM hai| jaise miTTI apane bane, bartanoM meM miTTI hI hai, aise hI AtmA-caitanya mayI trikAla zAzvata hai| maiM niyata yA nizcala hU~, jaise pavana ke jhakore ke binA samudra nizcala rahatA hai, vaise hI yaha AtmA karma ke udaya ke binA nizcala hai. maiM avizeSa arthAt sAmAnya hU~, jaise-svarNa apane pIta, bhArI, cikane Adi guNoM se abheda yA sAmAnya eka rUpa hai| maiM asaMyukta hU~, jaise- pAnI svabhAva se garma nahIM hai, ThaMDA hai, vaise hI yaha AtmA svabhAva se parama vItarAga hai, rAgIdveSI, mohI nahIM hai| zuddha nizcaya naya kI dRSTi para se bhinna AtmA ko dekhane kI hotI hai, jaise-vAstava meM maile pAnI ke bhItara, pAnI maila se judA hai nirmala hai, vaise hI yaha AtmA zarIra se,ATha karmoM se,rAgAdi sarva para bhAvoM se jadA hai| isa taraha AtmA kA premI hokara sarva bAhya iMdra, cakravartI, nArAyaNa Adi laukika padoM se tathA saMsAra,zarIra bhogoM se virakta udAsIna hokara unakA moha chor3akara apane zuddhAtma tatva kA manana aura dhyAna karanA isI se siddhi kI sampatti, mukti kI prApti hotI hai| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI prazna-zuddha AtmA kA jJAna, dhyAna karanA yaha to ThIka hai para ina karma saMyoga, karma baMdhanoM kA kyA hogA? isake samAdhAna meM AcArya zrImad jina tAraNa svAmI Age gAthA kahate haiM gAthA-13 cidAnaMda citavana, ceyana AnaMda sahAva aanNd| kamma mala payaDi vipanaM, mamala sahAvena anmoya sNjuttN|| zabdArtha - (cidAnaMda) caitanya Ananda, jJAna svabhAva, nija svarUpa kA (citavana) ciMtavana karo, smaraNa dhyAna karo (ceyana AnaMda) cetana Ananda, jJAnAnanda (sahAva) svabhAva (AnaMda) Anandita raho (kamma mala) karma mala (payaDi) prakRti (vipanaM) kSaya ho jAyeMgI (mamala sahAvena) mamala svabhAva meM (anmoya) anumodanA karo (saMjuttaM) saMyukta lIna rho| vizeSArtha-zuddha cidAnanda jJAna mayI, nija svarUpa kA ciMtavana karo, smaraNa dhyAna karo ki maiM zuddha caitanya kevalajJAna svabhAvI siddha svarUpI zuddhAtmA huuN| apane isI jJAnAnanda svabhAva meM Anandita raho, mamala svabhAva kI sAdhanA karo, lIna rho| aisI nirvikalpa svAnubhUti se karma maloM kI samasta prakRtiyA~ kSaya ho jaayeNgii| saba karma chUTa jAyeMge aura sahaja meM sahajAnanda meM hI nirvANa kI prApti ho jaavegii| AtmA hI Ananda kA dhAma hai, usameM antarmukha hone se hI sukha hai| AtmA sadA hI Ananda maya, vIrya maya, zivamaya paramAtma tatva hai| jiNa sumirahu jiNa ciMtavahu, jiNa jhAyahu sumaNeNa / so jhAyaMtaha paramapaU, lambhai ekka khaNeNa // 19 // yogasAra zuddha bhAva se AtmA kA smaraNa karo, AtmA kA ciMtavana karo, AtmA kA dhyAna karo, aisA dhyAna karane se eka kSaNa meM parama pada prApta ho jAtA hai| suddhappA arU jiNavaraha, bheu ma kimaNi viyaanni| mokkhahaM kAraNa joIyA, NicchA eu viyANi // 20 // yogasAra he yogI! apane zuddhAtmA meM aura jinendra meM koI bhI bheda mata samajho, mokSa kA sAdhana nizcayanaya se yahI hai| jo jiNu so appA muNahu, iha siddhatahu saal| iya jANe viNa joyaIha, Daha mAyA cArU // 21 // yogasAra jo jinendra paramAtmA hai, vahI yaha AtmA hai aisA manana karo, yaha siddhAnta zrI kamalabattIsI jI kA sAra hai aisA jAnakara, he yogIjanoM! mAyAcAra chodd'o| nirvANa use kahate haiM, jahA~ AtmA sarva rAga-dveSa, mohAdi doSoM se mukta hokara sarva karma kalaMka se chUTakara zuddha svarNa ke samAna pUrNa zuddha ho jAve aura sadA hI zuddha bhAvoM meM hI kallola kare, nirantara AnandAmRta kA svAda leve, vaha AtmA kA svAbhAvika pada hai| isa nirvANa kA sAdhana bhI apane hI AtmA ko paramAtma svarUpa samajha kara usI kA dhyAna karanA hai| zrI jinendra kA aisA upadeza hai ki rAgI jIva karmoM se baMdhatA hai aura Atmastha vItarAgajIva karma se chUTatA hai| nirvANa kA pada zubha kriyAoM ke karane se kabhI prApta nahIM ho sakatA, vaha to Atma jJAna kI kalA se sahaja meM hI milatA hai| isalie jagata ke mumukSuoM kA kartavya hai ki ve Atma jJAna kI kalA ke bala se sadA hI usI kA yatna kreN| jo koI para padArthoM meM ahaMkAra, mamakAra kA tyAga karake ekAgra bhAva se apanI AtmA kA anubhava karatA hai, vaha pUrva saMcaya kiye huye karma maloM kA nAza karatA hai tathA navIna karmoM kA saMvara bhI karatA hai| sAdhaka ko bAharI cAritra meM nimitta mAtra se saMtoSa nahIM karanA caahiye| jaba AtmA, Atma samAdhi meM, AtmAnubhava meM vartana kre| apane jJAnAnanda svabhAva meM rahe taba hI mokSamArga sadhatA hai kyoMki jaba taka zuddhAtmA kA dhyAna hokara zuddhopayoga kA aMza pragaTa nahIM hogA taba taka saMvara, nirjarA tatva pragaTa nahIM hote| nizcaya se aisA samajhanA cAhie ki makti. nirvANa kA mArga eka Atma dhyAna kI agni kA jalanA hai| jaba AtmA apane hI Ananda meM Anandita hotA hai, mamala svabhAva meM lIna rahatA hai taba karma maloM kI prakRtiyA~ apane Apa kSaya hotI haiN| yadi pariNAmoM meM AtmAnubhava nahIM pragaTe, AtmIka AnaMda na Ave, apane jJAnAnanda svabhAva meM na rahe to bAharI cAritra se zubha bhAvoM ke kAraNa baMdha hogA, saMsAra bar3hegA, mokSa kA sAdhana nahIM hogaa| jisane sarva karmoM ko dUra karake, sarva dehAdi para dravya kA saMyoga haTAkara apane jJAna maya AtmA ko pAyA hai, vaha paramAtmA-nitya hai, niraMjana, vItarAga hai, jJAna maya hai, paramAnanda svabhAva kA dhArI hai| vahI ziva hai, zAnta hai, jisako vedoM ke dvArA, zAstroM ke dvArA, indriyoM ke dvArA jAnA nahIM jA sakatA, mAtra nirmala dhyAna meM nija svAnubhUti meM hI vaha jhalakatA hai / vahI anAdi ananta avinAzI zuddha AtmA paramAtmA hai| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zuddhopayoga hI vAstava meM mokSa kA kAraNa hai| mamala svabhAva meM rahanA, jJAnAnanda svabhAva meM rahanA, AtmIka Ananda meM DUbe rahanA, saba eka hI bAta hai, isa dazA meM rahane para hI sAre karma bandha kSaya hote haiN| isa tatva ko bhale prakAra zraddhAna meM rakhakara antarAtmA mokSamArgI hotA hai taba usakI dRSTi hara samaya apane AtmA meM ramaNa kI rahatI hai| hamezA vaha apane cidAnanda caitanya svarUpa kA cintavana karatA hai tathA apane AtmIka Ananda meM Anandita rahatA hai, vaha AtmA kI zAnta gaMgA meM snAna karanA hI dharma samajhatA hai| isake atirikta sarva hI mana, vacana, kAya kI pravRtti ko apanA dharma na samajha kara baMdha kA kAraNa adharma samajhatA hai| jJAnI samyakadRSTi zuddha vItarAga bhAva se apane zuddhAtma svarUpa jJAnAnanda svabhAva kA smaraNa, cintavana, dhyAna karatA hai| kisI prakAra kI koI bAMchA, cAhanA nahIM rakhatA, usake bhItara saMsAra ke saba kSaNika padoM se pUrNa vairAgya hai| vaha indra cakravartI Adi ke padoM ko bhI nahIM cAhatA hai, na vaha indriyoM ke tRSNAvardhaka bhogoM ko cAhatA hai, na vaha apanI pUjA yA prasiddhi cAhatA hai| AtmA zAzvata hai ata: usakI jJAna Ananda Adi zaktiyA~ bhI zAzvata haiM, unakI ora dekhane se samyakdarzana jJAna hotA hai| Atma tatva ananta zaktiyoM kA piMDa hai, jise usakA Adara nahIM hai, parantu puNya-pApa kA Adara hai, vaha saMsAra meM rulatA hai| jaba taka jJAna meM tatva kI ayathArthatA hai taba taka tatva meM sthiratA nahIM hotii| jJAna kI viparItatA meM Atma ekAgratA nahIM jama pAtI isalie kahate haiM ki AtmA jJAnAnanda hai, usakI rUci karo, AtmIka Ananda meM lIna raho, usakA avalokana karo, usI kA ciMtavana karo to sAre karma mala kSaya ho jaayeNge| usakI pratIti kara usameM ekAgra hone se kevalajJAna pragaTa ho jAtA hai| (1) ni:zaMkita aMga jJAnI ke bhItara samyagdarzana ke ATha aMga bhale prakAra aMkita rahate haiM / inakA hamezA ciMtavana manana karatA hai| AtmA ke zuddha svabhAva meM aura jina paramAtmA meM koI saMzaya nahIM hai| na use maraNa kA, rogAdi kA va kisI akasmAt kA bhaya hai / merA AtmA amUrtika, abhedya, achedya, avinAzI hai| merA koI kucha bigAr3a nahIM kara sktaa| isa taraha svarUpa meM ni:zaMka va nirbhaya hokara niHzaMkita aMga pAlatA hai| (2) ni:kAMkSita aMga - jJAnI ko karmoM ke AdhIna kSaNika, tRSNAvarddhaka, pApabaMdhakArI indriya sukhoM kI raMca mAtra lAlasA yA Asakti nahIM hotI, vaha 34 zrI kamalabattIsI jI pUrNapane vairAgI hai| kevala apane atIndriya Ananda kA pyAsA hai| usa paramAnaMda ke sivAya kisI prakAra ke anya sukha kI tathA svAnubhava ke sivAya anya kisI vyavahAra dharma kI va anya kisI pada kI vAMchA nahIM rakhatA, isa prakAra niH kAMkSita aMga ko pAlatA hai| (3) nirvicikitsA aMga - jJAnI chahoM dravyoM ko, unake guNoM ko va unakI hone vAlI paryAya ko pahicAnatA hai| jo svAbhAvika vaibhAvika rUpa calatI hai| sarva jagata kI vyavasthA ko nATaka ke samAna dekhatA hai| kisI ko burA bhalA mAnane kA vicAra na karake, ghRNA bhAva kI kAlimA se dUra rahakara va samabhAva kI bhUmi meM tiSTha kara nirvicikitsA aMga pAlatA hai| (4) amUDhadRSTi aMga vastu svarUpa ko ThIka ThIka jAnane vAlA jJAnI jaise apane AtmA ko dravyArthika naya va paryAyArthika naya se eka va aneka rUpa dekhatA hai| vaise hI anya jagata kI AtmAoM ko dekhatA hai, vaha kisI bAta meM mUDha bhAva nahIM rkhtaa| vaha dharma, adharma, AkAza, kAla cAroM dravyoM ko svabhAva meM sadA pariNamana karate hue dekhatA jAnatA hai| pudgala kI svAbhAvika va vaibhAvika paryAyoM ko pudgala kI mAnatA hai| jIva kI svAbhAvika va vaibhAvika, naimittika paryAyoM ko jIva kI mAnatA hai| upAdeya eka apane zuddha dravya ko hI jAnatA hai| isa taraha jJAnI vastu svarUpa kA jJAtA hokara amUDhadRSTi aMga pAlatA hai| (5) upagUhana aMga - jJAnI sarva rAgAdi doSoM se pare rahakara, kaSAya ke maila ko maila samajha kara unase rahita apane vItarAga svabhAva ke anubhava meM jamakara, apane bhItara ananta zuddha guNoM kA prakAza karatA hai| doSoM se upayoga ko haTAkara AtmIka guNoM ko apane meM bar3hAtA huA upagUhana aMga ko pAlatA hai| (6) sthitikaraNa aMga jJAnI jAnatA hai ki rAga dveSa kI pavana lagane se merA AtmIka samudra caMcala hogA isalie vItarAga bhAva meM sthira hokara jJAna cetanA maya hokara AtmAnanda ke svAda meM tanmaya hotA huA sthitikaraNa aMga pAlatA hai| - (7) vAtsalya aMga - jJAnI apane upayoga ko AtmA kI bhUmi se bAhara nahIM jAne detaa| sarva jagata kI AtmAoM ko eka samAna zuddha va paramAnanda maya dekhakara parama zuddha prema meM pagakara aisA premAlu ho jAtA hai ki sarva vizva ko eka zAMti maya samudra banAkara usa samudra meM gote lagAtA hai| zuddha vizva prema ko rakhakara vAtsalya aMga ko pAlatA hai| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . zrI kamalabattIsI jI (8) prabhAvanA aMga - jJAnI apane nirmala upayoga rUpI ratha meM paramAtmA ko virAjamAna karake, dhyAna ke mArga meM ratha ko calAkara apane AtmA kI parama zAMta mahimA ko vistAra karake prabhAvanA aMga ko pAlatA hai| isa prakAra jJAnI zuddha bhAva se apane jina svabhAva kA smaraNa citavana, dhyAna karatA huA nirvANa ke acala nagara dhruvadhAma ko prayANa karatA hai| isI prakAra jo bhavya jIva apane cidAnanda caitanya zuddha jJAna bhAva kA cintavana karate haiM, apane jJAnAnanda svabhAva meM Anandita rahate haiM, mamala svabhAva meM lIna hote haiM, vaha saMsArI karma saMyoga, vyAdhi, jarA, maraNa kI vedanA kI dAha se chUTakara ziva rUpa mukta ho jAte haiN| prazna- aise apane Atma svarUpa kA cintavana manana to karate.dhyAna bhI lgaate| para yaha para paryAya aura zalya to lagI rahatI .isake liye kyA kareM? isake samAdhAna meM AcArya zrI jina tAraNa svAmI gAthA kahate haiM gAthA -14 appA parU picchanto, para parjAva salya muktAnaM / nyAna sahAvaM suddhaM, suddhaM caranasya anmoya saMjuttaM // zabdArtha - (appA) AtmA (parU)para padArtha, samasta jar3a-cetana dravya (picchanto) pahicAnane se, vastu svarUpa jAnane se (para) zarIrAdi padArtha (parjAva) bhItara calane vAle bhAva (salya) kAMTA, eka prakAra kA vikalpa jo raha-raha kara cubhatA hai| isake tIna bheda hote haiM- mithyA, mAyA, nidAna (muktAnaM) mukta ho jAte haiM, chUTa jAte haiM (nyAna sahAvaM) jJAna svabhAva (suddha) zuddha hai (suddhaM caranasya) zuddha cAritra ko, samyagcAritra ko (anmoya) aMgIkAra, svIkAra, anumodanA (saMjuttaM) lIna raho, saMyukta hoo| vizeSArtha- maiM AtmA, samasta para padArthoM se trikAla bhinna hU~, isa prakAra AtmA ko aura para ko arthAt samasta jar3a cetana padArthoM ko bhinna pahicAnane se para paryAya vibhAva-bhAva rUpazalye Adi samasta doSa chUTa jAte haiM, phira yaha hote hI nahIM haiM, rahate hI nahIM haiN| apanA jJAna svabhAva karmodAyika vikAroM se rahita sadaiva zuddha hai, isI satsvarUpa meM lIna raho, yahI zuddha cAritra hai, ise aMgIkAra kro| jo koI zarIrAdi se udAsa ho, rAga dveSa se rahita, mamakAra se pare ho, sarva zrI kamalabattIsI jI laukika va dhArmika Arambha se rahita ho, kevala eka apane AtmA ke svabhAva ko bhale prakAra jAnatA hai, vaha para paryAya zalyoM se mukta ho jAtA hai| jo apane hI Atma dravya meM lIna hai, vahI sAdhu yA zrAvaka samyagdRSTi hai, vahI sAdhaka, duSTa karmoM ko kSaya karatA hai| apane AtmA ke svabhAva se anya sarva cetana yA acetana yA mizradravya para dravya haiN| aisA yathArtha vastu svarUpa jinavANI meM jinendra paramAtmA ne kahA hai| AThoM karmoM se rahita, anupama jJAna zarIrI, nitya zuddha apanA AtmA hI sva dravya hai, aisA jinendra paramAtmA ne kahA hai jo apane zuddha AtmA ko dhyAte haiM, para dravyoM se apane upayoga ko haTAte haiM, zuddha cAritra ko pAlate haiM, jJAna mArga para bhale prakAra calate haiM, ve hI nirvANa ko pAte haiN| sAdhaka ko pahale yaha ucita hai ki AtmA ke svabhAva aura vibhAva ko jAne, isakA jJAna, yathArtha nirNaya jinavANI yA sadgurU dvArA kara leve| AtmA Apa hI apane bhAvoM ko kartA hai, svabhAva se yaha zuddha bhAva kA hI kartA hai| yaha Atma dravya pariNamana zIla hai| yaha sphaTika maNi ke samAna hai| sphaTika maNi ke nIce raMga kA saMyoga ho to vaha usa rUpa lAla, kAlA, pIlA jhalakatI hai| isI taraha isa AtmA meM karmoM ke udaya ke nimitta se vibhAva rUpa yA aupAdhika azuddha bhAva rUpa pariNamana kI zakti hai| yadi karma ke udaya kA nimitta na ho to yaha apane nirmala zuddha bhAva meM hI pariNamana karatA hai / mohanIya karma ke udaya se vibhAva-bhAva hote haiM, isI se yaha para paryAya, zalye peratI haiN| puNya yA pApa karma ke udaya zubha va azubha yogoM se apane AtmA ko AtmA ke dvArA rokakara, jo AtmA anya para dravyoM kI icchA se virakta ho, sarva parigraha kI icchA se rahita ho, darzana, jJAnamayI AtmA meM sthira baiThakara Apa se apane ko hI dhyAtA hai| bhAva karma, dravya karma, no karma ko raMcamAtra bhI sparza nahIM karatA, kevala eka zuddha bhAva kA hI anubhava karatA hai| zuddha jJAna svabhAva meM ekAgra hotA hai yahI zuddha samyagcAritra hai, jisako aMgIkAra karane se mokSa kI prApti hotI hai| nizcaya se parama tatva eka AtmA hai| yahI apane svabhAva meM eka hI kAla pariNamana karane se va jAnane se samaya hai| yahI eka jJAnamaya hone se zuddha hai| yahI svataMtra caitanya maya hone se kevalI hai| yahI manana mAtra hone se muni hai| yahI jJAnamaya hone se jJAnI hai, jo sAdhaka aise apane hI AtmA ke svabhAva meM sthira hote haiM, Atmastha hote haiM, unake para paryAya 35 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zalya Adi saba chUTa jAte haiN| ___ mana, vacana, kAya, pudgalakRta vikAra va karma ke udaya se hone vAlI kriyAyeM yaha saba para haiN| mithyAdRSTi jIva-mamakAra va ahaMkAra ke doSoM meM lipta rahatA hai| zarIra, dhana, parivAra, deza,grAmAdi padArtha jo sadA hI apane AtmA se judA haiM, jinakA saMyoga karma ke udaya se huA hai, unako apanA mAnanA mamakAra hai| jaise-yaha zarIra merA hai. isase hI para paryAya se sambandha jaDatA hai tathA jo karma ke udaya se hone vAle rAgAdi bhAva, nizcaya se AtmA se bhinna haiM, una rUpa hI apane ko rAgI-dveSI mAnanA ahaMkAra hai aura isI se zalya vikalpa hote haiN| zarIrAdi saMyoga apanI AtmA se bhinna kahe haiM, ve kabhI AtmA nahIM ho sakate tathA AtmA una rUpa nahIM ho sakatA, ve kabhI AtmA ke nahIM ho sakate / AtmA sarva rAgAdi bhAva se rahita parama zuddha hai, isa taraha AtmA ko kevala AtmA rUpa TaMkotkIrNa, jJAtA dRSTA, paramAnanda maya samajha kara usI meM ramaNa karanA, isase saba para saMyoga, paryAyI pariNamana aura zalya Adi vibhAvabhAva apane Apa chUTa jAte haiN| AtmA Apa hI se ApameM krIr3A karatA huA, zanaiHzanai: zuddha hotA huA paramAtmA ho jAtA hai| jitanI mana, vacana, kAya kI zubha-azubha kriyAyeM haiM ve saba para haiM, AtmA nahIM haiN| caudaha guNasthAna kI sIr3hiyAM bhI AtmA kA nija svabhAva nahIM hai| AtmA parama pAriNAmika eka jIvatva bhAva kA dhanI hai, jisakA prakAza karma rahita siddha gati meM hotA hai| AtmA kA svabhAva jJAnAnaMda jJAna maya hai, usa svabhAva kI prApti ko hI mokSa kahate haiN| jo koI zarIrAdi se bhinna isa prakAra kezAtA dRSTA avinAzI AtmA ko nahIM jAnatA, vaha utkRSTa tapa tapate hue bhI nirvANa ko nahIM pAtA hai| jo koI isa bhayAnaka saMsAra sAgara se pAra honA cAhe. karma dhina ko jalAnA cAhe to use apane zuddha AtmA kA dhyAna karanA caahie|jiiv se ajIva lakSaNa se hI bhinna hai, isalie zAnI jIva apane ko sarvarAgAdi se va zarIrAdi se bhinna zAna maya, prakAza maya eka rUpa anubhava karatA hai| vaha jAnatA hai ki maiM zabadravyAmerA svabhAva parama zuddha niraMjana, nirvikAra, amUrtika, pUrNa jJAnamayI, jJAna svabhAvI hai| mere sAtha pudgala saMyoga hai para yaha merA rUpa nahIM hai| maiM nizcaya se pudgala se va pudgalakRta sarva rAgAdi vikAroM se bhinna haiN| zrI kamalabattIsI jI jo yaha jAnegA ki maiM rogI hU~ tathA roga kA kAraNa yaha hai, vahI roga ke kAraNoM se bacegA va vidyamAna roga ke nivAraNa ke liye auSadhi kA sevana karegA isalie gAthA meM kahA hai ki jIva-ajIva ke bheda kA jJAna karane se para-paryAya zalyoM se chUTa jAte haiN| "appA parU picchanto" AtmA ko aura para ko bhinna-bhinna pahicAnane se para paryAya, zalya Adi samasta doSa chUTa jAte haiN| AtmA ko jaba nizcaya naya se tathA pudgala ko usake svabhAva se dekhA jAve, taba dekhane vAle ke sAmane akelA eka AtmA sarva para ke saMyoga rahita khar3A ho jAyegA / vahA~ na to AThoM karma dikheMge, na zarIrAdi no karma dikheMge, na rAga-dveSAdi bhAva dikheMge, siddha paramAtmA ke samAna hara eka AtmA dikhegaa| yaha AtmA vAstava meM anubhava meM sabase bhinna akelA hai tathApi samajhane ke liye kucha vizeSa guNoM ke dvArA acetana dravyoM se bhinna karake batAyA hai| jaise - (1)zAna-jisa guNa ke dvArA yaha AtmA dIpaka ke samAna Apako va sarva jAnane yogya dravyoM kI guNa paryAyoM ko eka sAtha krama rahita jAnatA hai, isI ko kevalajJAna svabhAva kahate haiN| indriyoM kI va mana kI sahAyatA ke binA hone se ise sakala pratyakSa jJAna kahate haiN| yaha jJAna AvaraNa rahita sUrya kI bhAMti prakAzatA hai| isI ke dvArA anya guNoM kA pratibhAsa hotA hai, isI ko sarvajJapanA kahate haiN| aisA hara eka AtmA svabhAva se sarvajJa hai| (2) darzana-jisa guNa ke dvArA sarva padArthoM ke sAmAnya svabhAva ko eka sAtha dekhA jA sake, vaha kevaladarzana svabhAva hai| vastu sAmAnya vizeSa rUpa hai| sAmAnya aMza ko grahaNa karane vAlA darzana hai aura vizeSa ko grahaNa karane vAlA jJAna hai| (3) sukha-jisa guNa ke dvArA parama nirAkula advitIya AnandAmRta kA nirantara svAda liyA jaaye| hara eka AtmA anaMta sukha kA sAgara hai, vahA~ koI sAMsArika nAzavaMta para ke dvArA hone vAlA sukha va jJAna nahIM hai| svayaM, svayaM meM paripUrNa hai| jaise-lavaNa kI DalI khAra rasa se aura mizrI kI DalI miSTa rasa se paripUrNa hai, vaise hI hara eka AtmA paramAnanda se paripUrNa hai| (4) vIrya-jisa zakti ke dvArA apane ananta guNoM kA ananta kAla taka bhoga yA upabhoga karate hue kheda va thakAvaTa na ho, nirantara sahaja hI zAMta rasa meM pariNamana ho, apane bhItara kisI bAdhA kA praveza na ho, aisA hara eka AtmA ananta vIrya kA dhanI hai| pudgala meM bhI zakti hai parantu AtmA kI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zakti usase ananta guNI hai kyoMki karmoM kA kSaya karake paramAtma pada Atma vIrya se hI hotA hai| (5) cetanatva - cetanapanA, anubhavapanA, apane jJAna svabhAva kA niraMtara anubhava karanA / karma kA, karma phala kA anubhava nahIM karanA / saMsArI AtmA ajJAna dazA meM rAgI -dveSI hote haiM ataeva rAga-dveSa pUrvaka zubha aura azubha kArya karane meM tanmaya rahate haiM yA karma ke phaloM ko bhogate hue sukha-duHkha meM tanmaya ho jAte haiN| karma rahita zuddha AtmA meM mAtra eka jJAna cetanA hai, jJAnAnanda kA hI anubhava hai| (6) amUrtatva - yaha AtmA yadyapi asaMkhyAta pradezI, eka akhaMDa dravya hai tathApi yaha sparza, rasa, gaMdha, varNa se rahita amUrtika hai| indriyoM ke dvArA dekhA nahIM jA sktaa| AkAza ke samAna nirmala AkAradhArI jJAnAkAra hai| ina vizeSa guNoM se yaha AtmA acetana para dravyoM se bhinna jhalakatA hai| AtmA, svabhAva se parama vItarAga zAMta, nirvikAra hai| apanI hI pariNati kA kartA yA bhoktA hai| para kA kartA bhoktA nahIM hai| saba AtmA svabhAva se parama zuddha paramAtmA, parama samadarzI haiM parantu saba AtmA apane-apane meM svataMtra haiM, eka AtmA kA dUsare AtmA se koI saMbaMdha nahIM hai| isa prakAra apane jJAna svabhAva meM rahanA, yahI samyakcAritra hai, dhyAna hai, bhAva saMvara, bhAva nirjarA, bhAva mokSa hai| yahI karma kSayakArI bhAva hai| isI se para paryAya kA saMyoga, zalyeM Adi chUTa jAte haiN| yogiyoM ne parama RSiyoM ne va arihaMta bhagavaMtoM ne svayaM anubhava karake yahI batAyA hai ki mumukSu ko sadA hI apane AtmA kA aisA zuddha jJAna rakhanA cAhiye / prazna- Apane eka AtmA hI AtmA kA jJAna dhyAna karanA batAyA, phira isameM bAhara se bhI kucha vrata, niyama, saMyama karanA Avazyaka hai yA nahIM ? samAdhAna - adhyAtma meM nizcaya naya kI pradhAnatA rahatI hai, vyavahAranaya gauNa rahatA hai, vaha sAtha calatA hai| jaise pathika ke calane para chAyA pIche calatI hai| zuddhAtmA kA anubhava hone ke pazcAt pAtratA bar3hane para, pA~caveM aura chaThe guNasthAna meM usa prakAra kA bAhya AcaraNa hotA hI hai| usa prakAra ke bhAva Aye binA nahIM rahate, paryAya kI zuddhatA kI vRddhi anusAra kaSAya ghaTate jAne vratAdi hote hI haiN| mukti mArga meM calane meM mokSa rUpI kArya ke liye upAdAna kAraNa apane hI zuddhAtma svarUpa kA zraddhAna, jJAna, tadrUpa AcaraNa dhyAna hI 37 zrI kamalabattIsI jI hai / nimitta kAraNa - vyavahAra vrata, saMyama, tapa Adi haiN| jaba zuddhAtmA apane meM jamegA, ramegA taba hI AtmA karma mala se rahita hogii| sAdhu ke yA gRhastha ke bheSa va vyavahAra cAritra mokSamArga nahIM haiN| samyakdarzana, jJAna, cAritra kI ekatA mokSamArga hai, aisA jinendra bhagavAna kahate haiN| jaisekheta meM bIja bone para usameM patte, phUla-phala apane Apa Ugate haiM, lagate haiM, lagAnA nahIM par3ate, isI prakAra dharma mArga meM samyagdarzana jJAna cAritra hone para bhUmikAnusAra paryAya kI zuddhi hone para usa prakAra kA AcaraNa svayameva hotA hai, na hove aisA hotA hI nahIM hai| mUla lakSya ko chor3akara vyavahAra meM phisalanA yaha ajJAna anAdi se cala rahA hai| prazna- jaba hama AtmA kA dhyAna karane baiThate haiM, ciMtana manana karate haiM taba yaha abrahma ke, vikathA, vyasana, viSayoM ke nAnA prakAra ke bhAva calate haiM, inake lie kyA kareM ? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - gAthA - 15 abaMbhaM na cavantaM, vikahA visanasya visaya muktaM ca / nyAna sahAva su samayaM samayaM sahakAra mamala anmoyaM // " zabdArtha (avaMbhaM) abrahma, kuzIlAdi, zarIra viSayAzakti (na) nahIM (cavantaM) bhramita honA, cakarAnA (vikahA) vikathA rAjakathA, cora kathA, strI kathA, bhojana kathA, (visanasya) vyasanoM ke (visaya) viSaya, indriyoM kI bhogAkAMkSA, (muktaM ca mukta ho jAte, chUTa jAte (nyAna sahAva) jJAna svabhAva (su samayaM ) sva samaya, zuddhAtmA (samayaM sahakAra) sva samaya zuddhAtmA kA sahakAra karo (mamala) mamala svabhAva, trikAlI dhruva tatva (anmoyaM) lIna raho, bAra-bAra cintana manana, maMthana kro| - vizeSArtha- zuddhAtma svarUpa meM lIna hone se abrahma bhAva chUTa jAtA hai| isameM bhramita mata hoo, cakarAo mata, cAroM prakAra kI vikathAyeM dUra ho jAtI haiN| vyasana aura viSaya Adi jitane bhI vikAra haiM, ve sabhI chUTa jAte haiN| he bhavya ! karmodAyika vibhAvoM meM bhramita mata hoo| samasta vikAroM se bhinna jJAna svabhAvI svasamaya parama pavitra nija zuddhAtma svarUpa ko dekho tathA hamezA apane mamala svabhAva kI anumodanA kara bAra-bAra cintavana, manana kara nija zuddhAtmA meM lIna aura sthira raho, yahI samyagcAritra hai aura isase yaha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI saba bhAva-vibhAva vilA jAte haiN| samyakdRSTi para dravyoM ko burA nahIM jAnatA, vaha to apane rAga bhAva ko hI burA mAnatA hai| svayaM rAga bhAva ko chor3atA hai taba usake kAraNoM kA bhI tyAga rUpa abhAva ho jAtA hai| vastu vicAraNA meM to koI bhI para dravya bhalA burA nahIM hai| para dravya to AtmA kA eka rUpa jJeya hai| eka rUpatA meM aneka rUpatA kI kalpanA kara eka dravya ko iSTa tathA anya dravya jJeya ko aniSTa mAnanA, mithyAbuddhi hai| dravyaliMgI viSaya sevana chor3akara tapazcaraNa kare to bhI vaha asaMyamI hai| dravyaliMgI nau koTi bAr3ha brahmacarya pAlana kare, manda kaSAya kare parantu AtmA kA bhAna na hone se use caturtha va paMcama guNasthAna vAle jJAnI se hIna batalAyA hai| asaMyata, dezasaMyata samyakadRSTi ke kaSAyoM kI pravRtti to hai parantu usakI zraddhA meM koI bhI kaSAya karane kA abhiprAya nahIM rahatA, paryAya meM kaSAya hotI hai para vaha use heya mAnatA hai| dravyaliMgI ko to zubha kaSAya karane kA abhiprAya rahatA hai aura use zraddhA meM bhalA bhI samajhatA hai| jinake antara meM bhedajJAna rUpI kalA jAgI hai| caitanya ke Ananda kA vedana huA hai, aise jJAnI dharmAtmA sahaja vairAgI haiN| aise jJAnI-viSaya kaSAyoM meM magana raheM, yaha viparItatA sambhavita nahIM hai| jina jIvoM ko viSayoM meM sukha buddhi hai ve jJAnI nahIM haiN| jJAnI ko to antara ke caitanya sukha ke alAvA samasta viSaya sukha ke prati udAsInatA hotI hai| abhI jisako antara meM bhAna hI na ho, tatva saMbaMdhI kucha bhI viveka na ho, vairAgya na ho aura vaha dhyAna meM baiThakara apane ko jJAnI mAne to vaha svacchandatA kA poSaNa karatA hai| samyakadRSTi ko jJAna vairAgya kI aisI zakti pragaTa haI hai ki gRhasthAzrama meM hone para bhI sabhI kArya meM sthita hone para bhI lepa nahIM lagatA, nirlepa rahate haiN| jJAnI ke abhiprAya meM,rAga hai vaha jahara hai, kAlA nAga hai, use AtmA ke sivAya bAhara kahIM acchA nahIM lgtaa|jgt kI koI vastu sundara nahIM lagatI, jise caitanya kI mahimA hai, usI kA rasa hai, usako bAhya viSayoM kA rasa chUTa jAtA hai| sAdhaka dazA meM zubhAzubha bhAva bIca meM Ate haiM parantu sAdhaka unheM chor3atA jAtA hai / caitanya kI svAnubhUti rUpa khile huye nandana vana meM sAdhaka AtmA Ananda maya vihAra karatA hai| jo zubhAzubha bhAva Ate haiM ve virUddha svabhAva zrI kamalabattIsI jI vAle hone ke kAraNa heya rUpa jJAta hote haiM rUcate nahIM haiM tathApi usa bhUmikA meM Aye binA rahate nahIM haiN| usako bhUmikAnasAra bAhya vartana hotA hai paranta cAhe jisa saMyoga meM usakI jJAna vairAgya zakti koI aura hI rahatI hai| maiM to jJAyaka jJAna svarUpI zuddhAtma tatva hI hU~, ni:zaMka jJAyaka hU~, vibhAva aura maiM kabhI eka nahIM huye, maiM jJAyaka svabhAvI dhruva tatva zuddhAtmA pRthak hI huuN| sArA brahmANDa palaTa jAye tathApi maiM pRthak hI huuN| aisA acala nirNaya hotA hai, svarUpa anubhava meM AtA hai / anubhava meM atyaMta nizaMkatA vartatI hai| svasamaya zuddhAtmA mamala svabhAva meM virAjatA hai, lIna hotA hai, to yaha saba chUTa jAte haiM, vilA jAte haiN| jise bhava bhramaNa se sacamuca chUTanA ho, use apane ko para dravya aura para bhAvoM se bhinna padArtha nizcita karake apane mamala svabhAva meM lIna rahane kA purUSArtha, prayAsa karanA cAhiye / jJAyaka kI apane dhruva dhAma meM dRSTi jamane para, mamala svabhAva meM rahane, usameM ekAgratA rUpa prayatna karate - karate paryAya meM nirmalatA pragaTa hotI jAtI hai| yaha saba abrahma, vikathA, vyasana, viSayAdi ke bhAva apane Apa chUTa jAte haiM vilA jAte haiN| sAdhaka jIva kI dRSTi nirantara zuddhAtma tatva para rahatI hai tathApi sAdhaka jAnatA sabako hai| vaha zuddha-azuddha paryAyoM ko jAnatA hai aura unheM jAnate hue unake svabhAva-vibhAvapane kA, unake sukha-du:kha rUpa vedana kA, unake sAdhaka-bAdhakapane ityAdi kA viveka vartatA hai; parantu maiM paripUrNa zuddha jJAna svarUpI, parama zuddha, zuddhAtmA hU~ isa para dRSTi rahatI hai, isase yaha sArA vibhAva pariNamana apane Apa vilA jAtA hai| dravya to svabhAva se zuddha anAdi ananta hai jo palaTatA nahIM hai, badalatA nahIM hai, usa para dRSTi karane se, usakA dhyAna karane se apanI vibhUti kA pragaTa anubhava hotA hai| apanI zakti pragaTa hone para karmAdi kI zakti vilA jAtI hai| sAdhaka dravya karma, bhAva karma,zarIrAdino karma ke prati udAsIna rahatA hai kyoMki zuddha svarUpa kA anubhava hone se use zuddha caitanya hI upAdeya hai| jaba se eva svabhAva khAtmA ko dhyAna meM lekara Atmaanubhava huA, taba se vaha jIva pUrNAnanda svarUpa ko upAdeya jAnane se rAgAdi rUpa uThane vAle vikalpoM ke prati udAsIna hai| unheM koI mahatva nahIM detA, usakI dRSTi meM unakA koI mUlya mahatva na hone se vaha apane Apa vilA jAte haiN| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI karmodaya pariNAmoM meM, rAgAdi bhAvoM meM, bhramanA, cakarAnA, unheM acchAburA mAnanA yahI ajJAna baMdha kA kAraNa hai, isalie bhedajJAna pUrvaka tatva kA nirNaya karake apane mamala svabhAva meM rho| apane zuddha caitanya jJAna svabhAvI zuddhAtmA ko dekho, usI kI sAdhanA abhyAsa karo, to phira yaha kucha hogA hI nhiiN| jJAnI hone ke bAda samyakcAritra kA yahI puruSArtha hai| apanI zuddha dRSTi rakho, rAga bhAva chor3o, hamezA apane trikAlI dhruva svabhAva nirAvaraNa caitanya svarUpamaya rho| prazna-hama pUrA puruSArtha karate , jora lagAte haiM, para yaha vedaka samyaktva varzana mohanIya ke bhAva apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya aura kauvaya ke bhAva sthira zAnta nahIM hone dete, inake lie kyA kareM? isake samAdhAna meM sadgurU zrI jina tAraNa svAmI Age gAthA kahate haiM gAthA -16 jina vayanaM ca sahAva, jiniya mithyAta kasAya kammAna / appA suddhappAnaM, paramappA mamala darsae suddhaM // zabdArtha- (jina vayanaM) jinavANI, jinendra ke vacanoM kA (ca) aura (sahAvaM) svarUpa samajhakara, svIkAra karanA, zraddhA karanA (jiniyaM) jItoge (mithyAta) mithyAtva, darzana mohanIya (kasAya) kaSAya (kammAna) karmoM ko, karmodaya ko, karma maloM ko (appA) AtmA (suddhappAnaM) zuddhAtmA hai (paramappA) paramAtmA (mamala) mamala svabhAvI (darsae) dekho, dekhane se (suddhaM) zuddha hote haiN| vizeSArtha-jinavANI meM jinendra paramAtmA ne vastu kA yathArtha svarUpa kahA hai ki nija svabhAva samasta vikAroM se rahita zuddha jJAnamayI hai ise svIkAra kro|maiN AtmA-zuddhAtmA paramAtmA huuN| aisI AtmAnubhUti hI mukti kA kAraNa hai| he sAdhaka ! nija svabhAva ke Azraya se hI mithyAtva karma aura kaSAyoM ko jItoge tathA paramAnanda mayI parama sukha prApta karoge isalie samasta karma maloM se rahita apane zuddha samayasAra svarUpa mamala svabhAva ko dekho, isI se paryAya zuddha hotI hai| AtmA ko AtmA ke dvArA grahaNa kara jo nizcala hokara AtmA kA anubhava karatA hai ki maiM AtmA - zuddhAtmA-paramAtmA hU~ vahI mamala svabhAva kA darzana karatA huA, karma kI nirjarA karatA hai| jaba AtmA zrI kamalabattIsI jI apane mUla svabhAva, mamala svabhAva ko lakSya meM lekara grahaNa karatA hai taba sarva hI para bhAvoM kA tyAga ho jAtA hai, chUTa jAte haiN| jJAnI, jo grahaNa karane yogya nahIM haiM, aise para bhAva, yA para dravya ko grahaNa nahIM karatA tathA jo apane guNa kA svabhAva hai jinako sadA grahaNa kiye huye hai unakA kabhI tyAga nahIM karatA, kintu jo sarva prakAra se sarva ko jAnatA hai, vahI maiM apane se Apa anubhava karane yogya haiN| jisa AtmIka svarUpa se maiM apanI AtmA ko AtmA ke bhItara, AtmA ke dvArA, Atma rUpa hI anubhava karatA hU~, vahI maiM hU~,na purUSa hU~,na strI hU~,na napuMsaka hU~, na eka hU~,na do hU~,na bahuta hU~,jisa svarUpa ko na jAnakara maiM anAdi kAla se so rahA thA, aba usako jAnakara jAga uThA huuN| vaha maiM atIndriya, nAma rahita kevala sva saMvedana yogya huuN| aisA sat zraddhAna kara jo yathArtha tatva dRSTi se apane ko jJAna svarUpI dekhatA hai, vahIM sarva rAgAdi kSaya ho jAte haiN| jitanA kucha prapaMca yA vikalpa para dravyoM ke sambandha meM hotA hai, vaha saba parabhAva hai| karmoM ke udaya se jo bhAva karma rAgAdi zubha yA azubha hote haiM va no karma zarIrAdi hote haiM, ve saba para bhAva haiN| caudaha guNasthAna va caudaha mArgaNAoM ke bheda taba taka hI saMbhava haiM, jaba karma sahita AtmA ko dekhA jaave| akele mala rahita AtmA meM inakA koI sambaMdha hI nahIM hai| apane AtmA ke sivAya anya saMsArI va siddha AtmAyeM tathA sarva hI pudgala paramANu yA skandha rUpa jagata tathA anya para dravya yaha saba para haiN| inake sambaMdha se hone vAle bhAva para bhAva haiN| mana ke bhItara hone vAle mAnasika vikalpa bhI parabhAva haiN| AtmA nirvikalpa hai, abheda hai, asaMga hai, nirlepa hai, aisA jinavANI meM jinendra paramAtmA ne kahA hai isakA satzraddhAna kro| bhUta, bhaviSya, vartamAna, tInoM kAla sambaMdhI sarva karmoM se va vikalpoM se AtmA ko nyArA dekho| yadyapi AtmA ananta guNa va paryAyoM kA samudAya hai to bhI dhyAna ke samaya use guNa - guNI bhedoM kA vicAra banda kara denA caahiye| bAhya nimitta saMyoga bhI isIliye haTAye jAte haiM ki mana kI caMcalatA miTe, mana kSobhita na ho, mana meM cintAyeM ghara na kreN| nirgrantha sAdhu ko hI zuddhopayoga kI bhale prakAra sAdhanA hotI hai kyoMki usakA mana parigraha kI cintA se va Arambha ke jhaMjhaTa se mukta hai| bilkula ekAnta sevana, niroga zarIra, zIta-uSNa, daMza mazaka kI bAdhA kA saMhanana, yaha saba nimitta kAraNa dhyAna meM sahayogI haiN| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI AtmA ke dhyAna ke liye ekAMta sthAna meM Thaharakara zarIra ko nizcala rakhanA hogA, vacanoM kA tyAga karanA hogA, jagata ke prANiyoM se vArtAlApa chor3anA hogA, pATha par3hanA chor3anA hogA, japa karanA chor3anA hogA, bilkula mauna se rahanA hogA, mana kA cintavana chor3anA hogaa| yahA~ taka ki AtmA ke guNoM kA vicAra bhI chor3anA hogA, jaba upayoga mana, vacana, kAya se haTakara kevala apane hI zuddhAtmA ke bhItara zrutajJAna ke bala se yA zuddha nizcayanaya ke pratApa se jamegA, taba hI mokSa kA sAdhana banegA, taba hI svAnubhava hogA, taba hI vItarAgatA hogI, taba hI AtmA sarva karma mala se rahita hogaa| dhyAna ke samaya mana ke bhItara bahuta se vicAra A jAte haiN| unameM jo gRhastha sambaMdhI bAtoM ke vicAra haiN| moha, mAyA, rAga-dveSa ke vicAra haiM, ve mahAna bAdhaka haiN| hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla, parigraha kI cintA dhyAna meM hAnikAraka hai isIlie sAdhu pAMcoM pApoM ko pUrNapane tyAga kara dete haiN| dhyAna ke samaya zubha kAryoM ke vicAra bhI bAdhaka haiN| yadi koI vyavahAra cAritra ko nahIM pAle, laukika vyavahAra meM lagA rahe to AtmA ke bhItara upayoga sthira nahIM ho skegaa| isI kAraNa sarva parigraha ke tyAgI nirgrantha muni hI uttama dharma dhyAna tathA zukla dhyAna kara sakate haiN| prazna- Apa AtmA kA hI jJAna dhyAna karane kA pUrA jora dete haiM aura yahA~ vyavahAra cAritra kI bhI bAta karate haiM, yaha kyA bAta hai ? samAdhAna - nizcaya se zuddhAtmA kA bhAva hI mokSa kA mArga hai| zuddhopayoga kI bhAvanA, zuddha tatva kA anubhava nahIM karate hue, jo kucha vyavahAra cAritra hai vaha mokSamArga nahIM, saMsAra mArga hai, puNyabaMdha kA kAraNa hai| mithyAdRSTi Atma jJAna zUnya bahirAtmA bAhara se muni bheSa dhara kara paMca mahAvrata pAle, bAraha tapa tape, indriya yA prANI saMyama ko sAdhe, aTThAIsa mUla guNa kA pAlana kare to bhI vaha karmoM se mukti nahIM pA sktaa| aisA dravya liMgI sAdhu puNya bAMdha kara nauveM graiveyaka taka jAkara ahamindra ho sakatA hai parantu saMsAra se pAra karane vAle samyakdarzana ke binA ananta saMsAra meM hI bhramaNa karatA hai / vyavahAra cAritra ko nimitta mAtra, bAharI Alambana mAtra mAnakara va nizcaya cAritra ko upAdAna kAraNa mAnakara jo svAnubhava kA abhyAsa kare to nirvANa kA mArga banatA hai| jinendra paramAtmA ne kahA hai ki jo jIva AtmajJAna ke binA vrata, saMyama, tapa, zIla kA pAlana karatA hai, vaha mithyAdRSTi ajJAnI hI rahatA hai| tatva kI 40 zrI kamalabattIsI jI zraddhA rakhatA huA kitanA bhI zAstra par3he, usakA par3hanA guNakArI nahIM hai| jo zarIrAdi kI mamatA rahita ho, mAna kaSAya se rahita ho, AtmA ko AtmA meM lIna rakhe vahI bhAva liMgI sAdhu hotA hai| AtmajJAna, AtmadhyAna, nizcayacAritra kA mArga sUkSma hai, vaha nikaTa bhavya jIva kI pakar3a meM AtA hai| vyavahAra cAritra kA mArga sthUla hai, vaha sahaja meM pakar3a meM A jAtA hai| vyavahAra cAritra sAdhana hai, sAdhya nahIM hai| bhUla yaha ho jAtI hai ki sAdhya kA lakSya na hone se sAdhana ko hI sAdhya mAna liyA jAtA hai, yahI jIva AtmA ke sAtha bahuta bar3A dhokhA hai| isase sAvadhAna satarka rahate hue sAdhanA karanA, yahI apane liye hitakArI hai| jaisA vastu svarUpa jinavANI meM jinendra paramAtmA ne kahA hai, vaisA hI satzraddhAna kara tadrUpa AcaraNa karane se sAre karma kSaya ho jAte haiN| sarvajJa kI sarvajJatA svIkAra kara lenA hI mithyAtva, kaSAya, karmoM ko jItanA hai| jaba kevalajJAna meM apanA svarUpa "zuddhaM prakAzaM zuddhAtma tatvaM" ananta catuSTaya dhArI, ratnatrayamayI svayaM AtmA, zuddhAtmA paramAtmA hai, mamala svabhAvI hai, dhruva tatva nirAvaraNa caitanya jyoti jJAyaka jJAna svarUpI cidAnanda bhagavAna AtmA hai aura paryAya eka samaya kI kSaNabhaMgura nAzavAna hai| jagata kA trikAlavartI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai| apane meM koI bhAva vibhAvAdi haiM hI nahIM, zuddha parama pAriNAmika bhAva hI hai; phira kyA ho rahA hai ? kyA hotA hai ? kyA AtA hai ? kyA jAtA hai ? usako dekhane kI jarUrata hI kyA hai ? dekhane jAnane meM AtA hai to jJAyaka raho, inheM koI mahatva mata do, paravAha mata karo, bhayabhIta mata hoo, tabhI ina mithyAtvAdi kaSAya karmodaya ko jItoge / maiM AtmA, zuddhAtmA, paramAtmA hU~, isakA nirantara smaraNa dhyAna rkho| yahI karmAdi ko jItanA hai| yaha apane Apa gala jAte, vilA jAte haiN| vaise bhI inakA koI astitva nahIM hai| saba asat anRta paryAya hai| jagata kI sattA, karmoM kA astitva hai hI kyA ? saba bhrama hai, bhrAnti hai / apane ajJAna ke kAraNa vaha sira para car3hA hai| jaba vastu svarUpa jAna liyA, bhedajJAna tatva nirNaya kara liyA, jinendra ke vacana satya haiM, dhruva haiM, pramANa haiM, yaha svIkAra kara liyA phira kyA hai ? hara dazA, hara paristhiti meM nirvikArI nyAre jJAyaka raho, sahajAnanda meM rahate hue apanI sAdhanA karo, purUSArtha ko sakriya rkho| viveka jAgrata rakho aura svayaM nirvikalpa nijAnanda meM apane dhruva dhAma meM DaTe raho / aba kyA hotA hai, kyA nahIM hotA ? isakI tarapha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI dekhanA hI nahIM hai| jaba eka-eka samaya kA, eka-eka paramANu kA, eka-eka paryAya kA aura jagata kA trikAlavI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai to aba apane meM bhI itane hI dRDha, aTala, abhaya, aDola, akampa, svastha masta raho, yaha vedaka samyaktva apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya karmodaya kI koI paravAha nahIM karanA hI inako jItanA hai| maiM AtmA, zuddhAtmA, paramAtmA hU~, siddha svarUpI, mamala svabhAvI cidAnanda caitanya dhruva tatva zuddhAtmA hU~, isakI siMha garjanA kro| siddhohaM, siddharUpohaM kA jayaghoSa karo aura apane AtmIka Ananda meM Anandita rho| aba kisI paryAya se Darate jhapakate kyoM ho? koI apekSA-upekSA mata rakho, acchA burA mata maano| apane meM nispRha, nirdvanda masta raho tabhI jItoge, jaya-jayakAra mcegii| prazna- yaha karmodaya ko dekhane para iSTa - aniSTapanA lagatA hai, bhayabhItapanA bhI A jAtA hai, ina kamoM se kaise chuTakArA hoye, isakA upAya batAiye? isake samAdhAna meM zrI gurUdeva Age gAthA kahate haiM - gAthA-17 jina disTi isTi saMsuddha,isTa saMjoya tikta anisttN| isTaM ca isTa rUvaM, mamala sahAvena kamma saMSipanaM // zabdArtha - (jina disTi) apane jina svabhAva para dRSTi rakho (isTi) yahI isTa hai (saMsuddha) svayaM kA zuddhAtma svarUpa (isTa) isTa ko (saMjoya) saMjone. sAdhanA karane, lIna rahane (tikta anisTa) karmodaya janya moha, rAga-dveSAdi bhAva saba aniSTa chUTa jAyeMge (isTa) iSTa, zreSTha (ca) aura (isTa rUvaM) apanA svarUpahI iSTa hai (mamala sahAvena) mamala svabhAva meM lIna rahane, mamala svabhAva ke dvArA (kamma saMSipana) sAre karma kSaya ho jaayeNge| vizeSArtha- he Atman ! sadaiva apane jina svabhAva para dRSTi rakho, vItarAga mayI nija zuddhAtma svarUpa hI apanA iSTa hai| apane iSTa satsvarUpa ko saMjone, sAdhanA karane se moha-rAgAdi samasta aniSTakArI bhAva chUTa jAyeMge tathA zreSTha iSTa aura prayojanIya caitanyamayI zuddha svarUpa mamala svabhAva meM lIna hone se sAre dukhadAyI karma bhI kSaya ho jaayeNge| __ apanA jina svabhAva bhagavAna pUrNAnanda kA nAtha virAjamAna hai, yahI sarvotkRSTa hai| svayaM kA sarvotkRSTa bhagavAna AtmA, siddha kI paryAya se zrI kamalabattIsI jI bhI sarvotkRSTa hai kyoMki siddha dazA to eka samaya kI paryAya hai aura AtmA to ananta siddha paryAya jisameM se pragaTa hotI haiM aisA dravya hai,yaha sarvotkRSTa hai / aparimita, amaryAdita, jJAna-darzana Adi ananta zaktiyoM kA piMDa sarvotkRSTa AtmA hai| sarvotkRSTa vastu ko jo dRSTi svIkAra kare, vaha zuddha dRSTi hai| jo chUTa jAtI hai, vaha to tuccha vastu hai| use chor3ate tujhe Dara kyoM lagatA hai? ye to tuccha vastuyeM haiN| jo AzcaryakArI sarvotkRSTa prabhu hai usakA Azraya le to tujhe Ananda jhregaa| cintAmaNi ratna kaho, kalpavRkSa kaho, kAmadhenU kaho, vaha AtmA svayaM hI hai| jaba-jaba usakA Azraya karegA, taba-taba Ananda kA AsvAdana kregaa| saMyoga kA lakSya chor3a de aura nirvikalpa eka rUpa vastu hai usakA Azraya le| guNa-guNI kA bhI lakSya chor3akara eka rUpa guNI kI dRSTi kara, tujhe samatA hogI, zAMti hogI, Ananda milegA, saba aniSTa paryAya, du:kha kA nAza hogA, karma kSaya hoNge| eka caitanya vastu dhruva hai, usameM dRSTi dene se tujhe mukti kA mArga pragaTa hogaa| bAhara para meM, paryAya meM utsAhita mata ho, yaha saba to kSaNabhaMgura nAzavAna hai aura ananta bAra milA hai| bAhara meM jo iSTa aura sarvasva mAnA hai, vahA~ se dRSTi palaTa kara aisA mAna ki ananta guNa kA piMDa AtmA, yahI iSTa, parama iSTa, sarvotkRSTa merA sarvasva hai| bhagavAna pUrNAnanda kA nAtha, caitanya kI jagamaga jyoti hai, usa rUpa pariNamana ho, apane mamala svabhAva meM lIna rahe to saba karma kSaya ho jaayeNge| para paryAya rAga bhAva merA hai, karma bandhodaya merA hai, aisI pakar3a kiye hai isaliye svayaM jakar3A hai, pakar3A hai paraMtu caitanya svarUpa AtmA kI pakar3a kare to saMsAra rUpI magaramaccha ke mu~ha meM se chUTa sakatA hai| prabhu! tujhameM zakti hai, tU para se bhinna ho sakatA hai| para se bhedajJAna kara saMsAra rUpI magaramaccha karmAdika ke mukha meM se chUTa sakatA hai| yaha AtmA pratyakSa hai| jaise sAmane koI cIja pratyakSa hotI hai, vaise hI yaha AtmA pratyakSa anubhava gocara hai| sadgurU kahate haiM, ise dekha, yahI iSTa hai| yaha zarIra, kuTumba, dhana, vaibhava, makAna Adi dekhatA hai| yaha saba to tere se atyanta bhinna para dravya haiN| isase bhinna yaha AtmA, svasaMvedana pratyakSa hai| ise dekhane se moha, rAgAdi, aniSTa apane Apa chUTa jAyeMge aura mamala svabhAva Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI meM rahane se saba karma kSaya ho jAyeMge aura isakI rUci kara, lagana lagA, yahI apanA iSTa hai| tU saMsAra ke prasaMgoM ko yAda kiyA karatA hai| are ! tU svayaM pUrNAnanda kA nAtha ananta guNa ratnoM se bharA huA, mahAprabhu sadA aisA kA aisA hI rahatA hai| ise yAda kara apane meM lagana lagA, apanA smaraNa dhyAna kara / strI- putra Adi ko isa prakAra prasanna rakhA thA aura isa prakAra ke bhoga-vilAsa meM mauja majA kiyA thA, aisA yAda karatA hai| yaha saba duHkha ke kAraNa haiM, aniSTakArI haiN| sukha kA kAraNa to apanA zuddha svabhAva hI hai| vaha to sadA hI zuddha rUpa se aisA kA aisA hI vidyamAna hai| cAroM gatiyoM meM bhramaNa karane para bhI apanA svabhAva sukha sAgara se bharA caitanya piMDa cidAnanda bhagavAna to aisA kA aisA hI rahA hai| ise yAda kara, isakA smaraNa kara, yahI sukha zAMti aura mukti ko dene vAlA hai| caitanya mUrti, mukta svarUpa, ananta guNa kA dhanI yahI apanA iSTa hai| isa mukta svarUpa, siddha svarUpa kA antara dhyAna karane se paryAya meM mukta svarUpa pragaTa hotA hai| mukta svarUpa bAhya meM pragaTa nahIM hotA balki antara meM jo pUrNAnanda svarUpa hai, use dRSTi meM lekara usakA dhyAna kara, antara meM sthita mamala svabhAva meM lIna hone se paryAya meM mukti pragaTa hotI hai| AtmA meM ananta guNa bhare haiN| eka-eka guNa meM ananta guNoM kA rUpa hai| eka-eka guNa meM ananta paryAya pragaTa karane kI zakti hai| bhagavAna AtmA ananta guNoM kI adbhuta zaktiyoM se yukta hai| isameM eka bAra dRSTi de to tujhe saMtoSa milegA, Ananda milegaa| puNya pApa ke pariNAma meM dRSTi dene se to duHkha kA vedana hotA hai, yahI aniSTakArI hai / pariNAma ko pariNAma dvArA dekha aisA nahIM hai; kintu pariNAma dvArA dhruva ko dekha / paryAya se para ko to na dekha, paryAya ko bhI mata dekha, paraMtu jo bhagavAna AtmA pUrNAnanda kA nAtha prabhu muktAnandana hai, use paryAya meM dekha, use tU nihAra, terI dRSTi vahA~ lgaa| antara meM prabhu paramezvara svayaM virAjate haiM, unheM eka bAra chaha mAha to khoja, yaha kyA hai ? anya caMcalatA aura capalatA chor3akara antara meM jo bhagavAna pUrNAnanda kA nAtha, iSTa, parama iSTa, siddha sadRza prabhu hai, use chaha mAsa to zodha / vAstava meM vaha eka samaya meM prApta hotA hai paraMtu upayoga asaMkhya samaya kA hone se antarmuhUrta meM prApta hotA hai, para se viraktatA aura vibhAva kI tucchatA bhASita huye binA, antara meM nahIM 42 zrI kamalabattIsI jI utara skte| hama strI, putra, paisA Adi se samRddha huye haiM, inheM iSTa mAnane vAle mUr3ha haiN| caitanya svabhAva kI mahimA to acintya hai| antara meM aisI mahimA Aye to sva kI ora puruSArtha umar3e / vAstava meM to paryAya paralakSI hai| use svalakSI karanA, isameM mahAna purUSArtha hai| paryAya ko svalakSya meM DhAlanA, yaha ananta puruSArtha hai, mahAna aura apUrva purUSArtha hai / yaha paryAya jo sva sammukha DhalI hai, jisase use antarlIna kahA hai kintu usase paryAya koI dhruva meM mila nahIM jAtI / dhruva ke Azraya se dravya dRSTi pragaTa huI phira cAritra kI zuddhi bhI paryAya ke Azraya se nahIM hotii| trikAlI anta: tatva jo dhruva svabhAva, mamala svabhAva hai, usake Azraya, usakI iSTatA se hI cAritra kI zuddhi hotI hai yaha vastu sthiti hai, jinendra bhagavAna ke vacana haiN| 1 samyak dRSTi jIva apane svarUpa ko jAnakara usakI pratIti, svarUpAcaraNa kara aisA anubhava karatA hai ki maiM to caitanya jyoti mAtra hU~ / zuddha-buddha, caitanya ghana, svayaM jyoti sukhadhAma maiM hU~ / caitanya, jJAnadarzana mAtra jyoti svarUpa jJAyaka huuN| maiM rAgAdi rUpa bilkula nahIM hU~, inakA mere meM atyanta abhAva hai| aisI dRSTi hone se sAre aniSToM se mukta ho jAtA hai aura mamala svabhAva meM lIna hone para karma kSaya ho jAte haiM phira karmodaya janya iSTa, aniSTa kI kalpanA chUTa jAtI hai| bhagavAna sarvajJa kahate haiM ki AtmA meM zarIra, saMsAra yA rAgAdi karma baMdha haiM hI nahIM; sarvaprathama aisA nirNaya kara yaha AtmA jinavara hai, tIrthaMkara hai, kevalajJAna svabhAvI hai, yaha AtmA amRta kuMbha hai, isI meM ekAgra hone se paryAya meM jinavara ke darzana hote haiN| paramAtma svarUpa pragaTa hotA hai| isake atirikta jo aisA mAnate haiM ki prathama zubha kriyA kara, kaSAya manda kara, saMyama tapa kara, taba AtmA kA anubhava hogA, ve jIva, deva gurU zAstra kA anAdara karate haiN| hama sarvajJa haiM aura tere garbha meM bhI sarvajJa pada vidyamAna hai| svabhAva meM vidyamAna sarvajJa pada kA Adara huA, usameM ananta sarvajJa arihanta paramAtmAoM kA Adara ho gyaa| eka dravya dUsare dravya kA kucha nahIM karatA, kara hI nahIM sakatA, AtmA ke ananta guNoM kI paryAya meM eka paryAya ko dUsarI paryAya kI sahAyatA bhI nahIM hai| paryAya, paryAya kI yogyatA se SaTkAraka rUpa se svataMtra pariNamita hotI hai| yaha jaina darzana ke hArda kI, svataMtratA kI mUla bAta hai / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI apane jina svabhAva kI dRSTi sAre aniSTa se chuDAtI hai aura jina svabhAva kI ramaNatA, lInatA sAre karma baMdhanoM se makta karatI hai| apane jina svabhAva kI iSTatA aura bahumAna, lagana, utsAha hI mukti mArga hai| prazna - apane jina svabhAva kI iSTatA, lagana pUrvaka purUSArtha to karate haiM para yaha, bIca meM para paryAya dikhane lagatI hai, usa samaya saba gar3abar3a ho jAtA hai| ajJAna janita rAga-roSAdi bhAva hone lagate haiM aise meM kyA kareM? isake samAdhAna meM zrI gurU tAraNa taraNa maNDalAcArya mahArAja Age gAthA kahate haiM gAthA-18 anyAna naha disTa,nyAna sahAvena anmoya mamalaM ca / nyAnaMtara na disTa,para parjAva disTi aMtaraM sahasA // zabdArtha - (anyAnaM) ajJAna ko (nahu) nahIM (disTaM) dekho (nyAna sahAvena) jJAna svabhAva se (anmoya) anumodanA, cintana, lInatA (mamalaM ca) mamala svabhAva (nyAnaMtara) jJAna ke antarAla, jJAna ke atirikta (na) nahIM (disTa) dekho (para) zarIrAdi para dravya (parjAva) anta: karaNa meM calane vAle bhAva (disTi) dekhane meM AyA, dRSTi gaI (aMtaraM) antara par3a jAtA hai (sahasA) tatkSaNa, ekdm| vizeSArtha - apane zuddha svabhAva kA vismaraNa hI ajJAna hai| isa vismRti rUpa ajJAna moha, rAga-dveSAdi bhAvoM ko mata dekho / jJAna svabhAva ke dvArA apane mamala svabhAva meM lIna rho| svabhAva se upayoga kA haTanA, para paryAya kI tarapha dekhanA hI jJAna se dUra honA hai isalie aise karma baMdha karAne vAle jJAnAntara ko mata dekho, zuddhAtma svarUpa meM lIna rho| jisa samaya, para paryAya para dRSTi jAtI hai usI samaya satarka sAvadhAna ho jaao| vahA~ se apanA upayoga, dRSTi haTA lo, varanA ghora antarAla ho jAtA hai, isaliye para paryAya ko mata dekho, jJAna svabhAva meM jAgrata svastha hoza meM rho| apane jJAna svabhAva AtmA ke lakSya se vikAra nahIM hotA; parantu sva dravya kA lakSya chor3akara para dravya kA, paryAya kA lakSya karane se vikAra hotA hai aura usI se bhaTakanA par3atA hai, yahI ajJAna hai| jJAna svabhAva ke lakSya se rAga se bhinnatA bhASita hone para phira usameM lInatA nahIM hotii| zrI kamalabattIsI jI AtmA kA svabhAva siddha ke samAna hai| jahA~ na mana ke saMkalpa-vikalpa haiM, na vacana kA vyApAra hai, na kAya kI ceSTA hai| vyavahAra AcaraNa, mana, vacana, kAya ke AdhIna hai isaliye parAzraya hai, jo kucha svAzraya ho - AtmA ke hI AdhIna ho, vahI upAdAna kAraNa hai| jaba upayoga mAtra eka upayoga ke dhanI kI tarapha ho| abheda, sAmAnya eka AtmA jJAna svabhAva hI dekhane yogya ho, Apa hI dekhane vAlA ho, isa nirvikalpa samAdhi bhAva ko yA svAnubhava ko Atma darzana kahate haiN| yaha Atma darzana eka gupta tatva hai, vacana se agocara hai, mana se cintavana yogya nahIM hai| kevala Apa se hI apane ko anubhavane yogya hai, vahA~ para eka sahaja jJAna hai| sarva mana ke vikAroM ko baMda karake.sarva jagata ke padAthoM se virakta hokara apane upayoga ko apane hI bhItara sUkSmatA se le jAnA cAhiye, tabhI yaha bodha hotA hai ki maiM hI parama brahma paramAtmAIjJAnAnanda svabhAvI, jJAna mAtra cetana sattAvihA~ phira yaha koI ajJAna janita vikAra bhAva hote hI nahIM haiN| caitanya ke caitanya meM ekAgra hone para bheda nahIM rhtaa| AtmA kI paryAya meM ajJAna rUpI ulajhana paidA hotI hai| use jJAna se sulajhAne para vaha nahIM rhtii| aMza buddhi meM rAga - dveSa, ajJAna Adi bhASita hote haiM parantu svabhAva buddhi hone para ve kucha bhI bhASita nahIM hote| jaise - purAnA makAna beca dene ke bAda usake saMbhAlane kI cintA nahIM hotI, vaise hI jJAnI ko zarIra, mana, vANI, ajJAna janita rAgAdi bhAvoM ke prati svAmitva bhAva ur3a cukA hone se unakI cintA nahIM rahatI, usa tarapha dekhatA hI nahIM hai| ajJAna va rAga-pase AtmA ko du:kha hotaa| usa paitanya svabhAva ko hI vItarAgatA pragaTa kara bacAnA hI AtmA kI kyA hai,yahI parama dharma hai| sva-para kA zraddhAna hone para, apane ko para se bhinna jAne to svayaM ke Azraya jJAnabhAva se saMvara, nirjarA rUpa, darzana, jJAna, cAritra kA upAya kare aura para dravyoM kA apane se bhinna rUpa zraddhAna hone para, para ke lakSya se hone vAle puNya pApa, Azrava baMdha ko chor3ane, unase bacane - haTane kA zraddhAna, jJAna hotA hI hai| zuddha svarUpa AtmA meM, jJAna svabhAva meM, mAno vikAra bhare hoM, ajJAnI ko aisA dikhAI detA hai, yahI bhrama hai parantu bhedajJAna pragaTa hone para ve jJAna rUpI 43 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI caitanya darpaNa meM pratibimba rUpa jhalakate dikhAI dete haiN| samyakadarzana, samyakjJAna hone para zuddhadRSTi meM yaha pratyakSa bhinna dikhAI dete haiN| apane ko ajJAna rUpa vikAra rUpa mAnanA, yahI bhrama hai| jo jJAna svabhAva ke abhyAsa se dUra hotA hai| apanA svarUpa to mamala svabhAva, jJAna mAtra cetana sattA hai| mamala svabhAva kA matalaba hai ki jisameM kabhI koI mala Adi vikAra huye nahIM, haiM nahIM, hoMge nahIM, aise mamala svabhAva kI anumodanA bAra-bAra bhedajJAna kA abhyAsa karane para jJAna svabhAva meM rahane para, pUrva ajJAna janita karmodaya janya jo jJeya bhAva para aura paryAya, bhAvaka bhAva dekhane-jAnane meM Ate haiM, inase bhinnatA bhASita honA hI jJAyaka svabhAva jJAnIpanA hai| abhI jJeya bhAva ke bhedajJAna se zUnya hone ke kAraNa svayaM ko jJeya rUpa jAnatA huA jJAnarUpa pariNamita hone ke bajAya ajJAna rUpa pariNamita hotA huA, yaha rAgAdi bhAva mere hai, aisA jAnanA-mAnanA hI jJAnAntarAya hai aura isase bar3A bhrama, bhrAMti paidA hotI hai, ghora antarAla A jAtA hai| maiM jJAyaka, jJAna svabhAvI, zuddhAtmA, dhruva tatva mamala svabhAvI hU~ aura yaha jo kucha bhI dekhane-jAnane meM A rahA hai, maiM jJAna-svabhAvI jJAyaka aura yaha saba jJeya zarIra saMsAra Adi to yaha para haiM hI, bhItara calane vAle bhAva aura eka samaya kI paryAya bhI para hai| saba mere jJAna kA jJeya hai, yaha merA svabhAva nahIM, inase merA koI sambandha nahIM hai| aisI jJAnadhArA nirantara pravAhita ho to phira yaha kucha rahate hI nahIM haiN| prazna- hama para paryAya ko dekhanA hI nahIM cAhate, apane jJAna svabhAva mamala bhAva meM hI rahanA cAhate haiM para yaha haThAta vikhAI dete haiM aura bar3I bhrama-prAMti paidA kara dete haiM, bhayabhItapanA hone lagatA hai, yaha kyA hai, aura isakA upAya kyA hai? samAdhAna- jJAna svabhAva sva-para prakAzaka hotA hai| yaha jJAna svabhAva kI vizeSatA hai| AtmA, jJAna svabhAvI hai, kevala jJAna meM to lokAloka jhalakatA hai| kevalajJAna kI eka samaya kI paryAya meM tIna kAla, tIna loka ke samasta dravya aura unakI trikAlavartI paryAya jhalakatI haiM para unheM kucha nahIM hotA, vaha apane paramAnanda meM lIna rahate haiN| zarIrAdi saMyoga bhI haiM para unheM kucha bhI nahIM zrI kamalabattIsI jI lagatA kyoMki vaha pUrNa jJAnI, pUrNa vItarAgI haiN| unake ghAtiyA karma kSaya ho gaye haiN| ananta catuSTaya svabhAva pragaTa ho gayA hai aise hI apanA svarUpa yaha AtmA bhI kevalajJAna svabhAvI hai parantu anAdi se aise apane svabhAva ko bhUlA, ajJAnI, mithyAdRSTi ho rahA hai| ajJAna, mithyAtva ke kAraNa saMsAra meM karma baMdhanoM meM ekameka ho rahA hai| aba sadgurU kRpA bhedajJAna hone se sva-para kA yathArtha svarUpa pratibhAsita huA, satzraddhAna jJAna huA, isI ko samyakdarzana, samyakjJAna kahate haiN| aba samyakadarzana, jJAna hone para dhruva tatva, zuddhAtmA, jJAna svabhAvI, jJAyaka mAtra hU~ aura yaha saba para paryAya, karmodaya janya pariNamana saMsAra saba mere se bhinna hai| ___ apanI eka samaya kI paryAya bhI karmodaya janya hone se azuddha rUpa hai, vaha bhI merI nahIM hai| maiM to mamala svabhAvI, TaMkotkIrNa,zaddha caitanya jyoti jJAna mAtra jJAyaka hU~ tathA yaha eka- eka samaya kI paryAya, jagata kA trikAlavI pariNamana saba kramabaddha nizcita aTala hai| jaisA kevalajJAna meM jhalakA hai, vaisA hI ho rahA hai aura hogaa| isase merA koI sambandha nahIM hai| maiM eka akhaMDa avinAzI dhruva tatva zuddhAtmA huuN| aisA dRr3ha aTala jJAna zraddhAna pUrvaka apane mamala svabhAva meM raho, yahI sAdhanA samyakcAritra hai| aba jisa bhUmikA meM baiThe haiM, jo pAtratA hai jaisA purUSArtha kAma karatA hai| usI anusAra jitanA jJAnopayoga hogA, utane hI samatA, zAMti, Ananda meM rahoge aura yaha pUrva karma baMdhodaya kSaya hote jaayeNge| abhI jo bhayabhItapanA, bhrama bhrAMti hotI hai, yaha apane jJAna, zraddhAna kI kamI hai, ise pakkA karo aura jo na cAhate hue bhI dikhAI dete haiM yaha pAtratA kI kamI hai, isameM apanI pAtratA bar3hAo, moha, rAga ke saMyoga meM rahate huye, apane svabhAva meM nahIM DUba sakate, isake liye to uttama pAtra, nirgrantha, vItarAgI sAdhu pada hI caahiye| pahale saccA jJAna hove ki maiM ina zarIrAdi se pRthak huuN| antara meM jo zubhAzubha bhAva hote haiM, vaha bhI maiM nahIM hU~, mere nahIM haiM, maiM to sabase bhinna mAtra jJAyaka huuN| yaha sthiti banane ke bAda mamala svabhAva meM rahane kA purUSArtha kAma karatA hai aura tabhI apane jJAnAnanda, nijAnanda svabhAva meM rahA jAtA hai phira yaha koI bAdhA nahIM DAlate, phira koI bhrama ajJAna nahIM rhtaa| sahajAnanda meM sAdhanA calatI hai| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI prazna - isake lie kaisI sAdhanA karanA par3atI hai? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - gAthA-19 appA appa sahAvaM, appA suddhappa vimala paramappA / parama sarUvaM rUvaM, lavaM vigataM ca mamala nyAnasya // zabdArtha-(appA) AtmA (appa sahAva) Atma svabhAvI hai isakI upamA para se nahIM dI jA sakatI (appA) AtmA (suddhappa) zuddhAtmA (vimala) sarva karma maloM se rahita (paramappA) paramAtmA hai (parama sarUva) parama svarUpa, OMkAra svarUpa, brahma svarUpa (rUvaM) apanA svarUpa hai (rUvaM vigataM ca) rUpI pudgala zarIrAdi karma saMyoga ke haTate, chUTate hI (mamala nyAnasya) mamala svabhAvI jJAna mAtra hai| vizeSArtha- AtmA, Atma svabhAva apane Apa meM advitIya hai. isakI upamA para se nahIM dI jA sakatI, apane svabhAva se parama jJAna mayI hai| caitanya tatva daidIpyamAna arUpI tatva hai / vaha AtmA maiM svayaM hI zuddhAtmA, sarva karma maloM se rahita vimala paramAtmA huuN| nija svarUpa TaMkotkIrNa appA, parama uttama, upamA rahita sarvazreSTha cetanA mayI hai| rUpI pudgala zarIrAdi karma saMyoga ke haTate, chUTate hI mamala svabhAvI jJAna mAtra sadaiva zuddha cinmaya cidrUpa kevalajJAnamayI paramAtmA hai| isa satya kA nirantara smaraNa, jJAna, dhyAna karanA hI sAdhanA hai, isI se paramAnanda mayI mukti kI prApti hotI hai| jIva, vikAra aura svabhAva ko eka mAna rahA hai ata: yathArtha vicAra nahIM kara paataa| yadi mithyA dhAraNA meM thor3I saMdhi kare. baddhi kA sadupayoga kare to jAne ki vikAra kRtrima hai tathA svabhAva nirUpAdhi svarUpa hai, yahI bhedavijJAna hai parantu ajJAnI ne to nija svabhAva aura rAgAdi donoM meM ekatA mAnI hai| dayA-dAnAdi se dharma hone kI mAnyatA, vyavahAra kare, kaSAya maMda kare to dharma ho, aisI viparIta zraddhA mAne baiThA hai| isase haTakara jo bhedajJAna kA abhyAsa karatA hai use vastu svarUpa samajha meM AtA hai ki yaha anubhUti hai, so hI maiM huuN| yaha zarIrAdi saMyoga rAgAdi vikAra so maiM nahIM, aise AtmajJAna hotA hai| zrI kamalabattIsI jI jJAna lakSaNa se lakSita caitanya svabhAva kA anubhava hone para anubhava hI maiM hU~. aisA samyakjJAna hotA hai| isakI upamA kisI bAhya para padArtha se nahIM dI jA sakatI kyoMki caitanya lakSaNa jJAna svabhAvI mAtra AtmA hai, anya saba jar3a dravya acetana haiN| sAdhaka ko aisA spaSTa samajha lenA cAhie ki sampUrNa vikAra kriyAyeM aura padArthAdi prakRti sambhUta hai, acetana jar3a karmAdi janita haiM tathA mana, buddhi, indriyA~ Adi bhI prAkRtika hI haiM ata: inake dvArA jo ceSTAyeM ho rahI haiM, ve na to mujhameM haiM,na merI haiM aura na mere lie hI haiN| vAstavika svarUpa meM koI ceSTA hai hI nahIM, jisa zarIra ke sAtha saMbaMdha mAnA huA hai, usI meM sampUrNa ceSTAyeM ho rahI haiN| AkAza, vAyu, agni, jala aura pRthvI tathA zabda, sparza, rasa, gaMdha, varNa, ina dasa kA nAma kArya hai| mana, buddhi, ahaMkAra, zrotra, tvacA, rasanA, netra, nAsikA, vANI, hasta, paira, upastha aura gudA ina teraha (anta: karaNa aura bAhyakaraNa) kA nAmakaraNa hai| yaha saba prakRti pudgala karma ke kArya haiM isalie inake dvArA hone vAlI sampUrNa kriyAoM ke kartApane meM bhI prakRti, pudgala karma ke kArya haiM isaliye inake dvArA hone vAlI sampUrNa kriyAoM ke kartApane meM bhI prakRti, pudgala karma kI pradhAnatA hai| karma jar3a haiM isalie vAstava meM usameM kartRtva - bhoktRtva kA svataMtra sAmarthya hai hI nahIM kintu vyavahAra saMyogI avasthA hone vAlA, sAmAnya kriyA se lekara nirvikalpa samAdhi taka kartRtva-bhoktRtva saba karma aura jIva ke nimitta, naimittika sambaMdha se hI hotA hai| kartRtva meM kriyA kI pradhAnatA hone se karma ko hetu kahA gayA hai aura sukhadu:kha kA anubhava rUpa jJAna, cetana jIva ko hI ho sakatA hai, karma jar3a ko nahIM, isa abhiprAya se cetana jIva ko sukha-du:kha ke bhoktApane meM hetu kahA gayA hai, para vAstava meM cetana jIva sukha-duHkha kA bhoktA nahIM hai| kriyA mAtra pudgala jar3a meM ho rahI hai| jaise-zarIra kA bar3hanA, zvAsa kA AnA-jAnA, bhojana kA pacanA Adi kriyAyeM svata: zarIra meM ho rahI haiM, kintu mana, buddhi pUrvaka hone vAlI kucha kriyAoM ko jaise- khAnA-pInA, calanA-phiranA, uThanA-baiThanA, bolanA Adi ko sAdhAraNa manuSya apane dvArA kI huI mAnatA hai| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI yahA~ yaha abhiprAya hai ki vAstava meM sampUrNa kriyAyeM karmodaya janya pudgala meM hI ho rahI haiN| unameM se kucha kriyAoM ke sAtha apanA sambandha mAnanA bhUla hai, isa bhUla ke miTane para hI AtmA kA vAstavika rUpa samajha meM AtA hai| jo jAnatA hai, vaha kartA nahIM hai| jo kartA hai, vaha jAnatA nahIM hai| karanA hI nizcaya se rAga hai| rAga ko ajJAna rUpa adhyavasAna kahate haiN| yaha ajJAna bhAva niyama se mithyAdRSTi ko hotA hai aura yahI ajJAna bhAva baMdha kA kAraNa banatA hai| bhagavAna jinendra ne paga-paga para graMthoM meM adhyavasAna hI tyAga karane yogya kahA hai| adhyavasAna para ke Azraya se hotA hai, svAzraya se nahIM hotA; isaliye sadgurU kahate haiM,svAzraya karo, parAzraya chodd'o| jitanA bhI saMsAra kA vyavahAra hai, vaha saba parAzraya se hotA hai| parAzraya ke tyAga kA upadeza hI paramArtha kA upadeza hai| apanI nija mahimA se sarvotkRSTa zuddhAtmA meM hI lIna rahanA mukti mArga kI sAdhanA hai| aniSTakAraka paMcendriyoM ke viSaya tathA unake sAdhana krodhAdi kaSAya tathA unake sAdhanoM kI bhayaMkaratA, aniSTakAritA bhASita hone para baMdha se bacA jA sakatA hai| baMdha se bacanA hI mukti mArga kI sAdhanA hai,yahI samyakcAritra hai| jagata meM karma kI vargaNAyeM bharI haiM,ve baMdha karAtI haiM,aisA nahIM hai| jIva ke halana-calana karAne vAle mana-vacana-kAya kI kriyAyeM jIva ko baMdha nahIM karAtI / nAnA prakAra ke bAhA sAdhana indriyoM Adi bhI jIva ko baMdha nahIM karAte / sacetana-acetana padArthoM kA ghAta bhI karma baMdhana nahIM karAtA kintu jIva ke jJAnopayoga kI bhUmikA jaba rAgAdi vikArI bhAvoM ke sAtha ekatA ko prApta hotI hai. taba yahI eka mAtra avasthA prANiyoM ke liye baMdha kA kAraNa hotI hai| baMdha kA kAraNa para padArtha nahIM hotA, svAparAdha hI hotA hai ata: jaba jIva kA upayoga rAgAdi vikAroM se vikRta hotA hai, taba ve hI azuddha upayoga sthita rAgAdi pariNAma jIva ko karma baMdhana ke kAraNa hote haiM,ye hI mUla hetu hai| rAgAdi rahita virAgI ke karma baMdha nahIM hotaa| loka kArmANa vargaNA se bharA huA ho, jo yoga pradeza calanAtmaka kriyAyeM bhI hoM tathA ina sabake sAtha, zrI kamalabattIsI jI pA~coM indriyoM mana tathA inake sAdhana svarUpa anya padArtha rUpa karaNa (sAdhana) bhI hoM tathA cetana-acetana kA ghAtabhI hotathApi samyagdRSTi jIva yadi upayoga kI bhUmikA meM rAgAdi rUpa pariNamana nahIM karatA aura mAtra apane jJAna svarUpa meM rahatA hai, tat rUpa hI pariNamana karatA hai, to kisI bhI prakAra se usa samyakadRSTi jIva ko baMdha nahIM hotA, yaha sunizcita hai| yahI sAdhanA hai ki apane upayoga ko bAhara para paryAya meM na jAne diyA jaaye| nirantara apane svarUpa kA smaraNa-jJAna-dhyAna kiyA jAve ki maiM AtmA, zuddhAtmA, mamala svabhAvI paramAtmA huuN| mamala svabhAva meM rahane se anantAnanta karma kSaya hote haiM aura yaha rUpI padArtha pudgalAdi, zarIra saMyoga karma bandha chUTane para kevalajJAna mayI mamala svabhAvI paramAtmA ho jAte haiN| yahI sAdhanA hai jisakA nirantara ArAdhana kiyA jaaye| maiM dhruva tatva zuddhAtama hU~, maiM dhruva tatva zuddhAtama huuN| maiM azarIrI avikArI hU~, maiM ananta catuSTaya dhArI huuN| maiM sahajAnanda bihArI hU~, maiM ziva sattA adhikArI huuN| maiM parama brahma paramAtama hU~, maiM dhuva tatva zuddhAtama hU~.... maiM jJeya mAtra se bhinna sadA, maiM jJAyaka jJAna svabhAvI huuN| maiM alakha niraMjana parama tatva, maiM mamalaha mamala svabhAvI huuN| maiM parama tatva paramAtama hU~, maiM dhuva tatva zuddhAtama hU~.... maiM nirAvaraNa caitanya jyoti, maiM zAzvata siddha svarUpI huuN| maiM eka akhaMDa abheda zuddha, maiM kevalajJAna arUpI hU~ | maiM jJAnAnanda siddhAtama hU~, maiM dhuva tatva zuddhAtama hU~.... basa, sattA eka zUnya vinda maiM hI maiM huuN| para kA jagata kA astitva miTA denA, apane mamala svabhAva dhuvadhAma meM lIna rahanA, isI se anantAnanta karmakSaya hote haiN| yaha zarIrAdi saMyoga chUTate haiM aura AtmA - zuddhAtmA, paramAtmA ho jAtA hai| prazna-yaha to parama Ananda kI bAta hai,para isa zarIrAdi karma saMyoga meM rahate hue aisA kahanA sahaja hai, para aisA rahanA, svIkAratA meM AnA to kaThina hai, kyA isase svacchaMdatA na hogI? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI gAthA-20 vimalaM ca vimala rUvaM, nyAnaM vinyAna nyAna sahakAra / jina uttaM jina vayanaM, jina sahakArena mukti gamanaM ca // zabdArtha - (vimalaM) sAre karma maloM se rahita vimala (ca) aura (vimala rUvaM) vimala svarUpI nija AtmA hai (nyAnaM vinyAna) bheda vijJAna ke dvArA (nyAna sahakAra) jJAna meM svIkAra kiyA, aisA anubhava meM AyA (jina uttaM) jinendra paramAtmA ne kahA hai (jina vayana) jinavANI meM AyA hai (jina sahakArena) apane Atma svarUpa ko svIkAra karanA hI (mukti gamanaM ca) mukti mArga hai| vizeSArtha- nija zuddhAtmA caitanya mayI vimala svarUpI arthAt sarva karma malAdi se rahita paripUrNa brahma svarUpa hai| aisA bhedajJAna dvArA apane jJAna se svIkAra kiyA hai tathA jinendra paramAtmA ne bhI kahA hai, jinavANI meM bhI AyA hai ki AtmA - zuddhAtmA-paramAtmA hai| sAre karma malAdi zarIrAdi saMyoga se rahita eka akhaMDa avinAzI,cetana tatva bhagavAna AtmA hai| aise apane Atma svarUpa ko svIkAra karanA, zraddhAna, jJAna sahita apane svabhAva meM rahanA hI mukti mArga hai| jinendra bhagavAna ke vacana satya haiM, dhruva haiM, pramANa haiM to kyA yaha mAtra kahane ke liye haiM, yA aisA rahane ke liye haiM ? mukti kA mArga hai - samyakdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga : phira aba isa bAta ko svIkAra karane meM kyA kaThinAI hai, svayaM ne bhedavijJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti yuta jJAna se isa bAta ko svIkAra kiyA hai yA nahIM? ki maiM AtmA - zuddhAtmA - paramAtmA hU~, phira isameM svacchandatA kaisI? satya ko svIkAra karanA, zUravIra naroM kA kAma hai| satya mArga para calanA mahAvIra kI bAta hai| sAre karma malAdi zarIrAdi saMyoga aura jJAna svarUpI AtmA ko lakSaNa bheda se sarvathA bhinna karane para hI sarvajJa svabhAvI zuddha jIva lakSya meM AtA hai| jaise jo AtmA pUrNa vItarAgI hote haiM, vahI sarvajJa paramAtmA hote haiN| vaise hI jo sarva prakAra karma malAdi rAgAdi bhAvoM se jJAyaka AtmA kI bhinnatA samajheM, ve hI sarvajJa svabhAvI AtmA kI pahicAna anubhava kara sakate haiN| sva- para prakAza kA paMja prabhu to zuddha hI hai| para jo rAgAdi se bhinna hokara usakI upAsanA kare, usI ke liye vaha zuddha hai| sarva prakAra se bhedajJAna meM zrI kamalabattIsI jI pravINa honA hI mukti mArga hai| dravya to trikAlI aura nirAvaraNa hai, para vartamAna paryAya meM rAgAdi ko mizrita kara rakhA hai| bhedajJAna kI pravINatA se bhinna hotA hai| anya kisI upAya-kriyA-karma se bhinna nahIM hotaa| jo Atma svabhAva kA anAdara kara para vastu se sukha pAnA mAnatA hai, bAhya kriyA se mukti honA mAnatA hai, vaha jIva ghora mithyAdRSTi pApI hai / antara meM mahAna caitanya nidhi virAjamAna hai, usakA to Adara nahIM karatA aura jar3a meM sukha mAnatA hai| aise jIva ko bhale hI bAhya meM sArI anukUlatA lakSmI ke Dhera lage hoM, parantu bhagavAna use pApI kahate haiN| jisako dravya dRSTi yathArtha pragaTa hotI hai, use dRSTi ke jora meM akelA jJAyaka, dhruva-dhuva caitanya AtmA hI bhAsatA hai| zarIrAdi kucha bhASita nahIM hote| bhedajJAna kI pariNati aisI dRr3ha ho jAtI hai ki svapna meM bhI AtmA zarIra se bhinna bhAsatA hai| maiM eka jJAna mAtra cetana tatva bhagavAna AtmA huuN| merA yaha svabhAva anAdi kAla se hai aura ananta kAla taka yaha merA svabhAva rhegaa| na kabhI calAyamAna vikArI huA aura na kabhI calAyamAna vikArI hogaa| yaha jJAna svabhAva merA parakRta nahIM hai, kintu svayaM siddha hai| isameM kisI dUsare padArtha kA praveza nahIM hai athavA yaha dUsare prakAra ke padArtha ke rUpa meM badala bhI nahIM sktaa| isa prakAra mere svarUpa meM Akasmika rUpa se Ane vAlA kucha bhI nahIM hai| taba jJAnI ko bhaya bhI kisI prakAra se nahIM hai| jJAnI samyakdRSTi jIva sadaiva nirbhaya hokara apane sahaja svarUpa jJAnAnanda meM svayameva ramaNa karatA hai, sadA Anandita rahatA hai| jo sva saMvedana pratyakSa se apane svarUpa kA darzana kara rahA hai aura usameM ni:zaMka vaha jAnatA hai ki maiM jJAna svabhAvI va acala pdaarth|meraa nijakA jJAna chinane vAlA nahIM hai| vaha bigar3ane vAlA bhI nahIM hai aura na nAza hone vAlA hai| maiM vimala mamala svabhAvI AtmA-zavAtmA-paramAtmA hai| isI kA lakSya, Azraya karane, isI meM bar3ha aTala rahane se karmakSaya hote haiN| paryAya meM zuddhi AtI hai aura siddha dazA pragaTa hotI hai| yahI jinendra kathita mukti mArga hai, isameM svacchaMdatA nahIM hai| jise isa bAta kA dRDha zraddhAna-jJAna aTala vizvAsa nahIM hai vaha ajJAnI mithyAdRSTi hai, use abhI mukti mArga para calane kA adhikAra hI nahIM hai| prazna- hameM yaha saba sunakara to lagatA hai ki maiM AtmA-zuddhAtmA paramAtmA hU~, para abhI aisA dRr3ha aTala zraddhAna vizvAsa nahIM hai isake Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI liye kyA kareM? samAdhAna - pahale isa bAta ko pakkI nakkI kro| jaba taka yaha bAta anubhava pramANa pakkI na hogI, taba taka isa jJAna mArga para cala hI nahIM sakate aura na mukti ho sktii| isake liye bhedajJAna kA nirantara abhyAsa kro| sva-para kI bhinnatA bhASita ho / zarIra se bhinna AtmA kI anubhUti ho, nirvikalpa dazA bane, isake liye dhyAna sAmAyika kA abhyAsa karo, bAraha bhAvanAoM kA cintavana karo aura apane meM pakkA dRr3ha zraddhAna kro|| isa sAdhanA ke sAdhaka ko, bhedajJAna karane vAle ko, pAMca pApa kA tyAga, pAMca indriyoM ke viSaya aura mana kA saMyama Avazyaka hai| bagaira isake nirvikalpa anubhUti nahIM ho sktii| apane meM dRr3hatA aTalatA lAne ke liye nimna upAya haiM - (1) nija zuddhAtmAnubhUti pUrvaka bhedajJAna dvArA samyaktva kI zuddhi karanA, arthAt yaha pakkA nirNaya honA ki mujhe AtmAnubhUti samyagdarzana ho gayA tathA tatva nirNaya svIkAra karanA - jisa samaya jisa jIva kA jisa dravya kA jaisA jo kucha honA hai, vaha apanI tat samaya kI yogyatAnusAra ho rahA hai aura hogA, use koI TAla phera badala sakatA nahIM, isase jIvana meM samatA zAMti AtI hai| (2) vastu svarUpa ko anubhava pramANa krnaa| 1. jIva- maiM aura samasta jIva-zuddha jIva astikAya, siddha ke samAna, dhruva avinAzI haiN| saba svataMtra apane meM pUrNa paramAtma svarUpa haiN| saba cetana sattA zakti dhArI haiN| 2. pudgala (ajIva)-pudgala paramANu bhI zuddha apane meM svataMtra sattA zaktidhArI haiN| vizeSa-saMyogI pariNamana, azuddha paryAya ajJAna janita pariNAma hai jo svayaM hI pariNamita hotA, galatA, vilAtA, kSaya hotA jA rahA hai| (3) saMzaya, vibhrama, vimoha rahita samyakjJAna honaa| maiM dhruva tatva zuddhAtmA hU~ aura eka-eka samaya kI paryAya aura jagata kA trikAlavI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai, merA kisI se koI sambandha nahIM hai, aisA anubhUti yuta nirNaya krnaa| (4) sarvajJa kI sarvajJatA svIkAra karanA / jaise kevalajJAnI sarvajJa paramAtmA haiM, vaisA hI maiM huuN| apane ananta catuSTaya mayI kevalajJAna sarvajJa svabhAva kI zrI kamalabattIsI jI sattA zakti kA bodha honA tathA jaisA kevalajJAna meM jhalakA hai, vaisA tIna loka tIna kAla ke samasta jIvAdi dravyoM kA trikAlavartI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai| aisA buddhipUrvaka anubhava pramANa svIkAra karane para dRr3hatA aTalatA AtI hai| aisA jJAnI hara samaya hara dazA meM nirvikalpa nijAnanda meM jJAyaka rahatA hai| aba nirantara apanA smaraNa, dhyAna rakho. hara dazA meM hara samaya svastha hoza meM prasanna, masta Ananda meM rho| aba hai kyA, jaba dhruva tatva zuddhAtmA ho| kevalajJAna svabhAvI, siddha svarUpI jJAna mAtra.caitanya jyoti ho aura yaha eka-eka samaya kA pUre jagata kA trikAlavI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai tathA kisI se apanA koI sambandha, lenA-denA matalaba nahIM hai, pUrNa svataMtra mukta ho to yaha para paryAya ko dekhanA banda karo / rAga bhAva khatma kro| yaha phisalana kacAhaTa, bhayabhItapanA rAga ke kAraNa hI hotA hai| apane meM nispRha AkiMcanya vItarAgI banakara brahma svarUpa, mamala svabhAva meM lIna rho| itanA jJAna, zraddhAna,bhedajJAna tatva nirNaya, vastu svarUpa saba sAmane pratyakSa anubhava pramANa, jinavANI aura jinendra paramAtmA dvArA pramANa hai, to aba apane meM abhaya, aTala,aDola, akampa, svastha masta raho, dRDhatA dhro| dRDha zraddhAna vizvAsa karo to jaya-jayakAra mce| sAre karma nirjarita kSaya ho jAyeM aura sAdhu pada se siddha pada kI prApti ho| sadgurU kahate haiM ki jIva svayaM ke dvArA zuddha svarUpa kA anubhava karane meM samartha hai| nija svarUpa kA jJAna nahIM thA, taba taka, jo jIva ajJAnatA vaza vikArI bhAvoM kA vedana karatA thA, vaha svayaM hI svayaM ke dvArA nija zuddhAtma tatva kA anubhava karane meM samartha hai / antara kI gaharAI se rUci aura lagana honA caahiye| jo AtmA ko lakSya kara chaha mAha taka Atma dhuna lage to AtmA pratyakSa sAmane nAcane lge| jinheM AtmA ko samajhane ke liye antara meM saccI dhuna aura chaTapaTAhaTa lage, unheM antara mArga, nija AtmAnubhUti huye binA na rhe| svayaM ke purUSArtha se mukti mArga para calakara mukti prApta kara lete haiN| AtmA jJAna aura Ananda svarUpa hai| usameM svayaM ke dvArA ekatA kare va vibhAva se pRthakatA kare, yahI mokSa kA mArga hai| isameM jyAdA vikalpa, saMzaya, zalya karane kI AvazyakatA nahIM hai| yaha to apanA svayaM kA svarUpa hai, jo anAdyanidhana zAzvata, siddha svarUpI hai| 48 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI isakI svIkAratA hone para Age kA mArga to svayameva banatA hai| saba sahajatA saralatA se hone lagatA hai| prathama bhUmikA se apane Apa Upara uThane ke bhAva aura tadpa AcaraNa hone lagatA hai| prazna - isameM phira apane Apa bhAva aura kaisA AcaraNa hone lagatA hai? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - gAthA-21 SaTukAI jIvAnaM, kripA sahakAra vimala bhAvena / satvaM jIva samabhAva, kripA saha vimala kalisTa jIvAnaM // zabdArtha-(SaTukAI) chahakAya, pAMca sthAvara (pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati) aura trasa (do indriya se pAMca indriya taka) (jIvAna) jIvoM para, samasta jIva (kripA) dayA bhAva, karUNA (sahakAra) sahayoga, sAtha denA, svIkAra (vimala bhAvena) vimala bhAva sahita,zuddha Atma svarUpa (satvaM jIva) samasta jIva, prANI mAtra (samabhAvaM) samabhAva, samatA bhAva,prema, maitrI (kripA) dayA bhAva, karUNA (saha vimala) nirmala bhAva sahita sahayoga, sAtha denA (kalisTa jIvAnaM ) du:khI jIvoM para, bar3e kaSTa meM rahane vAle jIvoM pr| vizeSArtha - samyakdRSTi jJAnI AtmA, apane hI samAna chahoM kAya ke jIvoM ko bhagavAna AtmA siddha svarUpa dekhatA hai| saba ke prati maitrI pramoda rakhatA hai| saba jIvoM ke prati sama bhAva rahatA hai| koI U~ca-nIca kA bheda bhAva nahIM rakhatA, kyoMki usakI dRSTi dravya svabhAva, vimala mamala svabhAva para rahatI hai| dIna-duHkhI jIvoM para karUNA hotI hai| kisI jIva ko koI kaSTa na ho, aisI bhAvanA rahatI hai| jo du:khI jIva haiM, kaSTa meM haiM, unake kaSTa dUra hoM, unakA hara prakAra se sahayoga karatA hai| samyakdRSTi jIva ko sarva hI siddha va saMsArI AtmAyeM- eka samAna parama nirmala vimala svarUpI vItarAga jJAnAnandamaya dikhatI haiN| isa dRSTi se dekhane, abhyAsa karane vAloM ke bhAvoM meM sama bhAva kA sAmrAjya ho jAtA hai| rAga-dveSa, moha kA vikAra miTa jAtA hai| isI sama bhAva meM ekAgra honA hI dhyAna hai| saMsArI AtmAoM meM karmoM kA saMyoga va udaya hone ke kAraNa vibhAva paryAyeM va azuddha paryAya hotI haiM parantu usI samaya antarAtmA va paramAtmA kI paryAyeM zakti rUpa se apragaTa haiN| zrI kamalabattIsI jI jisameM anAdi kAla se cAra gatiyoM, caurAsI lAkha yoniyoM meM jIva kA saMsaraNa yA bhramaNa ho rahA hai, usako saMsAra kahate haiN| isameM chaha kAya ke jIva rahate haiN| pA~ca sthAvara (pRthvI, jala, agni, vAyu aura vanaspati) yaha eka indriya vAle hote haiN| zeSa do indriya se lekara pA~ca indriya taka ke jIva trasa kahalAte haiN| cAroM gatiyoM meM klezava cintAyeM rahatI haiN| zArIrika va mAnasika du:kha jIva ko karmoM ke udaya se bhoganA par3ate haiM, janma-maraNa kA mahAna kleza to cAroM gatiyoM meM hai| mithyAdRSTi saMsArAsakta prANiyoM ko saMsAra bhramaNa meM du:kha hI duHkha hotA hai| jaba kabhI koI icchA puNya ke udaya se tRpta ho jAtI hai taba kucha dera sukha-sA jhalakatA hai, phira tRSNA kA du:kha adhika ho jAtA hai| cirakAla taka tiryaMca gati meM mahAna vedanAoM se Akula ho, bhramaNa karake manuSya gati meM janma lekara pApa ke phala se yaha prANI du:khoM ko pAtA hai| isa taraha anAdi kAla se yaha jIva sarvajJa bhagavAna ke kahe huye dharma ko na pAkara, bhayAnaka saMsAra sAgara meM gote lagAyA karatA hai| saMsAra bhramaNa se udAsIna mokSa premI, samyagdRSTi jIvoM ko apanI AtmA aura sarva AtmAoM para karUNA AtI hai| unheM lagatA hai ki koI AtmA saMsAra klezoM ko sahana na kre| yaha AtmA bhava-bhava meM na bhrame, bhava sAgara meM na DUbe, janma, jarA, maraNa ke ghora klezana she| isa du:kha rUpI roga ke vinAza ke liye, dharma rUpI amRta ko sadA pInA caahiye| jisake pIne se jIvoM ko sadA hI paramAnanda prApta hogaa| isake liye unako jaise banatA hai jIvoM kA kaSTa dUra karane kA prayAsa karate haiN| nizcaya naya se jJAnI jaba dekhatA hai, taba use apanA AtmA parama zuddha dikhatA hai| vaise hI vizva bhara meM bhare sUkSma va bAdara zarIradhArI AtmAyeM bhI parama zuddha jJAnAnubhUti meM AtI haiN| isa dRSTi se chahoM kAya ke jIvoM ke prati samabhAva, maitrI, karUNA, pramoda bhAva rahatA hai| jaba saba jIvoM ko samAna dekha liyA, taba kisake sAtha maitrI kare, kisake sAtha kalaha kare / rAga-dveSa to nAnA bheda rUpa dRSTi meM hotA hai| sarva ko zuddha ekAkAra dekha liyA taba zatrumitra kI kalpanA hI na rahI, yahI samabhAva cAritra hai / samabhAva hI dharma hai, samabhAva hI parama tatva hai| jo subuddhi, sarva prANI mAtra se samabhAva rakhatA hai, vaha mamatA se chUTa jAtA hai, vahI avinAzI pada ko pAtA hai| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI saba jIvoM ke prati, sabhI bhAvoM ke prati, akhaMDa eka rasa vItarAga dazA rakhanA hI sarva jJAna kA phala hai| AtmA zuddha caitanya-janma, jarA, maraNa rahita asaMga svarUpa vimala svabhAvI hai, isameM sarva jJAna samA jAtA hai| jJAnI jIva bhedajJAna ke bala se rAga, dveSa, moha ko AtmA se bhinna karake vItarAga vijJAnamaya AtmA kA anubhava karatA hai| rAga, dveSa, moha ko haTAne ke liye, jJAnI jIva-mohanIya karma, rAga, veSa, moha bhAvoM tathA unheM utpanna karane vAle bAharI dravyoM se parama udAsIna ho jAtA hai| __ vyavahAra naya se dekhane para saMsArI jIvoM meM bheda dikhatA hai, mitra-zatru kA, mAtA-pitA kA, putrI-putra kA, svAmI-sevaka kA,dhyAtA-dhyeya kA, sundaraasundara kA, rogI-nirogI kA, dhanika-nirdhana kA, vidvAna-mUrkha kA, balavAna-nirbala kA, kulIna-akulIna kA, sAdhu-grahastha kA, rAjA-prajA kA, deva-nArakI kA, pazu-mAnava kA, sthAvara-vasa kA, sUkSma-bAdara kA, paryApta-aparyApta kA, pratyeka-sAdhAraNa kA, pApI-puNyAtmA kA, lobhIsaMtoSI kA, mAyAvI-sarala kA, mAnI-vinaya vAle kA, krodhI-kSamAzIla kA, strI-purUSa kA, bAlaka-vRddha kA, bahina-bhAI kA, anAtha-sanAtha kA, siddhasaMsArI kA, grahaNa yogya yA tyAga yogya kA bheda dikhatA hai, taba viSaya bhoga kA lolupI, kaSAya kA dhArI jIva, iSTa se rAga, aniSTa se dveSa karatA hai| yaha saba bAharI vyavahAra meM dikhane vAlA jagata-rAga dveSa,moha ko paidA karane kA nimitta ho jAtA hai| jJAnI-moha, rAga, dveSa bhAvoM kI malinatA se bacane ke liye nizcaya naya se jagata ko dekhatA hai taba sarva hI chaha dravya apane mUla svabhAva se alaga-alaga dIkha par3ate haiN| sarvapudgala zuddha paramANurUpa meM,dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, asaMkhyAta kAlANu saba hI apane-apane svabhAva meM dIkha paDate haiM tathA sarva hI jIva eka samAna zuddha dIkha par3ate haiN| Apa bhI apane ko zuddha dekhatA hai, taba sama bhAva ho jAtA hai| jJAnI AtmAnubhUti meM rata mamala svabhAva meM rahane ke liye rAga, dveSa, moha bhAva ko dUra kara, zuddha svabhAva kI sAdhanA karatA hai| AtmA kA svabhAva yathArtha pratIti kA dhArI hai| sva ko-sva, para ko-para, yathArtha zraddhAna karane vAlA hai va sarva lokAloka ke dravya, guNa, paryAyoM ko eka sAtha jAnane vAlA hai| cAritra guNa se yaha parama vItarAga hai| ratnatraya svarUpa yaha AtmA abheda dRSTi se eka rUpa hai, parama niraMjana, nirvikAra, parama jJAnI, parama zAnta, paramAnanda zrI kamalabattIsI jI maya hai| isa taraha bAra-bAra apane AtmA ko dhyAtA hai taba pariNAmoM kI sthiratA hone para mamala svabhAva meM lIna hotA hai yahI mokSa mArga hai| AtmAnubhava ke samaya atIndriya Ananda kA svAda AtA hai| isI svAda ko lete huye, AtmAnubhava karate huye, jJAnI Atma dhyAna meM lIna kSapaka zreNI para ArUr3ha hokara arihanta paramAtmA hokara ananta sukha kA bhogane vAlA ho jAtA hai| tIna kAla aura tIna loka meM zuddha nizcaya naya se jJAna rasa aura Ananda kanda saccidAnanda prabhu kevala maiM huuN| aisI dRSTi hI zuddha dRSTi hai tathA maiM aisA hU~ aura saba jIva bhI bhagavAna svarUpa haiN| paramAtma svarUpa sabhI jIva haiN| isakA nAma samabhAva hai| kisI ke prati koI bhI rAga, dveSa, moha kA na honA sama bhAva hai| bhUmikAnusAra-maitrI, pramoda, kArUNya, mAdhyastha bhAva kA sahayoga hotA hI hai| jJAnI kI bhAvanA hotI hai sukhI raheM saba jIva jagata ke, koI kabhI na ghabarAve / baira-pApa abhimAna chor3a jaga, nitya naye maMgala gAve // ghara-ghara carcA rahe dharma kI, duSkRta-duSkara ho jAve / jJAna-carita unnati kara apanA, manuja janma phala saba pAve // isa prakAra jJAnI kI zuddha dRSTi aura samabhAva hone para paramazAMti A jAtI hai| isameM sthita rahatA huA jJAnI, karmoM ko kSaya kara mukti prApta karatA hai| phira use AkulatA-vyAkulatA, ukatAhaTa saMkalpa-vikalpa nahIM hote| zAnta samatA meM sahajAnanda meM apanI sAdhanA-karatA rahatA hai| prazna-jJAnI aba kisa taraha kI sAdhanA karatA hai? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM gAthA-22 ekAMta vipriya na disTaM, madhyasthaM vimala suddha sabhAvaM / sukha sahAvaM utta, mamala disTIca kamma saMSipanaM // zabdArtha- (ekAMta) ekAnta, eka pakSa (vipriya) viparIta pakSa (na) nahIM (disTa) dekhatA (madhyasthaM) madhyastha, sama bhAva, bIca meM sAkSI rahatA hai (vimala) mala rahita (suddhasabhAvaM) zuddha svabhAva meM (suddha sahAvaM) zuddha svabhAva kI (uttaM) kahA hai, kahatA hai jAgrata rakhatA hai (mamala disTI ca) mamala dRSTi ke dvArA (kamma saMSipana) karma kSaya hote haiN| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI vizeSArtha jJAnI, ekAnta aura viparIta ko nahIM dekhatA, vaha madhyastha, apane vimala zuddha sama bhAva meM rata rahatA hai| apane zuddhAtma svabhAva meM jAgrata rahane aura mamala svabhAva meM dRSTi rakhane se sAre karma bandha kSaya ho jAte haiN| (1) ekAnta vastu, anekAnta svabhAva rUpa hote huye bhI use eka dharma rUpa yA ekAnta rUpa mAnanA ekAnta mithyAtva hai| - (2) viparIta - vastu svarUpa se jo viparIta ho, usako ThIka mAnanA, viparIta mithyAtva hai / zuddha nizcaya naya ko ekAnta se pakar3ane vAlA, nizcayAbhAsI mithyAdRSTi hai| vyavahAra naya ko ekAnta pakSa se pakar3ane vAlA vyavahArAbhAsI mithyAdRSTi hai| donoM ko eka sA mAnane vAlA ubhayAbhAsI mithyAdRSTi hai| jJAnI na nizcaya ko pakar3atA hai, na vyavahAra ko pakar3atA hai| vaha to naya se atIta samabhAva meM apane vimala zuddha svabhAva ko dekhatA hai| - jIva meM karmabaMdha huA hai tathA sparzita hai, aisA vyavahAra naya kA kathana hai, aura jIva meM karma abaddha aura asparzita hai, aisA zuddha naya kA kathana hai| jIva karma se baMdhA huA hai tathA nahIM baMdhA huA hai, yaha donoM naya pakSa haiN| unameM se kisI ne baMdha pakSa grahaNa kiyA, usane vikalpa hI grahaNa kiyA, kisI ne abandha pakSa grahaNa kiyA, to usane bhI vikalpa hI grahaNa kiyA, aura kisI ne donoM pakSa liye, to usane bhI pakSa rUpa vikalpa grahaNa kiyA parantu aise vikalpoM ko chor3akara jo koI bhI pakSa ko grahaNa nahIM karatA, vahI zuddha padArtha kA svarUpa jAnakara usa rUpa samayasAra, zuddhAtmA ko prApta karatA hai| - naya pakSa ko grahaNa karanA rAga hai isaliye samasta naya pakSa ko chor3ane se vItarAga samayasAra huA jAtA hai| jaba taka kucha bhI pakSapAta rahatA hai, taba taka citta kA kSobha nahIM miTatA / jaba nayoM kA saba pakSapAta dUra ho jAtA hai taba vItarAga dazA hokara svarUpa kI zraddhA nirvikalpa hotI hai / svarUpa meM pravRtti hotI hai aura atIndriya sukha kA anubhava hotA hai| isa prakAra jisameM bahuta se vikalpoM kA jAla apane Apa uThatA hai| aisI bar3I naya pakSa kakSA ko ullaMghana karake jo tatva vettA-bhItara aura bAhara samatA rasa rUpI eka rasa hI jisakA svabhAva hai| jo anubhUti mAtra eka apane svarUpa ko prApta karatA hai| caitanya kA anubhava hone para samasta nayoM kA vikalpa rUpI indrajAla usI kSaNa vilaya ko prApta hotA hai / 51 zrI kamalabattIsI jI vipula mahAna caMcala vikalpa rUpI taraMgoM ke dvArA ur3ate huye isa samasta indrajAla ko, jisakA sphuraNa mAtra hI tatkSaNa ur3A detA hai vaha cinmAtra tejapuMja vimala zuddha svabhAvI maiM huuN| aisA jJAnI madhyastha sama bhAva meM rahatA hai| - jaise kevalI bhagavAna sadA naya pakSa svarUpa ke sAkSI (jJAtA dRSTA) haiN| usI prakAra zrutajJAnI bhI jaba samasta naya pakSoM se rahita hokara zuddha caitanya mAtra kA anubhava karate haiM, taba ve naya pakSa ke svarUpa ke jJAtA hI haiM, yadi eka naya kA sarvathA pakSa grahaNa kiyA jAye to mithyAtva ke sAtha milA huA rAga hotA hai, prayojana vaza eka naya ko pradhAna karake usakA grahaNa kare to mithyAtva ke atirikta mAtra cAritra moha kA rAga rahatA hai aura jaba naya pakSa ko chor3akara vastu svarUpa ko mAtra jAnate hI haiM taba usa samaya zrutajJAnI bhI kevalI kI bhA~ti vItarAga jaise hI hote haiN| citsvabhAva ke puMja dvArA hI apane utpAda-vyaya-6 -dhrauvya kiye jAte haiM, aisA jisakA paramArtha svarUpa hai isaliye jo eka hai, zuddha hai, mamala hai| dhruva svabhAva ko maiM samasta bandha paddhati ko dUra karake arthAt karmodaya se hone vAle sarva bhAvoM ko chor3akara apane zuddha svabhAva kA anubhava karatA huuN| jaba aisI zuddha svabhAva kI sthiti mamala svabhAva kI dRSTi hotI hai to sAre karma kSaya ho jAte haiN| paryAya meM apane hI kAraNa azuddhatA hai, aisA na mAnakara jo yaha mAne ki akelA AtmA hI zuddha hai to vaha nizcayAbhASI hai tathA jo rAgAdi vyavahAra hotA hai, use AdaraNIya mAnane vAlA vyavahArAbhASI hai, ve donoM hI mithyAdRSTi haiN| kisI jJAnI kA dhAraNA jJAna alpa ho parantu prayojanabhUta jJAna to samIcIna hotA hai ataH virodha nahIM hotaa| vaha kadAcit vizeSa spaSTIkaraNa na kara sake parantu use svabhAva kI apekSA tathA para kI upekSA hone se jJAna prati samaya vizeSa- vizeSa nirmala hotA jAtA hai| maiM jJAyaka hU~, aisI svabhAva kI zraddhAjJAnapUrvaka jitanA vItarAga bhAva huA utanA saMvara dharma hai| usa samaya pUrva karma baMdha kSaya hote haiM tathA usI samaya jo rAgAMza hai, so Azrava hai| eka hI samaya meM aise donoM bhAva mizra rUpa haiN| dharmI jIva unako bhinna-bhinna Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI pahicAnatA hai| jIva karmoM se baMdhA huA hai, aisA eka naya kA pakSa hai aura nahIM baMdhA huA hai, aisA dUsare naya kA pakSa hai| isa prakAra citsvarUpa jIva ke sambaMdha meM do nayoM ke do pakSa haiN| jo tatva vettA vastu svarUpa kA jJAtA jJAnI, pakSapAta rahita hai. use nirantara citsvarUpa jIva-citsvarUpa hI hai arthAt use citsvarUpa jIva jaisA hai, vaisA hI nirantara anubhava meM AtA hai| jo zuddha naya kA bhI pakSapAta (vikalpa) karegA, vaha bhI usa zaddha svarUpa ke svAda ko prApta nahIM kregaa| azuddha naya kI to bAta hI kyA hai: isaliye jJAnI saba pakSapAta, naya vikalpa chor3akara cinmAtra-vimala zuddha svarUpa meM lIna, svarUpa meM pravRtti rUpa cAritra prApta karake vItarAga dazA prApta karatA hai| isase hI saba karma kSaya hote haiM aura arihanta, siddha pada pragaTa hotA hai| prazna-jaba karma jar3a haiM, unakA pariNamana unameM calatA hai,jIva kA pariNamana jIva meM calatA hai phira jIva ke apane zuddha mamala-svabhAva meM rahane se karma kaise kSaya hote haiN| samAdhAna-jaise jIva ke ajJAna bhAva-moha, rAga-dveSAdi se karmoM kA baMdha hotA hai, vaise hI jIva ke jJAna svabhAva vItarAga bhAva meM rahane se karma kSaya hote haiM, aisA hI nimitta-naimittika sambaMdha hai| isa AtmA ke krodhAdika mohanIya karma kI prakRti kA arthAt rAga-dveSa kA udaya Ane para, apane upayoga meM usakA rAga-dveSa rUpa malina svAda AtA hai| ajJAnI ko sva-para kA bhedajJAna na hone se yaha mAnatA hai ki yaha rAga dveSa bhAva malina upayoga hI merA svarUpa hai, yahI maiM huuN| isa prakAra rAga-dveSa meM ahaMbuddhi karatA huA ajJAnI apane ko rAgI-dveSI karatA hai isaliye vaha karmoM ko karatA hai| isa prakAra ajJAnamaya bhAva se karma baMdha hotA hai| zAnI ko bhevajJAna hone se vaha aisA jAnatA hai kizAna mAtra zuddha upayoga hai vahI merA svarUpa hai, vahI maiM huuN| rAga-dveSa karmoM kA rasa hai, yaha merA svarUpa nahIM hai| isa prakAra rAga-dveSa meM ahaM buddhina karatA huA zAnI-apane ko rAgI-goSI nahIM karatA / isa prakAra jJAnamaya bhAva se karma bandha nahIM hotA tathA svarUpa lInatA, vItarAga bhAva se pUrva baddha karma nirjaritakSaya ho jAte haiN| zrI kamalabattIsI jI prazna - yaha ThIka hai ki jIva kA aura karma kA nimitta-naimittika sambaMdha ajJAna janita hai paraMtu "parasparopagraho jIvAnAM" paraspara meM eka jIva dUsare jIva kA upakAra to karatA hai, jaise Apake dvArA hameM jJAna prApta huA, yaha nimitta-naimittika sambandha to ThIka hai? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM gAthA-23 satva kilisTa jIvA, anmoyaM sahakAra duggae gamanaM / je viroha sabhAva, saMsAre sarani duSya vIryamI // zabdArtha- (satvaM) saMsAra ke sAre (jIvA) jIva, prANI,(kilisTa) kleza meM mahAna dukhI haiM (anmoyaM) anumodanA (sahakAra) sAtha denA (duggae) durgati meM (gamana) gamana hotA hai (je) jo jIva (viroha sabhAvaM) svabhAva ke virodhIajJAna dazA meM haiM (saMsAre sarani) saMsAra kA paribhramaNa, saMsAra cakra (duSya vIyaMmI) du:khoM kA bIja bote haiN| vizeSArtha- saMsAra meM ajJAna dazA meM saba jIva, bar3e kleza meM mahAna duHkhI haiM tathA isI ajJAna dazA meM, kaSAyAdhIna eka dUsare kI anumodanA karate hue usameM sahayogI banate haiM, una jIvoM kA durgati meM gamana hotA hai| jo jIva Atma-svabhAva kA virodha karate haiM, saMsArI vyavahAra aura rAga ko dharma mAnate haiM, ve saMsAra meM cAra gati caurAsI lAkha yoniyoM meM paribhramaNa karane ke liye du:khoM kA bIja bote haiN| vItarAgatA hI dharma hai, pUrNa vItarAgI hI mukti pAte haiN| jahA~ rAga kA aMza hai-vahA~ baMdhana hai| bhagavAna kI divya dhvani khiratI hai, dezanA hotI hai para usase kisakA kyA hotA hai, kisako lAbha hotA hai, isa ora bhagavAna kA upayoga jAtA hI nahIM hai| isI prakAra samyakdRSTi ko bhI vikalpa uThate haiM aura vANI nikalatI hai, para ve yaha nahIM dekhate ki kisako lAbha huA, kitanA lAbha huA, ve to nijAtmA ko hI dekhate haiN| sarvajJa paramAtmA-jinendra deva ne jisa AtmA ko dhruva kahA hai, usakA jo jIva avalambana le, use usa dhruva svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai tabhI usa jIva kA upakAra hotA hai| saMsAra meM - ajJAna dazA meM koI jIva kisI jIva kA upakAra kara hI nahIM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI sktaa| andhe, andhA TheliyA-donoM kapa paDanta / andhA-andhe ko kyA mArga batAyegA? saMsAra meM anAdi kAla se saba jIvoM kA, cAra gatiyoM meM bhramaNa ho rahA hai| cAroM gatiyoM meM kleza va cintAyeM hotI haiN| zArIrika va mAnasika du:kha jIva ko karmoM ke udaya se bhoganA par3ate haiN| janma aura maraNa kA mahAna kleza to cAroM gatiyoM meM hai| naraka gati meM Agama ke pramANa se tIvra zArIrika va mAnasika du:kha jIva ko bahuta kAla sahane par3ate haiN| vahA~ dina-rAtamAra-dhAr3a rahatI hai| nArakIparasparanAnA prakAra zarIra kI apRthak vikriyA se pazu rUpa va zastrAdi banAkara duHkha dete haiM aura sahate haiN| tIsare naraka taka saMkleza pariNAmoM ke dhArI asura kumAra deva bhI unako lar3Akara kleza pahu~cAte haiN| vaikriyaka zarIra hotA hai, pAre ke samAna galakara phira bana jAtA hai| tIvra bhUkha-pyAsa aura zIta-uSNa kI vedanA sahanA par3atI hai aura yaha ajJAna janita-tIvra kaSAya dvArA eka dUsare jIva ke prati virodha ke kAraNa aisI durgati bhoganA par3atI hai| tiryaMca gati meM ekendriya sthAvara-pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati Adi prANiyoM ko parAdhIna pane, nirbalatA se ghora kaSTa sahane par3ate haiN| nigodiyA jIva kA to eka zvAsa meM aThAraha bAra janma-maraNa hotA hai| dvIndriya-laTa Adi, tIna indriya-cIMTI khaTamala Adi, cauindriya-makkhI pataMge Adi yaha tInoM vikalatraya, mahAna kaSTa se jIvana bitAte haiN| manuSya aura pazuoM ke calane-phirane se inakA maraNa hotA rahatA hai / paMcendriya pazu-thalacara gAya, bhaiMsa Adi / jalacara- magaramaccha, kachuA Adi / nabhacara-kabUtara mora kAka Adi va sarpAdi pazu kitane kaSTa se jIvana bitAte haiM, so pratyakSa-pragaTa hai| mAnavoM ke atyAcAra-zikAra Adi vyasana se aneka pazu mAre jAte haiN| bhAra vahana, garmI-sardI, bhUkha-pyAsa paraspara, baira-virodha se ghora kaSTa sahate haiM aura yaha saba kaSTa jIva ke ajJAna dazA meM moha aura mAyAcArI karane se bhoganA par3ate haiN| ___ manuSya gati meM - iSTa viyoga, aniSTa saMyoga, roga-dAridra, apamAna Adi ke ghora zArIrika va mAnasika kaSTa, bhaya-cintA, saMkalpa-vikalpa Adi sahane par3ate haiM, yaha to saba pratyakSa hI haiN| yahA~ apane Atma svarUpa ko na jAnakara mukti mArga para na calakara-ajJAna dazA meM paraspara eka dUsare jIva se bairavirodha, moha-rAga-dveSa-iSTa mitratA Adi dvArA rAga-dveSa karake karma baMdha karatA zrI kamalabattIsI jI hai, jo eka dUsare jIva kA bairAnubandha-akramAnubandha-mohAnubandha-prItAnubandha dvArA-janma-janmAntara meM bhugatanA par3atA hai| deva gati meM mAnasika kaSTa apAra haiN| choTe deva, bar3e devoM kI vibhUti dekhakara kur3hate haiN| deviyoM kI Ayu thor3I hotI hai| devoM kI Ayu bar3I hotI hai isalie deviyoM ke viyoga kA bar3A kaSTa hotA hai| maraNa nikaTa Ane para ajJAnI devoM ko bar3A kaSTa hotA hai| isa prakAra cAroM gatiyoM meM duHkha hI du:kha vizeSa haiN| saMsAra meM sabase bar3A du:kha-AzA moha aura tRSNA kA hai| indriyoM ke bhogoM kI lAlasA-AhAra, bhaya, maithuna, parigraha (nidrAdi) cAra saMjJAyeM saba jIvoM ko hotI haiN| isase mithyAdRSTi, saMsArAzakta prANiyoM ko saMsAra bhramaNa meM du:kha hI du:kha hotA hai, yahA~ jo unakI anumodanA karate haiM, sahakAra karate haiM, ve jIva aisI hI durgati bhogate haiN| vicAravAna, vivekI ko apanI AtmA para karUNA lAnA cAhiye tathA yaha bhaya laganA cAhiye ki hamArA AtmA saMsAra ke aise klezoM ko na sahe / yaha AtmA isa bhava vana meM na bhrame, bhava sAgara meM na DUbe / janma, jarA, maraNa ke ghora kleza na she| isake liye buddhimAna ko isa du:khamaya saMsAra se udAsIna hokara mokSa pada pAne kI lAlasA- utkaMThA-bhAvanA karanI caahie| mokSa pada meM sarva sAMsArika kaSToM kA abhAva hai| rAga-dveSa, mohAdi vikAroM kA abhAva hai| saba pApa-puNya karmoM kA abhAva hai isalie use nirvANa kahate haiN| vahA~ saba para kI zUnyatA hai| sattA eka zUnya vinda- apane AtmasvarUpa kI sattA hai| paramAnandamayI, divya cetanA kA zAzvata prakAza hai| nirantara atIndriya AtmIka Ananda kI SaT guNI vRddhi hotI rahatI hai| janma-maraNa se rahita ho jAtA hai| samyakadRSTi mahAtmA-parama Ananda va parama jJAna kI vibhUti se pUrNa ziva pada ko pAte haiN| jahA~-jarA nahIM, roga nahIM, bhaya nahIM, bAdhA nahIM, zoka nahIM, moha nahIM,zaMkAdi kucha nahIM rahatI, yaha saba AtmA ke jJAna, zraddhAna, AtmAnubhava se hotA hai| sadgurU kahate haiM isake liye bhedavijJAna kI zakti se apane AtmA ke svarUpa kA vicAra karo, nirNaya karo, anubhUti kro| saccA zraddhAna karo tathA sAtha meM jina-jina zarIrAdi-no karma, moha, rAga-dveSAdi bhAva karma, jJAnAvaraNAdi dravya karma kA saMyoga hai, una-unako AtmA se bhinna vicAra karake unakA moha Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI chor3a do| eka jIva kA dUsare jIva se koI sambandha nahIM hai| eka dravya, dUsare dravya kA kucha nahIM karatA, na kara sktaa| eka paryAya bhI dUsarI paryAya meM sahakArI, sahAyaka nahIM hai; phira para jIva, para vastu zarIrAdi se apanA (AtmA kA) kyA sambandha hai ? mokSa apane hI AtmA kA zuddha svabhAva hai aura usakA upAya bhI kevala eka apane zuddha AtmA kA jJAna-dhyAna karanA hai| siddha ke samAna apane AtmA kA dhyAna karanA hI iSTa hitakArI hai / bhedavijJAna ke pratApa se dhyAna karane vAlA Apa hI apane ko paramAtmA rUpa dekhatA hai| jaise dUdha pAnI mile hoM to bhI dUdha, pAnI se bhinna anubhava siddha dikhatA hai| garma pAnI meM, pAnI kA agni kA svabhAva alaga anubhava meM AtA hai vyaMjana meM lavaNa va tarakArI kA svAda alaga anubhava meM AtA hai, lAla pAnI meM pAnI va lAla raMga kA svabhAva alaga dikhatA hai| tiloM meM bhUsI va tela alaga dikhatA hai / dhAnya meM tuSa aura cAvala alaga dikhatA hai| dAla meM chilakA va dAla alaga dikhatI hai| vaise hI jJAnI ko apanI AtmA - rAgAdi bhAva karma, jJAnAvaraNAdi dravya karma, zarIrAdi no karma se bhinna dikhatI hai| jaise jJAnI ko apanA AtmA sarva para bhAvoM se, para dravyoM se bhinna dikhatA hai, vaise hI anya saMsArI pratyeka AtmA sarva para bhAvoM se bhinna dikhate haiN| sarva siddha va saMsArI AtmAyeM eka samAna parama nirmala vItarAga jJAnAnanda-svabhAvI dikhatI hai, isa dRSTi ko zuddha dRSTi kahate haiN| isa dRSTi se dekhane vAle ke aMtara meM samabhAva A jAtA hai| rAga-dveSa-moha kA vikAra miTa jAtA hai, para se ekatva-apanatva-kartRtva chUTa ho jAtA hai| isI samabhAva meM ekAgra honA dhyAna hai, yahI mukti mArga hai| AtmA hI paramAtmA hai| paramAtmA karma mala rahita hai, kevala svAdhIna hai| sAdhya ko siddha karake zuddha haiN| saba dravyoM kI sattA se nirAlA sattA kA dhArI hai| vahI apanA vIrya dhArI prabhu hai, vahI avinAzI hai| parama pada meM rahane vAlA parameSThI hai, vahI zreSTha AtmA hai, vahI zuddha guNa rUpI aizvarya kA dhArI Izvara hai, vahI parama vijayI jinendra hai / AtmA hI Ananda kA dhAma hai, usameM antarmukha hone se hI sukha hai| aise apane Atma svabhAva kA jo virodha karate haiM aura saMsArI vyavahArajIvoM ke dayA- dAna-paropakAra Adi rAgabhAva ko dharma mAnate haiM, ve saMsAra paribhramaNa ke duHkha kA bIja bote haiN| ajJAnI jIva anAdi kAla kI paripATI se saMsAra meM karmodaya ke sAtha 54 zrI kamalabattIsI jI pariNamana yA vyavahAra karatA huA, usI kA apane ko kartA tathA bhoktA mAna rahA hai| yaha maiMne acchA kiyA, yaha burA kiyA, maiM sukhI hU~, maiM duHkhI huuN| maiM isakA aisA kara sakatA hU~ isakA vaisA kara sakatA hU~, isako sukha de sakatA hU~, isako duHkha de sakatA hU~, isako mAra sakatA hU~, isako jilA sakatA huuN| aise bhrama-ajJAnamayI jIva ke pariNAmoM kA nimitta pAkara paudgalika karma vargaNAyeM svayaM karma rUpa hokara baMdha jAtI haiN| jaba yaha jIva svayaM apane azuddha bhAvoM meM pariNamana karatA hai, taba usa samaya pUrva meM baMdhA paugalika karma udaya meM Akara usa azuddha bhAva kA nimitta hotA hai| isa taraha karma phala, bhAvoM ko va karmoM ke baMdha ko va karma ke udaya ko bahirAtmA apanA mAna letA hai| nizcaya se AtmA sarva karma bhAvoM se judA hai| pudgala-zarIrAdi se bhinna hai aura sarva para jIvoM se atyanta bhinna hai| aise apane AtmasvabhAva kA zraddhAna na karatA huA jo AtmA kI, dharma kI virAdhanA karatA hai, kahatA hai, kyA AtmAAtmA lagA rakhA hai / pahale zubha bhAva kara lo, kaSAya manda kara lo, jIvoM kA upakAra dayA, dAnAdi karo, isI se kalyANa hogaa| AtmA, paramAtmA ko kisane dekhA hai, kahA~ hai ? AtmA AtmA raTane se peTa nahIM bharatA hai| pahale saba jIvoM ko sukhI kro| saMsArI vyavahAra nibhAo, isa prakAra apane Atma svabhAva, dharma kA virodha karatA hai, vaha saMsAra bhramaNa ke duHkha kA bIja botA hai, jisase caturgati saMsAra meM rUlanA par3atA hai| ajJAnI bahirAtmA ko yahI pratibhAsa bhrama rahatA hai ki yaha saba saMyogavikAra bhAva Adi mere haiM, yahI saba karanA merA dharma hai| yahI saMsAra bhramaNa kA bIja hai| yaha bIja saMsAra vRkSa ko bar3hAtA hai aura isase bahirAtmA andhA mohI hokara saMsAra vana meM bhaTakatA rahatA hai| mujhe para kI cintA kA kyA prayojana ? merA AtmA sadaiva akelA hai, aisA jJAnI jAnate haiN| bhUmikAnusAra zubha bhAva Aye, parantu antara meM ekAkIpane kI pratItirUpa pariNati nirantara banI rahatI hai| saMsAra meM jIvoM kI bhUmikAnusAra zubha bhAva karUNA Adi hone se sahaja hI dayA, dAna, paropakAra rUpa pariNamana calatA hai, jo jIvoM ko saMsAra meM bhI sahayogI hitakArI hotA hai| isa apekSA, "parasparopagraho jIvAnAM" kahane meM AtA hai / jJAnI samyak dRSTi, sadgurU- paramAtmA, apanI bhUmikA anusAra calate haiM, jisase jina jIvoM kI pAtratA honahAra hotI hai, unakA bhalA ho jAtA hai| isa apekSA nimitta kahane meM AtA hai, para vastutaH aisA hai nhiiN| sabhI jIva apanI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI apanI yogyatAnusAra hI pariNamana karate haiN| aisA vastu svarUpa jAnakara, vItarAga bhAva dhAraNa karanA hI iSTa prayojanIya hai| jo na ho sake, vaha kArya karane kI buddhi karanA mUrkhatA kI bAta hai| anAdi se yaha jIva jo nahIM ho sakatA, use karane kI buddhi karatA hai aura jo ho sakatA hai, vaha nahIM krtaa| prazna- hameM eka mAtra kyA karanA cAhie jisase isa caturgati duHkha se chuTakara mukti kI prApti ho? isake samAdhAna meM zrI gurU tAraNa taraNa deva Age gAthA kahate haiM gAthA-24 nyAna sahAva su samayaM, anmoyaM mamala nyAna sahakAraM / nyAnaM nyAna sarUvaM, mamalaM anmoya siddhi saMpattaM // zabdArtha- (nyAna sahAva) jJAna svabhAva, zuddha caitanya jyoti, kevalajJAna mAtra,(susamaya) svasamaya zuddhAtmA-apanA nija svabhAva (anmoya) Alambana karo, cintavana karo,manana karo, maMthana karo, anumodanA karo, lIna raho (mamala) anAdyanidhana, zuddha (nyAna) jJAnamAtra (sahakAra) svIkAra karo, usa maya raho (nyAnaM nyAna sarUvaM) jJAna, mAtra jJAna svarUpa hai, apane svarUpa kA bAra-bAra jJAna hI jJAna karo, smaraNa dhyAna karo (mamalaM) mamala svabhAva, dhruva tatva zuddhAtmA meM (anmoya) lIna hone (siddhi saMpattaM) siddhi kI sampatti, ananta catuSTaya, ratnatraya, paMca parameSThI pada, paMca jJAna, paramAnanda, paramAtma pada, mukti kI prApti hogii| vizeSArtha- nija zuddhAtmA, apanA zuddha svarUpa, zuddha caitanyamayI jJAna svabhAvI hai, isI satsvarUpa kI anumodanA karo, isI mamala jJAna svabhAva meM lIna rho| apane zuddha jJAna svabhAva kA bAra-bAra jJAna dhyAna, smaraNa, cintana, manana karo, lIna raho, zuddha jJAna svabhAva meM lIna honA samyakcAritra hai| he sAdhaka ! mamala svabhAva meM lIna ho jAo, isa samyakcAritra se hI siddhi kI sampatti, mukti kI prApti hotI hai| pUrNa guNoM se abheda aise pUrNa Atma dravya para dRSTi karane se, usI ke Alambana se pUrNatA pragaTa hotI hai| apane jJAna svabhAva, akhaMDa dravya kA Alambana, vahI akhaMDa eka parama pAriNAmika bhAva kA Alambana hai| jJAnI kA jora-purUSArtha sadA akhaMDa zuddha dravya, mamala svabhAva para hI rahatA hai; isaliye saba chor3akara zrI kamalabattIsI jI eka zuddhAtma tatva, sva samaya, jJAna svabhAva, parama pAriNAmika bhAva ke prati dRSTi rakho, usI kA nirantara smaraNa, dhyAna, cintana, manana, avalokana karo, usI meM lIna rho| isI se siddhi kI sampatti, ananta catuSTaya, ratnatraya, parameSThI pada,paMca jJAna, paramAnanda,paramAtma pada, mukti kI prApti hogii| jisane bhedajJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti kI hai, usakA puruSArtha to eka mAtra usameM lIna hone kA calatA hai phira use bAhya kA kucha rUcatA nahIM hai| bolanA, dekhanA,khAnA, pInA, chUTane lagatA hai| caitanya camatkAra svarUpa sva saMvedana hI sAdhaka kA lakSaNa hai| jo antara kI gaharAI meM rAga ke eka kaNa, aMza ko bhI lAbha rUpa mAnatA hai. use AtmA ke darzana nahIM hote| nispRha AkiMcana, vItarAga honA ki mujhe kucha nahIM cAhiye, merA koI nahIM hai, kucha nahIM hai / basa zuddhAtmA, dhruva-dhruva-dhruva eka AtmA kI lagana lage, isI kA jJAna-dhyAna-smaraNa-Alambana aura mamala svabhAva meM lInatA-yahI muktimArga hai| __samyakdRSTi kA yaha purUSArtha sahaja hai, haTha pUrvaka nahIM hai / zuddha dRSTi pragaTa hone ke bAda vaha eka ora par3I rahe, aisA nahIM hotA, vaha to sahaja-satat jJAna dhArA calatI hI rahatI hai| zuddha dRSTi parama tatva meM avicala hai| pratikUlatA ke samUha AyeM, sAre brahmANDa meM khalabalI maca jAye tathApi jJAnI-apane jJAna svabhAva meM avicala svarUpa meM sthita rahate haiM, aisI sahaja dazA hai| jisa prakAra ajJAnI ko - yaha zarIra hI maiM hUM, yaha zarIra merA hai, yaha merA nAma hai, aisA sahaja hI smaraNa-jJAna-dhyAna rahatA hai| use yAda nahIM karanA par3atA, isI prakAra jJAnI ko maiM dhruva tatva zuddhAtmA-jJAyaka hI hU~, anya kucha merA nahIM hai, aisI sahaja pariNati vartatI rahatI hai, yAda nahIM karanA par3atA, sahaja purUSArtha vartatA rahatA hai| isI sAdhanA ke satat abhyAsa se jJAna kA antarmuhUrta kA sthUla upayoga chUTakara eka samaya kA sUkSma upayoga ho jAtA hai| vaha jJAna apane kSetra meM rahakara sarvatra pahu~ca jAtA hai, lokAloka ko jAna letA hai| bhUta-vartamAna-bhaviSya kI sarva paryAyoM ko krama par3e binA eka samaya meM vartamAnavat jAnatA hai| sva-padArtha tathA ananta para padArthoM kI tInoM kAloM kI paryAyoM ko eka samaya meM pratyakSa jAnatA hai, aisA acintya mahimAmayI kevala jJAna pragaTa ho jAtA hai| jaba taka apanA jJAnamayI satsvarUpa-mamala svabhAva khyAla meM na Aye, usakA yathArtha jJAna zraddhAna na ho, taba taka antara meM mArga kahA~ se sUjhe, aura Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI kahA~ se pragaTa ho? isaliye apane sva samaya zuddhAtmA-jJAna svabhAva kA nirNaya kara usakA Azraya Alambana-smaraNa-dhyAna karanA hI sAdhaka kI sAdhanA hai| sAdhaka ko Azraya to Arambha se pUrNatA taka eka dhruva tatva-zuddhAtmAmamala svabhAva-jJAna svarUpa kA hI hotA hai| zuddha dRSTi-dhruva tatva akhaMDa jJAna svabhAva ke sivAya kisI para dhyAna nahIM detii| azuddha paryAya para nahIM, zuddha paryAya para nahIM, guNa bheda para nahIM, basa eka akhaMDa dhruva-dhruva-dhuva, mamala svabhAva hI dRSTi meM nirantara jhUlatA hai| bAhya meM saba kucha ho, usameM bhakti ullAsa ke kArya hoM to bhI unameM AtmA kA Ananda nahIM hai| antara atIndriya Ananda vahI saccA Ananda hai| aise atIndriya Ananda jJAna svabhAva mamala bhAva ko grahaNa karake jaba sAdhaka pramatta-apramatta sthiti meM jhUlate haiM, vaha sAdhu pada muni dazA dhanya hai| sAdhu ko ekadama svarUpa ramaNatA jAgrata hai| svarUpa kaisA hai, jJAna-AnandAdi guNoM se bharapUra hai| paryAya meM samatA bhAva pragaTa hai| zatru-mitra ke vikalpa rahita hai, nirmAnatA hai| "deha jAya para mAyA hoya na roma meM sonA ho yA tinakA saba samAna hai| cAhe jaise saMyoga hoM, anukUlatA meM AkarSita nahIM hote,pratikUlatA meM kheda nahIM krte| jyoM-jyoM Age bar3hate haiM, tyoM-tyoM sama rasa bhAva atIndriya Ananda vizeSa pragaTa hotA hai| jahA~ AThaveM guNa sthAna se kSapaka zreNI mAr3akara, dhyAna samAdhi meM lIna huye, zukla dhyAna hote hI ar3atAlIsa miniTa meM devatA-jaya-jaya kAra karate huye Ate haiN| basa, yahI mukti mArga hai| caturgati ke du:kha se chUTane aura mukta hone kA eka hI upAya hai ki sahaja jJAna aura Ananda Adi ananta guNa samRddhi se paripUrNa jo nija zuddhAtma tatva-mamala svabhAva hai, use apUrNa-vikArI aura-pUrNa paryAya kI apekSA binA lakSya meM lenA apane dhruva svabhAva kA lakSya karanA, vaha dravya dRSTi hai, zuddha dRSTi hai, yathArtha jJAna karake apane mamala svabhAva meM ekAgra honA, taba hI paramAtma rUpa samayasAra anubhUta hotA hai| AtmA kA apUrva aura anupama atIndriya Ananda anubhava meM AtA hai| AnandAmRta ke jharane jharate haiN| isase saMsAra se dRSTi haTa jAtI hai, vyavahAra chUTa jAtA hai, vItarAgatA pragaTa hotI hai yahI samyakcAritra mukti mArga hai| jaise siddha bhagavAna kisI ke Alambana binA-svayameva atIndriya zrI kamalabattIsI jI jJAnAnanda svarUpa meM pariNamana karane vAle divya sAmarthyavaMta deva haiM,tAdRza sabhI AtmAoM kA svabhAva jJAnAnandamayI hai| aisA nirAvalambIzAna aura sukha svabhAva rUpa maiM huuN| aisA lakSya meM lene para hI jIva kA upayoga atIndriya hokara usakI paryAya meM jJAna aura Ananda khila jAtA hai| pUrva meM kabhI anubhava meM nahIM AI, aisI caitanya zAMti vedana meM AtI hai| isa taraha Ananda kA agAdha sAgara pratIti meM,jJAna meM aura anubhUti meM A jAtA hai| svayaM kA parama iSTa parama sukha prApta hotA hai aura aniSTa rUpa sArA janma-maraNa kA du:kha dUra ho jAtA hai| jar3a zarIra kI kriyA, vyavahAra sAdhana se caturgatirUpa saMsAra nahIM miTatA, anAdi ananta aisA jo eka nija zuddha caitanya svarUpa hai, usake sva sammukha hokara ArAdhanA karanA, vahI paramAtmA hone kA saccA upAya hai| jise mukti cAhiye, saMsAra paribhramaNa se chUTanA hai, use samyakdarzana jJAna cAritra rUpa mokSamArga hI svIkAra karanA hogA, nizcaya ratnatraya kI sAdhanA hI yathArtha mokSamArga hai| vyavahAra ratnatraya sAdhana hai| sAdhaka jIva prArambha se aMta taka nizcaya kI hI mukhyatA rakhakara vyavahAra ko gauNa hI karate jAte haiN| isase sAdhaka dazA meM nizcaya kI mukhyatA ke bala se zuddhatA kI vRddhi hotI hai, azuddhatA TalatI jAtI hai| isa prakAra nizcaya kI mukhyatA ke bala se pUrNa kevalajJAna hone para, vahA~ mukhya gauNapanA nahIM hotA aura naya bhI nahIM hote haiN| ___ apane jJAna svabhAva-zuddha svarUpa ko dhyeya banAkara usameM ekAgratA kA prayatna karanA, yahI mukti mArga hai| apanA svarUpa jJAna svabhAvI hai, yaha zarIrAdi rUpa nahIM hai, aisA dRDha nizcaya zraddhAna-jJAna karake, mamala svabhAva meM rahanA / isI kA bAra-bAra cintanamanana krnaa|"pr parajaya ho diSTi na deI, so mamala subhAye" para paryAya para dRSTi na denA hI mamala svabhAva hai| "apyA appammirao"AtmA-AtmA meM lIna ho jAye, yahI mukti mArga hai| isI se kevalajJAna pragaTa hotA hai, siddha parama pada kI prApti hotI hai| prazna- hama pUrA jora lagAte haiM, puruSArtha karate haiM ki apane mamala svabhAva meM raheM parantu yaha para paryAya meM iSTa-aniSTapanA, karmodaya kA bhayabhItapanA nahIM miTatA, isake liye kyA kareM? hai| 56 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM gAthA-25 isTaMca parama isTa,isTa anmoya vigata anisTa / para parjAva viliyaM,nyAna sahAvena kamma jiniya c|| zabdArtha- (isTa) paramAtmA, prayojanIya, priya, iSTa, jJAna svabhAva hai (ca) aura (parama isTa) nija zuddhAtmA, siddha svarUpa, paramAtmA pada (isTa) isI iSTa meM, mUla lakSya (anmoya) lIna raho, Alambana lo, Azraya karo (vigata) chUTa jAyeMge (anisTaM) sAre aniSTa, rAgAdi vikArI bhAva (viliyaM) vilA jAyeMge (para) zarIrAdi saMyoga (parjAvaM) paryAyI pariNamana, antaraMga meM calane vAle bhAva (nyAna sahAvena) jJAna ke bala se, jJAna svabhAva kI sAdhanA se, jJAnopayoga dvArA (kamma jiniyaM ca) karmoM ko jIto, karmoM ko jIta jaaoge| vizeSArtha-nija zuddhAtmA-jJAna svabhAva hI iSTa aura parama iSTa hai| apane iSTa-caitanya maya, jJAna svabhAvI zuddhAtma svarUpa kA Azraya karo, Alambana lo, lIna rho| isase aniSTakArI samasta rAgAdi vikAra chUTa jAyeMge, para paryAyeM vilA jAyeMgI, jJAna bala lagAo, jJAna svabhAva kI sAdhanA kro| apane jJAna-svabhAva meM rahakara karmoM ko jiito| aba karmodaya se Darate kyoM ho? para paryAya kI ora kI vRtti-cAhe vaha zubha ho, cAhe vaha azubha ho, saba aniSTa hI hai| sva-svarUpa kI vRtti-anubhUti hI iSTa hai| para dRSTipara bhAva meM AkulatA, cintA, bhaya, du:kha hote haiN| sva dRSTi-svabhAva meM-nirAkulatA,sukha, zAMti, Ananda hotA hai| bahuta se jIva vikalpa kA, para bhAvoM kA abhAva karanA cAhate haiM tathA sthUla vikalpa alpa ho jAne para yA azubha rUpa se-zubha rUpa ho jAne para vikalpa kA abhAva mAnate haiM parantu vAstava meM jisakA lakSya, vikalpa kA abhAva karane kA hai, usake vikalpa kA abhAva nahIM hotA lekina jisameM vikalpa kA hI abhAva hai, aise zuddha caitanya ko lakSya meM lekara ekAgra hone se vikalpa kA abhAva ho jAtA hai| maiM isa vikalpa kA niSedha kalaM,rokU,badalU jisakA aise vikalpa kA niSedha karane kI ora lakSya hai| usakA lakSya rAkha AtmA kI ora sva sanmukha hI nahIM A, ulTe vikalpa kI ora hI sakA hai ata: usake to vikalpa kI hI utpatti hogii| zuddha AtmA kI ora zrI kamalabattIsI jI DhalanA hI vikalpa ke abhAva hone kI rIti hai| upayoga kA jhakAvaantarmukha svabhAva, apane ie kI ora hone se sAre aniSTa rUpa vikalpa chUTa jAte haiN| nija zuddhAtma svarUpa meM mithyAtva va rAgAdi vibhAva haiM hI nahIM, usameM rUci karane, tanmaya hone para mithyAtvAdi TalatA hai| apane iSTa kA Alambana lene para hI aniSTa se chuTakArA hotA hai| saMyogoM kA lakSya chor3a de aura nirvikalpa nija svarUpa kA Azraya le| OMkAra svarUpa paramAtmA, siddha svarUpI, dhruva tatva meM huuN| aisA satzraddhAna jJAna, dRr3hatA, sthiratA hone se samatA, zAMti, Ananda hogA, saba du:kha aura aniSTa kA nAza hogaa| dRSTi kA viSaya dravya svabhAva hai| iSTa aura parama iSTa nija zuddhAtmA hai| usameM to azuddhatA kI utpatti hI nahIM hai parantu samakitI ko antara zuddha svarUpa kI iSTatA aura svAnubhava hone para bhI abhI Asakti-zeSa hai| jo use duHkha rUpa aniSTa lagatI hai| rUci aura dRSTi kI apekSA se bhagavAna AtmA to amRta svarUpa Ananda kA sAgara hai| jisakA pratyakSa anubhava samyakdRSTi jJAnI karatA hai| jJAnI apane iSTa aura parama iSTa svarUpa ke Alambana dvArA antara svarUpa meM sthiratA karatA hai, taba sAre aniSTa rUpa rAgAdi pariNAma aura para paryAya vilA jAtI haiN| prazna-jaba AtmA meM rAgAdi vikArI bhAva, para paryAya. karmAdi haiM hI nahIM, to phira yaha hote kyoM haiM? samAdhAna-zuddha nizcaya naya, dravya svabhAva-siddha svarUpa kI apekSA kucha hai hI nahIM, parantu ajJAna dazA meM saMsArI, karma saMyoga hone ke kAraNa yaha hote haiN| jaba jIva bhedajJAna dvArA sva-para kA yathArtha nirNaya kara letA hai, vastu svarUpa jAna letA hai, apane svarUpa mamala svabhAva meM rahane kI sAdhanA karatA hai, taba yaha chUTa jAte haiM, saMyoga sambandha TUTatA jAtA hai| pUrNa zuddha svabhAva meM sthita hone para phira yaha hote hI nahIM haiN| dharmI ko zubha pariNAma bhI aniSTa rUpa lagate haiM, vaha unase bhI chUTanA hI cAhatA hai parantu ve bhUmikAnusAra Aye binA nahIM rahate, ye bhAva Ate haiM taba vaha svarUpa sthiratA kA purUSArtha karatA hai| isase koI-koI samaya buddhi pUrvaka ke sabhI vikalpa chUTa jAte haiM aura vaha sahaja svarUpa meM sthira ho jAtA hai| usa samaya use siddha paramAtmA jaisA atIndriya Ananda kA anubhava hotA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI hai parantu sthAyI rUpa se sthira nahIM raha sakate, isase phira isa cakkara meM rahanA par3atA hai| prazna- aisI dazA meM aba kyA kareM? samAdhAna-prathama to isa bAta kA, vastu svarUpa kA dRDha, aTala, zraddhAna, vizvAsa honA ki maiM dhruva tatva, zuddhAtmA huuN| yaha eka-eka samaya kI paryAya, jagata kA trikAlavI pariNamana kramabaddha.nizcita aTala hai| jaisA kevalajJAnI ke jJAna meM jhalakA hai, vaisA hI saba jIvoM va saba dravyoM kI eka-eka paryAya, eka-eka paramANu, eka-eka samaya kA pariNamana huA hai, ho rahA hai aura hogA, isase merA koI sambandha nahIM hai| aisA anubhUti yuta nirNaya svIkAra hone para aba apane meM svastha hoza meM abhaya, aDola, akampa, aTala, dRDha rho| Ananda paramAnanda meM dharma kI jaya-jaya kAra mcaao| apane iSTa, parama iSTa, satsvarUpa kA Azraya, Alambana lo, usameM lIna rho| nirantara yaha dhruva tatva zuddhAtmA, TaMkotkIrNa appA, siddha svarUpI, parama brahma paramAtmA, zuddha caitanya jyoti, jJAna mAtra maiM huuN| isakA smaraNa, dhyAna rakho aura isI umaMga, utsAha meM raho, para paryAya karmAdi kI tarapha mata dekho"nyAna sahAvena kamma jiniyaMca" basa hamezA jJAnopayoga, jJAna svabhAva kI sAdhanA karo aura apanA jJAna bhAva jAgrata rakho / sva-para kA nirNaya karate raho ki maiM dhruva,dhruva,dhruva, siddhoha, siddharUpohaM, ahaM brahmAsmi, sattA eka zUnya vinda, para kI kisI kI sattA, astitva hI mata maano| dravya dRSTi hI rakho ki jaisA maiM siddha, zuddhAtmA-paramAtmA huuN| aise hI saba jIva AtmA, chahoM kAya ke jIva svabhAva se siddha, zuddha paramAtmA haiM tathA saba apane meM paripUrNa evaM svataMtra haiN| eka jIva se dUsare jIva kA koI sambandha hI nahIM hai| isase moha, rAga, dveSa kA vilaya hogA, samabhAva AyegA tathA yaha jo paudgalika jagata zarIrAdi dikhAI de rahe haiM, yaha saba dravya dRSTi se pudgala paramANuoM kA skaMdha rUpa pariNamana azuddha paryAya hai| jo saba kSaNabhaMgura, nAzavAna, asat hai| mUla meM saba zuddha paramANu mAtra haiN| isase sArI bhrama-bhrAMti miTa jAyegI aura jo vartamAna meM karmodaya janya cakra cala rahA hai, isameM sarvajJa kI sarvajJatA, trikAlavartI paryAya kA nirNaya karate hue, apane meM nirbhaya-nirdvada masta raho, yahI karmodaya ko jItanA hai| para paryAya ko dekhanA, karmoM kI sattA, astitva mAnanA, rAgAdi bhAvoM meM cakarAnA, unheM mahatva denA, DaranA, bhayabhIta honA hI ajJAna hai, isI se zrI kamalabattIsI jI bhayabhIta bhramita rahate ho| maiM dhuva tatva zuddhAtmA, parama brahma paramAtmA huuN| siddha-mukta-zuddha hU~ aura kucha hai hI nahIM, sattA eka zUnya vinda, jagata kA astitva mittaao|krm,kssaay, paryAya Adi ko mAnyatA mata do, kucha mAno hI mata, basa maiM hI maiM huuN| dhuva-dhuva-dhuva, mamala svabhAva, siddhohaM, alakhaniraMjana kI huMkAra bhro| brahmAsmi kA nArA lagAo aura apanepuradhAma meM DaTe raho to yaha saba apane Apa gala jAyeMge, vilA jAyeMge aura tuma jIta gye| apane jJAnAnanda, nijAnanda, sahajAnanda,brahmAnanda meM lIna rho| dharma kI jaya-jayakAra macAo, yahI vartamAna puruSArtha aura inako jItane kA upAya hai| prazna-hama apane va svabhAva, mukta-siddha svarUpa kA smaraNa dhyAna rakhate haiM, isI kA cintana-manana-ArAdhana karate haiN| para bIca meM yaha mana karmodaya janya bhAvoM ko lekara A jAtA hai, moha mAyA meM ghumAne lagatA hai, isase amita-bhayabhItapanA hone lagatA hai aise meM kyA kareM, isakA kyA upAya hai? samAdhAna - upAya to eka hI hai ki apane dhruva tatva-jJAna svabhAva meM jJAna pUrvaka hoza meM rho| apane meM dRr3hatA, aTalatA rakho, aDola akaMpa svastha hoza meM raho, inase kisI se Daro mata / bhedajJAna, tatva nirNaya, vastu svarUpa dvArA nirAkaraNa saphAI karo aura dhruva-dhAma meM svastha masta rho| samyakcAritra meM-jIva kA purUSArtha aura karmodaya paryAya, cAritra mohanIya kA dvanda yuddha sArA khela hai| aba jIva kI jaisI pAtratA, purUSArtha kAma karatA hai, vaise karma kSaya hote jAte haiM tathA jaisA karmodaya sattA hotI hai, vaisI hI jIva kI pAtratApurUSArtha kAma karatA hai| jJAnI samatA, zAnti meM jJAyaka rahakara tamAsA dekhatA hai| tat samaya kI yogyatAnusAra sArA pariNamana calatA hai| prazna-para isa dazA meM bar3I baicenI, ghabarAhaTa hotI hai,yaha kucha bhI rupatA nahIM hai, basa hamezA nirvikalpa-nijAnanda meM raheM, aisI bhAvanA hotI hai, isakA kyA upAya hai? samAdhAna-bAta to sahI hai aura bhAvanA bhI sahI hai| agara yaha chaTapaTAhaTa na ho to vaha jJAnI hI nahIM hai parantu donoM hAtha laDDU nahIM khAye jaate| jisa bhUmikA meM baiThe haiM, jo pAtratA hai, vaisA hI pariNamana clegaa| agara nahIM rucatA topurUSArtha karo, nigraMtha, vItarAgI sAdhu bano aura dhyAna samAdhi meM nirvikalpa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI nijAnanda meM lIna rho| ghara, parivAra, moha-rAga ke saMyoga meM rahate nirvikalpa nijAnanda meM sthAyI nahIM rahA jA sktaa| yahA~ to pAtratA aura purUSArtha ke anusAra hI rahanA par3atA hai, jJAnI ko saba nirNaya hotA hai ata: vaha zAntasamatA meM jJAyaka rahatA hai| AtmA-sparza, rasa Adi guNoM se rahita aura pudgala tathA anya cAra ajIva dravya evaM ananta jIvoM se atyanta bhinna hai| vartamAna meM azuddha paryAya se ajJAna janita, nimitta-naimittika saMbaMdha hai| aba ina sabase bhinna rahane kA purUSArtha, apane iSTa-paramaiSTa dhruva svabhAva-zuddhAtmA kA Alambana Azraya hI hai| jitanA apane mamala svabhAva meM rahane kA purUSArtha kAma karatA hai, utane hI rAgAdi vikalpoM se bhinna rahA jAtA hai| mana hamAre antara kI kamajorI ko jAnatA hai, hamAre antara meM jisa tarapha kA rAga-rUci-cAha-lagAva-mohamAyA kA sadbhAva hotA hai, vaha usI meM ghumAtA hai, bAra-bAra sAmane Akara batAtA hai| samyakdRSTi kA jJAna ati sUkSma hotA jAtA hai, vaha rAga aura svabhAva ke bIca kI saMdhi meM jJAna paryAya kA praveza hote, mana ke bIca Ate hI prathama buddhigamya bhinnatA karatA hai, antara zodhana karanA hI saccI sAdhanA hai| isakA eka hI upAya hai ki paryAya se bhI bhinna jo apanA dhruva svabhAva hai, usakA nirantara lakSya banA rahe, usI para dRSTi rahe to phira yaha saba Ane-jAne vAle, mana Adi bhAva apane Apa vilA jAte haiN| para se apanI pakar3a chUTa jAye, udAsInatA, nirapekSa dazA ho jAye, nispRha, AkiMcana, vItarAgI hone para yaha kucha hotA hI nahIM hai| vastu svarUpa kA yathArtha nirNaya karate huye, apane jJAna svabhAva meM sajaga rahanA hI jJAna mArga kI sAdhanA hai| prazna-cAritra mohanIya ke sAtha yaha darzana mohanIya kI samyak prakRti-vedaka samyaktva ke rUpa meM cala-vicala-bhayabhIta-kampita karatI hai, isake liye kyA upAya kiyA jAye tathA karmodaya se kaise bacA jAye? samAdhAna-darzana mohanIya, cAritra mohanIya-yaha saba mohanIya karma kI sattA hai| yaha jaba taka apratyAkhyAna-pratyAkhyAna rUpa rahatI hai, taba taka bAdhaka banatI hai| saMjvalana kaSAya rUpa hone para jIva kA tIvra puruSArtha kAma karane lagatA hai| karmodaya sattA pUrva ajJAna janita dazA kA pariNAma hai, parantu sadgurU kahate haiM ki - zrI kamalabattIsI jI kamma sahAvaM vipana, utpatti pipiya disTi sbhaavN| ceyana rUpa saMjuttaM, galiyaM viliyaM ti kamma baMdhAnaM // // kamalabattIsI-6 // isI grantha kI chaThavIM gAthA meM pUrva meM saba nirNaya A gayA hai| aba to mana meM dabI par3I atRpta kAmanAoM kA jaba taka parimArjana, saphAI,zuddhi nahIM hotI, taba taka vaha peratI haiM, sattA meM par3e huye nidhatti, nikAcita karma jaba taka nikalate nahIM taba taka Age nahIM bar3ha skte| karmoM ko (1) jJAna pUrvaka zamana karanA (2) zuddhopayoga dvArA kSaya karanA (3) bhoga kara nirjarita karane para hI chuTakArA hotA hai| zAna pUrvaka zamana karanA-koM kA galanA hai| bhoga kara nirjarita karanA-kamoM kA vilAnA hai| aura kSaya honA miTa jAnA hai, isameM pAtratA anusAra hI purUSArtha kAma karatA hai| jaba taka mana pasaratA hai, taba taka sAre azubha bhAva hI hote haiM / vastu svarUpa kA jJAna karane para mana zAnta hotA hai| "sattA eka zUnya vinda" kI sthiti hone para mana zUnya ho jAtA hai| maiM dhruva tatva-pUrNa brahma paramAtmA, zuddha pradezI, siddha svarUpI zuddhAtmA hU~ aura yaha sAmane zuddha pudgala paramANu rUpa pudgala kA vistAra hai| aisA jJAna pUrvaka nirNaya karanA aura svarUpa meM sthita hone para saba zUnya ho jAtA hai| vedaka samyaktva-apratyAkhyAna, pratyAkhyAna kaSAya, rAga kA udaya yaha saba mohanIya kI sattA hai| apanI sattA zakti jAgrata karo,to karma sattA saba kSaya ho jAtI hai| jaba taka kaMcana, kAminI, kIrti rUpa mAyA kA AkarSaNa rahegA, taba taka brahmasvarUpa meM lIna nahIM ho skte| mAyA ke cakkara se chUTane para hI AtmA-paramAtmA hotA hai| ___ karmoM kI sattA zakti mAnanA hI apanI kamajorI hai| apanI sva sattA zakti kA jAgrata honA, apane sva-svarUpa kA svAbhimAna-bahumAna honA hI karmoM ko jItanA hai| prazna-AtmA jJAnAnanda svabhAvI paramabrahma paramAtmA hai, para vaha aise apane svarUpa meM rahatI kyoM nahIM hai? samAdhAna- AtmA-anAdi se apane svarUpa ko bhUlA, ajJAna ke kAraNa zarIrAdi para meM (1) ekatva (2) apanatva (3) kartRtva (4) cAha (5) lagAva Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI hone se apane jJAnAnanda svabhAva meM na rahakara, aisI dazA meM raha rahA hai| prazna-isase chUTane kA upAya kyA hai? samAdhAna- samyakadarzana, samyakjJAna, samyakcAritra kI zuddhi hone para, paramAnanda meM ho sakatA hai| samyakdarzana hone para-para se ekatva chUTatA hai| samyakjJAna hone para-para se apanatva kartRtva chUTatA hai| samyakcAritra hone para cAha aura lagAva chUTatA hai| isase AtmA-apane jJAnAnanda svabhAva meM rahatA huA pUrNa zuddha, mukta parama brahma paramAtmA ho jAtA hai, jo hamezA paramAnanda meM rahatA hai| prazna- samyavarzana, jJAna, cAritra kI zuddhi kA upAya kyA hai? samAdhAna-bhedajJAna pUrvaka apane svarUpa kI anabhUti hone para baddhi pUrvaka yaha svIkAra karanA ki mujhe AtmAnubhUti samyakadarzana ho gyaa| maiM siddha ke samAna-dhruva tatva zuddhAtmA hU~, yaha samyakadarzana kI zuddhi hai| samyakadarzana kI zuddhi, aisA nirNaya svIkAra hone ke bAda jJAna kI zuddhi karanA, sAmane jo karmodaya saMyoga pudagala Adi ke sambaMdha meM yaha kyA hai ? kaise haiM ? kahA~ se kyA hotA hai ? Adi saMzaya vibhrama vimoha se rahita vastu svarUpa, sva-para kA yathArtha jJAna honA ki maiM dhuva tatva zuddhAtmA hU~ tathA yaha eka-eka samaya kI paryAya aura jagata kA (samasta jIva dravyoM kA) trikAlavartI pariNamana kramabaddha, nizcita, aTala hai, isase merA koI saMbandha nahIM hai / aisA anubhUti yuta nirNaya honA samyakajJAna kI zuddhi hai| isake bAda darzana upayoga, dRSTi kI zuddhi karanA / cakSu-acakSu darzana dvArA jo zarIrAdi paudagalika jagata dikhatA hai, antara meM bhAva-vibhAva Adi mana calatA hai, inake saMbaMdha meM dRSTi zuddha honA caahie| dravya dRSTi honA ki maiM dhruva tatva zuddhAtmA, zuddha pradezI siddha ke samAna paramAtmA haiN| isI prakAra chahoM kAya ke ananta jIva bhI siddha ke samAna zuddhAtmA-paramAtmA haiN| kisI ke prati koI moha, rAga, dveSa na honA, samabhAva rahanA tathA yaha zarIrAdi acetana padArtha saba zuddha paramANu hai, jo skandha rUpa, azuddha paryAya rUpa pariNamana kara rahe haiM tathA sUkSma karma rUpa, pudagala karma vargaNAyeM cala rahI haiN| yaha saba asat anata, kSaNa bhaMgura, nAzavAna haiN| yaha saba pariNamana bhrama aura bhAMti hai| isakA koI astitva nahIM hai / mUla zuddha pudagala paramANu haiN| isa prakAra dRSTi meM inakA mahatva, AkarSaNa, mAnyatA, bhrama, bhAMti, miTa jAnA, kucha bhI acchA-burA na laganA, yaha cAritra kI zuddhi, svarUpa ramaNatA rUpa vItarAga dazA, paramAnanda hai| zrI kamalabattIsI jI kamalazrI he Atman ! apanI prabhu sattA jgaao| acche utsAha umaMga meM svayaM nirvikalpa, nijAnanda meM rho| aba yaha para paryAya ko dekhanA, mahatva denA banda karo, apane dhruva tatva zuddhAtmA ko dekho, paramAtma svarUpa meM lIna rho| aba kisase kyA matalaba hai, hai kyA? sabadhUla kA Dhera, pudgala paramANuoM kA pariNamana hai, jo saba asat kSaNabhaMgura, nAzavAna, apane krama se apane meM calatA,galatA-vilAtA-kSaya hotA jA rahA hai| jaba taka tumhArI dRSTi meM inakA mUlya, mahatva rahegA, rAga bhAva kAma karegA, taba taka yahI dazA rhegii| jJAna, zraddhAna, saba kara liyaa| anubhava pramANa, anubhUti yuta saba bhedajJAna, tatva nirNaya, vastu svarUpa jAna liyaa| jJAnI, jJAyaka ho gaye aura jo kucha hai hI nahIM. mAtra havA lahareM haiM. una karmAdi ko mahatva de rahe ho, astitva mAna rahe ho aura apanA iSTa, parama iSTa, paramAtmasvarUpa sattA zakti kA prabhatva.jJAnAnanda svabhAva kA svayaM ke paripUrNa, niSkAma-nirvikalpa-nijAnanda-dhuva dhAma mukti zrI, siddhi kI sampatti kA koI bahumAna, svAbhimAna nahIM hai| apane ananta catuSTaya, sarvajJa svabhAva, ratnatraya kA koI mUlya mahatva nahIM hai / paramAnandamayI paramAtma pada kI sattA kA koI gaurava nahIM btaate| prabhu ! aba yaha saba dekhanA banda karo, apanI nija sattA zakti dekho, isa jaDa pudagala zarIrAdi karmoM kA kyA mahatva malya karate ho. yaha mAyA meM kyoM cakarAte ho, jo chala dhokhA bhrama mAtra hai| apane paramAtma sattA kA sarvajJa svarUpa kA bahumAna svAbhimAna jagAo, isI Ananda utsAha meM rho| mukti zrI ke zAzvata atIndriya sukha Ananda-amRta rasa kA pAna kro| aba to apanI sattA-zakti jAgRta ho gaI aura yaha paMca jJAna, paMca parameSThI padadaza dharma, ratnatraya, ananta catuSTaya, sarvajJa svabhAva Adi arahaMta pada pragaTa hone vAlA hai| siddhi kI saMpatti milegI jo sAdi ananta kAla taka bhoganA, mukti zrI to sthAyI rahegI, jisakA nirantara atIndriya Ananda paramAnanda bhoganA hai| aba yaha to saba jJAna, zraddhAna meM A hI gayA hai, svayaM ke anubhava pramANa hai| dekha lo yaha dharma kI mahimA, atizaya ki aise nikRSTa kAla, nikRSTa karmodaya meM kaise nirAkula, niHzalya nizcinta-nirvikalpa Ananda meM raha rahe ho| vastu svarUpa sAmane dikha rahA hai| dhruva dhAma kI sattA mila hI gii| yaha samyajJAna prakAza meM vastu-svarUpa spaSTa dikhane lagA, ekatva, apanatva, kartRtva, khatma Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI ho gayA, jJAyaka prabhu ho gye| kaisI parama sukha zAMti meM raha rahe ho| ise svIkAra kara dRSTi kI zuddhi kara samyak cAritra meM praveza karo aura paramAnanda meM rho| __ aba karmodaya zarIrAdi saMyoga ko koI mahatva mata do, inakI sattA mata maanoN| yaha saba paryAyI pariNamana to trikAlavartI kramabaddha, nizcita, aTala hai tathA saba kSaNabhaMgura,nAzavAna hai| kaba kaisA kyA honA hai? yaha to kevalajJAnI hI jAnate haiM tuma isa tarapha kA lakSya khatma karo, dRSTi httaao| apane sarvajJa svarUpa, parama brahma paramAtmA-saccidAnanda ghana, brahma svarUpa ko dekho, isI meM lIna raho yahI iSTa prayojanIya hai aura isI ke Azraya se yaha saba karma, kaSAya, paryAyeM, vilAyeMgI, nirjarita-kSaya hoNgii| apane meM aTala, abhaya, svastha-masta rahanA hI karmoM ko jItanA hai| yahI jinendra paramAtmA ke vacana haiM jinavANI meM kahA hai, ise svIkAra yahI bAta Age gAthA meM kahate haiM - gAthA-26 jina vayana sukha suddha, anmoyaM mamala sukha sahakAra / mamalaM mamala sarUvaM, jaM rayanaM rayana sarUva saMmiliyaM // zabdArtha - (jina vayana) jina vacana, jinendra paramAtmA kI vANI jinavANI (suddha) zuddha hai, satya hai, dhuva hai, pramANa hai (suddha) zuddha karane vAlI hai (anmoyaM) Alambana lo, Azraya lo, anumodanA karo (mamala) mamala svabhAva (suddha sahakAra) nizcaya se isI kA sahakAra karo (mamalaM) samasta karma malAdi se rahita (mamala sarUvaM) mamala svarUpa zuddhAtmA hai (ja) jaba, jo jahA~ (rayana) ratna ke samAna, (rayana sarUva) ratnatraya svarUpa, siddha svarUpa (saMmiliya) milAna ho jAyegA, mila jAyegA, pragaTa ho jaayegaa| vizeSArtha - nija zuddhAtma svarUpa meM lIna rahanA samyakacAritra, mukti mArga Ananda-paramAnanda dazA hai| jinendra paramAtmA ke vacana satya haiM, dhruva haiM, pramANa haiN| inako svIkAra karane se svayaM zuddha-siddha paramAtmA hote haiN| jinendra paramAtmA ne kahA hai ki he bhavyo ! apane zuddha caitanya mamala svabhAva kA Alambana lo, isI kA satya zraddhAna jJAna kara isI meM lIna raho, yahI mukti mArga hai| yaha amRtamayI zuddha svabhAva ko svIkAra kro| aba para paryAya, karma malAdi kI zrI kamalabattIsI jI ora mata dekho| karma maloM se rahita apanA yaha mamalaha mamala svarUpa hai arthAt AtmA anAdyanidhana zuddha-siddha paramAtmA ke samAna hai| isI ke dhyAna meM lIna raho, isase ratna ke samAna ratnatrayamayI svayaM kA siddha svarUpa mila jAyegA, arthAt pragaTa ho jAyegA svayaM siddha paramAtmA ho jaaoge| siddhAnta- (1) rAga dveSa se baMdha hotA hai| (2) baMdha kA kSaya, rAga dveSa ke abhAva hone se mukti hotI hai| isa jinendra kathita siddhAnta kI pratIti ho to rAga-dveSa chor3o, yadi sarva prakAra se rAga-dveSa chUTa jAyeM to AtmA kA sarva prakAra se mokSa ho jAtA hai| sarva indriyoM kA saMyama kara, sarva para dravya se nija svarUpa ko bhinna kara, yoga ko acala kara, upayoga se upayoga kI ekatA karane se kevalajJAna hotA hai| sarva jIvoM ke prati, sabhI bhAvoM ke prati, akhaMDa eka rasa vItarAga dazA rakhanA hI sarva jJAna kA phala hai| AtmAzuddha caitanya janma jarA-maraNa se rahita asaMga svarUpa hai| mamala svabhAvI zuddha siddha paramAtmA hai isameM sarvajJAna samA jAtA hai, isakI pratIti meM sarva samyakdarzana samA jAtA hai| AtmA kI asaMga svarUpa se jo svabhAva dazA kA honA hai, vaha samyakcAritra hai, utkRSTa saMyama aura vItarAga dazA hai, jisakI sampUrNatA kA phala-sarva du:kha kSaya-mukti hai| dvAdazAMga kA sAra, nija zuddhAtma svarUpa meM dRSTi abheda kara, tAdAtmya kara nirvikalpa, sahaja sama bhAva meM rho| deha, mana, vANI, karma, audayikAdikSaNika bhAvoM se bhI pAra sUkSma, ati sUkSma sAmAnya dravya svabhAva parama pAriNAmika bhAva mamala svabhAva meM jame raho,basa yahI siddhi mukti paramAnanda dazA hai| pariNamana svabhAva ke samaya bhI apariNAmI bhI sAtha hI sAtha hai| apariNAmI svabhAva ko nitya pakar3e raho, yahA~ jame rho| isake binA, nistAra nahIM hai| pariNamana meM se astitvapane kI zraddhA haTAkara, trikAlI jJAna Ananda Adi ananta guNoM ke dehAkAra asaMkhyAta pradezI nijapane kI zraddhA kI paryAya ko ekAkAra vyApaka karate hI nityapane kA nija astitva kA prati samaya anubhava hotA hai| zubhAzubha bhAva se bhinna jJAyaka kA, jJAyaka rUpa se abhyAsa karake jJAyaka kI pratIti dRDha karanA, jJAyaka ko gaharAI se pakar3a lenA, yahI sAdi ananta sukha prApta karane kA upAya hai| aise jJAyaka AtmA ko sabase bhinna, para dravya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI se bhinna para bhAvoM se bhinna jAnanA-pahicAnanA, usakA abhyAsa karanA hI mukti mArga hai| yahI jina vacana, jinendra paramAtmA kI dezanA hai| samala paryAya ke calate huye mamala svabhAva kI sAdhanA karane vAlA jJAnI zUravIra hai| sarvotkRSTa mahimA kA bhaMDAra caitanya deva, anAdi ananta parama pAriNAmika bhAva meM sthita hai, yaha paMcama bhAva pavitra hai, mahimAvaMta hai, isakA Azraya karane se zuddhi ke prArambha se lekara pUrNatA pragaTa hotI hai| jo malina ho athavA jo aMzata: nirmala ho athavA jo adhUrA ho athavA jo zuddha evaM pUrNa hone para bhI sApekSa ho, adhruva ho, aura traikAlika paripUrNa sAmarthavAna na ho, usake Azraya se zuddhatA pragaTa nahIM hotI: isalie audayika bhAva, kSAyopazamika bhAva, aupazamika bhAva, avalambana ke yogya nahIM haiN| jo mamala hai, pUrA nirmala hai, paripUrNa hai, parama nirapekSa hai, dhruva hai aura traikAlika paripUrNa sAmarthyavAna hai, aise abheda eka parama pAriNAmika bhAva kA hI Azraya karane yogya hai, isI kI zaraNa lene yogya hai| isI apane dhruva mamala svabhAva se samyakdarzana se lekara mokSa taka kI sarva dazAyeM prApta hotI haiM: isaliye dravya dRSTi karake akhaMDa eka jJAyaka vastu nija zuddhAtma svarUpa ko lakSya meM lekara usakA avalambana kro| vahI vastu ke akhaMDa eka parama pAriNAmika bhAva kA Azraya hai| AtmA ananta guNamaya hai parantu dravya dRSTi guNoM ke bhedoM ko grahaNa nahIM krtii| vaha to eka akhaMDa traikAlika dhruva svabhAva ko abheda rUpa se grahaNa karatI hai, yaha paMcama bhAva pAvana hai, pUjyanIya hai| isake Azraya se samyakdarzana pragaTa hotA hai, saccA munipanA AtA hai, sukha aura zAMti AtI hai, vItarAgatA hotI hai, paMcama gati kI prApti hotI hai| he zuddhAtmA! tU mukti svarUpa hai, tujhe pahicAnane se pA~ca prakAra ke parAvartanoM se chuTakArA hotA hai isaliye tU sampUrNa mukti kA dAtA hai, tujha para nirantara dRSTi rakhane se terI zaraNa meM Ane se janma-maraNa miTate haiM, yaha jina vacana hai| jIva apanI lagana se zAyaka pariNati ko prApta karatA hai| maiM zAyaka hU~, maiM vibhAva-bhAva se bhinna hU~zarIrAdi karmodaya se bhinna hU~, kisI bhI paryAya meM aTakane vAlA maiM nahIM huuN| maiM agAdha guNoM se bharA hU~, maiM dhruva hU~, maiM zuddha hU~, maiM parama pAriNAmika bhAva hU~, isa prakAra kI taraMgeM jJAnI zrI kamalabattIsI jI sAdhaka ko calatI haiN| inhIM vicAroM se pUrva karma bandhodaya nirjarita kSaya hote haiN| mamala svabhAva meM lIna hone para svayaM arihanta siddha paramAtmA ho jAtA hai| zuddhAtmA ko jAne binA, bhale hI kriyAoM ke Dhera lagA do parantu usase AtmA nahIM jAnA jA sakatA, na mukti hotii| jJAna se hI AtmA jAnA jAtA hai aura jJAna se hI mukti hotI hai| prazna-mAtra jJAna karane se kyA hotA hai,jaba taka tadarUpa AcaraNa na ho, taba taka karma bhI kSaya nahIM hote isaliyezAna ke sAtha saMyama tapa karanA bhI Avazyaka yA nahIM? samAdhAna-jIvoM ko jJAna aura kriyA kI khabara nahIM hai / maiM jJAna tathA kriyA donoM karatA hU~, kara sakatA hU~, aise bhrama meM ulajhe rahate haiM ! bAhya jJAna ko, bhaMga bheda ke praznottaroM ko, dhAraNA jJAna ko ve jJAna mAnate haiM aura para dravya ke grahaNa tyAga ko, zarIrAdi kI kriyA ko,zubhAzubha bhAva ko ve kriyA mAnate haiN| mujhe itanA AtA hai, maiM aisI kaThina kriyAyeM karatA hU~ , isa prakAra ke mithyA mada meM saMtoSita rahate haiN| nija svarUpa kI anubhUti ke binA, jJAna hotA nahIM hai tathA nija svabhAva meM rahanA, nija svarUpa meM pariNamita honA, jJAna Ananda Adi dazA meM rahanA, apanI surata rakhanA, svabhAva meM lIna rahanA, yaha AtmA kI kriyA-purUSArtha va saMyama-tapa hai| paudgalika kriyA AtmA kahA~ kara sakatA hai ? jar3a ke kArya rUpa to jar3a hI pariNamita hotA hai| AtmA se jaDa ke kArya kabhI bhI nahIM hote| zarIrAdi ke kArya mere kArya nahIM haiM aura vibhAva kArya bhI svarUpa pariNati nahIM hai / maiM to jJAyaka dhruva mamala svabhAvI huuN| aisI sAdhaka kI pariNati hotI hai, isI se karma kSaya hote haiN| isa prakAra jJAna kI antaraMga sAdhanA calatI hai| paryAya kI pAtratAnusAra tadrUpa bAhya AcaraNa saMyama-tapa Adi bhI hote haiM parantu jJAnI kA lakSya usa ora nahIM hotaa| vaha to apanA purUSArtha apane jJAna, dhyAna, svabhAva sAdhanA kA karatA hai, yahI yathArtha muktimArga hai| prazna- yaha karmodaya janya bhAva, nimitta saMyoga to bAdhaka banate haiM, apane svabhAva kI sAdhanA smaraNa-dhyAna-zAna karate haiM to yaha karmodaya janya bhAva sthira hI nahIM rahane dete? bhayabhIta bhramita karate haiM, isake liye kyA kareM? isake samAdhAna meM AcArya zrI jina tAraNa svAmI Age gAthA kahate haiM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI gAthA-27 sesTa ca guna uvanna, sesTa sahakAra kamma saMSipana / sesTaM ca isTa kamalaM, kamalasiri kamala bhAva mamalaM ca // zabdArtha- (sesTa ca) zreSTha, iSTa, sarvotkRSTa,mamala svabhAva kI sAdhanA se (guna uvannaM) guNa pragaTa hote haiN| paMca parameSThI,paMcajJAna, daza dharma, ratnatraya, ananta catuSTaya Adi ananta guNa (sresTaM sahakAra ) zreSTha paramAtma svarUpa kA Azraya, sahakAra-svIkAra karane se (kamma saMSipana) sAre karma kSaya ho jAte haiM (sesTa) zreSTha, eka mAtra AdhAra (ca) aura (isTa) isTa prayojanIya (kamala) kamala svabhAva hai (kamalasiri) kamala zrI (kamalAvatI) AtmA (kamala bhAva) nirlipta, nirvikArI bhAva meM raho (mamalaMca) mamala svabhAva hI zreSTha iSTa hai, isI kI sAdhanA kro| vizeSArtha - sarvotkRSTa, parama iSTa apanA mamala svabhAva hai, isakI sAdhanA karane se zreSTha guNa, paMca parameSThI pada, paMca jJAna, daza dharma, ratnatraya, ananta catuSTaya Adi ananta guNa pragaTa hote haiN| isI zreSTha, parama iSTa, nija paramAtma svarUpa kA Azraya karane, usa maya rahane se sAre karma kSaya ho jAte haiM isaliye he kamala zrI! apanA kamala bhAva jAgrata karo, jo jJAyaka svabhAvI, nirmalanirlepa paramAtma svarUpa hai| yahI nija zuddhAtmA zreSTha aura iSTa hai| apanA Atma svabhAva karmoM se sadaiva bhinna hai, isI kI sAdhanA kro| mamala svabhAva meM lIna rahanA hI cAritra sAdhu pada hai, yahI samyakcAritra hai| apanA Atma bala jagAo, satpurUSArtha karo / svayaM abhaya, aTala, aDola, akampa, apane meM svastha raho phira yaha karmAdi koI bhI bhayabhIta, bhramita nahIM karate, svayaM hI kSaya ho jAte haiN| karmoM ke udaya ko, nimitta, saMyoga, mana, paryAya Adi ko nahIM dekhanA, yaha to saba aniSTa haiN| sarvotkRSTa, zreSTha, parama iSTa to apanA nija zuddhAtma svarUpa mamala svabhAva hai, usakA lakSya rkho| Alambana lo, lIna raho to yaha sampUrNa karma kSaya ho jAte haiN| apane svabhAva meM to para paryAya, karmAdi haiM hI nahIM, inakI sattA mAnanA mahatva denA hI ajJAna hai| AtmA meM jo paMca mahAvrata, saMyama, tapa, bhakti Adi ke pariNAma hote haiM, so zubha rAga hai, Azrava baMdha hai| rAga rahita va samyakadarzana, jJAna, cAritra kI ekatA rUpa apane parama pAriNAmika bhAva mamala svabhAva meM rahanA hI dharma hai| zrI kamalabattIsI jI isI se saMvara, nirjarA aura mokSa hotA hai| bAhya kriyA sudharane se mere pariNAma sudhareMge tathA maMda kaSAya pariNAma se dharma hotA hai| isa prakAra ke abhiprAya kI gandha bhI antara meM raha jAne kA nAma mithyA vAsanA hai| aisI vAsanA rakhakara bAhya meM paMca mahAvrata kA pAlana tathA dayA, dAnAdi kI cAhe jitanI kriyA va maMda kaSAya kare to bhI dharma nahIM hotaa| ___ AtmA meM bhedajJAna pUrvaka nija kA avalambana lene para jo Atma dharma hotA hai, vaha anubhava prakAza hai, usa samaya cAritra guNa kI mizra dazA hone para AMzika nirmalatA va AMzika malinatA hotI hai? vaha malinatA karma ke kAraNa se nahIM hotI, svayaM ke moha rAga-ajJAna ke kAraNa hotI hai| mokSa kevala eka apane hI AtmA kI para ke saMyoga rahita zuddha avasthA kA nAma hai, taba usakA upAya bhI nizcaya naya se yahI hai ki apane AtmA kA zuddha anubhava kiyA jAve tathA zrI jinendra paramAtmA-arihanta sarvajJa svarUpa yA siddha paramAtmA ke samAna hI apane ko mAnA jAve taba anAdi kI mithyA vAsanA kA abhAva hogaa| zuddha nizcaya naya se samyakdarzana jJAna sahita apane svarUpa kA cintavana dhyAna karanA ki maiM siddha ke samAna parama nizcala hU~, yoga kI caMcalatA se rahita hU~, mana-vacana-kAya ke pandraha yogoM se zUnya hU~, maiM karma tathA no karma kA AkarSaNa karane vAlA nahIM, na mere meM ajIva tatva hai, na Azrava tatva hai, na baMdha tatva hai, na saMvara tatva hai, na nirjarA tatva hai, na mokSa tatva hai| maiM to sadA hI zuddha jIvatva kA dhArI, eka jIva tatva paripUrNa paramAtmA huuN| sukha-sattAcaitanya (svAnubhUti) - bodha yaha cAra hI mere prANa haiM, jinase maiM sadA jIvita huuN| jaise siddha paramAtmA kRta-kRtya haiM, vaise hI maiM kRta-kRtya huuN| na ve jagata ke racane vAle haiM, na maiM jagata kA racane vAlA huuN|n ve kisI ko sukha-duHkha dete haiM,na maiM kisI ko sukha-du:kha detA huuN| ve jagata ke prapaMca se bhinna-nirAle haiM, maiM bhI jagata ke prapaMca se bhinna-nirAlA huuN| ve asaMkhyAta pradezI akhaMDa haiM, maiM bhI asaMkhyAta pradezI akhaMDa huuN| siddha bhagavAna sarva guNasthAna kI zreNiyoM se bAhara haiM,maiM bhI guNasthAnoM se dUravartI huuN| siddha bhagavAna-svataMtra mukta haiM, apane meM paripUrNa haiM, vaise hI maiM bhI apane meM svataMtra mukta paripUrNa hU~ tathA aise hI jagata ke samasta jIva AtmA haiN| isa dravya dRSTi se dekhane se moha-rAga-dveSa kA abhAva hokara samabhAva AtA hai| zuddha dRSTi mamala svabhAva meM rahane se aneka Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI guNa pragaTa ho jAte haiN| "jaisA dhyAve, vaisA ho jAve" (1) kSamAguNa - siddha bhagavAna tRSNA kI dAha se rahita haiM, maiM bhI tRSNA kI dAha se rahita huuN| siddha bhagavAna kAma vAsanA se rahita haiM, maiM bhI kAma vikAra se rahita huuN| siddha bhagavAna na strI haiM, na purUSa haiM, na napuMsaka haiM, maiM bhI na strI hU~,na purUSa hU~,na napuMsaka huuN| siddha bhagavAna krodha kI kAlimA se rahita, parama kSamAvAna haiM, maiM bhI krodha ke vikAra se rahita parama kSamAvAna hU~, nindaka para samabhAva kA dhArI haiN| (2) mArdava guNa-siddha bhagavAna kula, jAti, rUpa, bala, dhana, adhikAra, tapa, vidyA,ina ATha madoM se rahita- parama komala parama mArdava guNadhArI haiM, maiM bhI AThoM madoM se rahita pUrNa nirabhimAnI va parama komala, mArdava bhAva kA dhanI huuN| (3) Arjava guNa-siddha bhagavAna mAyAcArI kI vakratA se rahita parama sarala - sahaja guNadhArI haiM, maiM bhI kapaTa jAla se zUnya parama niSkapaTa, sarala, Arjava svabhAva dhArI huuN| (4) satyaguNa- siddha bhagavAna asatya kI vakratA se rahita parama satya amiTa eka svabhAva dhArI haiM, maiM bhI sarva asatya kalpanAoM se rahita parama pavitra, satya zuddha dharma kA dhanI huuN| (5) zauca guNa-siddha bhagavAna lobha ke mala se rahita parama pavitra zauca guNa ke dhArI haiM, maiM bhI sarva lAlasA se zUnya parama saMtoSI va parama zuddha zauca svabhAva kA dhArI huuN| (6) saMyama guNa- siddha bhagavAna mana va indriyoM ke prapaMca se va adayA bhAva se rahita pUrNa saMyama dharma ke dhArI haiM, maiM bhI mana va indriyoM kI caMcalatA se rahita va parama sva dayA, para dayA se pUrNa parama saMyama guNa kA dhArI huuN| (7) tapa guNa-siddha bhagavAna Apa se hI apanI svAnubhUti kI tapasyA ko nirantara tapate huye parama tapa dharma ke dhArI haiM, maiM bhI svAtmAbhimukha hokara apanI hI svAtma ramaNatA kI agni meM nirantara Apako tapAtA huA, parama icchA rahita tapa guNa kA svAmI huuN| (4) tyAga guNa - siddha bhagavAna parama zAnta va abhaya dAna ko vistArate huye, parama tyAga dharma ke dhArI haiM, maiM bhI sarva vizva meM candramA ke samAna parama zAnta amRta barasAtA huA va sarva jIva mAtra ko abhaya karatA huA, parama zrI kamalabattIsI jI tyAga guNa kA svAmI huuN| (9) AkiMcanya guNa - siddha bhagavAna ekAkI-nispRha-niraMjana rahate huye, parama AkiMcana dharma ke dhArI haiN| maiM bhI parama ekAnta meM rahatA huA, svabhAva kI sAdhanA karatA huA, para ke saMyoga se rahita parama AkiMcana guNa kA dhArI huuN| (10) brahmacarya guNa-siddha bhagavAna parama zIla svabhAva meM apane brahmabhAva meM ramaNa karate huye,parama brahmacarya dharma ke dhArI haiN| maiM bhI apane hI zuddha svabhAva meM nirvikAritA se sthira hotA huA, brahma bhAva kA bhoga karatA huA, parama brahmacarya guNa kA svAmI hU~| sarvazreSTha sattA dhArI hote huye bhI, svabhAva kI va guNoM kI apekSA mere AtmA kI va siddha paramAtmA kI pUrNa ekatA hai| jo vaha so meM,jo maiM so vaha, isa taraha jo yogI nirantara anubhava karatA hai, vahI mokSa kA sAdhaka-zreSTha guNoM kA dhArI hotA hai| jo jIva bhayAnaka saMsAra samudra meM se nikalanA cAhatA hai to vaha nija zuddhAtmA ko dhyAve, usI se karma IMdhana bhasma hogaa| kamala zrI! apane meM abhaya dRr3ha sakhta kaThora vijJAna ghana bno| yaha mana aura rAga ke cakkara meM pilapile-DhIle rahane se kAma calane vAlA nahIM hai| jaba apanA nirNaya-bhedajJAna-tatva nirNaya ho gayA, anubhava pramANa svIkAra kara liyA ki maiM dhruva tatva zuddhAtmA hU~ aura yaha eka-eka samaya kI calane vAlI paryAya tathA jagata kA trikAlavI pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai, apanA kisI se koI sambaMdha hai hI nhiiN| to aba apane meM itane hI aTala-aDola akaMpa abhaya svastha Anandamaya rho| jaba jJAna-zraddhAna kara liyA, jJAnI ho gaye, bhedajJAna pUrvaka bhinna nyAre apane dhuvadhAma meM Akara baiTha gaye to aba zarIrAdi saMsAra karmodaya kI ora dekhane kI jarUrata hI kyA hai ? unakA apanI tatsamaya kI yogyatAnusAra apane meM pariNamana cala rahA hai aura clegaa| aba kisI ghaTanA, vyakti, vastu, paristhiti ko koI mahatva dene kI jarUrata nahIM hai kyoMki jo honA thAhuA, ho gyaa| jo honA hai vaha ho rahA hai aura jo honA hogA vaha hogA / jaba saba trikAlavartI pariNamana kramabaddha, nizcita, aTala hai tathA jisakA koI astitva sattA hai hI nahIM phira usakI tarapha dekhane, use koI mahatva dene rAgalagAva rakhane kI bhI jarUrata kyA hai ? jaba tuma apane meM paripUrNa paramAtmA ho, paramAnanda mayI apanI svataMtra Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI sattA hai phira kisI se prayojana kyA hai? aba to itane hI nispaha AkiMcana vItarAgI apane meM nirbhaya, nirdvada, prasanna, Anandamaya rahanA hai, tabhI jJAnI hone kI sArthakatA hai aura yaha karma kSaya hoNge| mana to bar3A nIca nikRSTa hai, usakI tarapha kyoM dekhate ho? sAmane vedaka samyaktva, apratyAkhyAna kaSAya, rAga kA sadbhAva hai jo bhayabhIta bhramita karatA hai| aba apanI sattA zakti kA khela hai| dharma-karma varadAna bane haiM, saba zubha yoga haiN| sadgurU kI kRpA AzIrvAda hai , honahAra utkRSTa hai, kAlalabdhi A gaI, yaha samyakdarzana jJAna kI mahimA barasa rahI hai| jIvana meM pUrNa samatA, zAMti, nirAkulatA, niHzalyatA, nizcintatA hai hI, puNyAnubaMdhI puNya kA udaya hai| basa yaha thor3I sI kasara, azuddha paryAya meM cala rahI hai, so yaha apane umaMga, utsAha meM prasanna, nidva rahane para svayaM ke svAbhimAna, bahumAna jAgane para, paramAtma zakti ke pragaTa hone para apane Apa zuddha ho jaayegii| aba itanI dRr3hatA, nirbhayatA, himmata se kAma lene kI jarUrata hai ki kisI bhI karmodaya, paryAya, bhAvAdi se dabo,cipaTo mata, bhayabhIta, bhramita mata hoo, apane meM dRr3ha sthita svastha masta raho, yaha mana ke cakkara meM mata phNso| apanA prabhutva, paramAtma zakti jAgrata rakho, yahI zreSTha, iSTa, prayojanIya hai| jJAnI ho, jJAyaka ho gaye jarA aura dRr3hatA dhro| yaha rAga kI phisalana aura khatma kro| jaba jagata meM rahanA nahIM hai| kisI se kucha lenA-denA nahIM hai matalaba nahIM haiM, jo honA hai vaha nizcita aTala hai| zarIrAdi kI saba vyavasthA, anukUlatA, usakI pAtratA-bhAgyAnusAra hai hI, ho rahI hai aura hogii| jaba eka-eka paryAya, eka-eka paramANu, eka-eka samaya kA pariNamana kramabaddha nizcita aTala hai, use TAlA-pherA-badalA, rokA jA sakatA nahIM hai| jagata ke saba jIva saba dravyoM kA trikAlavI pariNamana, kramabaddha, nizcita aTala hai aura svayaM saccidAnanda ghana, paramabrahma paramAtmA, TaMkotkIrNa appA siddha svarUpI zuddhAtmA, dhruva tatva apane meM aTala, acala, paripUrNa,paramAnandamayI, mamala svabhAvI ho, to batAo, aba kyA karanA hai? aba para se, paryAya se, saMsAra se to koI sambandha hI nahIM hai aura bIca meM calate isa pUrvabaddha karmodaya janya cakra se bhI koI matalaba nahIM hai kyoMki yaha bhI saba svataMtra apane-apane meM cala rahA hai, ho rahA hai aura galatA-vilAtA jA rahA hai, kSaya hotA calA jA rahA hai| aba to apanI hI dRr3hatA, vijJAna ghana banane aura dhruva svabhAva dhruva dhAma meM zrI kamalabattIsI jI hI abhaya, svastha, aDola, akampa rahane kI bAta hai| jitane utsAha, umaMga meM prasanna, kamala bhAva meM rahoge, mamala svabhAva kI sAdhanA karoge. makti zrI se ramaNa karoge, atIndriya Ananda bhogoge, amRta rasa pioge, apane dhruvatatva zuddhAtma svarUpa mamala svabhAva meM lIna rahoge, yaha para paryAya-saMsAra ko na dekhakara apane zuddhAtma prakAza ko dekhoge, zuddha dRSTi rakhoge utane paramAnanda meM rahoge aura isI se yaha karmodaya,paryAya galegI. vilaayegii| apanI paryAya meM zuddhi AyegI, apane ananta guNa pragaTa hoNge| mArga aura sAdhanA yahI hai| saba tumhAre anubhava pramANa anubhUti yuta jJAna, zraddhAna meM hai hI, aba to samyakcAritra ke liye jora lagAne satpuruSArtha karane kI bAta hai| aba isa mAyA aura rAga se dRSTi httaao| apanA jJAna-vijJAna bala jAgrata kara svayaM meM svastha AnaMdita rho| prazna - itanA jora lagAne satpuruSArtha jJAna-dhyAna sAdhanA karane ke bAda bhI yaha mithyAtva, kuzAna, zalya, viSaya-kaSAya ke bhAva Ate haiM, karmodaya bhayabhIta karatA hai, isake liye kyA kiyA jAye ? isake samAdhAna meM sadgurU zrI jina tAraNa taraNa maMDalAcArya jI mahArAja Age gAthA kahate haiM gAthA-28 jina vayana sahakArI, mithyA kunyAna salya tiktaM ca / vigataM visaya kasAyaM, nyAnaM anmoya kamma galiyaM ca // zabdArtha- (jina vayanaM) jinendra ke vacanoM ko, antarAtmA kI AvAja ko (sahakAra) svIkAra karo (mithyA) jhaThe, mithyAtva (kunyAna) kujJAna, viparIta buddhi (salya) mana kI mAyAcArI (tiktaM ca) chUTa jAtI hai (vigataM) vilA jAte haiM,naSTa ho jAte haiM (visaya) pA~ca indriyoM ke viSaya bhoga kI kAmanA (kasAyaM) antara vAsanA, krodha, mAna, mAyA, lobha (nyAnaM anmoya) jJAna kA Alambana lo, jJAna kA Azraya karo, jJAna bhAva meM raho (kamma galiyaM ca) karma gala jAte haiN| vizeSArtha-zrI jinendra paramAtmA ke vacana,antarAtmA kI AvAja svIkAra karo, isase mithyAtva, kujJAna,zalya Adi saba chUTa jAte haiM phira yaha viSayakaSAya bhI naSTa ho jAte haiN| jJAna svabhAva kA Alambana lo, jJAna bhAva meM raho to yaha saba karma bhI gala jAte haiN| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zrI jinendra paramatmA ke vacana satya haiM, dhruva haiM,pramANa haiM,zobhanIka, maMgalIka, jaya-jayavaMta, kalyANakArI, mahAsukhakArI haiN| yaha kahane mAtra se kAma nahIM calatA, isako svIkAra kro| bhagavAna kahate haiM AtmA Ananda svarUpa hai usake Ananda kI prApti honA- vahI mAMgalika hai| bhagavAna AtmA saccidAnanda svarUpa hai / sat zAzvata jJAna aura Ananda svarUpa hai| paryAya meM usakI prApti, pratIti honA hI maMgala hai| isa maMgala se hI pApa-puNya, mithyAtva, ajJAna, zalya viSaya-kaSAya gala jAte haiM nAza ho jAte haiM, tabhI vaha sahI maMgala hai| bhagavAna ne kahA hai - nija zuddhAtmAnubhUti karo, yahI zreSTha iSTa mukti kA mArga, AtmA se paramAtmA honA hai| aneka prakAra ke zubhAzubha bhAva karane se koI kArya siddhi to hotI nahIM hai| kArya siddhi to ananta-ananta Ananda ke sAgara aise zuddhAtma svarUpa kI ora Dhalane, usI meM ramane-jamane se hotI hai, udhara kyoM nahIM jhukatA? aneka prakAra ke vikalpa aura kriyAoM meM ulajhanA to apane svarUpa se bhraSTa honA hai| jitanA ina zubhAzubha bhAva ko dekhoge, bAhya kriyA meM ulajhoge, utane hI svAnubhava ke mArga se bhraSTa hote jAoge tathA isase koI kArya siddhi honA nahIM hai| prathama AtmA kA nirNaya karake, svAnubhava kA prayatna karanA caahie| samyakdRSTi aisA jAnatA hai ki zuddha nizcaya naya se maiM moha, rAga-dveSa Adi vikArI bhAvoM se rahita zuddha caitanya jyoti jJAyaka svabhAvI bhagavAna AtmA huuN| aise nirNaya kI dRr3ha pratIti se hI ajJAna, mithyAtva, zalya, viSaya, kaSAya chUTa jAte haiN| kevala jinavANI kA vAcana karane, bolane, para ko batAne meM lage rahane se cintana zakti ghaTatI hai / jinavANI ko jIvana meM utAranA hai| dharma carcA kA viSaya nahIM,caryA kA viSaya hai| jitanA zubhAzubha vikalpa aura kriyA kAMDa meM ulajhanA, bahanA, unameM bar3hate jAnA, utane hI svAnubhava ke mArga se bhraSTa honA hai| dvAdazAMga meM eka svAnubhUti karane kA hI nirdeza hai| sarva zAstroM kA sAra AtmAnubhavana karanA hai aura isase hI saba mithyAtva, ajJAna, viSaya-kaSAya, karmAdi galate-vilAte, kSaya ho jAte haiN| bhagavAna jisake hRdaya meM virAjate haiM, usakA caitanya zarIra-rAga, dveSa rUpI jaMga se rahita ho jAtA hai| bhagavAna sarvajJa deva aisA kahate haiM ki AtmA meM zarIra, saMsAra yA rAgAdi haiM hI nahIM, sarva prathama aisA nirNaya kara AtmA kA anubhava kara le| isake bajAya jo aisA mAnate haiM ki prathama zubha kriyA kara, zrI kamalabattIsI jI kaSAya maMda kara, AtmA halkA ho taba AtmA kA anubhava hotA hai, ve jIvadeva, gurU, zAstra ke kathana kA anAdara karate haiN| yaha AtmA hI jinavara hai, yahI tIrthaMkara hai| anAdi kAla se jinavara hai, ananta kevalajJAna kI khAni hai| nija AtmA hI amRta kA kuMbha hai, amRta kA sarovara hai, isI meM ekAgra hone se, paryAya meM jinavara ke darzana hote haiM paramAtmA pragaTa hote haiN| __bhagavAna tU to ananta guNoM kA bhaMDAra hai, puNya-pApa rAgAdi bhAvoM kA bhaMDAra nahIM hai, yaha tere meM haiM hI nhiiN| tU inheM apane mAnatA hai, yahI mithyAtva ajJAna hai| bhagavAna AtmA jJAyaka bhAva rUpa hai aura zubhAzubha bhAva acetana rUpa haiM, mana kI taraMgeM haiM, karmodaya janya haiN| yadi jJAyaka svarUpa-zubhAzubha bhAva rUpa ho, to jo cetana hai, vaha acetana ho jAye, sva-para prakAza puMja-prabhu to zuddha hI hai,para jo rAga se bhinna hokara usakI upAsanA kare, usI ke liye zuddha hai / AtmA kabhI rAgAdi vikalpa rUpa nahIM huA hai ata: rAgAdi se bhinna hokara nija zuddha svabhAva kI upAsanA karane para paryAya meM bhI zuddhatA pragaTa hotI hai| jaise rAga kI maMdatA mokSa mArga nahIM hai, jaise vyavahAra samyakdarzana mokSa mArga nahIM hai yA mokSa kA kAraNa nahIM hai| vaise hI unake sAtha pravartita para sattAvalaMbI jJAna bhI na to mokSamArga hai aura na hI mokSa kA kAraNa hai| sva sattA ko anubhava meM lene kI yogyatA vAlA jJAna hI mokSa kA kAraNa hai| jJAnAnubhUti AtmAnubhUti yahI mokSa kA kAraNa hai aura isI se saba karmAdi kSaya hote haiN| rAga-dveSAdi vikAra bhAva, usa ora kI pariNati hI duHkha hai| isase mukta hone kI icchA vAle mokSArthI purUSa ko sarva prathama AtmA ko jAnanA , jaisA jinendra bhagavAna kahA hai ki AtmA caitanya ratnAkara hai, vikAra kI vRtti usase bhinna hai| puNya-pApa rUpa vikAroM se bhinna hokara sarva prathama jJAyaka svabhAvI saccidAnanda prabhu ko jaano| tere jJAna kI paryAya meM sadaiva svayaM AtmA hI khuda anubhava meM AtA hai| anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA anubhava meM Ane para bhI tU use nahIM dekhatA ! kyoM? kyoMki paryAya buddhi ke vaza ho jAne se paradravyoM ke sAtha ekatva buddhi ke kAraNa sva dravya ko nahIM dekha sakatA / sadgurU aura zAstra to dizA batalAte haiM ki rAgAdi vikArI bhAva rUpatU nahIM hai ata: vahA~ se dRSTi haTA aura apane dhruva svabhAva meM dRSTi lagA kyoMki sthira vastu meM dRSTi sthira ho sakatI hai| asthira vastu meM dRSTi sthira nahIM ho sktii| dhruva svabhAva sthira vastu hai, vaha svayaM ke pariNamana meM bhI nahIM AtI ata: usa para dRSTi dene se dRSTi sthira hotI hai| isa prakAra jinavANI aura sadgurU mArga dikhalAte haiM para karanA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI to svayaM apane ko hai, isake binA janma-maraNa kA anta Ane vAlA nahIM hai| jaba yaha AtmA svayaM rAgAdi vikArI bhAvoM se bhinna hokara apane meM ekAgra hotA hai taba kevalajJAna ko utpanna karane vAlI bhedajJAna jyoti udita hotI hai| aura darzana, jJAna maya svabhAva meM astitva rUpa jo Atma tatva hai, usameM ekatva gata rUpa se vartita ho, tabhI vaha AtmA svasamaya meM pratiSThita hotA hai| prabhu ko rAgAdi vikArI bhAvoM se sambandha vAlA kahanA hI bar3e kheda kI bAta hai| rAgAdi se ekatA tor3akara, karmAdi ko jItakara svabhAva meM ekatA kare, to saccA jaina (jina) kahalAye / zAzvata lakSaNa yukta svabhAva ke sAtha kRtrima bhAva ko jor3anA, unheM apanA mAnanA, bhayabhIta bhramita honA, yaha to bar3e duHkha rUpa kheda kI bAta hai| pavitra vastu, apavitra rUpa se pariNamita ho to vaha usakI zobhA nahIM haiN| vastu, akaSAya svarUpa hai, usameM mithyAtvAdi doSa nahIM haiN| viSaya-kaSAya kucha haiM hI nhiiN| usakA akaSAya bhAva rUpa pariNamita honA, vahI usakI zobhA hai| caitanya kA jo trikAlI svarUpa hai, usakA vicAra kareM, to eka rUpatA hI zobhanIya hai| sat zAzvata jJAna aura Ananda svarUpa bhagavAna eka rUpa jJAna bhAva meM rahe vahI usakI zobhA hai| AtmA, rAgAdi vikalpa rahita nirvikalpa svarUpa hai ataH nirvikalpa svarUpa kI zraddhA jJAna cAritra maya eka rUpatA hone para yaha saba viSaya kaSAya, karmAdi gala jAte haiM, kSaya ho jAte haiN| prazna- hama isake liye bahuta jora lagA rahe haiM, pUrA puruSArtha kara rahe haiM, isake bAda bhI yaha saba hote haiM, isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna jaise koI tairanA sIkhanA cAhatA hai aura ghara meM acche gadde takiye lagAkara hAtha-paira paTakatA hai, kyA vaha tairanA sIkha jAyegA ? jaise jisake cAroM tarapha Aga jala rahI ho, vaha bIca meM baiThA huA cAhe ki acchI zAnta, zItala, ThaMDI havA kA Ananda mile, kyA mila sakatA hai ? nahIM, isI prakAra hama kahA~, kisa sthiti meM kisa bhUmikA meM baiThe haiM aura isameM atIndriya Ananda meM rahanA cAheM, to kyA yaha sambhava hai ? jaba taka pUrva bandha, karmodaya saMyoga, nimittanaimittika saMbaMdha hai taba taka usI pAtratA, bhUmikAnusAra hI sArA pariNamana calegA parantu jJAna mArga kI yaha vizeSatA hai ki isake sAdhaka ko bar3A Atmabala, nirbhayatA dRr3hatA hotI hai| vaha phira ina kinhIM bhI karmodaya, vibhAva pariNAmoM ko mahatva nahIM detA, paravAha nahIM karatA, inase bhramita bhayabhIta nahIM hotA, acchA burA nahIM lagatA, apane jJAna bhAva meM sthira rahatA 67 zrI kamalabattIsI jI hai, isase yaha kramaza: galate-vilAte bhUmikAnusAra kSaya hote jAte haiN| prazna- yahA~ eka bhrama paidA hotA hai ki bAhya meM saMyama-tapa, vratAdi dhAraNa karane kI bAta karate haiM to vahA~ pahale jJAna karane kI bAta batAI jAtI hai, yahA~ pAtratA bhUmikA kI bAta batAI jA rahI hai, isakA sahI samanvaya-samAdhAna kyA hai ? samAdhAna- samyakdarzana pUrvaka samyakjJAna hotA hai aura samyakjJAna pUrvaka samyakcAritra hotA hai| jIva kI pAtratA, purUSArtha anusAra samyakcAritra svayameva hotA hai, karanA nahIM pdd'taa| jaise-bIja bone ke bAda usameM aMkura, pattI, phala-phUla apane Apa hI lagate haiM, lagAnA nahIM pdd'te| isI prakAra isa jJAna mArga meM samyadRSTi jJAnI ko samyakcAritra svayameva hotA hai, na hove to usakI mukti hI nahIM ho sktii| aba isameM kucha bAteM haiM, jo dhyAna meM rakhanA Avazyaka haiN| (1) rAga pUrvaka yA kartA buddhi se koI bhI vrata-saMyama tapAdi baMdha ke kAraNa haiN| jahA~ dhAraNa karane kA bhAva hai, vaha rAga bhAva hai, jJAnI ko yaha saba sahaja meM hote haiN| jaise-jaise vaha apanI anubhUti meM DUbatA hai, vaise-vaise hI saba pApa, viSaya-kaSAya apane Apa chUTate jAte haiM, isI kA nAma vrata-saMyama-tapa hai aura yaha na hoM aisA hotA nahIM hai| (2) samyakadRSTi jJAnI ko 1. kucha bhI karane kA rAga, 2. marane kA bhaya, 3. bhogane kI icchA nahIM hotI, vaha ni:zaMkitAdi aMga pUrvaka nirbhaya, nizciMta, nirdvada hotA hai| jahA~ karmodaya paryAya se bhayabhItapanA hai, vahA~ abhI ajJAna hai| abhI samyakjJAna zuddha nahIM huaa| (3) pUrva karma baMdha kI sattA sthiti anubhAga kyA hai ? isake jJAna pUrvaka hI vaha Age bar3hatA hai| koI saMsArI kAmanA - vAsanA, pUjAdi lAbha kA icchuka nahIM hai ata: apanI pAtratAnusAra hI Age bar3hatA hai| samyakcAritra meM pUrva karma baMdhodaya aura jIva ke purUSArtha kA hI khela hai aura isameM pAMca samavAya sahakArI haiN| (4) jise cAroM anuyoga, pAMca samavAya, donoM naya kA yathArtha jJAna hotA hai, vaha jJAnI hai aura vaha samatA-zAMti meM jJAyaka rahatA hai, tat samaya kI yogyatAnusAra sArA pariNamana calatA hai, isase na vaha bhayabhIta hai, na bhramita hai, na koI cAhanA - kAmanA hai, vaha hara dazA meM hara samaya Ananda meM rahatA hai, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI usakA nAma jJAnI hai| (5) zuddha adhyAtma (jJAna mArga) meM nizcaya naya kI mukhyatA rahatI hai| zuddha nizcaya naya ke avalambana dvArA hI calA jAtA hai| vyavahAra naya gauNa rahatA hai / vaha sahakArI rUpa meM sAtha-sAtha calatA hai| jaba taka saMsAra meM saMyogI dazA hai, taba taka barAbara donoM ke samanvaya pUrvaka hI calA jaataa| sahI samajha kA nAma mukti hai, isaliye saba bhrama miTAkara yathArtha nirNaya kro| prazna- phira isameM logoM ko yaha kahane meM na AyegA ki mAtra nizcaya naya AtmA zuddhAtmA kI hI carcA karate haiM, pApa-parigraha meM lage haiM, koI vrata-saMyama nahIM hai, aisI carcA aura aise logoM se kyA matalaba ? samAdhAna- yahA~ eka sUtra yAda rakhanA "nija hera baiTho, nahIM to rAra karo" apane ko dekho svayaM kaise kyA haiM; kyoMki jaise svayaM haiM, vaisA hI apanA honA hai, para se koI apekSA hI nahIM hai| loga paryAya dRSTi se dekhate haiM aura unheM jaisA dikhatA hai, vaisA kahate haiN| isameM Darane aura burA mAnane kI kyA bAta hai| hA~, yadi hama nizcaya naya kI bAta kara rahe haiM aura jIvana usase zUnya hai, koI zraddhAna, jJAna nahIM hai, Atma kalyANa kI bhAvanA nahIM hai, dharma ke nAma para dhaMdhA kara rahe haiM, apanI AjIvikA calA rahe haiM, saMsArI kAmanAvAsanA kI pUrti kara rahe haiM to vaha svayaM ke liye bhI durgati kA kAraNa hai aura isase dharma kA ghAta hotA hai; parantu yadi isa zuddha naya kI carcA karane, sunane se, hamArI para dravya se bhinnatA, para dravya kA akartApanA, rAgAdi bhAvoM meM heya buddhi aura antara kI caitanya jyoti, paramAtma zakti kI jAgrati ho rahI hai, anubhUti meM A rahI hai, usake prati jJAna, zraddhAna, svarUpAcaraNa cAritra kI jitanI vizeSatA, sudhAra hogA, yahI saccA sudhAra hai aura isase paryAya meM zuddhi AtI hai, vyavahAra meM bhI usa rUpa pariNamana hone lagatA hai| jo Atma zraddhAna jJAna ko yathArtha kiye binA, tyAga tapa, vrata Adi karate haiM, jina zAsana meM Atma bhAna binA, bAhya tyAga Adi ko antara dAha kahA hai| hameM para ko nahIM dekhanA, svayaM ko dekhanA hai aura apanI pAtratAnusAra Age bar3hanA hai| jJAna svabhAva kI anumodanA karane, Alambana lene, usameM lIna rahane se hI sAre vibhAva pariNAma aura karmabaMdha galate, vilAte haiM, kSaya hote haiN| jinendra ke vacanoM ko svIkAra karate huye hama apanA Atmabala puruSArtha - 68 zrI kamalabattIsI jI jAgrata kreN| jJAnopayoga aura jJAna bhAva meM arthAt hamezA jAgrata hoza meM rahane se yaha saba paryAyeM aura karmAdi galate-vilAte haiN| prazna- jJAnopayoga ke sAtha aura kyA kareM, jisase yaha karma jaldI kSaya ho jAyeM ? isake samAdhAna meM zrI gurU tAraNa taraNa maMDalAcArya mahArAja Age gAthA kahate haiM - gAthA - 29 kamalaM kamala sahAvaM, SaT kamalaM tiartha mamala AnaMdaM / darsana nyAna sarUvaM, caranaM anmoya kamma saMvipanaM // zabdArtha (kamalaM) kamala zrI AtmA (kamala sahAvaM) kamala svabhAvI, jJAyaka svabhAvI, jJAtAdRSTA, sAkSI svabhAva hai (SaT kamalaM) chaha kamala ke mAdhyama se yoga, dhyAna sAdhanA karo (tiartha ) ratnatraya, dravya guNa paryAya, utpAda vyaya dhrauvya (mamala) mamala svabhAva (AnaMda) Ananda meM raho (darsana) samyakdarzana (nyAna) samyakjJAna (sarUvaM) svarUpI (caranaM) samyakcAritra (anmoya) Alambana lo, lIna raho (kamma saMSipanaM) saMpUrNa karma nirjarita kSaya ho jaayeNge| - - vizeSArtha he kamala zrI ! AtmA, kamala svabhAva (jJAyaka svabhAva) hai| jaise - kamala pAnI aura kIcar3a meM rahatA huA bhI kIcar3a pAnI se nirlipta nyArA hai, usI prakAra nija zuddhAtmA, zarIrAdi karmoM se bhinna nirlipta, nirvikArI nyArA hai| aise ratnatrayamayI nija zuddhAtmA kA SaTkamala yoga sAdhanA paddhati se dhyAna karo aura mamala svabhAva ke Ananda meM Anandita raho / samyakdarzana samyakjJAna svarUpI zuddhAtmA samayasAra hai / aba samyakcAritra kA avalambana lo, apane samayasAra svarUpa zuddhAtmA meM lIna raho, sAdhu pada dhAraNa kara ratnatrayamayI zuddha bhAva meM lIna raho, isase sAre karma kSaya hoMge, aura paramAnandamayI parama pada paramAtma svarUpa pragaTa ho jAyegA / AtmA meM sahaja bhAva se darzana, jJAna, cAritra, Ananda ityAdi ananta guNa vidyamAna haiN| para se bhinna jJAyaka svabhAva kA nirNaya karake bArambAra bhedajJAna kA abhyAsa karate-karate mati zruta ke (mana buddhi ke ) vikalpa TUTa jAte haiM, upayoga gaharAI meM calA jAtA hai, tadanusAra gaharAI meM bhagavAna AtmA ke darzana hote haiN| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI jJAyaka svabhAva, kamala svabhAva AtmA kA nirNaya karake mati zruta jJAna kA upayoga jo bAhya meM jAtA hai, use antara meM sameTa lenA, bAhara jAte hue upayoga ko kamala svabhAva ke Alambana dvArA bArambAra antara meM sthira karate rahanA, yahI samyakcAritra hai, isameM sthiratA honA hI sAdhu pada hai| isake liye jJAna pUrvaka sAdhanA karo, chaha kamala se yoga sAdhanA kI paddhati hai, isakA abhyAsa karanA yaha SaT kamala hai| SaT kamala sAdhanA 1. gupta kamala - liMga aura gudA ke bIca sthAna para chaha paMkhur3I kA kamala banAkara chaha arka sthApita karo kamalasI arka, caranasI arka, karanasI arka, suvanasI arka, haMsasI arka, avayAsa zrI arka; aura inakA bArambAra cintana manana karo, isakI siddhi hone para kaI vizeSatAyeM hotI haiM, isI ko mUlAdhAra cakra kahate haiM, jisase kuMDalI jAgaraNa hotA hai| 2. nAbhikamala sAdhaka isa nAbhi kamala para bhI chaha paMkhur3I banAkara diptisI arka, sudiptisI arka, abhayasI arka, surkasI arka, arthasI arka, vindasI arka kA jAgaraNa karatA hai| - - 3. hRdaya kamala - isa kamala kI ATha paMkhur3iyAM hotI haiM, ina para kramaza:nandasI arka, AnandasI arka, samayasI arka, sahayArasI arka, hiyaramanasI arka, alakhasI arka, agamasI arka, ramanasI ark| inakA abhyAsa karane se hRdaya kamala khila jAtA hai| 4. kaMThakamala cAra paMkhur3I kA kamala hotA hai jisameM suI raMjasI arka, suI uvanasI arka, SipanasI arka, mamalasI arka kI sAdhanA kI jAtI hai| 5. mukha kamala isakI chaha paMkhur3iyAM hotI haiM, una para viktasI arka, suI samayasI arka, sunaMdasI arka, hiyayArasI arka, jAnasI arka, jinasI arka kI sAdhanA, abhyAsa kiyA jAtA hai| 6. viMda kamala isakI chaha paMkhur3I hotI haiM, jinameM lakhanasI arka, lInasI arka, bhadrasI arka, mai uvanasI arka, sahanasI arka, pai uvanasI arka kI sAdhanA kI jAtI hai| isakA vizad vivecana mamala pAhur3a jI graMtha meM hai / ina SaT kamaloM ke mAdhyama se mana, vacana, kAya ko ekAgra kara dhyAna samAdhi lagAnA, apane Atma pradezoM ko eka kamala meM kendrita karanA, isase zUnya samAdhi kI sthiti bhI banatI hai tathA padastha, piMDastha, rUpastha, rupAtIta zrI kamalabattIsI jI dhyAna kI sAdhanA abhyAsa karo isase mana zAnta hotA hai, upayoga sthira zUnya hotA hai, AtmAnubhUti kI sthiti banatI hai| yahI dharma, zukla dhyAna ho jAtA hai, jisase sAre karma kSaya ho jAte haiM, kevalajJAna pragaTa hotA hai| yoga kI sAdhanA nimna prakAra hotI hai - yoga ke aMgoM kA anuSThAna karane se azuddhi kA nAza hone para jJAna kA prakAza, viveka kA jAgaraNa jIvana paryanta ke liye ho jAtA hai| yoga ke ATha aMga haiM- yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna aura samAdhi / (1) yama- ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha; yahI yama-jAti, deza, kAla, aura nimitta kI sImA se rahita sArvabhauma hone para mahAvrata ho jAte haiN| (2) niyama- zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya aura paramAtmA ke prati samarpaNa - yaha pAMca niyama haiN| - ina yama * niyama meM bAdhA pahuMcAne vAle vitarka hote haiM, jo sAdhaka ko vicalita karate haiM, usa samaya sAvadhAna rahanA caahiye| vitarka - kRta, kArita, anumodanA pUrvaka hiMsA, jhUTha, corI, vyabhicAra Adi avaguNoM dvArA, lobha, krodha, moha, kAma (mAyA) ke bhAva, manda lahara, tIvra udvega, tIvratara tUphAna ke rUpa meM upasthita hote haiM, inako dUra karane ke liye tyAga, vairAgya, anityAdi bhAvanA ko dRr3ha karate rahanA cAhiye, ina yama, niyama kI sahI sthiti hone para sAdhaka ko vizeSa upalabdhi hotI hai - 1. ahiMsA kI dRr3ha sthiti ho jAne para isake nikaTavartI hiMsaka jIva bhI baira bhAva se rahita ho jAte haiN| 2. satya kI dRr3ha sthiti hone para hotA hai| - jisako jo kucha kaha de vaha satya 3. acaurya kI dRr3ha sthiti hone para dhana ratna Adi usake caraNoM meM loTate haiN| - 4. brahmacarya kI dRr3ha sthiti hone para apUrva zakti kA prAdurbhAva ho jAtA hai, usake mana-buddhi- indriya, zarIra meM vaha ajeya ho jAtA hai| 5. aparigraha kI dRr3ha sthiti hone para - arthAt mUrcchA bhAva khatma hone parapUrva janma, vartamAna tathA bhaviSya kA jJAna pragaTa ho jAtA hai| 6. zauca kA antaraMga, bahiraMga pAlana karane se antaH karaNa kI zuddhi, - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI mana meM prasannatA, citta kI ekAgratA, indriyoM kA vaza meM honA aura Atma sAkSAtkAra kI yogyatA prApta ho jAtI hai / 7. tapa se riddhi-siddhi kI prApti hotI hai| - 8. svAdhyAya se apane iSTa kI prApti, paramAtmA ke darzana hote haiN| 9. paramAtmA ke prati samarpaNa se -samAdhi, nirvikalpa dazA kI prApti hotI hai| (3) Asana - nizcala ( halana calana rahita) sukha pUrvaka ekAgra baiThane kA nAma Asana hai| padmAsana, sukhAsana Adi Asana kI siddhi hone para, zarIra meM garmI sardI Adi dvaMdoM kA prabhAva nahIM pdd'taa| iMda citta ko caMcala banAte haiN| (4) prANAyAma zvAsa aura prazvAsa kI gati kA ruka jAnA prANAyAma hai| isake recaka, pUraka, kumbhaka Adi bheda haiN| vizeSa- bAhara aura bhItara ke viSayoM kA tyAga kara dene se apane Apa hone vAlA cauthA prANAyAma hai| isase mana bhI zAnta ho jAtA hai| prANoM kI gati bhI ruka jAtI hai tathA zvAsa Adi kA patA hI nahIM calatA / - (5) pratyAhAra - apane viSayoM ke sambaMdha se rahita hone para indriyoM kA jo citta ke svarUpa meM tadAkAra sA ho jAnA hai vaha pratyAhAra hai| jaba sAdhana kAla meM sAdhaka indriyoM ke viSayoM kA tyAga karake citta ko apane dhyeya meM lagAtA hai, usa samaya jo indriyoM kA viSayoM kI ora na jAkara citta meM vilIna sA ho jAnA hai, yaha pratyAhAra siddha hone kI pahicAna hai| yadi usa samaya bhI indriyAM pahale ke abhyAsa se isake sAmane bAhya viSayoM kA citra upasthita karatI raheM, to samajhanA cAhiye ki pratyAhAra nahIM hai| indriyoM kA sarvathA vaza meM ho jAnA hI pratyAhAra hai| yama, niyama, Asana, prANAyAma, aura pratyAhAra-ina pAMca bahiraMga sAdhanoM kI sahI sAdhanA hone para dhAraNA, dhyAna, samAdhi yaha tIna aMtaraMga sAdhana hote haiM, jinakI pUrNatA hone para usakA nAma saMyama ho jAtA hai| -- (6) dhAraNA - bAhara yA zarIra ke bhItara kahIM bhI kisI eka deza meM citta ko ThaharAnA dhAraNA hai| nAbhi cakra, hRdaya kamala Adi SaT kamala zarIra ke bhItarI deza haiM tathA bAhya kisI vastu, cinha, Adi bAhara ke deza haiM, inameM se kisI eka deza meM citta kI vRtti ko lagAne kA nAma dhAraNA hai| (7) dhyAna- jahA~ citta ko lagAyA jAya, usI meM vRtti kA eka tAra calanA 70 zrI kamalabattIsI jI dhyAna hai| jisa dhyeya vastu meM citta ko lagAyA jAya, usI meM citta ekAgra ho jAnA arthAt kevala dhyeya mAtra kI eka hI taraha kI vRtti kA pravAha calanA, usake bIca meM kisI dUsarI vRtti kA na uThanA dhyAna hai| (8) samAdhi- jaba dhyAna meM kevala dhyeya mAtra kI hI pratIti hotI hai aura citta kA nija svarUpa zUnya sA ho jAtA hai, taba vahI dhyAna hI samAdhi sA ho jAtA hai| dhyAna karate-karate jaba citta dhyeyAkAra meM pariNata ho jAtA hai, usake apane svarUpa kA abhAva sA ho jAtA hai| usakI dhyeya se bhinna upalabdhi nahIM hotii| usa samaya usa dhyAna kA nAma hI samAdhi ho jAtA hai, yahI nirvitarka samAdhi kahalAtI hai / viveka, jJAna hone para hI kaivalya prApta hotA hai, vaha cAhe kisI bhI nimitta se kisI bhI prakAra ho, samyakjJAna mahatvapUrNa hai| jo saMsAra ke svarUpa se suparicita hai, nizaMka, nirbhaya, aura AzA rahita hai tathA jisakA mana vairAgya se yukta hai vahI dhyAna meM sunizcita bhalI bhA~ti sthira hotA hai| cAha mAtra mana kI nirmAtrI hai| manuSya mana se chUTanA cAhatA hai, mana se chUTane kI cAha hI mana ko banAye hai kyoMki sabhI cAha mana ko banAtI haiN| tuma sirpha dekhate raho, dRSTA bano, cunAva mata karo, yaha acchA hai, yaha burA hai, yahI rAga hai| jo mana ko sakriya aura jIvita rakhatA hai| cunAva rahita sajagatA meM mana kA nirmANa nahIM hotA, mana ke zAnta ho jAne kA nAma hI dhyAna hai, kartA ke kSINa ho jAne se karma kSINa ho jAte haiN| dhyAnI yogI apanI AtmA ko zarIra tathA samasta bAhya saMyogoM se bhinna dekhatA hai, zarIra maratA hai isaliye zarIra ke sAtha jur3e to bhaya rahegA, mana badalatA hai, mana ke sAtha jur3e, to jIvana meM kabhI thiratA nahIM hogI, mana aura zarIra ke pAra jo chipA hai- sAkSI caitanya, usase jur3e raho to phira saba zAzvata hai| he sAdhaka ! tU na to zarIra se koI ceSTA kara, na vANI se kucha bola aura na se 'kucha citavana kara, isa prakAra yoga kA nirodha karane se tU sthira ho jAyegA, terI AtmA, Atmarata ho jAyegI, yahI parama dhyAna hai| mana Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI jaise cira saMcita IMdhana ko vAyu se uddIpta Aga tatkAla jalA DAlatI hai, vaise hI dhyAna rUpI agni aparimita karma IMdhana ko kSaNa bhara meM bhasma kara DAlatI hai| jaise pUrNamAsI ke pUrNa candra ke yoga se samudra meM jvAra AtA hai, usI prakAra mamala svabhAvI, siddha svarUpI AtmA, pUrNa caitanya candra ko sthiratA pUrvaka nihArane se antara cetanA uchalatI hai, cAritra uchalatA hai, sukha uchalatA hai, vIrya uchalatA hai, usa dazA meM ananta guNoM se bharapUra caitanya deva AzcaryakArI Ananda taraMgoM meM DolatA hai, isase pUrva baddha karma saba nirjarita kSaya ho jAte haiN| jaba taka tatva prApti - samyakdarzana- samyakjJAna kA dRr3ha nizcaya nahIM hotA, taba taka acche-acche sAdhakoM ko aMtaH karaNa meM bhI kucha na kucha duvidhA vidyamAna rahatI hai| isaliye sarva tatva jJAna kA siramaura, mukuTa maNi, parama pAriNAmika bhAva nija zuddhAtma tatva, jJAyaka svabhAva, vaha svAnubhUti kA AdhAra hai / samyak darzana, samyak jJAna rUpa samayasAra hai, usameM sthita honA hI samyakcAritra hai / samyakcAritra kI zuddhi pUrvaka vRddhi sAdhu pada hai, yahI mokSa mArga hai, isI se sAre karma kSaya hote haiN| tatva jJAna hone para tatkAla aMtara meM zarIrAdi karmoM se sambaMdha viccheda ho jAtA hai| karma kA baMdha zarIrAdi karma saMyoga se ekatva hone para hI hotA hai, isaliye zarIrAdi karmoM se sambaMdha viccheda hone para usake kiMcit bhI pApAdi karma nahIM rhte| aise nija zuddhAtma tatva kA Azraya karane se hI atIndriya Ananda ma svAnubhUti hotI hai| yadi sAdhaka kA yaha dRr3ha nizcaya ho jAye ki mujhe eka paramAtma pada ke sivAya kucha nahIM cAhiye to vaha vartamAna meM hI mukta ho jAtA hai / samasta AzAoM aura icchAoM se rahita hokara apane svarUpa meM sthita ho jAnA hI mukti hai; parantu yadi para paryAya para dRSTi rahegI, para vastu meM sukha bhoga aura jIne kI bhI icchA rahegI to icchA kabhI pUrI nahIM hogI aura mRtyu ke bhaya se bhI bacAva na hogA tathA kaSAya rAgAdi bhAvoM se bhI chuTakArA nahIM hogA isaliye mukta hone ke liye icchA rahita honA Avazyaka hai| isI bAta ko Age kI gAthA meM aura spaSTa karate haiM 71 zrI kamalabattIsI jI gAthA - 30 saMsAra sarani nahu visTa, nahu visTaM samala parjAva sabhAvaM / nyAnaM kamala sahAvaM, nyAnaM vinyAna kamala anmoyaM // zabdArtha (saMsAra sarani) saMsAra paribhramaNa, cAra gati paMca parAvartana rUpa saMsAra cakra (nahu disTaM) mata dekho (samala parjAva) samala paryAya, karmodaya janya vikArI pariNamana (nahu disTaM) mata dekho (sabhAvaM) svabhAva ko, nija svarUpa ko dekho (nyAnaM) jJAna mayI (kamala sahAvaM) kamala svabhAva, jJAyaka svabhAva (nyAnaM vinyAna) jJAna-vijJAna, bhedavijJAna pUrvaka (kamala) jJAyaka svabhAva AtmA (anmoyaM) Alambana lo, Azraya karo, lIna raho / vizeSArtha he kamala zrI ( AtmA ) ! cAra gati paMca parAvartana rUpa saMsAra ke paribhramaNa ko mata dekho, nija AtmA kA dhyAna kro| yaha rAgAdi rUpa jo bhI samala paryAya (karmodaya janita vikArI pariNamana) hai, isako bhI mata dekho, apane zuddha cidUpa nija svabhAva kA smaraNa rakho / nija zuddhAtmA jJAna svabhAvI kamala ke samAna praphullita nirlipta nirvikArI nyArA mAtra jJAyaka svabhAvI hai| bheda vijJAna pUrvaka isI jJAna vijJAna mayI mamala svabhAva meM lIna raho, isI se apane paramAtma pada kI prApti hogI, yahI samyak cAritra hai| bhUla yaha hotI hai ki hama paristhitiyoM kI ora to dekhate haiM, para nija svarUpa kI ora nahIM dekhte| apane satsvarUpa kI ora na dekhane ke kAraNa hI hama Ane-jAne vAlI paristhitiyoM se milakara sukhI - duHkhI, bhayabhIta hote haiM; vastuta: hameM apane svarUpa para sadA dRSTi rakhanA caahiye| vAstava meM pratyeka prANI svataMtra, apane svarUpa se asaMga hI hai| zarIrAdi para meM apanatva mAna kara sukha kI icchA se unameM Abaddha ho jAtA hai| mana meM cAha paidA hone lagatI hai| yaha honA, yaha nahIM honA aura isI se rAga-dveSa hone lagate haiM, ina bhAvoM kA honA hI saMsAra sarani kA bahanA hai| sAdhaka kA sambandha nitya-nirantara rahane vAle dhruva svabhAva ke sAtha rahatA hai, prati kSaNa parivartana zIla paryAya ke sAtha nahIM, isaliye usakI sthiti svAbhAvika hI samatA meM rahatI hai| vAstava meM hotA vahI hai, jo hone vAlA hai| jo nahIM hone vAlA hai, use cAhe yA na cAhe, vaha nahIM hogA, aisI samatA kA AnA hI indAtIta sthiti hai| apane ko karmoM kA kartA mAna lenA tathA karma phala meM hetu banakara Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI sukhI-duHkhI honA hI darzana mohAMdha hai| pApa-puNya hameM karane par3ate haiM, inase hama kaise chUTa sakate haiM, isa prakAra kI dhAraNA banA lenA hI ajJAna se mohita honA hai| jIva svarUpa se akartA tathA sukha-duHkha se rahita hai, kevala apanI mUrkhatA ke kAraNa vaha kartA bana jAtA hai aura karma phala ke sAtha saMbaMdha jor3akara sukhI-du:khI hotA hai| jina puruSoM ne apane jJAna ke dvArA ajJAna ko naSTa kara diyA hai arthAt yaha saba para paryAya, saMsAra-sarani rUpa bhAva Ane-jAne vAle, chUTane vAle haiM aura svayaM satsvarUpa zAzvata rahane vAlA hai| aisA anubhava karake asat paryAya se sarvathA saMbaMdha viccheda kara diyA hai, unakA bhedavijJAna dvArA jJAna, vijJAnaghana hotA huA kevalajJAna svarUpa prakAzita ho jAtA hai| bhava baMdhana se mukti kA patha pUrNa rUpa se jJAna, vairAgya para nirbhara hai| padArtha aura kriyA rUpa saMsAra se apanA saMbaMdha mAnane ke kAraNa, manuSya mAtra meM padArtha pAne aura karma karane kA rAga rahatA hai ki mujhe kucha na kucha milatA rahe aura maiM kucha na kucha karatA rhuuN| isI ko "pAne kI kAmanA" aura "karane kA rAga" kahate haiN| zarIra se jo kriyAyeM hotI haiM,vANI se jo kathana hotA hai aura mana meM jo saMkalpa-vikalpa hote haiM, yaha saba karmodaya janya pariNamana hai / jIva AtmA ina sabase bhinna caitanya jyoti jJAyaka svabhAvI hai| aisA tatva jJAna, bhedavijJAna hone para tatkAla svata: siddha parama zAMti kI anubhUti ho jAtI hai, jisase - 1. jIne kI icchA, 2. marane kA bhaya, 3. pAne kI kAmanA, 4. karane kA rAga, sarvathA samApta ho jAtA hai| rAga-dveSa ko miTAne ke liye yaha vicAra karanA cAhiye ki apane na cAhane para bhI anukUlatA-pratikUlatA AtI hai, saMyoga-viyoga hotA hai, kyoMki anukUlatA-pratikUlatA, saMyoga-viyoga, hAni-lAbha, jIvana-maraNa yaha saba pUrva karma udayAnusAra prArabdha ke phala svarUpa Ate-jAte hote rahate haiM. phira inake Ane-jAne, hone meM kucha bhI icchA, cAha kyoM kareM aura inheM acchAburA bhI kyoM mAneM? apanA Atma svarUpato ina sabase pRthak svataMtra, zAzvata, avinAzI hai| apane meM para kA kartRtva, bhoktRtva hai hI nahIM, yaha nirNaya karanA hI rAga-dveSa ko miTAnA hai, yahI sAdhaka kA pramukha kartavya hai| saMsAra, zarIra, para paryAya ko nadekhakara apane satsvarUpamamala svabhAva ko dekhanA, usameM rata rahanA hI samyakcAritra hai vahI mukti mArga hai| zrI kamalabattIsI jI karma, karaNa aura upakaraNa (zarIra, indriya, mana Adi karma aura karaNa kahalAte haiM) karma karane meM upayogI sAmagrI upakaraNa kahalAtI hai| ye tInoM hI utpanna aura naSTa hone vAle haiN| saMsAra sarani, samala paryAya aura parasaMyoga, karmAdi yaha saba kSaNabhaMgura, asat aura nAzavAna haiM, inakI ora dekhanA aura apanA mAnanA hI ajJAna hai| sAdhaka ko ina tInoM se saMbaMdha viccheda karanA hotA hai| inase saMbaMdha viccheda tabhI hotA hai, jaba sAdhaka "apane liye kucha nahIM karegA","apane liye kucha nahIM cAhegA", aura apanA kucha nahIM mAnegA; kAraNa ki merA satsvarUpazAzvata, avinAzI jJAna vijJAna mayI mamala svabhAva hai aura yaha jo kucha hai, saba asat nAzavaMta hai| indriyAM, mana, buddhi Adi karmodaya janya haiM isaliye inase hone vAlA jJAna, pariNamana prakRti janya hai| zAstroM ko par3ha sunakara, ina mana-buddhi ke dvArA jo pAramArthika jJAna hotA hai, vaha jJAna bhI eka prakAra se prakRti janya hai| paramAtma tatva kA jJAna, isa karmodaya janya jJAna kI apekSA atyanta vilakSaNa hai : ataeva paramAtma tatva nija zuddhAtma svarUpa ko nija jJAna se hI jAnA jA sakatA hai| apanI jJAnAnubhUti dvArA apane kamala svabhAva jJAyaka bhAva meM rahanA, jJAnIpanA hai aura jJAna-vijJAna mayI mamala svabhAva meM lIna rahanA samyakcAritra hai, isI se pUrva karma baMdhodaya kSaya hote haiN| zarIrAdi vastuyeM janma se pahale bhI hamAre sAtha nahIM thIM aura marane ke bAda bhI nahIM raheMgI tathA isa samaya bhI unakA pratikSaNa hamase saMbaMdha viccheda ho rahA hai, ina milI huI vastuoM kA sadupayoga karane kA hI adhikAra hai, apanI mAnane kA adhikAra nahIM hai| inheM apanI aura apane liye mAnanA hI vAstava meM baMdhana rUpa ajJAna hai| nAzavAna vastuoM, saMsAra sarani, samala paryAya, karma saMyogAdi ko apanI aura apane liye na mAnanA hI jJAna-vijJAna hai| isase hI AtmA parama pavitra hotA hai| isa jJAna-vijJAna se jar3a ke sAtha mAne huye sambaMdha kA sarvathA abhAva ho jAtA hai| isa jJAna-vijJAna se AtmA, saccidAnanda ghana paramAtmA ho jAtA hai phira nitya nirantara nirlipta, nirvikArI rahatA hai| kRta-kRtya pUrNa Apta, svayaM siddha paramAtmA ho jAtA hai| karma baMdhana se chUTane kA vAstavika upAya-yoga arthAt samatA pUrvaka apane svabhAva meM rahanA hai| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI vaha saMsAra meM AzA yA icchA ke rahane ke kAraNa hI zarIra, indriyAM, mana Adi vaza meM nahIM hote, jise zarIrAdi se bhinna apanI sattA kA spaSTa viveka hai, jJAnI hai| jise ina tInoM bAtoM kA dRr3ha nizcaya hai ki merA kucha nahIM hai, mere liye kucha nahIM cAhiye, mere liye kucha nahIM karanA hai, vaha nirvikArI nyArA jJAyaka apane jJAna svabhAva, mamala bhAva meM rahatA hai ataH saMyogoM kA lakSya chor3a de aura nirvikalpa eka rUpa vastu hai, usakA Azraya le / trikAlI jJAyaka dhruva-dhruva-dhruva hI maiM hU~, aisA Azraya, Alambana kr| guNa-guNI ke bheda kA lakSya chor3akara eka rUpa guNI kI dRSTi kara, tujhe samatA hogI, Ananda hogA, karmoM kA nAza hogaa| eka caitanya vastu dhruva hai, usameM dRSTi dene se tujhe mukti kA mArga pragaTa hogA yahI samyakcAritra hai| mokSa kA kAraNa samabhAva arthAt vItarAgatA hai| yaha vItarAgatA zuddha dravya ko lakSya meM lene se hotI hai| zuddhAtmA, mamala svabhAva ke Azraya binA vItarAgatA nahIM hotii| sama bhAva kA kAraNa to vItarAga svabhAvI bhagavAna AtmA hai| usakA Azraya karanA va para kA Azraya chor3anA hI samyak cAritra hai, yahI vItarAgatA mukti mArga hai| jJAna ke abhyAsa se bhedavijJAna hotA hai va bhedavijJAna ke abhyAsa se kevalajJAna hotA hai / jaise jamIna binA vRkSa nahIM UgatA, vaise hI maiM akhaMDa caitanya dhruva tatva zuddhAtmA hU~, aisI pratIti binA cAritra nahIM hotA, cAritra arthAt sthira nahIM hotaa| zuddha caitanya svarUpa kI pratIti hone ke bAda antara meM lInatA ho, yahI samyakcAritra hai| jJAna-vijJAna se nija svarUpa zakti ko jAnanA / jJAna lakSaNa va lakSya rUpa AtmA apane jJAna meM bhASita hotA hai, taba sahaja Ananda kI dhArA bahatI hai, yahI anubhUti samyak cAritra hai / prazna - phira isameM bAhya saMyama, niyama, vrata, pratijJA Adi hote haiM yA nahIM ? samAdhAna - bhUmikAnusAra saMyama-niyama- vrata- pratijJA Adi saba haiN| samyakdarzana hone ke bAda vratAdi ke zubha vikalpa Ate hI haiM tathA pratijJA liye binA Asakti kA nAza nahIM hotaa| Ananda svabhAva meM lIna rahU~, aisI dharmI kI bhAvanA hotI hai, bagaira vItarAgatA ke vaha sthiti banatI nahIM hai parantu pratijJA Adi tatva jJAna pUrvaka honA caahie| prathama to svabhAva kA jJAna 73 zrI kamalabattIsI jI zraddhAna honA cAhie kyoMki bagaira jar3a ke vRkSa TikatA nahIM hai| zuddhAtmA ko jAne binA bhale hI kriyAoM ke Dhera lagA do parantu usase AtmA nahIM jAnA jA sktaa| jJAna se hI AtmA jAnA jA sakatA hai| yathArtha dRSTi hone ke pazcAt sAdhaka avasthA bIca meM Aye binA nahIM rhtii| sAdhu pada se hI siddha pada hotA hai| AtmA kA bhAna karake svabhAva meM ekAgratA hotI hai, taba hI paramAtma svarUpa samayasAra anubhUta hotA hai| AtmA kA apUrva aura anupama Ananda AtA hai| Ananda ke nirjhara jharate haiN| prazna yaha to saba samajha meM AtA hai, satya hai, dhruva hai, pramANa hai parantu yaha pUrva baddha karma kaise kSaya hote haiM, isakA upAya batAiye ? isake samAdhAna meM sadgurU Age gAthA kahate haiM - - gAthA - 31 jina uttaM sadahanaM, saddahanaM appa suddhappa mamalaM ca / parama bhAva upalabdha, parama sahAvena kamma vilayati // zabdArtha (jina uttaM) jinendra paramAtmA ke kahe huye vacanoM para (saddahanaM) zraddhAna karo, aTala dRr3ha vizvAsa rakho (saddahanaM) zraddhAna karo (appa) AtmA (suddhappa) zuddhAtmA (mamalaM ca) mamala svabhAvI hai (parama bhAva) parama pAriNAmika bhAva, zuddha dhruva svabhAva (upalabdhaM) upalabdha hoo, pragaTa karo, prApta honA (parama sahAvena) parama svabhAva se, parama pAriNAmika bhAva meM rahane se (kamma vilayaMti) karma vilA jAte haiM, kSaya ho jAte haiN| vizeSArtha - jinendra paramAtmA ke kahe huye vacanoM para zraddhAna karo ki maiM AtmA zuddhAtmA mamala svabhAvI hU~, aisI zraddhA sahita svAnubhUti se parama pAriNAmika bhAva, zuddha caitanya svarUpa parama svabhAva meM rahane se kevalajJAna pragaTa hogaa| - apane caitanya svarUpa parama jJAna svabhAva meM lIna hone se samasta karma vilA jAte haiM, zrI gurUdeva svayaM kahate haiM - taM jahaM jahaM ho kamma uvano, samala subhAye / so myAna ammoyaha viliyo, mamala subhAye // kamma sahAvaM vipanaM, utpatti vipiya disTi sabhAvaM / ceyana rUva saMjuttaM, galiyaM viliyaM ti kamma baMdhAnaM // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI sarvotkRSTa mahimA kA bhaMDAra caitanya deva nija zuddhAtmA, anAdi ananta parama pAriNAmika bhAva meM sthita hai / usakA Azraya jJAna zraddhAna usI meM lInatA karane se samyakdarzana se lekara mokSa taka kI sarva dazAyeM pragaTa hotI haiN| zuddhAtma svarUpa meM doSa vikAra, viSamatA yA karmAdi haiM hI nhiiN| jitane bhI doSa vibhAvAdi viSamatAyeM AtI haiM, ve saba para paryAya se rAga pUrvaka sambaMdha mAnane se AtI haiN| zuddhAtma svarUpa karmAdi para paryAya ke sambaMdha se sadA nirlipta nyArA parama pAriNAmika bhAva svarUpa hai| apane ko karmoM kA kartA mAnanA tathA karma phala meM hetu banakara sukhI-duHkhI honA hI ajJAna se mohita honA hai| jIva kA janma karmoM ke anubaMdha se hotA hai| jaise-jisa parivAra meM janma liyA hai, usa parivAra ke logoM se RNAnubaMdha hai arthAt kisI kA karja cukAnA hai aura kisI se vasUla karanA hai| yaha lena-dena kA vyavahAra aneka janmoM se calA A rahA hai, ise banda kiye binA janma-maraNa se chuTakArA nahIM mila sktaa| isake liye apane paramAtma svarUpa pUrNa zuddha siddha dazA kA bodha jaage| usa para dRr3ha aTala vizvAsa ho aura apane pAriNAmika bhAva meM rahA jAye, kisI se bhI koI moha, rAga, dveSa na ho, para paryAya kA lakSya-pakSa na rhe| apane meM aTala-acala dhruva svabhAva meM lInatA hone se sAre pUrva baddha karma kSaya ho jAte haiN| sAmAnyata: zarIra aura indriyoM kI kriyAoM ko hI karma mAnA jAtA hai evaM zarIra aura indriyoM kI kriyAyeM baMda hone para karmoM se chuTakArA mAna lete haiM parantu bhAva ke anusAra hI karma kI saMjJA hotI hai| bhAva badalane para karma kI saMjJA bhI badala jAtI hai| jaise zarIrAdi zubha kriyA rUpa pariNamana dikhAI detA hai| yadi kartA kA bhAva azubha hai to vahA~ azubha karma baMdha ho jAtA hai| zubha bhAva aura zubha kriyA se, zubha karma kA baMdha hotA hai| azubha bhAva aura azubha kriyA se pApa karma kA baMdha hotA hai| zababhAva aura niSkriya dazA se karma kA baMdha nahIM hotA, pUrva baddha karma nirjarita kSaya ho jAte haiN| ____ manuSya janma, manuSya zarIra jIvana kI parama saMsiddhi hai| yadi hama svarUpa sAkSAtkAra, samyakdarzana kI upekSA karate haiM to prakRti ke niyamoM ke anusAra hameM na cAhate huye bhI cAroM gatiyoM meM cakkara lagAnA par3eMge, nAnA prakAra ke du:kha bhoganA pdd'eNge| zrI kamalabattIsI jI indriyoM se Upara mana hai, mana se Upara buddhi hai aura buddhi se pare AtmA hai ata: AtmA kA lakSya honA caahie| samyakdarzana (svarUpa sAkSAtkAra) AtmA kI divya mahimA kI anubhUti hai| jisake hone para sAre saMsAra ke baMdhana TUTa jAte haiN| karma saMyoga chUTa jAte haiM,pUrva baddha karma nirjarita aura kSaya ho jAte haiM tathA mokSa kI prApti hotI hai| sarvajJa jinendra deva ne jo kahA hai. usakA zraddhAna kro| bhagavAna kahate haiM pratyeka jIva AtmA svabhAva se zuddhAtmA mamala svabhAvI hai, usakA jo jIva avalambana le,zraddhAna kare, use usa dhruva mamala svabhAva meM se zuddhatA pragaTa hotI hai| tIna kAla aura tIna loka meM zuddha nizcaya naya se maiM AtmA zuddhAtmA paramAtmA mamala svabhAvI dhruva tatva huuN| jJAnAnanda saccidAnanda ghana bhagavAna AtmA hU~. aisI draDha pratIti, zraddhA anubhUti hI zuddha dRSTi hai| maiM aisA hU~ tathA sabhI jIva bhI bhagavAna svarUpa haiM, paramAtma svarUpa haiN| dravya dRSTi se sabhI jIva aise haiM, aise Atma svarUpa kA zraddhAna anubhava honA tathA pudgala dravya bhI zuddha paramANu rUpa hai| yaha jo dikhAI de rahA hai, yaha saba azuddha paryAya kA pariNamana hai, jo asat kSaNa bhaMgura nAzavAna hai, isakA nAma samyakadarzana, samyakjJAna hai aura isa dravya dRSTi ke AdhAra se samabhAva pUrvaka apane svarUpa meM sthira rahanA samyakcAritra hai| sva yA para jaba kisI dravya, kisI guNa va kisI paryAya meM hera phera karane kI buddhi na rahI, taba vaha saccI zraddhA aura jJAna huA, taba jJAna, jJAna meM hI jama gayA, arthAt mAtra vItarAgI jJAtA bhAva hI raha gayA, aise sAdhaka kI alpa kAla meM mukti hotI hai| prabhu ! tU svayaM cinmaya, paramAtma svarUpa hai| jina svarUpa AtmA zuddhAtmA hai| vItarAga, akaSAya, mamala svabhAvI AtmA hai| parama pAriNAmika bhAva vAlA hai, aisA zraddhAna kara aura apane parama jJAna svabhAva meM raha to yaha sAre karma vilA jAte haiN| tU svayaM ananta zaktiyoM se vyApta bhagavAna AtmA, acintya zaktimaya aura sAmarthyavAna hai, isakA bharosA dRr3ha aTala zraddhAna, vizvAsa kare to bhava bhramaNa chUTa jaaye| bhagavAna sarvajJa deva jinendra paramAtmA aisA kahate haiM ki AtmA meM zarIra, saMsAra, rAgAdi bhAva, karma baMdha hai hI nhiiN| AtmA to mamala svabhAvI, svayaM jinavara, tIrthaMkara sarvajJa paramAtmA hai| sAre karma malAdi se rahita zuddha caitanya hai| sarvaprathama aisA nirNaya kara, AtmA kA anubhava kara, aisA zraddhAna, jJAna, Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI aTala vizvAsa kara aura apane svarUpa meM jJAna bhAva meM sthita raha to batA phira karmAdi kahA~ haiM? karmAdi kI sattA mAnanA, unase bhayabhIta honA, yahI ajJAna baMdhana kA kAraNa hai| eka samaya kI nirmala paryAya ko jo samyak darzana, jJAna, cAritra kI paryAya hai, ratnatraya kahA hai| usake phala svarUpa kevalajJAna paryAya pragaTa hotI hai, jo mahAratna hai| aise ananta guNa aura unakI ananta paryAyoM kA dhAraka Atma dravya to mahAratnoM se bharA huA sAgara hai, jisakI mahimA vacanAtIta hai| aise nija svabhAva kA vizvAsa aura dRSTi kro| akartRtva jisakA svabhAva hai, vaha yadi vikAra kA kartA ho to sAdhakatA hI nahIM ho sakatI hai| jo mamala svabhAva zuddhAtmA hai, usameM karma rAgAdi mala mAnanA hI mithyA zraddhAna, mithyAjJAna hai| AtmA zAzvata hai, zuddha hai,parama pAriNAmika bhAva vAlA mamala svabhAvI zukhAtmA hai| usakI ora dekhane se samyakadarzana, jJAna hotA hai| jo Atmasammukha hote haiM, ve vikAra se vimukha huye binA nahIM rahate / maiM nirvikAra hU~, zuddha caitanya, dhuva tatva zuddhAtmA huuN| yadi aisA kaheM aura vikAra se vimukha na hoM, to vaha mAtra dhAraNA hai| rAga se, karma se tathA zarIrAdi para se caitanya kI ekatA nahIM hai, aisA bhedavijJAna pUrvaka zraddhAna kara / jisane svabhAva kI dRSTi kI, usake vibhAva karmAdi kA abhAva honA hI caahie| yadi vibhAva kA abhAva na huA to abhI svabhAva dRSTi hI nahIM huii| bhagavAna AtmA pUrNAnanda se paripUrNa svabhAva hai| isa svabhAva ke sAdhana se hI jIva kI mukti hotI hai| prazna-svabhAva to paripUrNa zukhamamala svabhAvI hai parantu paryAya meM to azavi aura usameM nimitta pUrva baddha karmodaya hai| pUrvakarma bandhodaya ke kSaya hone para paryAya meM zaddhi hone para, pUrNa paramAnanda dazA bar3hegI isakA upAya batAiye? samAdhAna - jaba yaha nirNaya kara liyA ki maiM dhruva tatva zuddhAtmA mamala svabhAvI hU~ tathA eka-eka samaya kI paryAya evaM jagata (saba jIva saba dravyoM) kA trikAlavartI pariNamana, kramabaddha nizcita aTala hai, isase merA koI sambaMdha nahIM hai| aisA anubhUti yuta, zraddhAna jJAna meM A gayA to aba apane mamala svabhAva meM rho| isI se paryAya meM zuddhi AyegI,isI se pUrva baddha zrI kamalabattIsI jI karma kSaya hoNge| prazna-isameM hI gar3abar3a ho jAtI hai, jaba vedaka samyaktva ke kAraNa moha ke bhAva-apratyAkhyAna kaSAya ke azubha bhAva, rAga kA udaya calatA hai to bhayabhItapanA, kaMpana hone lagatA hai, isake liye kyA kareM? samAdhAna- dRDhatA, nirbhayatA se kAma lo, apane jJAna zraddhAna para abhaya, aTala, aDola, akaMpa rho| yaha to zUravIra kSatriyoM kA mArga hai / yahA~ baniyApanA, DhIla DhAla nahIM calatI, "gAr3ho dhare te pAve dIle na pAve" dRDhatA himmata se apanA purUSArtha kro| jaba bhedajJAna tatva nirNaya ho gayA, vastu svarUpa jAna liyA,jJAna zraddhAna kI zuddhi ho gaI to aba kyA hai| bedhar3aka, alamasta raho, jaba jo honA hai, vaha nizcita, aTala hai, nahIM honA to koI kara nahIM sktaa| jaba eka-eka paryAya, eka-eka paramANu kA, emaeka samaya kA pariNamana kramabaddha-nizcita aTala hai| jaisA kevalajJAnI ke jJAna meM jhalakA hai, vaisA hI trikAlavartI pariNamana cala rahA hai| jo honA thA ho gayA, jo honA hai ho rahA hai, jo honA hogA vaha hogA, jaba saba nizcita hai, sarvajJa kI sarvajJatA svIkAra hai| tuma svayaM kevalajJAna svabhAvI dhruva tatva zuddhAtmA ho phira koI vikalpa bhrama bhaya kI bAta hI nahIM hai| itanI aTalatA, abhayatA, apane meM rakhanA paDegI, apane jJAna bala ko jAgrata rakho, svayaM svastha hoza meM sAvadhAna rho| prazna - kyA isake liye aura koI upAya hai, yaha kucha na hove ? samAdhAna - hA~,kSAyika samyakdarzana aura vItarAgI sAdhu hone para phira yaha kucha nahIM hoNge| prazna-aisI to pAtratA, paristhiti, itanA Atmabala hI nahIM hai? samAdhAna - to basa samatA, zAMti se jJAyaka bhAva meM jJAna svabhAva meM DaTe raho / jaba yaha saba nirNaya ho gayA, mukti prApta honA taya ho gayA, to isI Ananda utsAha meM dharma kI jaya-jayakAra macAte, samatA zAMti se jJAyaka bhAva meM DaTe rho| jaba mukti honA hai, vaha bhI nizcita hai to samatA zAMti se zuddha dRSTi samabhAva meM jJAyaka rho| apane dhruva tatva zuddhAtmA kA smaraNa dhyAna rakho aura dhruva dhAma meM DaTe rho| aba na karmoM kI paravAha karanA hai, na jagata kI paravAha karanA hai| na kisI se kucha lenA denA hai| apane meM nispRha, AkiMcana vItarAgI bano / abhaya svastha masta rho| sahajAnanda meM paramazAnta samatA meM jJAyaka rahate cale clo| aba to saba kAma, karmoM kA kSaya, paryAya kI zuddhi, 75 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI pAtratA kI vRddhi , sAdhu pada apane Apa sahajatA se hotA huA calA clegaa| tuma svastha sAvadhAna apane meM abhaya masta, jJAnI jJAyaka rho| samyakcAritra pakar3a meM A gayA, nizciMta rho| isI bAta ko aura spaSTa karate huye sadgurU upasaMhAra rUpa meM antima gAthA kahate haiM gAthA-32 jina disTi utta suddhaM, jinaya ti kammAna tiviha joen| nyAnaM anmoya vinyAnaM, mamala sarUvaM ca mukti gamanaM c| zabdArtha-(jina utta) jinendra paramAtmA ne kahA hai (disTi suddha) jinakI dRSTi zuddha ho gaI (jinaya ti kammAna) tInoM prakAra ke karmoM ko jIta lete haiM (tiviha joena) trividha yoga se, tInoM prakAra kI (mana-vacana-kAya kI) ekAgratA (nyAnaM anmoya) jJAna svabhAva meM lIna, svabhAva kA Alambana, jJAnopayoga kI nirantara sakriyatA (vinyAnaM) vijJAna ghana, vijJAnamayI, bheda vijJAna kI sAdhanA (mamala sarUvaM ca) mamala svarUpa meM rahate, lIna hokara, Atma dhyAna meM rata (mukti gamanaM ca) mokSa mArga para calate, mukti prApta karate haiN| vizeSArtha-jinendra paramAtmA ne kahA hai ki jo samyakadRSTi jJAnI jinakI dRSTi zuddha ho gaI hai, vaha trividha yoga sahita, samasta karmoM ko jIta lete haiM arthAt unake sAre karma kSaya ho jAte haiN| jJAnI hamezA jJAna vijJAna mayI satsvarUpa kA avalambana rakhate haiM aura Atma dhyAna meM rata rahate haiM tathA sAdhu pada se apane mamala svabhAva meM lIna hokara brahmAnanda mayI mukti pada prApta karate haiN| zAna samAna na Ana, jagata meM sukha ko kAraNa / ihi paramAmRta janma jarA, mRta roga nivAraNa // koTi janma tapa ta,jJAna bina karma mreNje| jJAnI ke china mAhi, trigupti te sahaja Tarete // samyakdarzana jJAna cAritra tInoM hI AtmA ke guNa haiN| AtmA kA svabhAva yathArtha pratIti kA dhArI hai| nija ko nija, para ko para, yathArtha zraddhAna karane vAlA hai aura sarva lokAloka ke dravya, guNa,paryAyoM ko eka sAtha jAnane vAlA hai| cAritra guNa se parama vItarAga hai| ratnatraya svarUpa yaha AtmA - abheda dRSTi zrI kamalabattIsI jI se eka rUpa hai| zuddha sphaTika ke samAna nirmala hai, parama niraMjana - nirvikAra, parama jJAnI,parama zAnta, paramAnanda mayI hai| isa taraha bAra-bAra apane AtmA ko dhyAve-taba pariNAmoM meM thiratA hone para svayaM AtmAnubhava pragaTa hotA hai, yahI mokSamArga hai| AtmAnubhava ke sAtha usI samaya atIndriya Ananda kA svAda AtA hai| isI amRta rasa kA pAna karate hue AtmAnubhava meM lIna sAdhu kSapaka zreNI para ArUr3ha hokara arihanta paramAtmA hokara ananta sukha ko bhogane vAlA, ananta catuSTaya dhArI ho jAtA hai,cAroM ghAtiyA karma kSaya ho jAte haiN| jinendra paramAtmA ne kahA hai - yaha AtmA ananta jJAna, ananta darzana, kSAyika samyaktva, kSAyika cAritra, ananta dAna, ananta lAbha, ananta bhoga, ananta upabhoga, ananta vIrya, ananta sukha kA dhArI paramAtma svarUpa hai| yaha sarvajJa, sarvadarzI hokara bhI AtmajJa aura AtmadarzI hai| yaha jJeya kI apekSA sarvajJa sarvadarzI kahalAtA hai| zuddha samyagdarzana kA dhArI hokara nirantara Atma pratIti meM vartamAna hai| sarva kaSAya bhAvoM ke abhAva se parama vItarAga, yathAkhyAta cAritra se vibhUSita hai| svayaM ke Ananda ko svayaM ko detA hai| ananta dAna karane vAlA hai| nirantara svAtmAnanda kA bhoga karanA hI ananta lAbha hai| svAtmAnanda kA hI nirantara bhoga hai| apane AtmA kA hI bAra-bAra upabhoga hai| guNoM ke bhItara pariNamana karate huye kabhI bhI kheda nahIM pAtA, yahI ananta vIrya hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAya karmoM se rahita hokara ananta sukha kA samudra hai| zuddha dRSTi jJAnI, abheda naya se eka akhaMDa AtmA ko dhyAtA hai| svAnubhava meM lIna rahatA hai, yahI Atma samAdhi-nizcaya ratnatraya kI ekatA hai, yahI mokSa mArga hai| zuddha dRSTi, jJAna-vijJAna kA Alambana lekara aisA nirNaya karatA hai ki merA koI sambandhana anya AtmAoM se hai,napudgala ke koI paramANu yA skaMdha se hai, na dharma, adharma, AkAza va kAla dravya se hai, na mere meM jJAnAvaraNAdi ATha karma haiM, na zarIrAdi no karma hai, na rAgAdi bhAva karma hai, na mere meM indriyoM ke viSayoM kI abhilASA hai, na maiM indriya sukha ko sukha jAnatA huuN| maiM atIndriya jJAna atIndriya sukha ko hI saccA sukha mAnatA hU~ so vaha merA sukha mere pAsa hai| jaise koI pravINa purUSa apane bhItara hone vAle rogoM ko pahicAna kara, unase ahita jAnakara una rogoM se pUrNapane udAsIna ho jAtA hai| vaise hI 76 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2017 zrI kamalabattIsI jI samyakdRSTi jJAnI jIva karmoM ke saMyoga se hone vAle rAgAdi bhAva va zarIrAdi saMyogoM ko roga va AtmA ke liye hAnikAraka jAnakara unase pUrNa vairAgI ho jAtA hai tathA ina rogoM ko miTAne ke liye sattA meM baiThe karmoM ko nAza karane ke liye va navIna roga ke kAraNa se bacane ke liye zuddhAtmAnubhUti hI eka parama auSadhi hai, jisakA vaha sevana karatA hai| nigraMtha pada meM rahakara dina rAta svAnubhava kA abhyAsa karatA hai| yadi tadbhava mokSagAmI hotA hai to kSapaka zreNI car3hakara zIghra hI cAra ghAtiyA karmoM kA kSaya karake kevalajJAnI ho jAtA hai| AtmA kA AtmA ke bhItara, AtmA ke dvArA hI para ke Alambana rahita ramaNa karanA, nizcaya samyagcAritra hai| nimitta sAdhana antaraMga cAritra kA mohakarma kA upazama hai| bAharI sAdhana zrAvaka kA eka deza aura sAdhu kA sakala cAritra hai| isa taraha jo koI nizcita hokara AtmA kA satat anubhava karatA hai, vahI paramAnanda kA pAna karatA huA karmoM kA saMvara va unakI nirjarA karatA huA mukti ko prApta karatA hai| zuddha dRSTi, jJAna-vijJAna ke dvArA aisA nirNaya kara samabhAva meM rahatA hai ki yaha AtmA satpadArtha hai| kabhI na janmA hai na kabhI nAza hogA / svata: siddha hai,kisI ne isako paidA nahIM kiyA, na yaha kisI ko paidA karatA hai| yaha loka anAdi kAla se hai| chaha dravyoM ke samUha ko loka kahate haiN| ve saba dravya anAdi se ananta kAla taka sadA hI satsvarUpa rahane vAle haiN| ananta jIva haiM, anantAnanta pudgala dravya haiM, asaMkhyAta kAlANu haiM, eka dharmAstikAya hai, eka adharmAstikAya hai, eka AkAza astikAya hai| AtmA svarUpa se saba samAna paramAtma svarUpa haiM tathApi hara eka AtmA kI sattA apane meM paripUrNa svataMtra hai| dUsarI AtmA kI sattA se atyanta bhinna hai| AtmA meM na ATha karmoM kA baMdhana hai, na isameM rAgAdi vikArI bhAva haiM, na koI sthUla audArikAdi zarIra haiM, AtmA zuddha sphaTika maNi ke samAna parama nirmala hai| jJAna, darzana, sukha, vIrya Adi guNoM kA sAgara hai| yaha AtmA na kisI kA upAdAna kAraNa hai na kisI kA nimitta kAraNa hai| saMsAra dazA meM AtmA, zarIra nAma karma ke udaya se caMcala hokara mana, vacana, kAya ke dvArA - yogoM meM pariNamana karatA hai tathA kaSAya ke udaya se zubha-azubha upayoga hotA hai| yaha yoga yA upayoga hI laukika kAraNoM meM nimitta hai| jaise - kumhAra ghar3A pakAtA hai to miTTI, ghar3e kA upAdAna kAraNa zrI kamalabattIsI jI hai| kumhAra kA mana, vacana, kAya yoga aura azuddha upayoga nimitta kAraNa hai| zuddhAtmA meM na yoga kA kArya hai, na koI zubha-azubha upayoga hai| AtmA svabhAva se akartA - abhoktA hai|n para bhAvoM kA kartA hai,na para bhAvoM kA bhoktA hai, AtmA svabhAva se apane zuddha pariNati kA kartA hai va sahaja zuddha sukha kA bhoktA hai| yaha AtmA parama padArtha paramAtmA hai, maiM aisA hI hU~ aise dRr3ha nizcaya zraddhAna sahita apane mamala svabhAva meM rahanA hI mukti hai| AtmA ke zraddhAna jJAna meM bArambAra ramaNa karanA, bAra-bAra bhAvanA bhAnA yahI cAritra hai| jahA~ AtmA Apa se Apa meM sthira ho jAtA hai, vahA~ ratnatraya kI ekatA hai yahI mokSamArga hai| AtmA kA manana nizcinta hone para hI hotA hai, jaba kisI prakAra kI koI cintA na rahegI, taba hI mana, vacana, kAya kI ekAgratA hotI hai| saMkalpa-vikalpa se rahita hokara hI AtmA ke zuba svabhAva kA manana, dhyAna hotA hai| ataeva nigraMtha pada dhAraNa karake nirAkula ho jAnA Avazyaka hai| nirvANa kA upAya eka zuddhAtmAnubhava hI hai| jahA~ manana ke vikalpa yA vicAra saba banda ho jAte haiN| kAya sthira hotI hai, vacana nahIM rahatA, vahA~ hI svAnubhava kA prakAza hotA hai, isI ko nirvikalpa samAdhi kahate haiN| yahI Atma svabhAva hai yahI yathArtha meM mokSa kA mArga hai| yahI samyagdarzana, samyagjJAna, samyancAritra kI ekatA hai, yahI rAga pa rahita vItarAga bhAva hai,yahI parama samatA hai,yahI eka AMta bhAva hai|yhii saMvara, nirjarA tatva hai; ataeva jJAnI kA apane jJAna vijJAna dvArA mamala svabhAva meM sthita rahanA bAhya ke saba saMyoga zAnta zUnya ho jAnA mukti hai| pratyeka padArtha sarvatra, sarvakAla apane hI sva catuSTaya - dravya, kSetra, kAla, bhAva meM pratiSThita rahatA hai, para catuSTaya meM nhiiN| isa eka mahA siddhAnta kA nirNaya ho jAye to tIna loka, tIna kAlavartI samasta padArthoM kI yathArtha pratIti ho jAye aura svataMtra jJAnAnanda svabhAva sammukha hone kI rUci va sthiratA ho jaaye| padArtha-dravya rUpa se nitya hai aura paryAya rUpa se anitya hai / aisI nityAnityatA to padArtha kA svarUpa hai, jJAna aisA jAnatA hai| saMyoga ke kAraNa anityatA hai aisA nahIM hai, para apane kAraNa se hI anityatA hai arthAt Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI isa prakAra samyakcAritra kI zuddhi kara vRddhi karate huye, paramAnanda mayI paramAtma pada ko pAnA hI mAnava jIvana kI zreSThatA hai, isI meM AtmA kA kalyANa hai| samyakcAritra kA yathArtha svarUpa zrIgurU tAraNa svAmI ne apane jIvana ke anubhava ke AdhAra tathA jinendra paramAtmA aura jinavANI ke pramANa se saMkSepa meM pratipAdita kiyA, vicAra mata ke tIna graMthoM - zrI mAlArohaNa meM samyakdarzana, zrI paMDita pUjA meM samyajJAna aura zrI kamala battIsI meM samyakcAritra kA svarUpa batAyA hai| jo bhavya jIva inakA zraddhA bhakti pUrvaka Atma kalyANa kI bhAvanA se svAdhyAya manana kara ratnatraya mayI jJAna guNa mAlA ko dhAraNa kareMge, vaha saMsAra ke janma-maraNa ke cakra se chUTakara siddha paramAtmA hoNge| * zat zat namana * zrI kamalabattIsI jI palaTate rahanA to paryAya kA svabhAva hai, so para ke kAraNa se nahIM hai| isa prakAra jJeya kA svarUpa jAnanA hI samyajJAna kA kAraNa hai| AtmA kI zAnta zUnya sthiti ko anubhava kahate haiN| AtmA meM zAnti aura Ananda zakti rUpa se anAdi ananta vidyamAna hai| aise AtmA kA puNya pApa rAgAdi bhAva karmAdi se rahita anubhava ho use dharma kahate haiN| akaSAya pariNAma ke prakAza ko, anubhava prakAza kahate haiN| jar3a kI kriyA jar3a ke kAraNa se hotI hai| dharmI ko apane hI kAraNa se zubha rAga ke kAla meM zubha rAga AtA hai parantu vaha dharma nahIM hai| zubha rAga ke avalambana se dharma nahIM hotaa| nijAvalokana mAtra, cidAnanda dhruva zuddhAtmA kA jitanA anubhava ho utanA hI dharma hai| mokSamArga to vItarAga bhAva hai tathA vItarAga vijJAna hita kA kAraNa hai| nija svabhAva rUpI sAdhana dvArA hI paramAtmA huA jAtA hai| gRhasthAzrama meM paramAtma dazA prApta nahIM hotii| jJAnAnanda ke sAdhana dvArA divya zakti pragaTa kro| jinakI dazA jIvana mukta huI hai, ve arihanta deva haiN| inake cAra ghAtiyA karmoM kA abhAva ho cukA hai aura antara samAhita nija ananta zakti pragaTa huI hai| ve tIna kAla, tIna loka ko eka-eka samaya meM pratyakSa jAnate haiN| nija zuddha svarUpa dhruva tatva zuddhAtmA hI sAdhane yogya hai, isI kI sAdhanA se siddha pada pragaTa hotA hai| jJAna vijJAna ke dvArA maiM kauna hU~? merA kyA hai ? jar3a aura cetana kyA hai? karma prakRti aura paramAtma svarUpa kyA hai ? yaha saba jAnane kI zakti A jAtI hai evaM parama zAMti kI prApti hotI hai| paristhiti ko badalanA apane vaza kI bAta nahIM hai| bAharI paristhiti zarIrAdi saMyoga kA pariNamana karma udayAnusAra hI hotA hai| aise bhedavijJAna dvArA samatA bhAva meM A jAnA hI yoga hai| mana, vacana, kAya se apanA sambandha viccheda kara apane svarUpa kI sAdhanA meM rata rahanA hI trividha yoga hai| apanA svarUpa svata: siddha hai, usake liye kucha karanA hI nahIM hai| samyakdRSTi jJAnI sAdhaka sacce deva gurU dharma zAstra kA zraddhAnI, nija zuddhAtmAnubhUti se yukta zuddha dRSTi, samabhAva dvArA mamala svabhAva kI sAdhanA se siddhi mukti siddha pada pAtA hai, yahI samyagdarzana samyagjJAna samyagcAritra kI paripUrNatA hai| sadgurU kI parama kRpA AzIrvAda se, svayaM kI bhalI honahAra se, yaha chaha mAha kI sahaja mauna sAdhanA karane kA zubha yoga milA, jisameM jJAnopayoga meM nimitta yaha tIna graMthoM kI TIkA kI, jo apane samaya kA sadupayoga aura Atma bala bar3hAne meM sahakArI huye, isase jisa jIva kA bhalA ho, yaha usakI pAtratA kI bAta hai parantu apanA bhalA ho gayA, vastu svarUpa samajha meM A gyaa| isake liye parama gurU paramAtmA jinendra deva bhagavAna mahAvIra svAmI, sadgurU zrI jina tAraNa-taraNa maMDalAcArya jI mahArAja ko zraddhA bhakti pUrvaka zat zat namana hai| alpajJatA, pramAdavaza jo bhUla-cUka huI ho, sadgurU jJAnI jana kSamA kreN| jJAnAnanda barelI dinAMka : 26.5.91 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI py zrI kamalabattIsI jI sAra siddhAMta (1) samyakcAritra chAyA vRkSa tulya hai, jo saMsAra rUpI mArga meM bhramaNa karane se utpanna huI thakAna ko dUra karatA hai| (2) samyakdarzana aura samyajJAna ke sampUrNa hone para bhI cAritra kI pUrNatA na hone para parama mukti nahIM ho sktii| (3) jaise samyakadarzana ke binA jJAna, ajJAna hotA hai| vaise hI samyajJAna ke binA, cAritra bhI cAritrAbhAsa hotA hai| zaMkAdi maloM ko dUra karane meM, karmoM kA kSaya karane vAlI Atma zakti meM utkarSatA lAne meM aura indrAdi pada prApta karAkara, mokSa rUpa phala prApta karane meM, samyakdarzana ko jisakA mukha utsukatA se dekhanA par3atA hai, usa samyakcAritra kA mAhAtmya AzcaryakArI hai| pariNAmoM kI vizuddhi ke liye pApa-parigraha Adi kA tyAga karanA caahiye| jaba taka kisI bAta kA saMkalpa pUrvaka tyAga nahIM kiyA jAtA, taba taka use na karane se hI usake phala se chuTakArA nahIM hotaa| saMkalpa pUrvaka tyAga na karanA hI isa bAta kA sUcaka hai ki usa ora kI pravRtti meM rAga hai| (7) sarva arthoM kI siddhi ke liye zAnta mauna rahanA hI hitakara hai| asatya bolane kI taraha, asatya sunane se bhI yatnapUrvaka bacanA caahiye| brahma arthAt apanI zuddha-buddha AtmA meM caryA arthAt bAdhA rahita pariNati ko brahmacarya kahate haiM, ise jo niraticAra pAlate haiM, vaha paramAnanda ko prApta karate haiN| (9) adhyAtma tatva kA upadeza sune binA na apanI AtmA kA bodha hotA hai, na zraddhA / zraddhA ke pazcAt hI AtmA ke prati rUci bar3hatI hai, tabhI usameM ramaNatA hotI hai| (10) indriyoM meM - rasanA indriya / karmoM meM - mohanIya karma / vratoM meM-brahmacarya vrata aura guptiyoM meM - mano gupti, yaha cAra bar3I sAdhanA aura abhyAsa se vaza meM hote haiN| zrI kamalabattIsI jI (11) sAta tatvoM ke samyak parijJAna pUrvaka Atma tatva kI upalabdhi rUpa samyakdRSTi honA caahiye| binA Atma jJAna ke ghara chor3akara muni bananA ucita nahIM hai| (12) asalI parigraha to zarIra hI hai, usase bhI jo mamatva nahIM karatA, vahI parama nirgrantha hai| (13) karma janya rAgAdi bhAvoM se AtmA kI bhinnatA ko jAnakara, AtmA ke yathArtha svarUpa kA zraddhAna aura jJAna tathA rAga aura dveSa kI nivRtti rUpa sAmya bhAva ko dhAraNa karanA, yahI samyakcAritra hai| (14) moha aura kSobha se rahita pariNAma hI sAmya bhAva hai, nizcaya se yahI cAritra dharma hai| (15) jisakA puNya aura pApa karma binA phala diye svayaM jhar3a jAtA hai, vaha yogI hai, usakA nirvANa hotA hai, vaha puna: Asrava yukta nahIM hotaa| (16) prANI mAtra meM maitrI, guNI janoM meM pramoda, du:khI jIvoM para dayA bhAva aura avinayI jIvoM para mAdhyastha bhAva rakhane se sabhI vrata atyanta dRr3ha hote haiN| (17) jisa yogI kA citta dhyAna meM usI taraha vilIna ho jAtA hai, jaise namaka pAnI meM laya ho jAtA hai, usake zubha aura azubha karmoM ko jalA DAlane vAlI Atma zakti rUpa agni pragaTa hotI hai| (18) rAga-dveSa aura moha ke tyAga, Agama ke vinaya pUrvaka abhyAsa tathA dharma aura zukla dhyAna se manogupti hotI hai| (19) Atma dhyAna hI mukti kA eka mAtra parama sAdhana hai| (20) vratoM kA dhAraNa, samitiyoM kA pAlana, kaSAyoM kA nigraha, mana vacana kAya kI pravRtti kA tyAga aura pAMcoM indriya para vijaya, ise saMyama kahate haiN| (21) jJeya aura jJAtA meM athavA jJeya yukta jJAtA meM, sarvajJa bhagavAna ke dvArA jaisA kahA gayA hai aura jaisA unakA yathArtha svarUpa hai tadanusAra pratIti honA samyakdarzana hai aura tadanusAra anubhUti honA samyajJAna hai| (22) jo sAMsArika sukha se virakta hotA hai vahI cAritra meM prayatnazIla hotA hai| (23) mokSamArga meM nitya udyamazIla sAdhuoM ke liye-zArIrika, vAcanika, mAnasika tApa kI zAMti ke liye, tapa rUpI samudra meM avagAhana Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI karanA cAhiye / (24) tapa kA mUla - samyakdarzana hai, tanA-daza dharma haiM, zAkhA-bAraha bhAvanA haiM, patra-pAMca mahAvrata, pAMca samiti, tIna gupti haiM, puSpa - - kevalajJAna hai, havAyeM sugaMdha - bAIsa parISaha jaya haiN| phala-ghAti, aghAti karma kA kSaya siddha pada hai| (25) jisameM dravya rUpa se nitya aura spaSTa jJAna ke dvArA jAnane yogya, carAcara jagata ke atIta, anAgata aura vartamAna paryAyAkAra pratibimbita hote haiM, usa parama brahma svarUpamaya hone ke liye jo tatpara hote haiM, unheM santa kahate haiN| (26) bAhya viSayoM kA tyAga dravya tyAga hai aura antaravartI, viSaya sambandhI vikalpoM kA tyAga bhAva tyAga hai| donoM prakAra se tyAga karane vAle vizvapUjya hote haiN| (27) jo yogI zarIrAdi se haTakara AtmA ko AtmA meM hI sthira karatA hai aura vyavahAra pravRtti-nivRtti se dUra rahatA hai, usako svAtmA ke dhyAna se vacanAtIta Ananda hotA hai| (28) merA kucha bhI nahIM hai, isa prakAra ke bhAva ko AkiMcana kahate haiN| isa AkiMcana bhAva ko bhAne se jJAyaka svabhAva AtmA kA anubhava hotA hai| (29) pahale kiye huye zubhAzubha karma, apanA samaya Ane para jaba udaya ko prApta hote haiM, taba kisI cetana indrAdi ke dvArA aura acetana maMtra Adi ke dvArA yA donoM ke dvArA roke nahIM jA skte| (30) AtmA ke dvArA AtmA meM AtmA kA para ke AkAra se rahita rUpa se saMvedana hotA hai, use hI svasaMvedana kahate haiN| jo sva saMvedana se siddha hai, use hI anubhava siddha kahate haiN| (31) karma se aura karma ke kArya rAgAdi bhAvoM se bhinna caitanya svarUpa AtmA ko nitya bhAnA caahiye| usase nitya Ananda maya mokSa pada kI prApti hotI hai| (32) mana ke ekAgra hone se sva saMvedana ke dvArA AtmA kI anubhUti hotI hai, usI anubhUti se jIvana mukta dazA aura anta meM parama mukti prApta hotI hai| 80 pa samyak cAritra sambandhI praznottara zrI kamalabattIsI jI prazna- samyakdarzana, samyakjJAna, samyakcAritra kI prApti durlabha kyoM hai ? samAdhAna - jIva kA anAdi ajJAna mithyAtva kAraNa hai, kAla labdhi honahAra kArya hai / ratnatraya kI prApti bar3e hI saubhAgya se hotI hai ataH use pAkara satat sAvadhAna rahane kI jarUrata hai| eka kSaNa kA bhI pramAda bAdhaka hai, pUrva saMskAra bhrama meM DAlate haiN| prazna- nizcaya-vyavahAra ratnatraya kI prarUpaNA kyoM kI gaI hai ? samAdhAna - nizcaya se vastu kA jo svabhAva hai vahI dharma hai| jaise AtmA kA caitanya svabhAva hI usakA dharma hai kintu saMsAra avasthA meM vaha caitanya svabhAva tirohita hokara gati indriya Adi caudaha mArgaNAoM meM, caudaha guNasthAnoM ke dvArA vibhAjita hokara nAnA rUpa ho gayA hai| yadyapi dravya dRSTi se vaha eka hI hai, isI kAraNa bhagavAna jinendra deva ne jo dharmopadeza diyA hai, vaha vyavahAra aura nizcaya se vyasthApita hai| - prazna kyA mukti bhI do prakAra kI hotI hai ? samAdhAna - nahIM, paramAnanda dazA ko mukti kahate haiM aura vaha eka sI, eka hI hotI hai, kahane meM bheda AtA hai| jaise jo sAdhaka apanI indriyoM aura mana ke prasAra ko saMyamita kara, AtmA ke dvArA AtmA meM AtmA kA anubhava karake kRt - kRtya avasthA ko prApta karatA hai, use prathama jIvanmukti, pazcAt parama mukti hotI hai, ise bhAva mokSa, dravya mokSa bhI kahate haiN| - prazna- vyavahAra cAritra se kyA lAbha hai ? samAdhAna - saMyama tapa Adi karane se jJAnAvaraNa Adi karmoM kI, zarIrAzakti kI, rAga dveSa kI aura viSayoM kI cAha kI hAni hotI hai, unameM kamI AtI hai tathA ekAgra citta hokara AtmA kA smaraNa dhyAna hotA hai| du:kha ko sahana karane kI zakti AtI hai, sukha meM Asakti nahIM hotI, dharma kI prabhAvanA hotI hai, brahmacarya meM nirmalatA AtI hai| prazna- manuSya bhava kI sArthakatA kyA hai ? samAdhAna prathama bhedajJAna pUrvaka nija zuddhAtmAnubhUti, samyakdarzana karanA tathA AryatA, kulInatA Adi guNoM se yukta isa uttama manuSya paryAya kA sAra - muni pada dhAraNa karanA, jinavANI kI zikSA dhAraNa karanA, vinaya sampanna honA, samAdhistha honA hai| - Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI prazna- svAdhyAya karane se kyA lAbha hai? samAdhAna-svAdhyAya se tarkaNAzIla buddhi kA utkarSaNa hotA hai| paramAgama kI sthiti kA poSaNa hotA hai| mana indriyoM aura cAroM saMjJAoM kI abhilASA kA nirodha hotA hai| saMzaya kA chedana hotA hai| krodhAdi kaSAyoM kA bhedana hotA hai| dinoM dina tapa meM vRddhi hotI hai| saMvega bhAva bar3hatA hai| pariNAma prazasta hote haiN| samasta aticAra dUra hote haiN| anyathA vAdiyoM kA bhaya nahIM rahatA tathA jina zAsana kI prabhAvanA karane meM mumukSu samartha hotA hai| prazna-Atma dhyAna kI vizeSatA kyA hai? samAdhAna-jo apanI AtmA ko zarIra se bhinna anubhava karatA hai, tInoM guptiyoM kA pAlana karatA hai, bAhya artha kI to bAta hI kyA, apane zarIra se bhI nispRha hai vaha samyakdhyAna meM lIna yogI utkRSTa vyutsarga kA dhAraka aura pAlaka hai| prazna-virAga bhAva kise kahate haiM ? samAdhAna - samyakdarzana, AtmA kI aisI pariNati hai ki samyakadRSTi kI sAmAnya manuSyoM kI taraha kriyA mAtra meM abhilASA nahIM hotI, jaise pratyeka prANI ko apane anubhUta roga meM upekSA bhAva hotA hai, vaha use pasanda nahIM karatA, usI taraha samyakdRSTi kA saba prakAra ke bhogoM meM upekSA bhAva hotA hai| samyakdRSTi pUrva saMcita karmoM ke udaya se prApta huye bhogoM ko bhogatA hai to bhI tatsaMbaMdhI rAga bhAva kA abhAva hone se vaha usakA bhoktA nahIM hai| yaha svAmitva (kartRtva) kA abhAva bhedajJAna hone para hI hotA hai tathA isa jJAna ke sAtha hI viSayoM kI ora se arUci ho jAtI hai, use virAga bhAva kahate haiN| prazna-baMdha aura mokSa kA AdhAra kyA hai? samAdhAna - rAga aura dveSa se kI gaI pravRtti aura nivRtti se jIva ke baMdha hotA hai aura tatva jJAna pUrvaka kI gaI usI pravRtti aura nivRtti se mokSa hotA hai| prazna - rAga dveSa Adi AtmA meM hI hote haiM, vaha cetana-acetana, jar3a meM hote nhiiN| phira inheM-para acetana kaise mAnA jAye? samAdhAna-jJAna AtmA kA svAbhAvika guNa hai aura rAga dveSa Adi vaibhAvika avasthA hai, ata: na jJAna rAga hai, na rAga jJAna hai, jJAna to sva-para prakAzaka hai kintu rAga kA vedana to hotA hai parantu usameM para svarUpa kA vedana nahIM hotA vaha acetana hai, para hai aura jJAna cidrUpa hai| prazna-jIva ke jo rAga-dveSa rUpa bhAva hote haiM, kyA ve svayaM hote haiM yA unakA nimitta kAraNa hai? zrI kamalabattIsI jI samAdhAna - nizcaya se apane caitanya svarUpa meM to koI rAga dveSAdi haiM hI nahIM, paraMtu jIva vibhAva rUpa pariNamana karatA hai, usa samaya karmodaya nimitta se rAga-dveSAdi hote haiN| prazna-karma baMdha hone kA kAraNa tathA karmoM se mukta hone kA upAya kyA hai? samAdhAna- AtmA aura jJAna kA tAdAtmya sambandha hone se AtmA nizaMka hokara jJAna meM pravRtti karatA hai| yaha jJAna kriyA AtmA kI svabhAva bhUta hai| usI taraha AtmA aura krodhAdi Asrava kA to saMyoga sambandha hone se donoM bhinna haiM kintu jJAna se yaha jIva usa bheda ko nahIM jAnakara nizaMka hokara krodhAdi meM Atma rUpa se pravRtti karatA hai, ata: krodhAdi moha rAga-dveSa rUpa pariNamana karatA hai| isI pravRtti rUpa pariNAma ko nimitta karake svayaM hI pudgala karma kA saMcaya hotA hai| jo bhedajJAna pUrvaka bhinna-bhinna jAnatA hai, usake ekatva kA ajJAna miTa jAtA hai aura karma baMdha bhI rUka jAtA hai| karma baMdhana kA uccheda to zuddhAtmA ke saMvedana se hotA hai| jitanI kriyA hai, vaha karma baMdha kA kAraNa hai aura eka mAtra zuddha caitanya prakAza mokSa kA upAya hai| prazna-zuddhAtmAnubhUti ko sthAyI karane kA kyA upAya hai? samAdhAna - jisakA mana rAga-dveSa se Akula hai, vaha AtmAnubhavana nahIM kara sktaa| jisakA mana rAga-dveSa rUpI taraMgoM se rahita hai, vaha AtmAnubhavana karatA hai / samyak darzana, samyakjJAna sahita saMyama tapa kI sAdhanA se zuddhAtmAnubhUti sthAyI hotI hai| prazna- samyacAritra kI sAdhanA kA mUla AdhAra kyA hai? samAdhAna - tatva dRSTi se merA svarUpa to caitanya camatkAra mAtra hai, zeSa sabhI audayika, aupazamika, kSAyika aura kSAyopazamika bhAva, vaibhAvika hone se mujhase bhinna haiM,maiM zuddha parama pAriNAmika bhAva vAlA, mamala svabhAvI dhruva tatva zuddhAtmA huuN| basa isI kA smaraNa dhyAna, cintana-manana, ramanA-jamanA samyakcAritra hai| prazna - jinavANI kI vizeSatA kyA hai? samAdhAna - jinavANI rUpI amRta kA pAna karane se citta kA kheda, santApa, ajJAna aura vyAkulatA dUra hotI hai| jJAna kI prApti hotI hai| jJAna kI sthiratA kA nAma hI dhyAna hai, jo purUSa bhakti se jinavANI kA svAdhyAya rUpa pUjana bhajana karate haiM, ve vAstava meM jina bhagavAna ko hI pUjate haiM: kyoMki sarvajJa deva-jinavANI aura jinendra deva meM kucha bhI antara nahIM kahate 81 haiN| jinavANI bolatA huA darpaNa hai| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI gp bhArata bhramaNa samIkSA ge -.basaMta prazna-OM namaH siddha aura OM namaH siddhebhyaH meM kyA antara hai aura isakA artha kyA hai? uttara-OMnamaH siddhebhya:- siddha bhagavantoM ko namaskAra ho| OM nama: siddha-siddha svarUpa ko namaskAra ho| "siddhebhyaH" bahuvacana hai, isameM siddha bhagavantoM ko namaskAra hai, jo zraddhA kI apekSA paronmukhI dRSTi hai| "siddha" ekavacana hai, isase siddha svarUpa ko namaskAra hotA hai, isameM zraddhA apekSA siddha paramAtmA bhI A gaye aura apanA siddha svarUpa bhI A gayA tathA dRSTi kI apekSA svonmukhI dRSTi hai, jo samyagdarzana dharma kA hetu hai| zrI gurU mahArAja kA yaha siddha maMtra hai jo kaI graMthoM meM diyA gayA hai| prazna- jaya tAraNa taraNa kA kyA artha hai? uttara - tAraNa taraNa eka sArvabhauma zabda hai, jisameM jinendra paramAtmA aura sabhI bhagavanta A jAte haiM, kyoMki yaha saba tAraNa taraNa kahalAte haiN| vItarAgI sadgurU sAdhu bhI tAraNa taraNa hote haiM, dharma bhI tAraNa taraNa hotA hai aura nija AtmA bhI tAraNa taraNa hai| jaya tAraNa taraNa meM sabakA abhivAdana ho jAtA hai| vizeSa - hAtha jor3akara sabako jaya tAraNa taraNa kaheM, jaya jinendra kahe, jaya rAma jI kaheM, namaskAra kaheM-prayojana hamArA sabase prema maitrI bhAva ho, kaSAya kI mandatA ho| prazna - vartamAna samaya meM tAraNa svAmI kI vizeSa dena kyA hai? uttara - vartamAna samaya meM tAraNa svAmI ne satya dharma kA yathArtha svarUpa batAyA hai| jaisA jinendra paramAtmA ne kahA aura jaisA vastu kA svabhAva hai, use spaSTa rUpa se jagata ke sAmane rakhA, yahI unakI vizeSa dena hai| prazna-dharma kyA hai? apanA iSTa kauna hai? pUjya ArAdhya kauna hai? uttara-zarIra, vANI, mana Adi se dharma nahIM hotA, kyoMki ve to sabhI AtmA se bhinna acetana para dravya haiM, unameM AtmA kA dharma nahIM hai aura mithyAtva, hiMsA, asatya, corI, abramha Adi pApa bhAva yA dayA- dAna, pUjA bhakti Adi puNya bhAva se bhI dharma nahIM hotA kyoMki vaha donoM vikArI bhAva haiN| zrI kamalabattIsI jI AtmA kI nirvikArI zuddha dazA vaha hI dharma hai| usakA kartA AtmA svayaM hI hai| vaha dharma - vItarAga deva, gurU, zAstra Adi kahIM bAhara se nahIM AtA, parantu nija zuddha jJAyaka AtmA ke hI Azraya se pragaTa hotA hai| AtmA jJAna aura Ananda Adi nirmala guNoM kI zAzvata khAna (bhaMDAra) hai| sat samAgama se zravaNa, manana ke dvArA usakI yathArtha pahicAna karane para AtmA meM se jo atIndriya Ananda yukta nirmala aMza pragaTa hotA hai vaha hI dharma hai / anAdiananta eka rUpa caitanya mUrti bhagavAna AtmA vaha aMzI hai, apane zuddha akhaMDa parama pAriNAmika bhAva svarUpa nija Atma dravya kA hI nirantara avalambana vartatA hai, yahI usakA iSTa - ArAdhya hai| isI (zuddhAtma svarUpa) ke hI AdhAra se dharma kaho-yA zAnti kaho-yA mukti kaho, saba pragaTa hotA hai| kisI para paramAtmA yA parAvalambana se dharma nahIM hotA.para ke Azraya se para ko iSTa ArAdhya mAnane se kabhI mukti nahIM hotii| prazna-jaba paramAtmA yA parAvalambana se dharma yA mukti nahIM hotI. to yaha siddha svarUpa, siddha paramAtmA arihanta paramAtmA kI bAta kyoM karate ho? deva, gurU, zAstra ko kyoM mAnate ho? uttara -jagata meM sarvazreSTha, paramahita rUpa, parama maMgala svarUpa tathA paramazaraNa rUpa aisA siddha pada sarvathA abhinandanIya hai| siddha pada kI prApti ke upAya batAne vAle sadgurU vItarAgI saMta hote haiM jo svayaM usa mArga para calate haiM tathA siddha pada prApti kA mArga samyagdarzana, samyagjJAna, samyagcAritra ratnatraya svarUpa nija zuddhAtmA hai ; jisako arihanta sarvajJa paramAtmA ne kahA hai, sadgurU usakA pAlana karate haiM aura batAte haiM, zAstra (jinavANI) meM vaha likhA hai, isaliye deva gurU zAstra ke prati bahumAna bhakti bhAva AtA hai| ___ arihantAdi kA svarUpavItarAga vijJAnamaya hotA hai, isI kAraNa se arihanta siddha Adi stuti yogya mahAna huye haiN| paMca parameSThI kA mUla svarUpato vItarAgI va vijJAnamaya hai| isakA jJAna hI paramaiSTa hai| zakti se to sabhI AtmAyeM zuddha haiM, parantu rAgAdi vikAra athavA jJAna kI hInatA kI apekSA se jIva saMsArI dIna-hIna banA hai| apane jJAna meM viveka pragaTa huA to jisake nimitta se bAta samajha meM AI - una vItarAgI deva, gurU, zAstra kA smaraNa kara namaskAra karate haiM, unake upakAra nahIM bhUle jaate| prazna-deva svarUpa jo arihanta siddha paramAtmA hai vaha iSTa ArAdhya aura namaskAra karane yogya hai yA nija zabAtma tatva iSTa ArAdhya hai? Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI uttara- deva svarUpa arihanta, siddha paramAtmA isa bAta ke sAkSI aura pramANa haiM ki AtmA hI paramAtmA hai| jagata kA koI bhI bhavya jIva apane satsvarUpa kA zraddhAna jJAna aura sAdhanA karake AtmA se paramAtmA ho sakatA hai; isaliye nija svarUpa zuddhAtma tatva hI iSTa ArAdhya hai, isI ke Azraya se karmakSaya paryAya kI zuddhi aura mukti hotI hai| para ke iSTa - ArAdhyapane se parAdhInatA karma baMdha hotA hai| - prazna- tAraNa paMtha meM deva pUjA kI vidhi kyA hai ? uttara - adhyAtma meM sadaiva nizcayanaya hI mukhya hai| vyavahAra ke Azraya se kabhI aMzamAtra bhI dharma nahIM hotA, apitu isake Azraya se to rAga-dveSa ke vikalpa hI upajate haiN| zuddha nizcayanaya se jisane apane satsvarUpa ko jAna liyA hai ki siddha ke samAna kevalajJAnI arihanta sarvajJa paramAtmA ke samAna maiM bhI ananta catuSTaya kA dhArI paramAtmA huuN| taba vaha apanI vartamAna paryAya meM jo azuddhi hai, pUrva meM ajJAna dazA meM jo karmoM kA baMdha ho gayA hai, unako kSaya karane ke liye apane parama pAriNAmika bhAva mamala svabhAva dhruva tatva kA Azraya letA hai| apane devatva svarUpa kI sAdhanA ArAdhanA smaraNa dhyAna kara nija guNoM ko pragaTa karatA hai, isI se pUrva karma bandhodaya nirjarita kSaya hote haiN| yahI jJAna mArga kI saccI deva pUjA vidhi hai| pUrva meM jo jJAnIjana siddha mukta huye haiM vaha bhI isI sAdhanA se siddha hue haiN| apanI kamI ko dUra kara pUrNatA ko prApta karanA hI saccI pUjA hai| prazna- tAraNa paMtha meM deva darzana kA kyA vidhAna hai ? uttara- adhyAtma meM nizcaya se nija zuddhAtmA hI deva hotA hai, jo isa dehAlaya meM virAjamAna hai| tAraNa paMthI AMkha banda karake apane zuddhAtma deva kA darzana karatA hai aura deva ke svarUpa ko batAne vAlI jinavANI ko namana karatA hai| prazna- yaha bhakti ArAdhanA to vyaktigata aMtaraMga hai, isakA samAja se kyA saMbaMdha hai ? ise dUsarA kyA jAne, phira aura saba jIva kaisA kyA kareM ? uttara - dharma muktimArga to vyaktigata hotA hI hai| isameM eka jIva kA dUsare jIva se koI sambandha nahIM hai| jo jaisA karegA, usakA vaisA phala vahI bhogegA, parantu adhyAtma dRSTi banAkara jJAna mArga kI sAdhanA sabhI jIva kara 83 zrI kamalabattIsI jI sakate haiM, isameM koI virodha bhI nahIM hai| upalabdhi sthiti apanI pAtratA aura purUSArtha ke anusAra hogI ; lekina lakSya aura upAya eka sA kiyA hai, kiyA jA sakatA hai| jaise aura sAre vyavahArika dhandhA, khetI Adi kArya bhI eka sAtha eka se kiye jAte haiM, vahAM bhAgya anusAra upalabdhi hotI hai ; parantu yadi zuddha kAraNa hai to zuddha kArya hogA- samyak sahI mArga hai to apanI maMjila lakSya para avazya phuNcegaa| yadi viparIta hogA, to usakA pariNAma bhI viparIta hogaa| yaha bAta socane samajhane nirNaya karane kA saubhAgya manuSya ko milA hai| mana, buddhi kA honA hI manuSya kI vizeSatA hai| isameM jAti-pAMti, nIca - U~ca, choTe-bar3e, garIba-amIra kI bAta hI nahIM hai| yaha svataMtratA hara manuSya ko hai ki vaha apane svarUpa ke bAre meM soce samajhe, apane bhaviSya kA nirNaya kare / - prazna- isa bAta se to bar3A virodha paidA hotA hai, saMsAra meM sabhI apanI sAmpradAyika mAnyatA ke anusAra pUjA-vidhAna Adi dhArmika anuSThAna karate haiM, yadi vaha saba galata hai, to phira kaise kAma calegA ? uttara - yaha koI vAda-vivAda kA viSaya nahIM hai| yaha to apanI antara mAnyatA kA viSaya hai| kauna kyA karatA hai ? isase bhI koI sambandha nahIM hai / saMsAra meM to sabhI taraha ke jIva haiM aura saba kucha hotA hai| yahAM to jise mukta honA hai, saMsAra meM nahIM rahanA hai, satya vastu svarUpa samajhane kI bhAvanA hai usake liye yaha bAta hai| saMsAra meM kauna kyA karatA hai ? usakI vaha jAne / yaha jaina darzana, jinendra paramAtmA bhagavAna mahAvIra kA mArga bahuta sUkSma hai| prazna- yaha pUjA ArAdhanA, dAnAdi ke zabda to bar3e bhrama meM DAlate haiM inameM mana ulajhatA hai, kyoMki inakI jo vyavahArika mAnyatA aura kriyA hai, vaha to saba viparIta hai| isake liye kyA kiyA jAye, isakA sahI abhiprAya kyA hai ? uttara- vyavahArI jana ko vyavahArI bhASA ke dvArA hI samajhAyA jAtA hai| jo jIva jisa bhASA ko jAnatA hai, usI bhASA meM bolA jAye, tabhI vaha samajhatA hai, anyathA nahIM smjhtaa| isI prakAra jJAna mArga, adhyAtma sAdhanA meM unhIM zabdoM kA prayoga kiyA jAtA hai| jJAnI zabdoM ko nahIM marma pakar3ate haiN| marma pakar3ane vAlA hI dharma ko upalabdha hotA hai| kriyA kA zubha azubha, puNya pApa karma se sambaMdha hai| dharma se kriyA kA koI sambandha hI nahI haiM, kyoMki vastu svabhAva to niSkriya, nirapekSa pUrNa zuddha hai| vahA~ zabda bhASA kA prayojana hI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI nahIM hai| zabdoM dvArA vastu svarUpa batAyA jAtA hai, vastu to anubhava gamya hai| vartamAna meM jo vyavahArika kriyAyeM, sAmAjika mAnyatAyeM cala rahI haiM, unhIM kA sahI gUDha rahasya, saccA marma batAnA, saMtoM kA kAma hai| jo samajhe mAne usakA bhalA, jo na samajhe, na mAne usakA bhI bhalA, unheM kisI se koI rAga dveSa hotA hI nahIM hai| prazna- bhagavAna kI divya dhvani meM kyA AyA hai? uttara- eka dravya dUsare dravya kA kucha karatA to nahIM, parantu sparza bhI nahIM karatA, pratyeka dravya svataMtra hai| pratyeka dravya kI paryAya kramabaddha hotI hai| AtmA mAtra jJAyaka paramAnanda svarUpa hai, yaha bhagavAna sarvajJa deva kI divya dhvani meM AyA hai| prazna- hama loga jyAdA par3he likhe nahIM hai| tatva Adi ko na yAda kara sakate, na vizeSa samajha sakate, aise meM kyA kareM, phira hamArA kyA hogA? uttara-likhanA par3hanA AtA hai yA nahIM AtA, buddhi kA kSayopazama hai yA nahIM, isase dharma kA, jJAna mArga kA koI saMbaMdha nahIM hai| maiM dhuva svabhAvI zuddhAtma tatva jIva AtmA zuddha caitanya huuN| yaha samajha meM AtA hai, to saba samajha meM A gayA / yadi apane svarUpa kA bhAna nahIM hotA, to bAhara meM kitanA hI par3hA likhA ho, saba zAstra yAda hoM, to bhI vyartha haiM - aura eka apanA jJAyaka svabhAva pakar3a meM A gayA to saba kucha jAna samajha liyaa| isake liye buddhipUrvaka apane jJAna kA upayoga saMpUrNa zakti lagAkara bhedajJAna evaM tatvanirNaya meM lagAnA caahiye| anya kucha Aye yA na Aye, likhanA bhI na Aye, kucha yAda bhI na rahe, usase kyA prayojana hai? basa"tuSa mAsa bhinnam"anubhava meM A jAye, vaha kevalajJAnI hokara mukti pAtA hai| isa zarIrAdi se bhinna maiM eka akhaMDa avinAzI caitanya tatva bhagavAna AtmA hU~, yaha zarIrAdi maiM nahIM aura yaha mere nahIM haiM, basa aisA anubhava pramANa jAnane meM A jAye, nirNaya ho jAye to saba kucha jAna liyA, jJAnI ho gye| prazna-yaha kaise samajha meM Ave ki jIva ko samyagdarzana ho gayA, yaha zAnI hai aura mukti ke sukha meM magana hai? uttara- bhAI ! yaha para kI apekSA samajhane kI bAta nahIM hai| yaha to nija kI apekSA kI bAta hai, kauna kaisA hai, usakI vaha jAne ; jo jaisA karegA, vaha zrI kamalabattIsI jI usakA phala bhogegaa| hameM to apane ko dekhanA cAhie, sadgurU to apanI bAta batA rahe haiM, jaise - itane tIrthaMkara paramAtmA ho gaye, unako jAna lene se, apane ko kyA lAbha hai| jaba taka svayaM vaise nahIM hote, taba taka apane ko kyA milatA hai? are ! samyagdRSTi jIva ko chaha khaMDa ke rAjya meM saMlagna hone para jJAna meM tanika bhI aisA bhAva nahIM AtA ki yaha mere haiM / chiyAnave hajAra apsarA jaisI rAniyoM ke vRnda meM rahane para bhI unameM tanika bhI sukhabuddhi nahIM hotI tathA koI naraka kI bhISaNa vedanA meM par3A ho to bhI atIndriya Ananda ke vedana kI adhikatA nahIM chUTatI hai| isa samyagdarzana kA kyA mahAtmya hai ? saMsArI jIva ko isa marma ko bAhya dRSTi se samajhanA bahuta kaThina hai| prazna - jaba AtmA kA rAgAdi bhAvoM aura zarIrAdi se koI sambandha nahIM hai phira yaha pApa viSaya - kaSAya ko chor3ane kA kyA prayojana hai? uttara - samyakdRSTi nirvikalpa anubhava meM nirantara hI raha sakate nahIM; isalie unheM bhI zAstrAbhyAsa, vrata, niyama, saMyama ke bhAva uThate haiN| aise zubha rAga ko nirvikalpa anubhava kI apekSA heya kahA hai, nirvikalpa anubhava meM rahanA to sarvottama hai parantu chadmastha kA upayoga nicalI dazA meM Atma svarUpa meM adhika samaya taka sthira nahIM raha paataa| ata: jJAna kI vizeSa nirmalatA hetu zAstrAbhyAsa meM buddhi laganA yogya hai tathA cAritra kI zuddhi nirmalatA hetu vrata-niyama-saMyama-tapa meM laganA, pApa, viSaya-kaSAyoM se haTanA bacanA zreyaskara hai| yadi koI zubhAcaraNa rUpa pravRtti kA virodha kare aura azubhAcaraNa rUpa pravRtti kare to vaha ajJAnI mithyAdRSTi hI hai| prazna-bAhA AcaraNa meM matabheda hone se vivAda aura eka dUsare ke prati rAga-dveSa paidA hote haiM, isakA kyA samAdhAna hogA? uttara- isakA koI samAdhAna nahIM hai kyoMki vyavahAra AcaraNa kisI kA eka sA nahIM ho sktaa| saba jIvoM ke karmodaya, pAtratA, paristhiti, saMskAra bhinna-bhinna hote haiN| eka ghara meM daza jIva haiM, to saba ke bAhya AcaraNa, khAna-pAna, rahana-sahana svabhAva bhinna-bhinna hote haiM, do bhAI aura bApa-beTe kA vyavahAra AcaraNa eka sA nahIM hotaa| antaraMga sAdhanA meM ananta jJAniyoM kA eka mata hotA hai aura eka ajJAnI ke ananta mata hote haiN| vyavahAra AcaraNa khAna-pAna, rahana-sahana ko lekara dharma ke nAma para itane sampradAya aura jAtiyA~ banI haiM, jo dharma ke mUla ko bhUlakara bAharI kriyA kAMDa, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI pUjA-pATha,khAna-pAna ko lekara Apasa meM lar3ate baira-virodha meM par3e haiM, jisase svayaM kA bhI ahita ho rahA hai aura dUsaroM kA bhI ho rahA hai, para jaba taka samyagjJAna na hove vaha bhI kyA kareM? ajJAna kI mahimA bhI agama hai, ajJAna jo bhI na karAye thor3A hai, isalie isa vivAda meM na par3akara apane ko svayaM ko dekhanA hai, svayaM kA nirNaya karanA hai aura svayaM ke anubhava ke AdhAra para mukti mArga para calanA hai, yahA~ saMsAra kI apekSA nahIM hai| prazna- bhagavAna mahAvIra ne aise ekAnta pakSa kA pratipAdana to nahIM kiyA, unake samavazaraNa meM lAkhoM jIva, sAdhu, AryikA, zrAvaka, zrAvikA the, agara pahale nizcaya samyagdarzana kI bAta hotI, zuddhAtma tatva kI hI carcA upadeza hotA to itane jIva saMyamI tyAgI sAdhu kaise hote? uttara- bhagavAna mahAvIra ne hI dravya kI svataMtratA aura vastu kA svarUpa batAyA hai| unhoMne hI nija zuddhAtma svarUpa ke Azraya dharma kI vyAkhyA kI hai| jagata to parAdhIna - parAzritapane kI mithyA mAnyatAoM meM bhramita ho rahA hai, svAdhInatA aura dravya kI svataMtratA to jaina darzana kA mUla AdhAra hai| kisI para paramAtmA ke Azraya usakI pajA bhakti karane yA bAhya kriyA-kAMDa, pUjA-pATha karane se kabhI mukti milane vAlI nahIM hai| makti to apane nija zuddhAtma tatva ratnatrayamayI jJAna guNamAlA ko upalabdha hone samyagdarzana hone para hI hogii| isameM vyavahAra ratnatraya bAhya AcaraNa kA niSedha nahIM hai, para mAtra inake Azraya mukti nahIM hogI, inase to puNya baMdha aura saMsAra kA hI cakra clegaa| saMyama, sadAcAra kA pAlana karane kA kabhI kisI ne niSedha nahIM kiyaa| bhagavAna mahAvIra ke samavazaraNa meM loga gaye, dharma kI dezanA sunI, Atma kalyANa karane mukti pAne kI carcA sunI aura jisako jaisA samajha meM AyA vaha vaisA karane lgaa| bhagavAna use bhI roka nahIM sakate, vaha bhI kisI kA kucha nahIM kara sakate kyoMki yadi kucha karate hote, to bhagavAna AdinAtha ke samavazaraNa meM yahI bhagavAna mahAvIra kA jIva mArIci kI paryAya meM baiThA thA / bharata cakravartI kA putra aura bhagavAna AdinAtha kA potA thA, tIrthaMkara hone kI ghoSaNA bhI kara dI, lekina mokSamArga meM nahIM lagA sake / ajJAna mithyAtva ke kAraNa 363 mata viparIta calAye, ananta paryAyoM meM paribhramaNa kiyA aura sulaTane kA kAla AyA to siMha kI paryAya meM nija zuddhAtmAnubhUti huI, samyagdarzana huA aura dasaveM bhava meM mahAvIra bne| zrI kamalabattIsI jI prazna - jaba kevalajJAnI sarvajJa paramAtmA haiM, unake jJAna meM triloka kA trikAlavI pariNamana pratyakSa jhalaka rahA hai,kauna kaisA hai,yaha saba bhagavAna ke jJAna meM A rahA hai, phira ve sabhI bAteM spaSTa nahIM batAkara vastu svarUpa siddhAnta kA hI nirNaya kyoM dete? uttara-yaha pavitra jaina darzana kA mArga anekAnta, syAdvAdamayI hai| dravya kI svataMtratA eka -eka paramANu aura paryAya kA pariNamana svataMtra hai| jIva kI pAtratA anusAra usakA pariNamana, nimitta, naimittika sambaMdha aura pAMca samavAya ke AdhAra para saba ho rahA hai| isameM koI kucha bhI nahIM kara sakatA / yahA~ Apane jo prazna kiyA hai usakA saiddhAntika nirNaya aura vastu svarUpa batAyA jA rahA hai| kauna kaisA hai, kyA kara rahA hai, isase to bhagavAna ko koI prayojana hI nahIM hai| vyaktigata bAta karanA rAga-dveSa kA kAraNa hai| prazna- yaha bAta, aisA nirNaya, aisA mArga to hara jagaha nahIM batAyA aura saba jIvoM ko isa bAta kA patA bhI nahIM calatA, saMsAra meM to loga jAti, sampradAya, mAnyatAyeM bAMdhe huye haiM? uttara- jisa jIva kI pAtratA pakatI hai, honahAra utkRSTa hotI hai, kAla labdhi AtI hai, use saba nimitta sahaja meM mila jAte haiN| dharma kisI jAti sampradAya se nahIM baMdhA, jIva bhI kisI baMdhana meM nahIM baMdhe, yaha saba saMsAra cakra to jIva kI ajJAnatA ke kAraNa cala rahA hai| jaba jIva jAgatA hai to phira koI jAti sampradAya mAnyatA bAdhaka nahIM banatI, jIva kI antara bhAvanA jAge to kahIM se bhI, kaise bhI AtmonmukhI ho sakatA hai, isake lie eka mAtra satsaMga sahakArI hai| prazna- tAraNa paMtha kI vizeSatA kyA hai? uttara-tAraNa paMtha zuddha adhyAtmavAdI mokSamArga hai| jinendra paramAtmAoM dvArA jo svataMtratA kA mArga batAyA gayA hai, vahI jaina dharma kI zuddha AmnAya yaha tAraNa paMtha hai| tAraNa paMtha arthAt - saMsAra se tarane kA maarg| prazna-jaba jaina dharma anAdi se hai phira yaha tAraNa paMtha kI sthApanA kA mUla kAraNa kyA hai? uttara-jaina dharma kI zuddha AmnAya adhyAtmavAda jJAnamArga meM jo vyavadhAna A gaye the, dharma ke nAma para jar3avAda evaM kriyAkAMDa kA poSaNa ho rahA thA, usako tAraNa svAmI ne satyadharma, adhyAtmavAda kA zaMkhanAda kara dUra kiyaa| bhavya jIvoM ko dharma kA satsvarUpa apane AtmA kA bodha kraayaa| inhIM kAraNoM 85 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI se tAraNa paMtha kI sthApanA huii| prazna-zrI tAraNa svAmI kA saMkSipta jIvana paricaya kyA hai? uttara- zrI tAraNa svAmI AdhyAtmika krAMtikArI vItarAgI saMta the, ve solahavIM zatAbdI meM hue the, unakA janma miti agahana sudI saptamI vikrama saMvat 1505 meM puSpAvatI (vartamAna bilaharI) jilA-jabalapura meM huA thaa| unakI mAtA kA nAma vIra zrI devI evaM pitA kA nAma zrI gar3hAzAha jI thaa| bAlyakAla se hI ve vilakSaNa pratibhA ke dhanI the| gyAraha varSa kI bAlavaya meM unheM samyakdarzana ho gayA thaa| ikkIsa varSa kI umra meM unhoMne AjIvana brahmacarya vrata liyaa| Atma sAdhanArata rahate hue tIsa varSa kI umra meM unhoMne brahmacarya pratimA dhAraNa kii| unakI saMyama, sAdhanA, tapa ArAdhanA semarakher3I (siroMja, jilA - vidizA, ma.pra.) ke biyAvAna vana kI guphAoM meM hotI thii| vahAM do-do, cAra - cAra dina taka dhyAna samAdhi meM lIna rahate hue apane Apako pUrNa nispRha, nirgrantha vItarAgI banAyA aura sATha varSa kI Ayu meM nirgrantha digambara vItarAgI sAdhu pada dhAraNa kiyaa| sAdhu pada para ve 6 varSa, 5 mAha, 15 dina taka rhe| isameM bhAvaliMga pUrvaka chaThe - sAtaveM guNasthAna meM jhUlate huye zreNI mAr3ane kA prabala purUSArtha kiyaa| kAlalabdhi aura saMhanana na hone se nisaI jI malhAragar3ha meM miti jeTha vadI 6, vikrama saMvat 1572 meM samAdhi maraNa pUrvaka sarvArtha siddhi ko prayANa kiyaa| prazna - zrI tAraNa svAmI ko samyakadarzana kaba aura kaise huA? isakA pramANa kyA hai? uttara- zrI tAraNa svAmI kA jIva bhagavAna mahAvIra svAmI ke samavazaraNa meM rAjA zreNika ke sAtha rhaa| vahAM dharma ke satsvarUpa ko sunA samajhA, AtmasAt kiyA aura dharma ke vizeSa bahumAna tathA sAtizaya puNya ko lekara do hajAra varSa bAda puSpAvatI meM paidA hue aura nAnA jI kI mRtyu kA nimitta milane para bhedajJAna pUrvaka samyakadarzana ho gyaa| isakA pramANa mAlArohaNa jI graMtha evaM chadmasthavANI graMtha meM upalabdha hai| isa sambandha meM zrI paMDita phUlacanda jI siddhAntazAstrI banArasa vAloM ne apane abhinaMdana graMtha meM bahuta spaSTa aura sapramANa likhA hai| prazna- zrI tAraNa svAmI ko kSAyika samyaktva huA isakA pramANa kyA hai? zrI kamalabattIsI jI uttara -zrI tAraNa svAmI bhagavAna mahAvIra svAmI ke pAdamala meM rahe. dharma kA vizeSa bahumAna kiyA tathA darzana mohanIya kI kSapaNA kA Arambha kiyaa| jo Age kAlalabdhi Ane para kSAyika samyaktva ho gyaa| isakA pramANa zrI gommaTasAra karmakAMDa, jayadhavala, mahAdhavala, labdhisAra -kSapaNAsAra tathA chadmasthavANI meM milatA hai| prazna - zrI tAraNa svAmI sarvArtha siddhi ko gaye isakA pramANa kyA hai? uttara - chaThaveM - sAtaveM guNasthAna meM jhUlane vAle bhAva liMgI vItarAgI sAdhu sarvArtha siddhi jAte haiN| zrI tAraNa svAmI bhAvaliMgI vItarAgI sAdhu the, zreNI mAr3ane kA purUSArtha kiyA lekina saMhanana na hone se zreNI na mAr3a sake isalie sarvArtha siddhi gaye / isakA pramANa sva. paMDita zrI kailAzacanda jI siddhAnta zAstrI banArasa dvArA likhita karaNAnuyoga pravezikA meM diyA hai tathA chadmasthavANI meM bhI likhA hai| prazna-tAraNa paMtha meM mUrti pUjA kyoM nahIM karate? uttara-tAraNa paMtha adhyAtmavAdI jJAnamArga hai, isameM jar3a acetana yA para jIva tathA paryAya kA bhI lakSya nahIM rakhA jAtA, vahAM mUrti pUjA Adi karane kA prazna hI nahIM hai kyoMki viparIta mAnyatA ko hI mithyAtva kahate haiN| jaba taka gRhIta - agRhIta mithyAtva rahegA taba taka Atmadarzana aura mukti nahIM ho sktii| prazna - mugala zAsakoM ke dhArmika AkramaNa Adi kI paristhitiyoM ke kAraNa tAraNa svAmI ne yaha saba kiyA thA yA aura koI vizeSa bAta hai? uttara-vItarAgI AdhyAtmika saMta kisI sAmAjika yA rAjanaitika paristhiti se prabhAvita nahIM hote, vaha to satya dharma kI pratiSThA karate haiM aura adhyAtmavAda se jIvoM ko kalyANa ke mArga para lagAte haiN| yaha jo dharma ke nAma para kriyAkAMDa, caMdA - dhaMdhA, pUjA - pratiSThA Adi hote haiM, unakA nirmUlana apane satsvarUpa ke Azraya se karate haiM, isameM jo dharma ke nAma para manamAnImAyAcArI karate haiM, unakA sahaja unmUlana ho jAtA hai| jaina dharma to dravya kI svataMtratA kA udghoSaka zuddha adhyAtmavAdI jJAnamArga hai, isameM mUrti pUjA aura bAhya kriyA kAMDa kA to koI samAveza hI nahIM hai| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zrI tAraNa svAmI jaina dharma ke upAsaka, jinendra ke anugAmI the, unhoMne dharma ke nAma para hone vAle ina mithyA ADaMbaroM kA spaSTIkaraNa aura dharma se inakA unmUlana kiyA yahI vizeSa bAta hai| prazna jaina dharma meM mUrti pUjA to anAdi se hai ? uttara - jaina dharma Atma svabhAvAzrita svAdhInatA kA mArga hai| jahA~ "samyakdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH " hai vahAM apane zarIrAdi kI mAnyatA aura pakar3a chor3ane para hI AtmAnubhava samyakdarzana hotA hai tabhI mukti kA mArga banatA hai| jaba taka zarIrAdi jar3a padArthoM meM ekatva apanatva rahegA, vahA~ samyakdarzana ho hI nahIM sakatA, vahAM deva ke nAma para yaha viparIta abhiniveza kaise ho sakatA hai ? bhagavAna mahAvIra svAmI ke 683 varSa bAda to jinavANI kA lekhana huA, usa samaya taka zrutajJAna ke bala se hI dharma sAdhanA aura prabhAvanA hotI thii| samaya kI viparItatA, paMcamakAla kaliyuga ke sAtha hI dharma kA hrAsa evaM sAmpradAyikatA aura matabheda paidA ho gye| usI samaya Adya zaMkarAcArya dvArA jaina dharma ko nAstika anIzvaravAdI ghoSita karane se jaina dharmAvalaMbiyoM ne mUrti pUjA kI sthApanA kara samAja ko aura jaina dharma ko bacAyA, usa samaya se yaha vikRti niraMtara bar3hatI huI bahuta hI nimna stara para pahuMca gaI thI jisakA samaya samaya para AdhyAtmika saMta kundakundAcArya, yogIndudeva, muni rAmasiMha, mahAnaMdideva, Adi ne spaSTIkaraNa kiyA, niSedha kiyA, isI AdhyAtmika paramparA meM zrI gurU tAraNa svAmI ne isakA spaSTIkaraNa kiyA aura apane anuyAyiyoM ko isa vitaNDAvAda se dUra rakhakara adhyAtma sAdhanA meM lgaayaa| prazna Apa loga SaT Avazyaka mAnate ho yA nahIM, phira usakA pAlana kaise karate ho ? uttara - hama loga SaT Avazyaka ko nicalI bhUmikA meM Avazyaka mAnate hue usakA pUrNata: pAlana karate haiM aura apane jIvana ko bhI usI rUpa banAte haiN| hama SaT Avazyaka ko puNya baMdha ke kAraNa mAnate haiM, dharma nahIM mAnate / zrI guru mahArAja ne zrAvakAcAra graMtha meM SaT Avazyaka kI vivecanA gAthA kraM. 307 se 377 taka, zuddha aura azuddha SaT Avazyaka kA varNana kiyA hai| hama loga zuddha SaT Avazyaka ko mAnate haiM aura pAlana karate haiM aura isake liye hamAre yahAM mandira vidhi ( bhAvapUjA) kA itanA vizeSa mahatva hai ki usameM yaha SaT - 87 zrI kamalabattIsI jI Avazyaka kI pUrti ho jAtI hai| isI bhAvapUjA ke aMtargata adhyAtma ArAdhanA SaT Avazyaka aura deva gurU zAstra pUjA kA sarvAMgINa vivecana kiyA gayA hai, jise Apa svayaM par3hakara dekha sakate haiM / prazna- gurU mahArAja ke graMthoM kI TIkA karane, prakAzana karAne kA kyA uddezya hai ? uttara- guru mahArAja ke graMthoM ke satyadharma kI dezanA ko loga par3heM, samajheM aura dharma prabhAvanA ho / tAraNa svAmI aura tAraNa paMtha kI pUre deza meM jAnakArI ho aura sabhI bhavya jIva mukti ke mArga para lageM, satya dharma ko samajheM, yahI uddezya hai| prazna- jaina dharma meM itane bheda sAmpradAyika pravRttiyAM cala rahI haiM pUjA pATha, sAdhanA tathA vrata saMyama meM itanA virodhAbhAsa cala rahA hai, isameM Apa logoM kI kyA bhUmikA hai tathA isakA samAdhAna kaise karate haiM ? uttara- adhyAtmavAda jJAnamArga meM koI sAmpradAyika bhedabhAva nahIM hotaa| muktimArga kA pathika kisI bhI sAmpradAyika sAmAjika bAhya kriyAkANDa meM nahIM ulajhatA aura Atma sAdhanA meM ina cIjoM kA koI mahatva bhI nahIM hotA / jaina dharma to eka akhaMDa avinAzI caitanya tatva bhagavAna AtmA zuddhAtmA kA upAsaka hai| isameM jabase ajJAna janita bAhya kriyA kAMDa, jar3avAda kI mAnyatA huI tabase yaha sAmpradAyika bhedabhAva pUjA pATha, sAdhanA aura bAhya AcaraNa meM matabheda virodha aura TakarAva zurU ho gyaa| zrI tAraNa svAmI ne inhIM saba kAraNoM se bhagavAna mahAvIra kI zuddha AmnAya jo zuddha adhyAtmavAdI vItarAgatA kA mArga hai, usakA pratipAdana kiyaa| hama loga bhI usI lakSya ko lekara apanI sAdhanA karate hue satya dharma kI prabhAvanA kara rahe haiN| hama kisI sAmpradAyika bhedabhAva meM tathA pUjA-pATha Adi kriyAoM meM ulajhate hI nahIM haiN| sabake bIca Ane jAne aura pravacana karane meM hamArA eka hI lakSya, satya dharma kI bAta batAnA aura jIvoM ko adhyAtma kI ora unmukha karane kA uddezya rahatA hai| - hama sabake bIca isa samanvaya ke sAtha calate haiM ki jisa taraha eka parivAra meM cAra bhAI hote haiM vaha apanA dhaMdhA pAnI alaga alaga karate haiM, khAnapAna, rahana-sahana alaga hotA hai lekina parivAra kI maryAdA aura dhana kamAne kA hI eka lakSya rahatA hai| isI taraha hameM bhI jaina dharma kI maryAdA rakhate hue Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI yopy jAgaraNa sUtra sakalana -4. sahajAnaMda (bAbA) zrI kamalabattIsI jI satya dharma kA, Atma kalyANa kA lakSya rahanA caahiye| zrI gurU mahArAja ne aisA jJAna kA mArga diyA hai jahAM sAre virodhAbhAsa apane Apa samApta ho jAte haiM, mukti mArga meM koI bhedabhAva hotA hI nahIM hai| prazna-jaba tAraNa paMtha bhI jaina dharma se jaDAiA hai phira Apa kisa pakSa kisa sampradAya kA samarthana karate haiM? uttara- tAraNa paMtha jinendra anugAmI jina darzana se jur3A huA hai| yaha mahAvIra kI zuddha AmnAya hai| isameM koI pakSapAta sampradAyavAda hai hI nhiiN| yahA~ to zuddha bAta batAI jAtI hai ki etat saMmikta pUjasya, pUjA pUjya samAcaret / mukti zriyaM partha suddha, vyavahAra nizcaya zAzvataM // jaina dharma meM koI bheda hI nahIM hai| digambara - zvetAmbara sampradAya haiM aura unake bheda-prabheda jAtiyAM haiM tathA nizcaya naya, vyavahAra naya pakSa haiM aura yaha saba sAmAjika sAMsArika pravRttiyAM haiM, dharma kA inase koI sambaMdha hI nahIM hai| hama tAraNa paMtha arthAt mokSamArga aura satya dharma arthAt apanA zuddhAtma svarUpa usake anuyAyI haiN| hama kisI pakSa sampradAya kA koI samarthana nahIM krte| yahAM to anekAMta aura syAdvAda ko lekara calate haiM, yahI jina dharma hai jisakA tAraNa paMtha se sIdhA saMbaMdha hai| hamArA kisI sampradAya se koI saMbaMdha nahIM hai| paNDita zAstra ke pIche daur3atA hai, saMta ke pIche zAstra daur3ate haiN| zAstra par3hakara jo bole vaha paMDita hai, satya pAkara jo bole vaha saMta hai| paMDita jIbha se bolatA hai, saMta jIvana se bolatA hai / jAgA huA hara AdamI rAma, kRSNa, buddha aura mahAvIra hai| soyA huA hara AdamI kaMsa-kamaTha aura rAvaNa hai| jAgo, citA jala uThe isase pahale apanI cetanA jagA lo| sattA ke liye dUsaroM ko miTAnA par3atA hai, satya ke liye svayaM ko miTAnA par3atA hai| sattA zAzvata nahIM, satya zAzvata hotA hai| sattA 'ahaM' kI poSaka hai aura satya 'aham' kI sAdhanA hai| mana kA roga Adhi hai, tana kA roga vyAdhi hai, pada kA roga upAdhi hai aura ina tInoM rogoM kI eka davA samAdhi hai| manuSya deha eka sIr3hI hai, isa sIr3hI para car3hakara tuma prabhu ho sakate ho aura nIce utara kara pazu bana sakate ho, pazu bananA hai yA prabhu? nirNaya tumhAre hAtha meM hai| bhakta prArthanA karatA hai aura kamabakhta yAcanA karatA hai, Aja maMdiroM meM bhaktoM kI nahIM, kamabakhtoM kI bharamAra hai| dharma lar3anA nahIM, lAr3a (prema) karanA sikhAtA hai, bhArata kI saMskRti khilAkara khAne kI hai, jo khilAkara khAtA hai vaha hamezA khilakhilAtA hai| 8. dharma kA saMbaMdha jAti se nahIM, jIvana se hai, AcaraNa se hai| dharma jIvana kA aMtima caraNa nahIM,jIvana kA maMgalAcaraNa hai| dharma paMtha nahIM, patha detA hai, jisa para calakara paramAtmA banA jA sakatA hai| Aja manuSya haMsanA bhUla gayA hai, yahI kAraNa hai ki duniyAM meM itane pApa ho rahe haiN| smaraNa rahe, haMsatA huA AdamI kabhI pApa nahIM karatA, sAre pApa-udAsI, du:kha va krodha ke kAraNa hote haiN| 10. rAma kA samagra jIvana anukaraNIya hai, zrIkRSNa kA upadeza anukaraNIya hai| rAma ne jo kiyA vaha tumheM karanA hai, kRSNa ne jo kahA hai vaha tumheM karanA hai| rAma dharmayuga hai aura kRSNa yuga dharma hai| 11. mRtyu, jIvana kA parama satya hai| isa jIvana meM pada, paisA, patnI, paramAtmA isa varSa bhArata bhramaNa meM bahuta acche anubhava Aye, saMsAra aura samAja kA svarUpa samajhane ko milaa| vartamAna meM jIva kaise jI rahe haiM yaha pratyakSa dekhane ko milaa| ina saba kAraNoM se vItarAga bhAva kI vRddhi huI,dharma ke prati bahumAna AyA, sAdhanA kI dRr3hatA bnii| jagaha-jagaha sabhI taraha ke prazna pUche gaye, unameM se kucha vizeSa praznottara Apa sabakI jijJAsA hetu likhe haiM, AzA hai Apa saMtuSTa hoNge| vaise, zrI mAlArohaNa, paNDita pUjA, kamala battIsI jI kI TIkAoM meM Apake sabhI prazna zaMkAoM kA samAdhAna ho jAyegA, Apa zraddhApUrvaka svAdhyAya kreN| aMta meM, tAraNa taraNa zrI saMgha ke isa varSa (san 1999) ke bhramaNa samApana avasara para ApakA hArdika abhinandana.....! tAraNa svAmI kA zubha saMdeza "tU svayaM bhagavAna hai|" 88 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI e bhArata ke mahAprANa : saMta tAraNa taraNa ey zrI kamalabattIsI jI mile yA na mile, mRtyu jarUra milegii| sapheda bAla nivRtti ke pratIka haiM, sapheda bAla rUpI cAvala parosa diye jAyeM to saMsAra se hAtha jor3akara sanyAsa le lenA caahiye| 12. mAMgo usI se jo de de khuzI se, kahe na kisI se / dAna denA zAna se, dAna lenA Ana se, dAna kA sadupayoga ho, sabakA kalyANa ho / puNya aura dAna chapAkara nahIM, chipAkara karanA caahiye| 13. jo diyA jAtA hai vaha bhASaNa hai, jo jiyA jAtA hai vaha pravacana hai| Aja deza ko bAtoM ke bAdazAha nahIM, AcaraNa ke AcArya caahiye| 14. jo kIcar3a meM kIr3e kI taraha jItA hai vaha ajJAnI hai aura jo kIcar3a meM kamala kI taraha jItA hai vaha jJAnI hai| dhaMdhe meM dharma kA samAveza jarUrI hai kintu dharma meM dhaMdhA nahIM honA caahiye| 15. maMdira tumhArA hI rUpa hai, tumhAre deha maMdira meM vaidehI paramAtmA baiThA hai usa paramAtmA ko pahicAnanA hI isa maMdira kI prANa pratiSThA hai| 16. jo zubha hai, puNya hai karane jaisA hai, vaha Aja abhI isI vakta kara lo, samaya kA koI bharosA nahIM / bUDhA AdamI duniyA kA sabase bar3A zikSAlaya hai| Aja samAja kI sthiti usa adhamare vyakti ke samAna hai, jise na to daphanA sakate haiM aura na hI jisase koI kAma le sakate haiN| yaha samAja ke liye khataranAka saMketa hai, isa khatare kA samAdhAna samAja ko susaMskAra denA hai| sanyAsa jIvana krAMti kI dAstAna hai| sanyAsa kA artha eka parivAra ko chor3a denA nahIM, varan pUre saMsAra ko parivAra banA lenA hai| saMsAra se bhAganA nahIM, jAganA sanyAsa hai| jaba mana meM koI khoTa hotI hai tabhI tana para laMgoTa hotI hai| jo vikAroM se pare hai aise zizu aura muni ko vastroM kI kyA jarUrata hai| 20. dharma aura dhana donoM auSadhi haiM lekina dharma 'TaoNnika' hai, kevala pIne kI davA hai aura dhana 'marahama' hai vaha bAhara se lagAne kI davA hai, donoM kA sahI prayoga jIvana ko svastha banAtA hai| 21. hameM kevala takhta para eka nahIM honA hai apitu vakta para bhI eka honA hai| yadi deza ke sabhI dharmAcArya takhta aura vakta para eka ho jAyeM to samAja aura deza kA kAyAkalpa ho sakatA hai| AtmA hI paramAtmA hai, "saMsAra ke sabhI prANI nija svabhAva sattA se samAna haiM, unameM kisI prakAra kA bhedabhAva nahIM hai, unase U~ca-nIca kA bhAva rakhanA durgati kA kAraNa hai, koI bhI mAnava nija svabhAva zraddhA aura satpuruSArtha dvArA bhagavAna bana sakatA hai| dharma ko kisI sImA meM nahIM bAMdhA jA sakatA, dharma kisI bAharI kriyAkANDa meM nahIM hai, dharma AtmA kA svabhAva hai| astu, pratyeka kriyA AdhyAtmika bhAvoM se pUrNa honA caahie| jo kriyA adhyAtma bhAvoM se zUnya hai vaha ADambara mAtra hai| koI bhI vyakti moha, mAyA, mamatA, rAga, dveSa, ahaMkAra para vijaya prApta kara antaronmukhI vRtti ke dvArA paramAtma pada prApta kara sakatA hai| satya ko svIkAra karanA hI mAnava kA kartavya hai|" solahavIM zatAbdI ke parama AdhyAtmika saMta prathama yuga cetanA ke gAyaka, yuga dRSTA, jana-jana meM svataMtratA kA siMhanAda karane vAle zrI jina tAraNa taraNa svAmI jI ne Aja se 550 varSa pUrva sampUrNa deza meM bhramaNa kara yaha saMdeza bhArata kI janatA ko diyA thaa| unakI dezanA ko sunakara lAkhoM logoM ne binA kisI bhedabhAva ke vAstavika dharma ko svIkAra kiyA thaa| saMta tAraNa svAmI kA janma vikrama saMvat 1505 meM agahana zukla saptamI ko jabalapura jile ke kaTanI nagara se 14 ki.mI. dUra puSpAvatI nAmaka sthAna para huA thA / ApakI mAtA kA nAma vIrazrI devI aura pitA kA nAma zrI gar3hAzAha jI thaa| Apa bAla brahmacArI the| bhArata kRtajJa hai ki usakI godI meM aisA mahAnatama nakSatra karUNA aura jJAna kA saMdeza lekara AyA ki apanI mahAnatA se bhArata ko mahAna banA gayA, mithyAtva ke gahana aMdhakAra meM bAhya kriyAkANDoM aura ADambaroM meM ulajhe janamAnasa ko ahiMsA aura sahaja vizvAsavarddhaka svarNima kiraNoM sadRzya pUMjIbhUta jJAna kA prakAza diyaa| jaina jagata dhanya hai ki jana-jana meM samabhAva, sneha, karUNA, kSamatA aura saMyama kA pratimAna upasthita karane vAle saMta zrI tAraNa svAmI apane Apa meM anUThe vyaktitva the| isI mATI meM khele inhIM nadiyoM kA jala pIkara bar3e hue aura apane sadvicAroM se dharatI ko mahAna banA gaye, unakA jIvana bhAratIya jana mAnasa ke lie Alokita prakAza stambha hai| AcArya zrI kA jIvana jJAna aura saMyama kI prayogazAlA thA, unakA uddezya taraNa to thA hI, sAtha meM vizva ke logoM ko jIne kA uddezya batalAnA bhI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI thaa| tAraNa svAmI kA jIvana bhAratIya saMskRti ke lie AdhyAtmika vikAsa kA pratIka hai| hiMsA aura ahiMsA, satya aura asatya, parigraha aura aparigraha ke saMgharSa meM jisa mArga kA anusaraNa kiyA usI mArga para dRr3hatA se bar3hate gaye, eka bAra bhI pIche mur3akara nahIM dekhaa| unhoMne apane zarIra ko brahmacarya kI Aga meM aisA tapA liyA thA ki icchAoM ko virAma mila gyaa| 30 sAla ke akhaNDa tapa meM unakI AtmA pUrNimA ke candramA ke samAna prakAzamayI ho gyii| unakA cAritra itanA bhavya thA, unakI vANI sarala aura sazakta thI ki 550 varSoM se samatA aura Atmonnati kA patha siMcita karatI A rahI hai aura ahiMsA sahita jJAna kI saMcita pUMjI kA AvaMTana bhii| tAraNa svAmI ne saMdeza diyA thA ki aMtas meM uThane vAlI moha, rAga, dveSa kI pravRttiyoM ko jItanA hI saccI vijaya hai|taarnn svAmI ke samaya meM deza meM cAroM ora anyAya, atyAcAra, aMdhavizvAsa aura bAhya kriyA kANDoM kA sAmrAjya thaa| bar3A hI vIbhatsa aura karUNa dRzya upasthita thA, satya kucalA jA rahA thA, nAriyoM kI pavitratA dutakArI jA rahI thii| tAraNa svAmI ne loka sthiti kA adhyayana kiyA, logoM ko ajJAnatA, svArthaparatA, bhrama aura unakA aMdhavizvAsa dekhakara tAraNa svAmI ke hRdaya meM karUNA upajI, sAtha hI pIr3itoM ke duHkha ko dekhakara unake hRdaya meM pUrva saMcita dayA kA akhaNDa srota baha niklaa| unakA tapa unakA jJAna "taraNa ke lie thA para unhoMne jagata ke jIvoM ko satya jJAna pradAna karane kA saMkalpa kiyA, unhoMne loka uddhAra kA sampUrNa bhAra uThAne ke pahale apane ko taulaa| usameM jo kamiyA~ thIM, unheM tIsa varSa taka zrAvaka dharma pAlate hue semarakher3I ke biyAvAna jaMgala meM tapazcaraNa karate hue pUrA kiyaa| isake bAda saba prakAra se zakti sampanna hokara siMhanAda kiyA, loka meM pracalita sabhI aMdhavizvAsoM aura pAkhaNDoM ke virUddha AvAja uThAI, isa siMhanAda ko sunakara logoM ko apanI bhUla mAlUma huI, vAstavika dharma kA jJAna huA, yathArtha svarUpa kA paricaya huA, AtmA-anAtmA kA bheda spaSTa huA, mithyA mAnyatAoM se pardA uThA, isa AzA ke sAtha jAti bheda kI kaTTaratA miTI, udAratA pragaTI, logoM ke hRdaya meM samAnatA kI bhAvanA jaagii| unhoMne lukamAnazAha jaise sultAnoM ko prabhAvita kiyA, lakSmaNa pANDe jaise kitane hI diggaja vidvAnoM ko prabodhita kiyA,cidAnanda caudharI Adi kitane hI tiraskRta vyaktiyoM ne tAraNa svAmI kI dezanA svIkAra kI aura saba prakAra se anuyAyI banakara vAstavika dharma kA marma prApta kiyA / tAraNa svAmI kI AdhyAtmika krAMti ke kAraNa usa samaya kA bahuta bar3A samudAya zrI kamalabattIsI jI adhyAtmavAda kI ora agrasara huaa| isa prabhAvanA ne jahA~ dukhiyoM ke hRdaya meM zAMti sthApita kI, karUNA kI dhArA bahAI, mAnavatA ke patana ko rokA, vahIM navIna yuga kA sUtrapAta bhI kiyaa| gurUdeva tAraNa svAmI ke amRta tulya 14 graMthoM meM kisI kA virodha nahIM hai, unake graMthoM meM vAstavika AtmA ke svarUpa kA ciMtana hai| jaisA AtmA kA anubhavana kiyA vaisA hI graMthoM meM utara aayaa| tAraNa svAmI Aye the to saMdeza lekara, aparimita jJAna, dayA, karUNA, samatA kA bhaNDAra apane hRdaya meM siMcita kiye hue jaina dharma kA Aja jo sudRr3ha mahala avasthita hai usakA zreya tAraNa svAmI kI saMkalpa zakti ko hI hai| tAraNa svAmI kA patha kaThina avazya thA kintu ati samatAvAdI sundara aura mnorm| tAraNa svAmI pratipala vicAra karate the ki saMyama kA apUrva avasara upasthita huA hai ata: moha, mAyA, mamatA para vijaya prApta kara ahaMkAra ke patha se Upara jIvana meM nirmalatA kA anusaMdhAna karanA hai| isI kAraNa tAraNa svAmI paMthavAda ke vyAmoha meM nahIM phaMse / sabhI jIvoM ko satya dharma kA upadeza denA unakA lakSya thA aura isa abhiyAna meM ve saphala bhI hue| jAti-pAMti se vimukha tAtkAlika bhArata kI sabhI jAtiyoM ne unakA ziSyatva svIkAra kiyaa| unakA jIvana dekhakara vItarAgatA bhI kRtajJa thii| tAraNa svAmI ke caraNa jisa ora bar3he,bar3hate hI gaye kabhI pIche lauTa kara nahIM dekhaa| 60 varSa kI avasthA taka tAraNa svAmI isa jJAnayajJa meM lage rahe aura eka bAra puna: semarakher3I ke biyAvAna jaMgala meM,jahA~ pahale tapa, saMyama aura adhyayana ke phalasvarUpa vAstavika svarUpa kI sthApanA kA saMkalpa liyA thA, usI sthAna para zrAvakapada kI nirvRttipUrvaka munipada aMgIkAra kiyA aura isa pada kI prApti ke bAda pUrNa rUpa se saMyamI bana gye| isI krama meM bhramaNa ko alpavirAma milA aura sAdhanA kI gahanatA bddh'ii| kucha samaya bAda tAraNa svAmI saMgha sahita malhAragar3ha grAma ke vipina meM padhAre, Apako yahA~ apAra zAMti prApta huI, Apane isa pAvana sthala para kucha samaya taka mahat dhyAnArAdhanA kii| aMta meM, vikrama saMvat 1572 kIjeTha vadI 6 ko Apane isI sthAna para deha kA parityAga kara saMsAra bhramaNa kI bahuta bar3I bhUmikA chor3akara sarvArtha siddhi pada prApta kiyA aura amaratA ko prApta ho gye| Aja 550 varSoM ke bAda bhI vizva dharma kI dhArA se samanvaya banAye hue, tAraNa paMtha apanA avichinna rUpa banAye hue hai / sampUrNa bAhya kriyA kAMDoM, aMdhavizvAsoM aura rUr3hiyoM se vidA lekara sAmAjika cetanA ko Age bar3hAne meM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI py tAraNa vANI ke mArmika sUtra zrI kamalabattIsI jI gurUdeva tAraNa svAmI kA yogadAna mahatvapUrNa hai| itane varSoM ke bAda bhI isameM rUr3hatA aura paraMparAvAditA nahIM hai| vaicArika tAjagI aura nirmalatA Aja bhI itane gaurava se vidyamAna hai| isakI ciMtana paddhati sahiSNu krAMtiniSTha aura pragatizIla hai aura yugoM-yugoM taka satya evaM samyaktva ke anveSaNa meM sahayoga kregii| isane dhArmika antarvirodhoM ko sadaiva eka racanAtmaka mor3a diyA hai aura apane svastha ciMtana prakriyA ke dvArA kSamAdi dharmoM ko sthApita kiyaa| tAraNa paMtha ne pratyeka jIva kI bhagavAna bana sakane kI lupta hotI svAdhInatA aura pratiSThA kI rakSA kI hai. tathA samAja ko eka vaijJAnika gati pradAna kI hai| isameM kisI kA virodha nahIM, kisI kI avahelanA, asammAna yA tiraskAra nahIM, apitu anekAMta kI udArapaddhati kA bIjAropaNa hai| yaha tAraNa paMtha kA Atmadharma hai, isI kAraNa Aja bhI smaraNIya hai, pragatizIla hai, cira nUtana hai| isameM aMdha vizvAsoM aura rUr3hiyoM ko kabhI svIkAra nahIM kiyaa| vaha sabhI prANiyoM meM paramAtmA kI sthiti mAnatA hai aura satya mArga kA nirUpaNa karatA hai| paramAtma pada kI prApti purUSArtha sAdhya hai, kintu aprApya nahIM hai| 14 graMthoM meM sarvatra likhA hai 'kathitaM jinendraiH yaha maiM nahIM kahatA, jinendra bhagavAna kA kathana hai| samajho, dekho, vicAra karo aura svIkAra kro| saMpUrNa vizva unakA RNI hai ki tAraNa svAmI kI vANI ne sAre deza kI svAdhInatA ko jagAyA, yaha svataMtratA kI ghoSaNA Apa jaise nispRhI saMta ke hI vaza kI bAta thii| isa dRSTi se tAraNa svAmI sabase prathama yuga cetanA ke gAyaka tathA AdhyAtmika krAMtikArI saMta the| tAraNa svAmI ne DaMke kI coTa para bhArata meM aisA utthAna kA mArga batalAyA jisakI Aja hamAre deza ko sabase bar3I jarUrata hai| tAraNa svAmI ke tIrthakSetra vartamAna meM apanI AdhyAtmika garimA se bhArata ko gaurava pradAna kara rahe haiN| janma sthala : puSpAvatI (bilaharI),jilA-jabalapura (ma.pra.) dharma pracAra kendra : zrI sUkhAnisaI jI, jilA - damoha (ma.pra.) tapa evaM dIkSA sthalI:zrI semarakher3IjI, jilA-vidizA (ma.pra.) samAdhi sthala : zrI nisaIjI (malhAragar3ha), jilA-gunA (ma.pra.) cetanA lakSaNo dhrmoN| AtmA kA caitanya lakSaNa svabhAva dharma hai| * AtmA paramAtma tulyaM / AtmA paramAtmA ke samAna hai| appaca appa taar| ___apanA AtmA hI svayaM ko tArane vAlA hai| nIce UMcadazyate, tada nIca-nigoda khAMDo dRshyte| jo mAnava dUsaroM meM nIca-U~capana kI dRSTi rakhatA hai, vaha usa saMkucita vicAra ke phalasvarUpa nIca gati ko prApta karatA hai| icchA bhojana jasu ucchAha, aiso siddha svabhAva / rUcikara bhojana ke prati jaisA utsAha hotA hai, vaisA utsAha apane siddha svabhAva kA jagAo to dharma kI prApti sahaja hove| kamma sahAvaM khipana / ___karmoM kA svabhAva kSaya hone kA hai| * vikahA adharma muulsy| vikathAyeM (vyartha carcAyeM) adharma kI jar3a haiN| caurasI utpanna utpanna utpanna anaMta bhava / isa jIva ne caurAsI lAkha yoniyoM meM janma-maraNa karate hue anaMta bhava bitAye haiN| manuSya janma meM mukta hone kA avasara prApta huA hai| dehasthopi adehIca, mamAtmA paramAtma dhurva / deha meM sthita hote hue bhI merA AtmA adehI paramAtma svarUpa dhuva hai| appA palana picchaI, micchA viTThI ashbhaavsy| mithyAdRSTi jIva mithyAtvAdi azubha bhAvoM ko karatA rahatA hai, AtmA aura para ko nahIM phicaantaa| dasana vidhi saviTTa, kamma mala miccha doSa prigliy| jo jIva samyak darzana kI dRSTi se dekhatA hai usake karma mala mithyAtva Adi sakala doSa naSTa ho jAte haiN| nyAnaM tiloya sAraM, nAyavyo gula psaaen| samyak jJAna hI tIna loka meM sAra hai, aisA zrI gurU ke upadeza rUpa prasAda se jaanoN| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM vande zrI guru tAraNam AdhyAtmika jayamAla evaM AdhyAtmika bhajana * nyAnaM dasana samma, sama bhAvanA hvdicaaritt| samyak darzana jJAna sahita rAgAdi ke abhAva rUpajo sama bhAvanA hotI hai, usako samyak cAritra kahate haiN| * pUjA pUjya samAcaret / / pUjya ke samAna AcaraNa honA hI saccI pUjA hai| *jaha pajjArya vidyu, apyA samayaM ca mukta nyAnaM c| jaise hI jIva paryAya kI dRSTi karatA hai, usI kSaNa sva samaya Atma svarUpa ke jJAna se chUTa jAtA hai| * devaM alava lava, darsana mohaMdha va deva c| pudgalAdi ke samasta rUpoM se atIta, jJAna svabhAvI, arUpI jisakA svarUpa hai vaha saccA deva hai, kintu darzana mohAMdha jIva rUpI (mUrtika zarIra) ko deva mAnatA hai|| * cali calAna ho mukti zrI tumha nyAna shaae| he bhavyAtman ! calo-mukti zrI tumhAre jJAna svabhAva meM hI hai, usI meM AcaraNa kro| * jinavayana sadahanaM / jinendra bhagavAna ke vacanoM para zraddhAna kro| * paNDiya viveya suddhaM / paMDita arthAt jJAnI vaha hai jo viveka se (Atma-anAtma bodha se) zuddha hotA hai| * mamAtmA mamalaM suddhaM / merA AtmA trikAla zuddha mamala svabhAvI hai| * kamalaM kalaMka rahiyaM / kamala ke samAna jJAyaka jJAna svabhAvI AtmA sarva karma kalaMka arthAt karma mala se rahita hai| * nyAna balena iSTa saMjoe, bhaya pipiya kamma viliijai| jJAna ke bala se apane iSTa (nija zuddhAtmA) ko saMjoo, isase sabhI bhaya kSaya ho jAyeMge aura karma vilA jAyeMge, kSaya ho jaayeNge| * jina uttaM sudha sAraM,nyAnaM anmoya vikalpaM vilayaM / jinendra paramAtmA ke kahe hue vacanoM kA zuddha sAra yahI hai ki apane jJAna svabhAva meM lIna ho jAo, isI se saMpUrNa vikalpa vilA jAyeMge aura mukti kI prApti hogii| AtmaniSTha sAdhaka, AdhyAtmika saMta pUjya gurudeva zrI jJAnAnaMda jI mahArAja Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zrI kamalabattIsI jI AdhyAtmikajayamAla viSayAnukrama pRSTha AdhyAtmika jayamAla 1. zrI tAraNapaMtha 2. jJAnI jJAyaka 3. dhruva dhAma 4. mamala svabhAva 5. munirAja AdhyAtmika bhajana viSayAnukrama AdhyAtmikabhajana pRSTha AdhyAtmika bhajana pRSTha kramAMka 1. hejJAna sUryacaitanya deva..... 105 19. jinavara kI vANI amola..... 109 2. lIje ratnatraya dhAra 20. jaga aMdhiyArodhUrA ko Dhera.... 110 3. samyakadarzana jise ho gayA..... 105 21. gurUtAraNa lagA rahe Tera.... 4. jaya ho jaya hojaya ho re..... 105 22. dhruva se lAgI najariyA..... 5 heAtamaparamAtama ho...... 106 6. nija svarUpakI anubhUti..... 106 23. tumakojagA rahe gurUtAraNa.... 7. nija AtmA nihAra lo..... 106 24. zuddhAtama ko tarasenajariyA...... 111 8 bhajalebhajaleretUAtama..... 106 25. hebhavyo bheda vijJAna karo.... 111 9 samadRSTisamabhAva meM rahanA..... 107 26. Aohama saba milakara gAeM..... 111 10. siddhasvarUpIzuddhAtama...... 107 27. Atama hai Atama hai nija Atama.... 111 11. heAtamaparamAtama ho tuma.... 28. jaya tAraNa taraNa sadA sabase hI.... 112 12. zuddhAtamameM smajaiyo..... 107 29. are AtamavairAgI bana jaiyo.... 112 13. tana piMjaresecetana.... 14. siddha svarUpI zuddhAtmA..... 30. nija ko hI dekhanA aura jAnanA....112 15. Atama kodhyAnalagAo..... 31. hojA hojAre nirmohI Atama.... 112 16. mukti se rAsa racAo..... 32. gurUtAraNataraNaAyeterI zaraNa... 113 17. AtamadhyAna lagA laiyo..... 109 33. dhana ke cakkara meMbhulAne sabaloga...113 18. jagA rahI jinavANI.... 109 34. dedI hameM muktiyevinA pUjA... 113 6. samyakjJAna 7. sAdhaka 8. mokSamArga 100 9. zuddha dRSTi 10.bhAva vizuddha 11.kalyANa 12.bAraha bhAvanA 100 101 102 13.satat praNAma 104 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 6. AdhyAtmika jayamAla zrI kamalabattIsI jI sabhI jIva bhagavAna AtmA, saba svataMtra sattAdhArI / paryAyI pariNamana kramabaddha, sabakI apanI hai nyArI / / koI kisI kA kucha nahIM karatA, kahate yaha arihaMta haiN| Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai // 1. zrI tAraNa paMtha jayamAla 7. bhedajJAna tatva nirNaya karanA, tAraNa paMtha AdhAra hai| mukti sukha ko dene vAlA, samayasAra kA sAra hai / vastu svarUpa jAna kara jJAnI, banatA khuda bhagavaMta hai| Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai / / 1. mana zarIra se bhinna sadA jo, eka akhaMDa nirAlA hai| dhuva tatva zuddhAtama kahate, cetana lakSaNa vAlA hai / aise nija svarUpa ko jAne, vahI kahAtA saMta hai| Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai / 8. dravya dRSTi ke ho jAne para, dravya svabhAva dikhAtA hai| pudgala dravya zuddha paramANu, bhrama meM na bharamAtA hai / dhruva tatva dRSTi meM rahatA, banatA vaha nirgrantha hai / Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai // 2. nija svarUpa kA anubhava hI to, samyakadarzana khlaataa| sva para kA yathArtha svarUpa hI, samyajJAna meM jhalakAtA // nija svabhAva meM rata ho jAnA, samyakcAritra anta hai| Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai / / parAdhIna para ke Azraya se, mukti nahIM milane vaalii| para kI pUjA kriyA kAMDa saba, mana samajhAnA hai khAlI // nija caitanya deva ko pUjo, bana jAo arihaMta hai| Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai / / 3. nija svarUpa ko bhUlA cetana, kAla anAdi bhaTaka rhaa| cAroM gati ke cakkara khAtA, moha rAga meM laTaka rahA / / sadgurU tAraNa svAmI jaga ko, diyA yahI mahAmaMtra hai / Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai // 10. jana jana kA adhyAtma dharma hai, nija svarUpa ko phicaano| bAhya pariNamana karmAdhIna hai, isako apanA mata mAno // jJAnAnaMda svabhAvI ho tuma, dekho khilA basaMta hai / Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai / / samyak darzana jJAna caraNa hI, mokSamArga kahalAtA hai| jIvamAtra kA dharma yahI hai, jainAgama batalAtA hai // dharma sAdhanA Atama hita meM, hara vyakti svataMtra hai| Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai / / jAti pAMti va kriyA kAMDa saba, sampradAya batalAte haiN| ajJAnI jIvoM ko inameM,dharma ke nAma phaMsAte haiM / bAhya prapaMca paronmukha dRSTi, karatI yaha parataMtra hai / Atama zuddhAtama pahicAno, yahI to tAraNa paMtha hai // (dohA) solahavIM sadI meM hue, sadagurU tAraNa saMta / zuddha adhyAtma kI dezanA, calA yaha tAraNa paMtha / / jAti pAMti kA bheda taja, kiyA dharma pracAra / jJAnAnaMda svabhAva se, maca rahI jaya jayakAra / / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 2.jJAnI jJAyaka zrI kamalabattIsI jI nirvikAra nispRha hai nija meM, para se kucha na kahatA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai / dhruva tatva nija zuddhAtama kA, jisako dRDha zraddhAna hai| trikAlI paryAya kramabaddha, nizcita aTala kA jJAna hai| nirvikalpa ho dhyAna samAdhi, apane Apa meM rahatA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai // dhana zarIra saMsAra se usako, koI na rAga dveSa hai| kaisI kyA kriyA hotI hai, kaisA usakA bheSa hai // sahajAnaMda svarUpAnaMda ho, tatvamasi hI kahatA hai / jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai / 10. Agama anubhava se pramANa kara, sAra tatva ko jAnA hai| kathanI karanI chUTa gaI saba, dhuvatatva pahicAnA hai / para usako pahicAna na sakatA, svayaM svayaM ko gahatA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai / / 1. dhruva tatva zuddhAtama hUM, paramAtama siddha samAna huuN| nirAvaraNa caitanya jyoti maiM, jJAyaka jJAna mahAna huuN| vastu svarUpa ko jAnA jisane, dhruva dhruva hI kahatA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai| 2. karma udaya paryAya se usakA, koI na saMbaMdha hai / para kI tarapha na dRSTi detA, svayaM pUrNa nirbandha hai // pUrva karma bandhodaya jaisA, samatA se saba sahatA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai / 3. khAnA pInA sonA calanA, saba pudagala paryAya hai| acchA burA na puNya-pApa hai, sukha duHkha na harSAya hai // abhaya aDola akaMpa nirantara, mana ke sAtha na bahatA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai / / 4. karanA-dharanA chUTa gayA saba, jo honA vaha hotA hai| kisI kI koI paravAha nahIM, kyA AtA jAtA khotA hai| aDIdhakka apane meM rahatA, saba karmoM ko haratA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai / 5. kisI dazA meM kisI hAla meM, kahIM rahe kaisA hove / isase use koI na matalaba, apane dhruva dhAma sove // satya dharma kI bAta batAtA, ahaM brahmAsmi kahatA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai / karmodaya paryAya avatI, vratI ho mahAvratI ho / jaga meM jaya jayakAra mace yA, sArI sAkha hI giratI ho // nirbhaya masta rahe apane meM, jaga astitva ko DhahatA hai| jJAnAnaMda nijAnaMda rata ho, jJAnI jJAyaka rahatA hai / 7. ghara samAja parivAra se usakA, aba nA koI nAtA hai| premabhAva rahatA hai sabase, sabase haMsatA gAtA hai / 3.dhruvadhAma 1. siddha svarUpI zuddhAtama ho, ananta catuSTaya dhArI ho / paramAnanda mayI paramAtama, pUrNa mukta avikArI ho / nyAre ho svarAjya liyA hai, pAyA nija dhuva dhAma hai| dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // 2. kyA hotA AtA jAtA hai, isase koI na matalaba hai| kramabaddha paryAya se nizcita, jarA na hove gaphalata hai| rAvaNa kA hI vadha honA hai, jaya bolo zrIrAma hai| dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai| 3. cAroM tarapha dharma kI senA, karma bane varadAna haiM / abhaya svastha hokara ke baiTho, jIta liyA maidAna hai| kuMbhakaraNa vadha ho hI gayA hai, jItA Atama rAma hai| dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 1. zrI kamalabattIsI jI 4. dRDhatA dhara kara mAre jAo, dharma kI jaya jayakAra kro| aba saMsAra meM nahIM rahanA hai, karmodaya se nahIM Daro // sItA satI parama zAnti kA, sadA japo tuma nAma hai| dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // 5. kyA honA hai kyA hovegA, isakA tanika na soca kro| trikAlI pariNamana saba nizcita, dhruva tatva kA dhyAna dhro|| para ghara kAla anAdi bhaTake, aba yaha milA mukAma hai| dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // kucha hI samaya kI bAta rahI hai, samatA zAnti dhare rho| jaldI kAla labdhi AnA hai, OM nama: siddha hI kaho / jaga se aba kyA lenA-denA, sabako rAma-rAma hai| dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // jJAnAnaMda jItatA jAtA, nijAnaMda bar3hatA jAtA / brahmAnanda sAmane dekho, sahajAnaMda calA AtA // svarUpAnaMda meM lIna raho basa, yahIM para aba vizrAma hai| dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // sarvajJa prabhu yaha sAmane baiThe, vastu svarUpa ko batA rhe| siddha svarUpa ko dekho apane, tAraNa svAmI jatA rahe / dhuvatatva zuddhAtama apanA, pUrNa zuddha niSkAma hai| dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // para kA saba astitva miTAo, paryAyI bhrama jAla hai| para kI tarapha dekhanA hI basa, yahI to jaga jaMjAla hai // nija ghara raho nijAnanda pAo, para ghara meM badanAma hai| dhruvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // zUnya samAdhi lagAo apanI, nirvikalpa nida raho / apanI hI basa dekho jAno, aura kisI se kucha na kho|| jJAnAnaMda saubhAgya jagA hai, jaga se milA virAma hai / dhuvadhAma meM DaTe raho basa, itanA hI aba kAma hai // 4. mamala svabhAva siddha svarUpI zuddhAtama hai, pUrNa zuddha niSkAma hai / dhruva ta tva TaMkotkIrNa appA, jJAyaka Atama rAma hai| vastu svarUpa sAmane dekho, milA yaha acchA dAMva hai| para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai| mamala svabhAva meM rahane se hI, paramAnanda barasatA hai| karmoM kA kSaya hotA jAtA, sahajAnaMda haraSatA hai / / jJAna virAga kI zakti apanI, jitanA umaMga uchAva hai| para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai| bhedajJAna tatva nirNaya dvArA, vastu svarUpa ko jAnA hai| dhruva tatva zuddhAtama hUM maiM, nija svarUpa pahicAnA hai / dRDhatA dhara purUSArtha karo nara, dekheM kitanA cAva hai| para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai| zarIrAdi saba hI bhrAMti hai, mana mAyA bhrama jAla hai| inake cakra meM ulajhA prANI, rahe sadA behAla hai / anubhava pramANa saba jAna liyA hai, ye to sabhI vibhAva haiN| para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai / / vyavahArika sattA ko chor3o, dharma kA aba bahumAna kro| vItarAga nispRha hokara ke, sAdhu pada mahAvrata dharo / dhuva tatva kI dhUma macAo, baiTho Atama nAMva hai / para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai| karmodaya sattA mata dekho, na saMsAra kI bAta kro| dharma karma kA saba nirNaya hai, citta meM itanI dRDhatA dhro|| DhIla-DhAla pramAda meM rahanA, ye hI jaga bhaTakAva hai| para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai| nija zuddhAtma svarUpa ko dekho, jJAnAnaMda meM magana rho| nijAnaMda kI dhUma macAo, tAraNa taraNa kI zaraNa gaho / 10. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 8. " 9. saMsArI vyavahAra kA jaba taka mUlya mahatva adhikAra hai| nija sattA svarUpa ko bhUle, calatA mAyAcAra hai // apanI surata nahIM rahatI hai, zuddha dRSTi abhAva hai / para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai | 1. eka akhaMDa sadA avinAzI, parama pAriNAmika bhAva hai / para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai / 10. rUci anugAmI purUSArtha hotA, saba siddhAMta kA sAra hai| rUci kahAM kI aura kaisI hai, isakA karo vicAra hai // dRSTi palaTate sRSTi palaTe, phira na koI lagAva hai / para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai / 2. mamala svabhAva meM rahane laganA, mokSamArga para calanA hai| jIvana meM sukha zAMti AtI, saba karmoM kA dalanA hai // para kA lakSya pakSa na rahatA, miTatA bhedabhAva hai / para paryAya para dRSTi na denA, ye hI mamala svabhAva hai / 3. 5. munirAja mai Atama zuddhAtama hU~, paramAtama siddha samAna hU~ / jJAyaka jJAna svabhAvI cetana, cidAnanda bhagavAna hU~ // aise jJAna zraddhAna sahita jo car3hatA mukti jahAja hai / mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai | " jJAna dhyAna meM lIna sadA jo, tapazcaraNa hI karatA hai| Arta raudra dhyAnoM ko tajakara, dharma zukla hI dharatA hai // janaraMjana manaraMjana se chUTA, chUTA sakala samAja hai / mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai // kalaraMjana kA kAma nahIM hai, na koI mAyAcArI hai / sarala zAnta nispRha bAlakavat, chUTI duniyAMdArI hai // jaga kA saba astitva miTAkara, banA vaha jaga kA tAja hai| mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai | 4. dhruva tatva kI lagana lagI hai, mukti zrI ko pAnA hai| aba jaga se koI kAma nahIM hai, paramAtama bana jAnA hai // pApa parigraha chUTa gaye saba, chUTA saba bhaya lAja hai / mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai | 5. 7. zrI kamalabattIsI jI 6. nispRha AkiMcana brahmacArI, uttama kSamA kA dhArI hai| arghAvatAraNa asi prahAra meM, samatA zAMti bihArI hai // parama ahiMsA dharma kA dhArI, anupama zAha navAja hai / mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai | 8. 9. Atma dhyAna kI sAdhanA karatA, paramAnanda meM rahatA hai| zAnta zUnya nirvikalpa svayaM maiM, kisI se kucha na kahatA hai / jaga meM kyA hotA jAtA hai, kisI se kucha na kAja hai / mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai | paMca mahAvrata paMca samitiyAM, tIna gupti kA pAlaka hai| dasa samyakta paMca jJAna rata, mahAvIra sama bAlaka hai / abhaya aDola akaMpa svayaM meM, karatA Atama kAja hai| mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai // zuddha dRSTi samadarzI sAdhaka, parama zAnta paramArthI hai / U~ca nIca kA bhedabhAva taja, svayaM banA AtmArthI hai // dhyAna samAdhi aisI sAdhI, hiraNa khujAtA khAja hai / mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai // dasa caudaha parigraha kA tyAgI, bandhana rahita virAgI hai| kriyAkAMDa puNya ko tajakara, dharmadhyAna anurAgI hai | namana sadA aise sAdhu ko liyA svataMtra svarAja hai / , mamala svabhAva meM rahane vAlA, sAdhu vaha munirAja hai // 10. kamala battIsI jisakI khila gaI, jJAnAnaMda meM rahatA hai / pUrva karma baMdhodaya ke, upasarga parISaha sahatA hai // tAraNa taraNa bhavodadhi tAraka, sadgurU parama jahAja hai| vItarAga nirgrantha digambara sAdhu vaha munirAja hai / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 6.samyagjJAna 1. oMkAramayI zuddhAtama hI, parama brahma paramAtama hai| sabhI jIva bhagavAna AtmA, svayaM siddha zuddhAtama hai / sva-para kA satsvarUpa jAnanA, yahI bheda vijJAna hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai / / adhyAtma vAda kA mUla yahI to, tatva jJAna kahalAtA hai| Atma jJAna kA bodha jAganA,bhava se pAra lagAtA hai| jIvana kA yaha parama lakSya hai, bananA khuda bhagavAna hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai // zarIrAdi se bhinna sadA maiM, jJAyaka jJAna svabhAvI huuN| alakha niraMjana parama tatva maiM, mamalaha mamala svabhAvI huuN| anubhUtiyuta samyagdarzana, jaga meM zreSTha mahAna hai / sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai / / 4. nija ajJAna moha ke kAraNa, jIva banA saMsArI hai| cAroM gati meM kAla anAdi, du:kha bhoge ati bhArI hai / para kA kartAdhartA bananA, yahI mahA ajJAna hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai / nija zuddhAtmAnubhUti hI, nizcaya samyagdarzana hai| isase pare aura kucha karanA, jhUThA vyartha pradarzana hai| dharma-karma ko jAnane vAlA, jJAnI parama sujAna hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai // 6. bheda jJAna tatva nirNaya dvArA, vastu svarUpa ko jAnA hai| dravya dRSTi kA udaya huA hai, nija svarUpa pahicAnA hai| jJAyaka jJAna svabhAva meM rahatA, vaha nara vIra mahAna hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai // 7. kAla labdhi Ane para jisako, samyagdarzana hotA hai| nija purUSArtha jAgatA usakA, saMzaya vibhrama khotA hai| zrI kamalabattIsI jI abhaya svastha masta rahanA hI, isakA eka pramANa hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai // hara kSaNa hara paryAya meM jJAnI, nijAnaMda meM rahatA hai| jJAnAnaMda pragaTa ho jAtA, kisI se kucha na kahatA hai| dhruva svabhAva kI sAdhanA karatA, saba jaga dhUla samAna hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai / samyagdarzana jJAna sahita vaha, samayasAra ho jAtA hai| dRr3ha nizcaya zraddhAna jAgatA, bhrama bhaya saba kho jAtA hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahatA, karma banA zmazAna hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai // 10. vItarAgatA Ane para hI, sAdhupada ho jAtA hai / sahajAnaMda meM masta rahe vaha, brahmAnaMda pada pAtA hai / dhyAna samAdhi lagatI aisI, pAtA pada nirvANa hai| sarvazreSTha aura iSTa jagata meM, kevala samyagjJAna hai / 7. sAdhaka 1. samyagdRSTi jJAnI ho, jo mamala bhAva meM rahatA hai| dhuvatatva zuddhAtama hU~ maiM, siddhohaM hI kahatA hai // jJAna dhyAna kI sAdhanA karatA, japatA Atama rAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai| 2. para paryAya kA lakSya nahIM hai, dhruva tatva para dRSTi hai| bheda jJAna tatva nirNaya karatA, badala gaI saba sRSTi hai // viSaya kaSAyeM chUTa gaI haiM, chUTa gayA dhana dhAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai| 3. vastu svarUpa ko jAna liyA hai, abhaya aDola akaMpa hai| trikAlavartI paryAya kramabaddha, isameM jarA na zaMka hai // dhuvadhAma meM baiTha gayA hai, jaga se milA virAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 4. 6. 5. siddha svarUpa kA dhyAna lagAtA, nijAnaMda meM rahatA hai| tat samaya kI yogyatA dekhatA, kisI se kucha na kahatA hai // satpuruSArtha bar3hAtA apanA, apane meM sAvadhAna hai / zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai // jaga kA hI astitva miTAtA, saba mAyA bhramajAla hai / sattA eka zUnya vinda kA, rakhatA sadA khyAla hai / tana-dhana-jana se kAma rahA nahIM, mana kA bhI vizrAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai | jJeya bhAva saba hI bhrAMti hai, bhAvaka bhAva bhramajAla hai / triguNAtmaka mAyA kA phailA saba jaMjAla hai // nija svarUpa satya zAzvata hai, sahajAnaMda sukhadhAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai / 7. 8. sabhI jIva bhagavAna AtmA, saba svataMtra sattAdhArI / pudgala dravya zuddha paramANu, usakI sattA bhI nyArI // dravya dRSTi se dekhatA sabako, apane meM niSkAma hai / zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai / 9. aba jaga se koI kAma nahIM hai, siddha mukta hI honA hai| nija sattA zakti pragaTA kara, paryAyI bhaya khonA hai // aba saMsAra meM nahIM rahanA hai, dRr3ha saMkalpa mahAna hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai // kyA hotA AtA jAtA hai, isakI ora na dRSTi hai / karmodaya pariNamana hai sArA, simaTa gaI saba sRSTi hai / dhruva tatva kI dhUma macAtA rahA dAma na nAma hai / zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai // * 10. vastu svarUpa sAmane rakhatA, paramAtama pada dhArI hai| brahmAnaMda kI sAdhanA karatA, jJAnAnaMda nirvikArI hai // nispRha AkiMcana hokara ke, baiThA nija dhruvadhAma hai| zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, sAdhaka kA yaha kAma hai // 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. zrI kamalabattIsI jI 8. mokSamArga bhedajJAna tatvanirNaya dvArA, zuddhAtama ko phicaanaa| sva-para kA yathArtha nirNaya kara, vastu svarUpa ko hai jAnA // dhyAna samAdhi lagAo apanI, chor3o duniyAMdArI hai| dRr3hatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiM // dravya dRSTi se jIva-ajIva kA nizcaya satzraddhAna kiyaa| dhruva tatva zuddhAtama hU~ maiM, nija svarUpa pahicAna liyA || samyagdarzana jJAna ho gayA, maca rahI jaya jayakArI hai / dRr3hatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiM / trikAlavartI pariNamana sArA, kramabaddha aura nizcita hai / bhrama bhrAMti azuddha paryAya yaha, apanA kucha na kincita hai // zuddha dRSTi samabhAva meM rahanA, yahI eka huzyArI hai| dRr3hatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiM / mukti mArga ke pathika bane ho, siddha mukta hI honA hai| aba saMsAra meM nahIM rahanA hai, vyartha samaya nahIM khonA hai // satpurUSArtha jagAo apanA, aba kyoM himmata hArI hai| dRr3hatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiM / karanA dharanA kucha bhI nahIM hai, jo honA vaha ho hI rhaa| kisI se apanA koI na matalaba, karmodaya saba kho hI rahA / saba jIvoM kI saba dravyoM kI, svataMtra sattA nyArI hai| dRr3hatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiM | svayaM dhruva tatva zuddhAtama, arahanta siddha kevalajJAnI / TaMkotkIrNa appA mamala svabhAvI, jagA rahI hai jinavANI // ratnatrayamayI svasvarUpa hI, ananta catuSTaya dhArI hai| dRr3hatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiM // sattA eka zUnya vinda hai, ekohaM dvitiyo nAsti / nija ajJAna bhrama ke kAraNa, para kI hai sattA bhAsatI // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI jJAna balena iSTa saMjoo, kaisI mati yaha mArI hai| dRDhatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiN| abhaya svastha masta hokara ke, dhuvadhAma meM DaTe rho| kamala mamala anubhava meM A gaye, nijAnaMda se karma daho / azubha karma varadAna bane haiM, dharma kI mahimA sArI hai| dRDhatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiN| para paryAya para dRSTi na denA, tAraNa gurU kA kahanA hai| dharma sAdhanA mukti mArga yaha, mamala svabhAva meM rahanA hai // nispRha vItarAga bana jAnA, sAdhu pada taiyArI hai / dRr3hatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiM // jJAyaka jJAna svabhAvI ho tuma, jJAnAnaMda meM sadA raho / sahajAnaMda kI karo sAdhanA, mukti zrI kI bAMha gaho / karmodaya paryAya na dekho, yaha to saba saMsArI hai| dRDhatA sAhasa aura utsAha hI, mokSamArga sahakArI haiM / zrI kamalabattIsI jI 4. samyagdarzana sahita jJAna ko, tatva nirNaya se zuddha kiyA / saMzaya vibhrama sabhI vilA gaye, nirvikalpa AnaMda liyA / darzanopayoga kI zuddhi hI, zuddhopayoga karAtI hai| dhuvatatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai | cakSu acakSu darzana dvArA, jo bhI dikhAI detA hai| karmodaya azuddha paryAya yaha, citta ko bharamA letA hai / mAyA kA astitva mAnanA, ye hI cAha jagAtI hai| dhuvatatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai / dhuvatatva zuddhAtama hUM maiM, asat anRta paryAya hai / jaba aisA dRDha nizcaya hove, phira citta na bharamAya hai / nija sattA kI dRDhatA honA, para kA baMdha chur3AtI hai| dhuvatatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai / 7. mana buddhi citta ahaM yaha, sabhI azaddha paryAya haiM / inameM ulajhA huA yaha cetana, jaga meM hI bharamAya hai / dRSTi zuddha aTala apane meM, phira na dhokhA khAtI hai| dhuvatatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai / 8. kSAyika samyagdarzana karake, jJAnAnaMda meM sadA raho / karmodaya paryAya na dekho, jar3a pudgala kI kucha na kaho // para kA saba astitva miTAnA, kevalajJAna karAtI hai| dhuvatatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai / 1. 9.zuddha dRSTi OM hrIM zrIM svarUpa hI, yaha Atama paramAtama hai / deva gurU va dharma AtmA, svayaM siddha zuddhAtama hai / nija svarUpa kA bodha hameM, mAM jinavANI karavAtI hai| dhuvatatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai / darzana jJAna ke bheda se cetana, bAhara pakar3a meM AtA hai| Agama kI paribhASA meM, ye hI upayoga kahAtA hai | darzana jJAna upayoga kI zuddhi, bhava se pAra lagAtI hai| dhuvatatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai / zraddhAguNa nirmala paryAya meM, samyagdarzana hotA hai / sapta prakRti ke kSaya hone se, moha timira ko khotA hai| nija svarUpa anubhUti honA, nizcaya naya kI thAtI hai| dhuvatatva ko dekhane vAlI, dRSTi zuddha kahAtI hai // 10. bhAva vizuddha 1. Atama siddha svarUpI cetana, dhruva tatva avinAzI hai| paryAyI pariNamana azuddha se, banA yaha jaga kA vAsI hai| karmodaya saMyoga anAdi, para meM hI bharamAtA hai / para kA lakSya-pakSa na rahanA, bhAva vizuddha kahAtA hai / 2. bhAva vizuddhi hI mukti hai, bhAva mokSa kahalAtI hai| samyagdarzana jJAna sahita yaha, mokSapurI le jAtI hai | Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 11.kalyANa zrI kamalabattIsI jI koM kA kSaya hotA jAtA, paramAnaMda bar3hAtA hai / para kA lakSya-pakSa na rahanA, bhAva vizuddha kahAtA hai / 3. bhedajJAna tatva nirNaya dvArA, vastu svarUpa ko jAnA hai| dhruvatatva zuddhAtama hU~ maiM, anubhava pramANa pahicAnA hai| sattA eka zUnya vinda kA, nArA tabhI lagAtA hai| para kA lakSya-pakSa na rahanA, bhAva vizuddha kahAtA hai / 4. paryAyI pariNamana kramabaddha, trikAlavartI nizcita hai| jaisA kevalajJAna meM AyA, TAle Tale na kiMcit hai // kSaNabhaMgura saba nAzavAna hai, dhruva kI dhUma macAtA hai| para kA lakSya-pakSa na rahanA, bhAva vizuddha kahAtA hai| 5. siddhohaM - siddharUpohaM kA, jise huA bahumAna hai| ahaM brahmAsmi hI kahatA hai, khuda Atama bhagavAna hai / ekohaM dvitiyo nAsti, jaga astitva miTAtA hai| para kA lakSya-pakSa na rahanA, bhAva vizuddha kahAtA hai| kyA hotA AtA jAtA hai, para kA jarA na khyAla hai| zuddha dRSTi akhaMDa para rahatI, saba mAyA bhramajAla hai // dhuvadhAma meM baiThA-baiThA, jaya jayakAra macAtA hai / para kA lakSya-pakSa na rahanA, bhAva vizuddha kahAtA hai / akar3a-pakar3a saba miTa jAne se, parama zAnti AtI hai| acchA burA chUTa jAnA hI, nirbhaya nida banAtI hai // jJAnAnaMda nijAnaMda rahatA, brahmAnaMda mastAtA hai / para kA lakSya-pakSa na rahanA, bhAva vizuddha kahAtA hai // 8. nija svabhAva meM rahanA hI to, kevalajJAna kahAtA hai| tIrthaMkara sarvajJa ke valI, paramAtama bana jAtA hai | sahajAnaMda svarUpAnaMda ho, mokSa parama pada pAtA hai| para kA lakSya-pakSa na rahanA, bhAva vizuddha kahAtA hai| 1. dhuvatatva zuddhAtama hUM maiM, isakA jJAna zraddhAna kiyaa| trikAlI paryAya kramabaddha, isako bhI svIkAra liyA // jJAyaka jJAna svabhAvI cetana, khuda Atama bhagavAna hai| mamala svabhAva meM lIna raho, basa isameM hI kalyANa hai| 2. vastu svarUpa sAmane dekho, zuddha tatva kA dhyAna dhro| para paryAya tarapha mata dekho, karmodaya se nahIM Daro // dhuva tatva kI dhUma macAo, pAnA pada nirvANa hai| mamala svabhAva meM lIna raho, basa isameM hI kalyANa hai| 3. siddhohaM-siddharUpohaM kA, zaMkhanAda jayakAra karo / abhaya svastha masta hokara ke, sAdhu pada mahAvrata dhro|| aba saMsAra tarapha mata dekho, saba hI to zmazAna hai| mamala svabhAva meM lIna raho, basa isameM hI kalyANa hai| 4. jJeya mAtra saba hI bhrAMti hai, bhAvaka bhAva bhramajAla hai| paryAyI astitva mAnanA, yahI to saba jaMjAla hai / nija sattA svarUpa ko dekho, kaisA siddha samAna hai| mamala svabhAva meM lIna raho, basa isameM hI kalyANa hai // 5. chahoM khaMDa cakravartI rAjA, tIrthaMkara mahAvIra huye / kauna bacA hai yahAM batAo, rAma kRSNa bhI sabhI muye // ajara amara avinAzI cetana, jJAyaka jJAna mahAna hai| mamala svabhAva meM lIna raho, basa isameM hI kalyANa hai / jJAnAnaMda svabhAvI ho tuma, nijAnaMda meM lIna rho| aba kisase kyA lenA denA, OM namaH siddha hI kaho // dhyAna samAdhi lagAo apanI, pragaTe kevalajJAna hai| mamala svabhAva meM lIna raho, basa isameM hI kalyANa hai| 601 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 12. bAraha bhAvanA Atama hI to paramAtama hai, saba dharmoM kA sAra hai / nija svarUpa kA bodha jagA lo, bramha sadA avikAra hai // nija ajJAna moha ke kAraNa, saha rahe karma kI mAra hai| bAraha bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai / vairAgya kI jananI bAraha bhAvanA, vastu svarUpa batAtI hai| sva para kA yathArtha nirNaya yaha apane Apa karAtI hai // inakA cintana manana dhyAvanA, narabhava kA hI sAra hai| bAraha bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai // * * 1. anitya bhAvanA jo janmA hai avazya maregA, ye hI jagata vidhAna hai| mara karake jo janma na letA, vaha banatA bhagavAna hai / Atama ajara amara avinAzI, ajJAna se banA gaMvAra hai| anitya bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai / saMyogI paryAya bichur3anA, yaha maranA kahalAtA hai / vastu svarUpa vicAra karo to, saba ajJAna nasAtA hai // paryAyI pariNamana kSaNika hai, apanI rakho samhAra hai| anitya bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai / , " 2. azaraNa bhAvanA " zaraNa nahIM hai jaga meM koI jhUThe saba rizte nAte / svAstha lAga kareM saba prIti, jarA kAma meM nahIM Ate // janmo maro, svayaM hI bhugato, yahI to saba saMsAra hai| azaraNa bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai / , dekha liyA jaga kA svarUpa saba aba kisako kyA kahanA hai| jJAnI ho, to abhI ceta lo, jJAnAnaMda meM rahanA hai // dharma karma meM koI na sAthI, jhUThA saba vyavahAra hai| azaraNa bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai // , H 102 zrI kamalabattIsI jI 3. saMsAra bhAvanA koI nahIM kisI kA sAthI, na koI sukha duHkha dAtA / apanA apanA bhAgya sAtha le, jaga meM jIva AtA jAtA // phira kisako apanA kahate ho, saba jaga hI nissAra hai| saMsAra bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai / , * dhana vaibhava saba karma udaya se milatA aura bichur3atA hai / kartA banakara marane se hI, jIva anAdi piTatA hai // dekha liyA saba jAna liyA phira, aba kyoM banA lavAra hai| saMsAra bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai / " 4. ekatva bhAvanA Apa akelA AyA jaga meM, Apa akelA jAyegA / jaisI karanI yahA~ kara rahA, usakA hI phala pAyegA | ceta jAo aba bhI jaldI se rahanA dina do cAra hai| , ekatva bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai // " mAyA kA yaha khela jagata hai, jIva to jJAna svabhAvI hai| cidAnanda caitanya AtmA, mamalaha mamala svabhAvI hai / nija sattA zakti pahicAno, maukA milA apAra hai / ekatva bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai // * 5. anyatva bhAvanA isa zarIra se saba saMbaMdha hai, jIva se na koI nAtA / sArA khela khatma ho jAtA, jaba yaha jIva nikala jAtA // dhana vaibhava saba par3A hI rahatA, sAthI na parivAra hai| anyatva bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai // , dekhalo saba pratyakSa sAmane, kaisI hai duniyAMdArI / nAte rizte chUTa gaye saba, chUTa gaI saba huzyArI // pUchane vAlA koI nahIM hai, karate raho vicAra hai / anyatva bhAvanA bhAne se hotA Atama uddhAra hai // T 6. azuci bhAvanA hAr3a mAMsa mala mUtra bharA yaha, banA huA tana piMjarA hai| isameM kaidI jIva ajJAnI, rahatA mUrkha adhamarA hai / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI miTTI-miTTI meM mila jAtI, jalakara hotA khAra hai| azuci bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // pudgala paramANu kA Dhera yaha sArA, kSaNa bhara meM Dhaha jAtA hai| bhrama bhrAMti yaha dIkha rahA jo, isameM kyoM bharamAtA hai / dravya dRSTi se dekho jaga ko, karo yaha tatva vicAra hai| azuci bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // 7. Asrava bhAvanA moha mAyA meM phaMsA ajJAnI, rAga dveSa hI karatA hai| isase karma baMdha hotA hai, muphata meM sukha duHkha bharatA hai / para paryAya para dRSTi rahanA, karmAzrava kA dvAra hai| Asava bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai / para kA kartA bhoktA bananA, yahI mahA aparAdha hai| vastu svarUpa vicAra karo to, AtA amRta svAda hai| samyakdarzana jJAna ke dvArA, ho jAo bhava pAra hai / Asava bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai / 8. saMvara bhAvanA nija zuddhAtama kI dRSTi honA, saMvara tatva kahAtA hai| karma bandha honA rUka jAtA, jIva mokSa ko pAtA hai / bheda jJAna tatva nirNaya karanA, eka mAtra AdhAra hai| saMvara bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // nija svabhAva kI surata hI rahanA, isameM saMyama khlaataa| pApa viSaya kaSAya kA cakkara, apane Apa hI chuTa jAtA // nizcaya va vyavahAra zAzvata, jinavANI kA sAra hai| saMvara bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai / 9. nirjarA bhAvanA mamala svabhAva kI dhyAna samAdhi, karma nirjarA kAraNa hai| jJAnAnaMda meM masta raho basa, samajhAte gurU tAraNa haiM | dhuvatatva para dRSTi rahanA, samayasAra kA sAra hai / nirjara bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai | zrI kamalabattIsI jI dvAdasa tapa arU bAraha bhAvanA, vItarAga sAdhu honA / mana samajhAne se kAma calena,vyartha samaya aba nahIM khonA / / kathanI karanI bhinna jahA~ hai, vahA~ to mAyAcAra hai| nirjara bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // 10. loka bhAvanA cAra gati caurAsI lAkha kA, cakkara khUba lagAyA hai| janma maraNa ke du:kha se chUTo, apanA nambara AyA hai / yaha sAre zubhayoga mile haiM, karalo khUba vicAra hai / loka bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // narabhava yaha purUSArtha yoni hai, aba to nija purUSArtha kro| sAdhu pada kI karake sAdhanA, jaldI mukti zrI varo // vyartha samaya aba nahIM gaMvAo, ho jAo taiyAra hai / loka bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // 11.bodhidurlabhabhAvanA jJAna samAna na Ana jagata meM, sukha zAnti dene vaalaa| sva-para kA yathArtha jJAna hI, miTAtA saba bhaya bhrama jAlA // nija svarUpa kA bodha jAganA, karatA bhava se pAra hai| bodhi bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai / samyagdarzana sahita jJAna hI, mukti sukha kA dAtA hai| samyagcAritra hone para hI, siddha parama pada pAtA hai / / samyagjJAna kA sUrya udita ho, macatI jaya jayakAra hai| bodhi bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // 12.dharmabhAvanA cetana lakSaNa dharma jagata meM, ekamAtra sukhadAI hai / nija svabhAva kI sAdhanA karake, sabane mukti pAI hai| dharma kI mahimA dekho sAmane, kaisI aparaMpAra hai / dharma bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // 103 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI jJAna svabhAva meM rahane se hI, hotA inakA kAma tamAma / tAraNa taraNa kahAne vAle, sat svarUpa ko satat praNAma / / darzana moha se aMdhA prANI, jaga meM karatA janma-maraNa / samyak darzana jJAna caraNa se, karatA mukti zrI varaNa | jJAnAnaMda svabhAvI ho tuma, aba tumako jaga se kyA kAma / tAraNa taraNa kahAne vAle, sat svarUpa ko satat praNAma // dhuva tatva nija zuddhAtama meM, mukti zrI se ramaNa kro| aba saMsAra tarapha mata dekho, jaldI sAdhu pada ko dharo // dhruva tatva kI dhUma macAo, raho sadA apane dhuva dhAma / tAraNa taraNa kahAne vAle, sat svarUpa ko satat praNAma // zrI kamalabattIsI jI sukha zAnti AnaMda kA dAtA, ratnatraya mayI dharma hai| uttama kSamA ahiMsA Adi, sabhI isI kA marma hai // dharma sAdhanA hI jIvana meM, eka mAtra sukhakAra hai / dharma bhAvanA bhAne se, hotA Atama uddhAra hai // 13. satat praNAma 1. cidAnaMda dhuva zuddha AtmA, cetana sattA hai bhagavAna / zuddha buddha avinAzI jJAyaka, brahma svarUpI siddha samAna / / nija svabhAva meM ramatA jamatA, rahatA hai apane dhruvadhAma / tAraNa taraNa kahAne vAle, sat svarUpa ko satat praNAma / / 2. karmoM kA kSaya ho jAtA hai, nija svabhAva meM rahane se / sAre bhAva bilA jAte haiM, OM nama: ke kahane se // zuddha jJAna darzana kA dhArI, eka mAtra hai AtamarAma / tAraNa taraNa kahAne vAle, sat svarUpa ko satat praNAma / / tIna loka kA jJAyaka hai, sarvajJa svabhAvI kevalajJAna / nija svabhAva meM lIna ho gaye, banate haiM ve hI bhagavAna / / bheda jJAna tatva nirNaya karake, baiTha gayA jo nija dhuvadhAma / tAraNa taraNa kahAne vAle, sat svarUpa ko satat praNAma // vastu svarUpa sAmane dekho, zaddhAtama kA karalo dhyAna / para paryAya tarapha mata dekho, jo cAho yadi nija kalyANa // nija ghara raho nijAnaMda pAo, para ghara hotA hai badanAma / tAraNa taraNa kahAne vAle, sat svarUpa ko satat praNAma / / trikAlavartI paryAya kramabaddha, jo honA vaha ho hI rahA / jisakA koI astitva nahIM hai, AtA jAtA kho hI rahA / dhuvatatva to aTala acala hai, pUrNa zuddha aura hai niSkAma / tAraNa taraNa kahAne vAle, sat svarUpa ko satat praNAma / / kala raMjana, manaraMja gArava, jana raMjana hotA hai rAga / Atama ke yaha mahAzatru haiM, hai saMsAra kI jalatI Aga / / jo bhavya jIva anekAnta svarUpa jinavANI ke abhyAsa se utpanna samyakjJAna dvArA tathA nizcala Atma saMyama ke dvArA svAtmA meM upayoga sthira karake bAra-bAra abhyAsa dvArA ekAgra hotA hai, vahI zuddhopayoga ke dvArA kevalajJAna rUpa arihanta pada tathA sarva karma zarIra Adi se rahita siddha parama pada pAtA hai| jo ananta siddha paramAtmA mukti ko prApta hue haiM, unane zuddha svarUpI jJAna guNamAlA zuddhAtma tatva kI anubhUti ko grahaNa kiyaa| jo koI bhI bhavyAtmA samyaktva se zuddha hoMge, ve bhI mukti ko prApta kareMge yaha zrI jinendra bhagavAna ne kahA hai| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI zrI kamalabattIsI jI AdhyAtmika bhajana caitanya vaMdanA he jJAna sUrya caitanya deva,tumako vaMdana zatavAra namana / / ttek|| traya karmoM se tuma nyAre ho| traya ratna catuSTaya dhAre ho // dehAlaya vAsI Atmadeva, tumako vaMdana zata bAra namana // 1 // paripUrNa jJAnamaya avinAzI / avikAra svayaM zivapura vAsI // he cidrUpI zuddhAtma deva, tumako vaMdana zata bAra namana // 2 // tuma jJAyaka siddha svarUpI ho / nita mamala abheda arUpI ho / jJAtA dRSTA dhuva dhAma deva, tumako vaMdana zata bAra namana // 3 // he cidAnaMda maya zuddhAtama / arihanta siddha sama paramAtama // brahmAnanda maya sukha dhAmadeva, tumako vaMdana zata bAra naman // 4 // bhajana -3 samyakadarzana jise ho gayA, usakA beDA pAra hai| ajJAnI mithyAdRSTi kA, abhI anaMta saMsAra hai // 1. isa zarIra se bhinna AtmA, anubhava pramANa yaha jAnA hai| para bhAvoM se bhinna sadA hI, zuddhAtama pahicAnA hai| 2. arasa arUpI asparzI hU~, jJAnAnanda svabhAvI huuN| jJeya mAtra se bhinna sadA maiM, jJAyaka jJAna svabhAvI hU~ | karanA-dharanA kucha bhI nahIM hai, dRSTi kA hI khela hai| ajJAnI mithyAdRSTi kI, jaga meM calatI rela hai // vartamAna zubhayoga mile haiM, manuSya janma yaha pAyA hai| vItarAga sadgurU mile haiM, jinavara zaraNa meM AyA hai| apanA satpuruSArtha jagA lo, sva viveka se kAma lo| jIvana kA hI dAMva lagA do, bhedajJAna ko thAma lo // jaba taka sva-para jJAna na hove, janma-maraNa na chuuttegaa| jisako samyajJAna ho gayA, usakA baMdhana TUTegA / ceto jAgo nija ko dekho yahI samaya kA sAra hai| mukti mArga para calane ko, phira par3ho zrAvakAcAra hai // pApa viSaya kaSAya ko chor3o, saMyama tapa svIkAra kro| moha rAga ke baMdhana tor3o, sAdhu pada mahAvrata dharo // bhajana-4 jaya ho jaya ho jaya ho re, mamala svabhAva kI jaya ho re|| 1. mamala svabhAva kA udaya ho gyaa| sArA bhrama ajJAna kho gayA...jaya ho... 2. mamalaha mamala svabhAva trikaalii| dhuva tatva zuddhAtama khAlI... jaya ho... 3. eka akhaNDa abheda avinaashii|| zuddha prakAzaM dhruva dhAma vAsI...jaya ho... 4. na kucha thA, na hai na rhegaa| dravya dRSTi prakAza rahegA...jaya ho... 5. AnaMda paramAnaMda barasa rho| jJAnAnaMda apane meM haraSa raho..jaya ho... bhajana -2 lIje ratnatraya dhAra, AtmA lIje ratnatraya dhaar...|| 1. samyak darzana ratna amolaka, tIna loka meM sAra...AtmA... 2. samyakjJAna kI anupama mahimA, sukha-zAMti dAtAra...AtmA... 3. samyakcAritra mukti kA dAtA, paramAnanda bhaNDAra...AtmA... 4. para se bhinna, svayaM ko lakha lo, chUTe yaha saMsAra....AtmA... 5. sva kA bodha hI samyakjJAna hai, kara de ber3A pAra....AtmA... 6. apane meM hI lIna raho nita, yahI mokSa kA dvAra....AtmA... 7. jJAnAnanda svabhAvI Atama, gurU tAraNa rahe pukAra....AtmA... 8. saMyama tapa kI karo sAdhanA, karo sAdhu pada svIkAra....AtmA... Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 1. brahma svarUpI cetana lakSaNa, eka akhaMDa avinAzI ho / alakha niraMjana parama brahma ho, dhruva dhAma ke vAsI ho // 2. siddha siddhAlaya vAsI ho tuma, ananta catuSTaya dhArI ho / parama zAnti AnandamayI ho, ziva sattA adhikArI ho // 5. bhajana he Atama paramAtama ho, zuddhAtama siddha samAna ho / nija kI sattA zakti dekho, khuda Atama bhagavAna ho / 3. bhUla svayaM ko kahA~ bhaTaka rahe kaisI mati yaha mArI ho / kramabaddha paryAya asat hai, bhrama bhrAMti yaha sArI ho / " - 4. dravyadRSTi kA udaya ho gayA, dravya svabhAva nihArI ho / dhruva sattA meM DaTe raho basa, jJAnAnanda balihArI ho / jJAna bhinna hai rAga bhinna hai, jinavANI uccArI ho / karmodaya saba kSaya honA hai, aba to aMtima bArI ho // 1. 5 2. 6. dRr3hatA se aba kAma nikAlo, chor3o duniyAdArI ho / nispRha nirdvada masta raho to, jaya jayakAra tumhArI ho // 3. bhajana - 6 nija svarUpa kI anubhUti hI, samayasAra kA sAra hai / zuddhAtama kA darzana kara lo, varanA saba bekAra hai / eka akhaMDa abheda AtmA, zuddha buddha paramAtama hai / siddha svarUpI mamala svabhAvI, dhruva tatva zuddhAtama hai // para paryAya se bhinna sadA hI, nirAkAra nirvikAra hai.... dhana zarIra parivAra saba jar3a hai, pudgala dhUla kA Dhera hai| dravya dRSTi se dekho jaga ko, mAyA kA saba khela hai // bheda jJAna tatva nirNaya kara lo, batalAte gurU tAra haiM... janma-maraNa se chUTanA cAho, nija sattA svIkAra karo / mukti mArga para calanA cAho, sAdhU pada mahAvrata dharo // narabhava saba zubhayoga mile haiM, jinavANI kA zaraNA hai| jIvana kA hI dAMva lagA do, eka bAra to maranA hai // dhyAna samAdhi lagAo apanI, macegI jaya-jayakAra hai... 106 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 2. zrI kamalabattIsI jI 3. bhajana 7 nija AtmA nihAra lo, basa ho gayA dharama / saMyama tapa ko dhAra lo, basa ho gayA dharama // bhajana - 8 1. bhajale bhajale re tU Atama rAma, khabara nahiM hai eka pala kI / / kAma dhAma dhandhe meM nizadina, pApa hI pApa kamAve / jinake pIche marA jA rahA, koI kAma nahiM Ave...bhajale..... " vyasana viSaya ko tyAga do, mada moha ko tajo / mithyAtva apanA meTa lo, basa ho gayA dharama... nija... ajJAna se baMdhana hai, sadjJAna se mukti / aba bhedajJAna jAna lo, basa ho gayA dharama... nija... pUjAdi pATha kriyA karama, ye dharma nahIM hai / vastu svabhAva jAna lo, basa ho gayA dharama... nija... Atama hI hai paramAtmA zuddhAtmA jJAnI / jinavara kI bAta mAna lo, basa ho gayA dharama... nija... eka-eka samaya kA pariNamana, kramabaddha asata hai / dhruva tatva apanA jAna lo, basa ho gayA dharama... nija... nija svarUpa jAne binA mukti nahIM ho / apanI surata saMbhAra lo, basa ho gayA dharama... nija... siddho'haM zuddhoshaM, ahaM brahmAsmi kaho / analahaka pukAra lo, basa ho gayA dharama... nija... dharma se mukti mile, sukha zAnti aura AnaMda | jJAnAnaMda vicAra lo, basa ho gayA dharama... nija... dhana zarIra parivAra ye tere, koI sAtha nahiM jAve / apanI karanI Apa hI bhugate, koI na hAtha lagAve...bhajale.... jJAnAnanda karo mata derI, Atama dhyAna lagAo / chor3a chAr3a ke saba jhaMjhaTa ko mokSa parama pada pAo...bhajale.... , Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI bhajana - 11 he Atama paramAtama ho tuma, ratnatraya ke dhArI ho| bhUla gaye ho nija sattA ko, moha ne mati yaha mArI ho| 1. arasa arUpI jJAna cetanA, anaMta catuSTaya dhArI ho| vItarAga sarvajJa jinezvara, zivapura ke adhikArI ho... 2. para dravyoM se sadA bhinna tuma, eka akhaMDa avikArI ho| bhAva-dravya no karmoM kI, saba sattA nyArI-nyArI ho... 3. nija svarUpa ko bhUla gaye ho, pudgala se kI yArI ho| isIliye to bhaTaka rahe ho, banakara dIna dukhArI ho... 4. ceto jAgo uTho dekha lo, tAraNa gurU pukArI ho| moha rAga ko tor3o chor3o, mAnoM bAta hamArI ho.... satzraddhAna jJAna aba karalo, karo calane kI taiyArI ho| paMca parameSThI pada ko dhAro, jJAnAnanda huzyArI ho... zrI kamalabattIsI jI bhajana -9 samadRSTi samabhAva meM rahanA, jJAnI kA yaha kAma hai| dhruva tatva yaha siddha svarUpI,jJAyaka AtamarAma hai| ttek|| 1. jo kucha hotA AtA jAtA, saba paryAya kA kAma hai| zuddha cidrUpa cidAnanda cetana, jJAyaka AtamarAma hai| 2. chaha dravyoM kA yoga nimitta saba, bhinna sadA niSkAma hai| eka akhaMDa abheda arUpI, jJAyaka Atama rAma hai / trikAlI paryAya kramabaddha, apane meM abhirAma hai| dhauvya dhAma meM rahane vAlA, jJAyaka Atama rAma hai / jJAnAnanda svabhAva sadA hI, sahajAnanda sukha dhAma hai / rAgAdi bhAvoM se bhinna yaha, jJAyaka Atama rAma hai| azarIrI avikAra niraMjana, siddha pUrNa nija dhAma hai| nirAvaraNa caitanya, jyoti yaha, zAzvata Atama rAma hai| bhajana - 10 siddha svarUpI zuddhAtama yaha, jJAyaka Atama rAma hai| dhruva svabhAva meM rahanA hI basa,jJAnI kA yaha kAma hai| ttek| 1. para dravyoM se para bhAvoM se, jJAyaka sadaiva nyArA hai / jJeya jJAna jJAtA Adi, vyavahAra kathana yaha sArA hai // nizcaya naya hI iSTa hitakArI, aura sabhI bekAma hai.... 2. jJAnamAtra cetana sattA hai, bheda vikalpa ajJAna hai / zuddha naya se dekhane vAlA, kevala samyak jJAna hai / dhuva tatva kA lakSya eka, kara detA kAma tamAma hai.... 3. karmo dAyika pariNamana sArA, bhrama hai mAyA jAla hai / kSaNa bhaMgura saba nAzavAna hai, saMsArI jaMjAla hai // trikAlI pariNamana saba nizcita, jhalakA kevalajJAna hai.... 4. bheda jJAna tatva nirNaya dvArA, sva para kA zraddhAna kiyaa| dravya paryAya ko bhalI bhA~ti lakha, vastu svarUpa ko jAna liyaa| aba bhrama kA koI kAma nahIM hai, dekha lo yaha dhruva dhAma hai.... 5. jJAnAnanda svabhAva hai apanA, sahajAnanda sukha dhAma hai| nijAnanda meM raho nirantara, brahmAnanda nija dhAma hai // jaga se aba kyA lenA denA, sabako rAma rAma hai.... bhajana - 12 zuddhAtama meM rama jaiyo, Atama viitraagii| dhruva dhAma meM jama jaiyo, Atama viitraagii|| 1. bAhara to jala rahI rAga kI aagii| jAmeM jala rahe sabare rAgI // nirgrantha digambara bana jaiyo...Atama vItarAgI... 2. dekha lo kaiso Ananda barasa rho| sukha zAnti paramAnanda barasa raho // siddhohaM meM rama jaiyo...Atama vItarAgI... 3. sAmane koI kachu bhI nahIM hai| dravya dRSTi sama dRSTi sahI hai // dhyAna samAdhi meM rama jaiyo...Atama vItarAgI... 4. pudgala ko pariNamana bhrama bhrAMti maayaa| moha ajJAna vaza jIva bharamAyA / paramAtma sattA meM jama jaiyo...Atama vItarAgI... Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI bhajana - 13 tana piMjare se cetana nikala jaayegaa| phira kauna kisa kAma kyA aayegaa| 1. eka dina jAnA hai nizcita yahAM rahanA nhiiN| chor3a dhana dhAma parivAra gahanA yahIM // karake pApoM ko durgati meM khuda jAyegA...phira kauna... 2. sAtha jAnA nahIM kAma AnA nahIM / dekhate jAnate phira bhI mAnA nahIM // moha mAyA meM kaba taka yU~ bharamAegA...phira kauna... 3. ceto jAgo nija ko pahicAna lo / sIkha sadgurU kI dekho abhI mAna lo // kara jJAna sva-para kA to tara jAyegA...phira kauna... 4. milA mAnuSa janama isameM karale dharama / tyAga tapa dAna saMyama aura acche karama // jaldI ceto jJAnAnanda phira pachatAyegA...phira kauna... zrI kamalabattIsI jI bhajana - 15 Atama ko dhyAna lagAo re, manuA mukti milegii| 1. kAla anAdi caturgati bhaTake / nau nau mahinA garbha meM laTake // kahIM nahIM sukha pAo re...manuA... 2. zrI gurU caraNa zaraNa meM Aye / jinavANI kI zaraNA pA gaye // moha meM mata bharamAo re....manuA... 3. mithyA mAyA ko aba mata dekho| apano koI kachu mata lekho // bheda vijJAna karAo re...manuA... 4. isa zarIra se bhinna AtmA / eka akhaMDa abheda zuddhAtmA // samyak jJAna jagAo re...manuA... 5. ratnatraya maI Atama rAma hai, paramazAMti paramAnaMda dhAma hai / jJAnAnaMda rama jAo re...manuA... mukti zrI meM atIndriya AnaMda naMda AnaMda sahaja brahmAnaMda / jaya-jayakAra macAo re...manuA... bhajana - 14 siddha svarUpI zuddhAtmA, Aja mero nainoM meM jhuule| nainoM meM jhUle mere aMganA meM jhuule|| 1. zuddha prakAzaM zuddhAtma tatvaM / samasta saMkalpa vikalpa muktaM // ratnatrayamayI paramAtmA, Aja mere.... 2. eka akhaNDa abheda avinaashii| caitanya jyoti jJAyaka svbhaavii|| dhruva tatva bhagavAna AtmA, Aja mere.... jJAnAnanda svabhAvI hai alakha nirNjn| arihaMta sarvajJa bhava bhaya bhaMjana // brahmAnanda paramAtmA, Aja mere.... bhajana - 16 mukti se rAsa racAo re, manuA maukA milo hai| maukA milo hai jo dAMva lago hai...mukti se rAsa... 1. jIvana bhara kur3ha kur3ha kara mare ho| zalya vikalpa hara bAta meM Dare ho // dharama ko zaraNA pAo re...manuA... bhedajJAna tatva nirNaya ho go| sAro bhrama ajJAna bhI kho gao // samyakjJAna jagAo re...manuA... 108 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI 3. arka viMda dravya dRSTi ho gaI / sAre karma kaSAyeM kho gaI || rAga meM Aga lagAo re... manuA... 4. mukti zrI ko AnaMda lUTo / mAyA moha ko baMdhana TUTo // satpuruSArtha jagAo re... manuA... 5. dekhalo sAmane AnaMda barasa rho| parama zAMti paramAnaMda barasa raho / jaya jayakAra macAo re... manuA... bhajana 17 Atama dhyAna lagA laiyo, kaha rahI jinavANI / mukti ko mAraga banA laiyo, kaha rahI jinavANI // 1. jaga meM apanA koI nahIM hai| AMkho dekhI bilkula sahI hai // Atama jJAna jagA laiyo... kaha rahI... 2. eka akhaMDa sadA avinAzI / siddha svarUpI mamala svabhAvI // samyagdarzana jagA laiyo... kaha rahI.... 3. kramabaddha paryAya sAmane dekho| apanA koI kachu mata lekho // apanI hI bhUla miTA laiyo... kaha rahI... 4. jinavara kI vANI mhaasukhdaanii| chor3o manamAnI bano samyagjJAnI // anubhava pramANa banA laiyo... kaha rahI... 5. apanI hI dekho aba apanI samhAlo / moha rAga chor3o nija Atama jagAlo // dRr3hatA puruSArtha bar3hA laiyo.... kaha rahI... 109 bhajana 18 jagA rahI jinavANI ceta jAo bhavi prANI // 1. Atama rAma ko sumaraNa kara lo / jIvana meM vrata saMyama dhara lo || bIta rahI jindagAnI.... ceta jAo.... 2. pApa kaSAya karo mata vIrA / nara bhava hai yaha adhama zarIrA || mata karo aba manamAnI.... ceta jAo.... 3. sAtha meM apane kachu nahIM jAve / dhana vaibhava saba yahI raha jAve // pApa puNya kI ghAnI.... ceta jAo.... 4. jaisA karoge khuda vaisA bharoge / apanI hI karanI se khuda hI maroge | duniyAM kI yahI kahAnI.... ceta jAo.... paramAtama ko dhyAna lagAo / sadgurU caraNa zaraNa meM Ao / mila jAye mukti kI rAnI.... ceta jAo.... 5. zrI kamalabattIsI jI bhajana- 19 jinavara kI vANI amola re, manuA siddhohaM bola re // 1. vastu svarUpa kA nirNaya karAyA / dravya svabhAva kA darzana karAyA || 2. aMtara kI dRSTi khola re... manuA..... Atama zuddhAtama paramAtama jAno / pudgala dravya zuddha paramANo // bheda vijJAna TaTola re... manuA..... 3. karma kaSAyeM sabhI gala jAyeM / moha rAga phira pAsa na Aye || dRr3hatA se nija ko tola re...manuA..... 4. jJAnAnaMda svabhAvI Atama / dhruva tatva hai nija zuddhAtama // maukA milA anamola re... manuA..... Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI bhajana - 20 jaga aMdhiyAro, dhUrA ko Dhera sAro, jJAna kI jyoti jagA liyo| mukti ko mAraga banA liyo| 1. jIva judA aura pudgala judA hai / apanA Apahi Atama khudA hai // bhedajJAna pragaTA laiyo...mukti... jIva AtmA siddha svarUpI / pudgala zuddha paramANu rUpI // dravya dRSTi apanA laiyo...mukti... 3. jaga kA pariNamana kramabaddha nizcita / TAle Tale na kucha bhI kiMcit // kartA bhAva miTA daiyo...mukti... 4. paryAyI pariNamana dravya kI chAyA / bhrama bhrAMti saba asat hai mAyA // __brahma jJAna pragaTA laiyo...mukti... 5. AtmAnaMda karo purUSArtha / vItarAga bana calo paramAratha // rAga meM Aga lagA daiyo...mukti ... zrI kamalabattIsI jI bhajana - 22 dhruva se lAgI najariyA, Atama ho gaI bbriyaa| 1.dhuva sattA kI mahimA nirAlI / isase kaTatI karma kI jAlI // mokSa purI kI DagariyA....Atama.. 2. para paryAya aba kachu na dikhAve / dhruva hI dhuva kI dhUma macAve // ratnatraya kI gagariyA....Atama.. 3. guNa paryAya kA bheda nahIM hai / eka akhaMDa abheda yahI hai // jJAnAnaMda kI nagariyA....Atama.. 4.dhuva ke Azraya bhava miTatA hai / karma kaSAya aura rAga piTatA hai // brahmAnaMda kI bajariyA....Atama.... 5. ananta catuSTaya kI zakti jagatI / ke vala jJAna kI jyoti pragaTatI // paramAtama kI saMvariyA....Atama.... bhajana - 21 gurU tAraNa lagA rahe Tera, calo caleM mukti shrii|| 1. cAroM gati meM bahu du:kha pAye, caurAsI lAkha yoni phira aaye| aba kAhe kara rahe abera ....calo caleM.... 2. apane ajJAna se bhUle svayaM ko, para kA kartA mAnA svayaM ko| apanI hI buddhi kA phera....calo caleM.... 3. bhedajJAna tatva nirNaya karalo, jIvana meM vrata saMyama dhrlo| jaga jAo aba to zera....calo caleM... 4. tuma to ho bhagavAna AtmA, eka akhaMDa dhuva zuddhAtmA / parama brahma parameza....calo caleM.... 5. satzraddhAna jJAna aba karalo. vItarAga sAdhu pada dhara lo| brahmAnaMda kyoM karate dera....calo caleM.... bhajana - 23 tumako jagA rahe gurU tAraNa, aba to hoza meM Ao jii|| 1. kara zraddhAna dharo ura dRr3hatA, mata bharamAo jI / tuma to arUpI jIva tatva ho, mamala svabhAo jI..tumako... 2. dhana zarIra meM rAci rahe ho, durgati jAo jI / sAdhu bana kara karo sAdhanA, zuddhAtama dhyAo jI..tumako... 3. cAroM gati meM phire bhaTakate, du:kha hI pAo jii| apanI surata kabhI nahIM AI, sabane samajhAyo jI..tumako... 4. dekha lo apano koI nahIM hai, kAye moha baDhAo jii| jJAnAnaMda jago aba jaldI, mata samaya gaMvAo jI..tumako... Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI bhajana 24 zuddhAtama ko tarase najariyA, bhagavana de do darasiyA // 1. bina darazana ke aMkhiyA tarasatI / 1. 2. 3. 4. 2. 3. 4. 5. jinavANI suna nehA barasatI // tar3aphata hai jala bina machariyA... bhagavana.... tumhArA darzana hI samyagdarzana / jisase miTatA saba janma maraNa // mokSapurI kI DagariyA... bhagavana.... tumhAre hI darzana ko saMyama tapa krte| jJAna cAritra sAdhu pada dharate // pAte haiM zivapura nagariyA.... bhagavana ...... svAnubhUti hI saccA sukha hai| isase miTatA sArA duHkha hai // AtmAnaMda babariyA... bhagavana.... hara pala hara kSaNa tumako hI dhyAte / ahaM brahmAsmi siddhohaM gAte // kara do aisI mahariyA... bhagavana.... bhajana 25 he bhavyo, bheda vijJAna kro| jinavANI kA sAra yahI hai, mukti zrI varo // - jIva ajIva kA bheda jAna lo, moha meM matI maro / tuma to ho bhagavAna AtmA, zarIrAdi paro ..... kramabaddha paryAya saba nizcita, tuma kAhe ko ddro| nirbhaya jJAyaka raho AnaMda maya, bhava saMsAra taro karma saMyogI jo honA hai, TAro nAhiM Taro / tAraNa taraNa kA zaraNA pAyA, mada mithyAtva haro. isa saMsAra meM kyA rakkhA hai, narabhava saphala karo / jJAnAnaMda calo jaldI se, sAdhu pada ko dharo www. 111 bhajana 26 Ao hama saba milakara gAyeM gurUvANI kI gAthAyeM / , hai ananta upakAra gurU kA, kisa vidhi use cukA pAyeM // vande tAraNam jaya jaya vande tAraNam // 1. caudaha graMtha mahAsAgara haiM, svAnubhUti se bhare hue| unheM samajhanA lakSya hamArA, hama bhakti se bhare hue / gurU vANI kA Azraya lekara, hama zuddhAtama ko dhyAyeM, hai ananta.... 2. kaisA viSama samaya AyA thA, jaba gurUvara ne janma liyA / ADambara ke tUphAnoM ne, satya dharma ko bhulA diyA | taba gurUvara ne dIpa jalAyA, jisase jIva saMbhala jAyeM, hai ananta 3. amRtamaya gurU kI vANI hai, hama saba amRta pAna kreN| janma jarA bhava roga nivAreM, sadA dharma kA dhyAna dhareM // hama arihaMta siddha bana jAyeM, yahI bhAvanA nita bhAyeM, hai ananta 4. zuddha svabhAva dharma hai apanA, pahale yahI samajhanA hai / kriyAkANDa meM dharma nahIM hai, brahmAnaMda meM rahanA hai // jAgo jAgo he jaga jIvo, satya sabhI ko batalAyeM, hai ananta 27 Atama hai 1. 2. 3. 4. zrI kamalabattIsI jI 5. - bhajana Atama hai, nija Atama deva paramAtama hai // alakha niraMjana zivapura vAsI 1 dhruva tatva hai mamala svabhAvI... Atama hai... eka akhaNDa sadA avinAzI I cetana amala sahaja sukha rAzi ...Atama hai... jJAnAnaMda svabhAvI Atama parama brahma hai nija zuddhAtama... Atama hai... dhruva dhAma meM rahane vAlA ahaM brahmAsmi kahane vAlA saccidAnaMda ghana arasa arUpI kevalajJAnI siddha svarUpI Atama hai... I ...Atama hai... I - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI bhajana - 28 jaya tAraNa taraNa jaya tAraNa taraNa sadA sabase hI boliye / jaya tAraNa taraNa bola apanA mauna kholiye // zrI jinendra vItarAga, jaga ke siratAja haiN| Apa tireM para tAreM, sadgurU jahAja haiM / dharma svayaM kA svabhAva, apane meM Doliye ..... nija zuddhAtama svarUpa, jaga tAraNa hAra hai| yahI samayasAra zuddha, cetana avikAra hai // jAga jAo cetana, anAdi kAla so liye.... deva haiM tAraNa taraNa, gurU bhI tAraNa taraNa / dharma hai tAraNa taraNa, nijAtmA tAraNa taraNa // bhedajJAna karake aba, hRdaya ke dvAra kholiye.... isakI mahimA apAra, gaNadhara ne gAI hai| gurU tAraNa taraNa ne, kathI kahI darasAI hai // brahmAnaMda anubhava se, apane meM tauliye..... bhajana-29 are Atama vairAgI bana jiyo.....are...|| 1. kore jJAna se kachu nahIM hone / durlabha jIvana vRthA nahIM khone // zuddha svarUpa meM rama jaiyo ... are..... 2. dekha lo apano kachu nahIM bhaiyA / moha meM kara rahe hA hA daiyA // kachu to dRDhatA dhara laiyo... are..... 3. dhana parivAra meM kaba taka mara ho / pApa kaSAyoM meM kaba taka jara ho // brahmacarya pratimA dhara laiyo... are..... 4. ghara meM pUro kabahuM nahIM par3ane / moha rAga meM kur3ha kur3ha marane // jJAnAnaMda vana cala daiyo... are..... zrI kamalabattIsI jI bhajana-30 nijako hI dekhanA aura jAnanA basa kAma hai| para ko mata dekho yaha saba kucha bekAma hai / 1. para ko hI dekhate, anAdi kAla bIta gayA / para ko hI jAnane meM, pudgala yaha jIta gayA / nija ko kaba dekhoge, isakA kucha dhyAna hai..... 2. apane meM dRr3hatA dharo, himmata se kAma lo| moha rAga chor3akara, bhedajJAna thAma lo // apanA kyA jaga meM hai, yaha to marI cAma hai..... bahuta gaI thor3I rahI, thor3I bhI aba jAta hai| sva para kA jJAna karo, saMyama kI bAta hai // dharma kA bahumAna karo, dhana kA kyA kAma hai..... 4. apanI hI surata rakho, samatA se kAma lo| apanI hI apanI dekho, para kA mata nAma lo|| jJAnAnaMda jaldI karo, thor3A hI mukAma hai..... bhajana-31 ho jA ho jA re nirmohI AtamarAma, moha meM mata bhttke| 1. dhana zarIra parivAra se apanA, tor3a de nAtA sArA / kAla anAdi se inake pIche, phira rahA mArA mArA / khojA kho jA re apane meM AtamarAma...moha... mAta pitA aura bhAI bahina yaha, nahIM jIva ke hote| dhana zarIra aura moha meM phaMsakara, ajJAnI jana rote|| so jA so jA re samatA meM AtamarAma...moha... tU to arUpI nirAkAra hai, ajara amara avinaashii| para se terA kyA matalaba hai, jJAnAnaMda sukha rAzi // bojA bo jA re hRdaya meM samyakjJAna...moha... Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kamalabattIsI jI bhajana-32 gurU tAraNa taraNa Aye terI zaraNa / hama DUba rahe maMjhadhAra, naiyA pAra kro|| 1. kAla anAdi se DUba rahe haiM / cAroM gati meM ghUma rahe haiM | bhoge haiM du:kha apAra, naiyA pAra karo...gurU... 2. apane svarUpa ko jAnA nahIM hai / tana dhana ko para mAnA nahIM hai // karate haiM hA hA kAra, naiyA pAra karo...gurU... 3. hamako Atama jJAna karA do / sacce sukha kA mArga batA do // mohI karatA pukAra, naiyA pAra karo...gurU... zrI kamalabattIsI jI bhajana-34 de dI hameM mukti ye binA pUjA binA pATha / tAraNa taraNa o saMta terI ajaba hI hai bAta / / vande zrI gurU taarnnm|| jaDavAda kriyAkAMDa ko mithyAtva batAyA / Atama kI divya jyoti ko tumane lakhAyA // bana gaye anuyAyI tere, sabhI sAta jAta...tAraNa... bhakti se nahIM mukti hai par3hane se nahIM jJAna / kriyA se nahIM dharma hai dhyAne se nahIM dhyAna // nija kI hI anubhUti karo,chor3a kara mithyAtva...tAraNa... Atama hI hai paramAtmA zuddhAtmA jJAnI / tumane kahA aura sAkha dI jinavara kI vANI // tor3I sabhI kurItiyAM, taba maca gayA utpAta...tAraNa... bAhya kriyA kANDa se nahIM mukti milegI / dekhoge jaba svayaM ko taba gAMTha khulegI // chor3o sabhI durAgraha, tor3o yaha jAti pAMti...tAraNa... brahmA va viSNu ziva hari, kRSNa aura rAma / oMkAra buddha aura jina, zuddhAtmA ke nAma // bhUle ho kahAM mAnava, kyoM karate AtmaghAta...tAraNa... apanA hI karo dhyAna taba bhagavAna banoge / dhyAoge zuddhAtmA, taba karma hanoge // mukti kA yahI mArga, tAraNa paMtha hai yaha tAta...tAraNa... 5. 1. 2. bhajana-33 dhana ke cakkara meM bhulAne saba loga, dharma he koI nahIM jAne // dharma ke nAma para DhoMga kara rahe, mAyA ke haiM dAsa / pUjA pATha meM lage haiM nizadina, nahIM Atama ke pAsa // mana ke cakkara meM lubhAne saba loga.... maMdira tIrtha banavA rahe haiM, tilaka yajJa haiM kara rhe| para ke nAma ko ghoMTa rahe haiM, dhana ke pIche mara rahe // tana ke cakkara meM lAne saba loga.... dhana vaibhava hI jor3a rahe haiM, dharma ke nAma para dhaMdhA / para ko mAraga batA rahe haiM, khuda ho rahe haiM aMdhA // kana ke cakkara meM sulAne saba loga..... jIva ajIva kA bhedajJAna kara, apanI ora to dekho| jJAnAnaMda taba dharma hoyagA, para ko para jaba lekho / vana meM cala karake dharo tuma joga ..... karma janya rAgAdi bhAvoM se AtmA kI bhinnatA ko jAnakara, AtmA ke yathArtha svarUpa kA zraddhAna aura jJAna tathA rAga aura dveSa kI nivRtti rUpa sAmya bhAva ko dhAraNa karanA, yahI samyakcAritra hai| moha aura kSobha se rahita pariNAma hI sAmya bhAva hai, nizcaya se yahI cAritra dharma hai| * iti * 113