Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinendra kathita vizva vyavasthA "jIva ananta, padgala anantAnanta, dharma-adharma-AkAza eka-eka aura kAla loka pramANa asaMkhyAta hai| pratyeka dravya meM ananta-ananta guNa haiM / pratyeka guNa meM eka hI samaya meM eka paryAya kA utpAda, eka paryAya kA vyaya aura guNa yauvya rahatA hai| isa prakAra pratyeka dravya ke guNa meM ho cukA hai, ho rahA hai aura hotA rhegaa|" .. jainadarzana kA sAra] sva - (1) amUrtika pradezo kA puja (2) prasiddha jJAnAdi guNo kA dhArI (3) anAdinidhana (4) vastu Apa hai| para-(1) mUrtika pudagala dravyo kA piNDa (2) prasiddha jJAnAdi guNo se rahita (3) navIna jisakA sayoga huA hai (4) aise zarIrAdi pudgala para haiN| [mokSamArgaprakAzaka]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayapura sampUrNa duHkhoM kA abhoka hokara sampUrNa sukha kI prApti kA upAya anAdinidhana vastueM bhinna-bhinna apanI-apanI maryAdA sahita pariNamita hotI haiN| koI kisI ke AdhIna nahIM haiM / koI kisI ke pariNamita karAne se pariNamita nahIM hotI / para ko pariNamita karAne kA bhAva mithyAdarzana hai / [mokSamArgaprakAzaka] apane-apane satva kUM, sarva aise citavai jova taba, parate vastu vilasAya / mamata na thAya // sat dravya lakSaNam / utpAda vyaya dhrauvya yukta sat / [mokSazAstra] "Permanancy with a Change" [ badalane ke sAtha sthAyitva ] NO SUBSTANCE IS EVER DESTROYED IT CHANGES ITS FORM ONLY [ koI vastu naSTa nahIM hotI, pratyeka vastu apanI avasthA badalatI hai / ] bhAratIya zruti-darzana kendra jayapura
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtama hI mahApApa hai rAjamala pavaiyA mithyAtama hI mahA pApa hai, saba pApo kA bApa hai| saba pApo se bar3A pApa hai, ghora jagata satApa hai ||ttek|| hiMsAdika pAco pApo se, mahA bhayakara dukhdaataa| sapta vyasana ke pApo se bhI, tIvra pApa jaga vikhyAtA / / hai anAdi se agrahIta hI, zAzvata ziva sukha kA ghaataa| vastu svarUpa isI ke kAraNa, nahI samajha me A paataa| jina vANI sunakara bhI pAgala, karatA para kA jApa hai| mithyAtama hI mahApApa hai // 1 // sajJI pacendriya hotA hai, to grahIta apanAtA hai| do hajAra sAgara trasa rahakara, phira nigoda me jAtA hai / / para me ApA mAna svaya ko, bhUla mahA dukha pAtA hai| kintu na isa mithyAtva moha ke, cakkara se bacapAtA hai / / aise mahApApa se bacanA, yaha jinakula kA mApa hai / mithyAtama hI mahApApa hai // 2 // isase bar3hakara mahA zatru to, nahI jIva kA koI bhii| isase baDhakara mahA duSTa bhI, nahI jagata me koI bhI / / isake nAza kie bina hotA, kabhI nahI vrata koI bhii| ekadeza yA pUrNa dezavrata, kabhI na hotA koI bhii|| kriyA kADa upadeza Adi saba, jhUThA vRthA pralApa hai| mithyAtama hI mahApApa hai / / 3 / / yadi saccA sukha pAnA hai to, tuma isako sahAra kro| tatkSaNa samyakadarzana pAkara, yaha bhava sAgara pAra karo / / vastu svarUpa samajhane ko aba, tatvo kA abhyAsa kro| deha pRthaka hai, jIva pRthaka hai, yaha nizcaya vizvAsa kro| svaya anAdianata nAtha tU, svaya siddha prabhu Apa hai| mithyAtama hI mahApApa hai / / 4 / /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana bheda vijJAna jagyo jinake ghaTa, zItala citta bhayo jimi candana / keli kareM ziva mAraga me, jagamAhi jinezvara ke laghunandana / satyasvarUpa sadA jinake pragaTyo, avadAta mithyAtva nikadana / sAntadazA tinako pahicAna, kara kara jori banArasi baMdana / / jagata ke jIvo ko gAtma svarUpa kA bhAna karAne vAle sacce deva-gurU-zAstra, tathA jinezvara ke laghunadana zrI gurudeva Adi mahAna AtmAo ke caraNo me hamArA bhaktibhAva sahita agaNita namaskAra / hame tathA isakA manana karane vAlo ko samyagdarzana jJAna-cAritra kI paripUrNatA ho, aisI hamArI bhAvanA hai| yaha AdhyAtmika racanAo kA anamola saMgraha hai| isa choTI sI gAgara re bhAvo kA sAgara bharA par3A hai| prAcIna jaina kaviyo kI sundara racanAo kA yaha sakalana sAhitya kI eka amUlya nidhi hai jisake adhyayana se hRdaya me barabasa virAga kA nirjhara jharane lagatA hai| isame darzanapATha, pUjA, sAmAyika pATha, tattvacarcA, bhajana, yogasAra, samAdhi tantra, iSTopadeza, mumukSao ke nAma patra, AtmajJAna kI gAthA Adi sarva upayogI viSayoM kA saMgraha kiyA hai| tAki pAtra bhavya jIva thor3e me apanA Atma kalyANa karake mokSa kA pathika bne| viSaya aura kaSAyo me racA pacA prANI yadi kisI AdhyAtmika racanA Adi kA pATha karane lage to usakA hRdaya parivartana hue binA nahIM rhtaa| kintu pATha korI vAcaka kriyA nahI hai / pATha gata pavitra bhAvo kA mAnasa-paTala para pratiphalana honA caahie| vaha to antaranirIkSaNa pUrvaka hRdaya ko pAvana karane kA sundara sAdhana hai| grAmophona kA rekArDa sabako apanA sandeza sunAtA hai kintu svayaM kucha
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahI samajhatA / isa prakAra kI bhAva- zUnya kriyA kA mAnasa paTala para koI pratiphala nahI hotaa| pATha Adi karane kA uddezya bhAra utAranA nahI / dImaka kI bhA~ti zanai zanai hamArI AtmA kA hanana karane vAlI dUSita vRttiyo ko hRdaya se bAhara nikAla phaikanA hI usakA eka mAtra uddezya hai / zabda eva artha ke bodha pUrvaka kiyA gayA aisA nityapATha patita ko pAvana banAne vAlA eka mahAna AdhyAtmika yoga hai / he jIvo, yadi Atma kalyANa karanA cAhate ho to samyagdarzana pragaTa karane ke lie satsamAgama se samasta prakAra se paripUrNa Atma svabhAva kI ruci aura vizvAsa karo, usI kA lakSa aura Azraya karo / kahA hai ki ApA nahi jAnA tUne, kaisA jJAna dhArI re | dehAzrita kara kiyA Apako mAnata ziva maga cArI re // sabase prathama rAga rahita jJAyaka svabhAvI apanI AtmA kA nirNaya karanA cAhie, yaha hI jina pravacana kA sAra hai aura jina vANI kI bhakti hai kyoki AtmA kA anubhava hue binA pUjAdi nahI ho sakatI hai / isalie pAtra jIvo ko tattva nirNaya karake bhagavAna kA saccA bhakta bananA cAhie | chahaDhAlA me kaho gayA hai ki caritrA | pavitrA || mokSa mahala kI parathama soDhI, yA bina jJAna samyaktA na lahai so darzana dhAro bhavya "daula" samajha suna ceta sayAne, kAla vRthA mata khove| yaha narabhava phira milana kaThina hai, jo samyak nahi hovai // isalie pAtra jIvo ko prathama samyagdarzana pragaTa karane kA puruSArtha karanA cAhie / vinIta zrI digambara jaina mumukSu deharAdUna maMDala
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama pRSTha jaina siddhAnta praveza ratnamAlA sAtaveM bhAga kI viSaya sUcI viSaya 1 deva stutI 6 se 10 2 deva-zAstra-guru stuti 10 se 12 3 deva darzana pATha 12 se 13 4 ArAdhanA pATha 13 se 14 5 vinayapATha 14 se 16 6 AtmajJAna kI kathA 16 se 16 7 Atma-stavana 20 se 22 8 nitya pUjA sagraha 23 se 25 6 zrI devazAstra guru pUjA 25 se 26 10 zrI devazAstra guru, videhakSetra vidyamAna tIrthakara tathA ___anantAnta siddha parameSThI pUjA 26 se 32 11 zrI paca parameSThI pUjana 33 se 36 12 zrI zAntinAtha jina pUjA 36 se 36 13 sampUrNa argha 14 zAntipATha 15 visarjana pATha 16 Atma sambodhana 17 jina vANI mAtA kI stuti 18 bhavya jIvo ke lie saccA sukha prApta karane yogya tatva carcA 43 se|
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 se 54 54 se 55 55 me 57 57 se 58 58 se 67 67 se 75 75 se 76 76 se 12 kama viSaya 19. sarvajJa deva kathita chahoM dravyo ko svatantratA darzaka chaha sAmAnya guNa 20 bAraha bhAvanA 21. sAmAyika pATha amitagati AcArya 22. amUlya tatva vicAra 23. yogasAra 24. samadhitantra 25. iSTopadeza 26 sasAra darpaNa 27. cAropana vyartha khAne vAlA sevaka 28. ajJAnI apanI mUrkhatA se paribhramaNa karatA hai 26. bhUla bhulayA kA sasAra 30. guddha Atmadeva pUjana 31 mumukSuo ke nAma khulA patra 32. dazalakSaNa dharma 33 e. bhagavAn mahAvIra 33 bI. AtmasvarUpa ko yathArtha samajha sulabha hai 34. pApa kA vApa 35 sAdhu ne duniyA ko jhUThA dikhalA diyA 36. bhajana saMgraha 37 kavivara budhajana kRta chahaDhAlA 86 se 18 68 86 se 62 62 se 17 17 se 103 103 se 106 106 se 112 112 se 114 114 se 117 118 se 144 144 se 173
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrI vItarAgAya nama / / laghu darzana-pUjA Adi kA apUrva saMgraha sAtavA~ bhAga darzana pATha saMgraha OM jaya jaya jaya, namostu namostu namostu / / Namo arihatANa, Namo siddhANa, Namo AyariyANa / / Namo uvajjhAyANa, Namo loe savva sAhUNa / / (1) deva stuti sakala jJeya jJAyaka tadapi, nijAnanda rasalIna / so jinendra jayavata nita, ari raja rahasa vihIna / jaya vItarAga vijJAna pUra, jaya moha timira ko harana sUra / jaya jJAna anantAnata dhAra, dRga-sukha-vIraja maDita apAra / / jaya paramazAta mudrA sameta, bhavijanako nija anubhUti het| bhavi bhAgana vaza jogevazAya, tumadhuniha suni vibhrama nazAya // tuma guNa citata nija-para viveka, pragaTai vighaTai Apada aneka / / , tuma jaga bhUSaNa dUpaNa viyukta, sava mahimA yukta vikalpamukta / / - aviruddha zuddha cetanasvarUpa, paramAtma parama pAvana anUpa / / zubhaazubha vibhAva abhAvakona, svAbhAvikapariNatimaya achIna / / . aSTAdaza doSa vimukta dhIra, svatuSTayamaya rAjata gabhIra / ' munigaNadharAdi sevata mahata, naya kevala lavdhiramA gharata // tuma zAsana seya ameya jIva, zivagaye jAhiM jai haiM sadIva / , bhava sAgara me dukha chAra vAri, tArana ko aura na Apa TAri / yaha lakhinija dukhagada haraNakAja, tumahI nimittakAraNa ilAja / jAne tAtai maiM zaraNa Aya, ucaro nija dukha jo cira lahAya 10>>
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) meM bhramyo apanapo visari thApa, apanAye vidhiphala puNya-pApa / nija ko pAra ko karatA pichAna, para me aniSTatA-iSTa ThAna / / Azulita bhayo ajJAna dhAri, jyoM mRga mRgatRSNA jAni vaari| tana pariNati me Apo citAra, kavahU na anubhavo svapadasAra / / tumako binajAne jo kaleza, pAye so tuma jAnata jinen| pazu nAraka nara suragati meMbhAra, bhava ghara-ghara maryo anatavAra / / -aba kAlalabdhi balate dayAla, tuma darzana pAya bhayo khuzAla / 'mana bhAta bhayo miTi sarala dvanda, cAkhyosvAtamarasadukhanikada // tAte aba aisI karahu nAtha, vichara na kabhI tuma caraNa sAtha / tuma guNa gaNa ko nAhi cheva deva, jagatArana ko tuma virada eva / / Atma ke ahita vipaya kapAya, iname merI pariNati na jAya / maiM rahUM Apa me ApalIna, so karo ho, jyo nijAdhIna / mere na cAha kchu aura Iza. ratnatrayanidhi dIje munIza / mujha kAraja ke kArana su mApa, ziva karahuharahumama moha tApa / / zazi zAtikarana tapa harana heta, svayameva tathA tuma kuzala deta / 'pIvata pIyUSa jyoM roga jAya, tyo tuma anubhava te bhava nazAya / / "tribhuvana tihuMkAla meMjhAra koya, nahiM tuma vina nija sukhadAya hoya / -moTara yaha nizcaya bhayo Aja, dukha jaladhi utArana tuma jahAja / / tuma guNagaNamaNi gaNapati, gaNata na pAvahiM pAra / 'daula' svalpamati kima kahaiM, nama triyoga sabhAra / / '(2) deva-zAstra-guru stuti samayasAra jina deva haiM jina pravacana jinavANi / niyamasAra nimrantha guru kare karma ko hAni // hai vItarAga sarvajJa prabho, tumako nA aba taka pahicAnA / ataeva par3a rahe haiM prabhuvara,. caurAsI ke cakkara khAnA / /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) karuNAnidhi tumako samajha nAtha, bhagavAna bharose par3A rhaa| bharapUra sukhI kara doge tuma, yaha soce sanmukha khaDA rahA / tuma vItarAga ho lIna svaya me, kabhI na maiMne yaha jaanaa| tuma ho nirIha jaga se kRta-kRta, itanA nA maiMne pahicAnA // prabhu vItarAga kI vANI me, jaisA jo tattva dikhAyA hai| yaha jagata svaya pariNamanazIla, kevalajJAnI se gAyA hai| usa para to zraddhA lA na sakA, parivartana kA abhimAna kiyaa| banakara para kA kartA aba taka, satakA na prabho sammAna kiyA / bhagavAna tamhArI vANI me, jaisA jo tattva dikhAyA hai| syAdvAd naya anekAntamaya, samayasAra samajhAyA hai| usa para to dhyAna diyA na prabho, vikathA me samaya gamAyA hai| zuddhAtmaruci na huI mana me, nA mana ko udhara lagAyA hai // maiM samajha na pAyA thA aba taka, jinavANI kisako kahate haiM / prabhu vItarAga kI vANo me, kaise kyA tattva nikalate haiM / / rAga dharmamaya dharma rAgamaya, ava taka aisA jAnA thaa| zubha karma kamAte sukha hogA, basa aba taka aisA mAnA thaa| para Aja samajha me AyA hai, ki vItarAgatA dharma ahaa| rAga-bhAva me dharma mAnanA, jinamata me mithyAtva khaa| vItarAgatA kI poSaka hI, jinavANI kahalAtI hai| yaha hai mukti kA mArga nirantara, hamako jo dikhalAtI hai / / usa vANI ke antartama ko, jina guruo ne pahicAnA hai| una guruvaryoM ke caraNo me, mastaka vasa hame jhukAnA hai| dina rAta AtmA kA ciMtana, madu sambhASaNa me vahI kathana / nirvastra digambara kAyA se bhI, pragaTa ho rahA antarmana / / nirgrantha digambara gadanAnI, svAtama me sadA vicarate jo| jJAnI ghyAnI samarasasAnI, dvAdaza vidhi tapa nita karate jo|| calate phirate siddho se guru, caraNo me zIza jhukAte haiN| hama caleM Apake kadamo para, nita yahI bhAvanA bhAte haiN|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) ho namaskAra zuddhatama ko, ho namaskAra jinavara vANI / ho namaskAra una guruo ko, jinakI caryA samarasasAnI || darzana dAtA deva hai, Agama samyagjJAna / gurU cAritra kI khAni haiM, maiM vando dhari dhyAna / (3) deva darzana pATha pAyA / ati puNya udaya mama AyA, prabhu tumarA darzana aba taka tumako bina jAne, dukha pAye nija guNa hAne || pAye anante dukha aba taka, jagata ko nija jAnakara / sarvajJa bhApita jagata hitakara, dharma nahi pahicAna kara // bhava bandha kAraka sukha prahAraka viSaya me sukha mAnakara / nijapara para vivecaka jJAnamaya, sukha nidhi-sudhA nahI pAnakara // 1 // tava pada mama ura me Aye, lakhi kumati vimoha palAye / nija jJAna kalA ura jAgI, ruci pUrNa svahita me lAgI // ruci lagI hita me Atma ke, satasaMga me aba mana lagA / mana me huI aba bhAvanA, tava bhakti me jAu~ raMgA // priya vacana kI ho Teva, guNigaNa gAna me hI citta page | zubha zAstra kA nita ho manana, mana doSa vAdanate bhage // 2 // kaba samatA ura me lAkara, dvAdaza anuprekSA bhAkara / mamatAmaya bhUta bhagAkara, munivrata dhArU~ bana ghara kara digambara rUpa kaba, aTha bIsa guNa pAlana do bIsa pariSaha saha sadA, zubha dharma daza dhArana tapa tapU~ dvAdaza vidhi sukhada nita, bagha Azrava arU roki nUtana karma sacita karma ripu ko nirja kaba dhanya suavasara pAU, jaba nija me hI rama bheda miTALa rAgAdika dUra 1 kartAdika jAkara // karU~ / karU // pariharU / || 3 || jAU / bhagAU ||
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ L ( 13 ) niraMtara, kara dUra rAgAdika Atma ko nirmala karU / bala jJAna darzana sukha atula, lahi carita kSAyika AcArU || Anandakanda jinendra vana, upadeza ko nita uccarU / Avai 'amara' kaba sukhada dina, jaba dukhada bhavasAgara tarU // 4 // (4) ArAdhanA pATha bhaya maiM deva nita arahata cAhU, siddha kA sumirana maiM sura guru muni tIna pada ye, sAdhupada hiradaya dharma karuNAmayI ju cAhU~, jahA~ hiMsA maiM zAstra jJAna virAga cAhU~ jAsU maiM cauvIsa zrI jinadeva cAhU~, aura deva na mana jina bIsa kSetra videha cAhU~, vadite pAtaka giranAra zikhara sammeda cAhU~, campApurI kailAsa zrI jina ghAma cAhU~, bhajata bAje bhrama nava tattva kA saravAna cAhU~, aura tattva na mana paTa dravya guNa parAjaya cAhU~, ThIka tAso pUjo parama jinarAja cAhU~, aura deva na tihukAla kI maiM jApa cAhU~, pApa nahI lAge samyaktva darzana jJAna cAritra, sadA cAhU~ bhAva dazalakSaNI maiM dharma cAhU~ mahA harSa uchAva so // solaha ju kArana dukha nivAraNa, sadA cAhU~ prIti so / maiM nita aThAI parva cAhU~, mahA magala rIti so // 4 // maiM veda cAro sadA cAhU, Adi anta nivAha so pAye dharama ke cAra cAhU, adhika citta uchAha so // maiM dAna cAro sadA cAhU, bhuvanavazi lAho lahU~ / ArAdhanA maiM cAri cAhU, anta me yehI cAhU~ gahU~ ||5|| karoM / dharIM // racanA / parapaca nA // 1 // base / nasai || pAvApurI / jurI // 2 // gharo / haro // kadA | kadA ||3|| so /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) so bhAvanA - bAraha ju bhAU~ bhAva niramala maiM vrata ju bAraha sadA cAhU, tyAgabhAva pratimA digambara sadA cAhU~, dhyAna Asana vasukarma te maiM chuTA cAhU, ziva lahU jahA~ maiM sAdhujana ko saga cAhU~, prIti tinahI maiM parva ke upavAsa cAhU~, Arambha mai sava isa duHkha pacama kAla mAhI, kula zrAvaka maiM aru mahAvrata dhari sako nAhI, nibala tana maiMne gahyo // 7 // ArAdhanA uttama sadA, cAhU~ suno jinarAya tuma kRpAnAtha anAtha 'dyAnata' dayA karanA nyAya vasu karma nAza vikAsa jJAna, prakAza mujhako dIjiye / kari sugati gamana samAdhi marana subhakti caranana dIjie ||8|| jI / jI // haratA agha ghiratA pada dAtAra ho, ke, dharmAmRta ura tumare caraNa saroja ma maiM vando jinadeva karma vadha ke hota haiM / udyota hai / / sohanA / (5) vinaya pATha par3he jo pATha / ihi vidhi ThADo hoya ke, prathama dhanya jinezvara deva tuma, nAze karma ju ATha // 1 // anata catuSTaya ke dhanI, tuma hI ho ho siratAja / tuma, tIna bhuvana ke rAja ||2|| pIDA harana, bhavadadhi-zoSaNahAra / mukti vadhUke kata tihu~ jaga kI jJAyaka ho tuma vizva ke adhiyAra 1 ziva sukha ke karatAra // 3 // karatA dharma-prakAza / dharatA nijaguNa rAsa || 4 || rUpa | bhUpa ||5|| mohanA // 6 // karo / pariharA | lahyo / jaladhiso, jJAnabhAnu tuma nAvata tihu~ jaga kari ati niramala ko, ko, chedane, aura na kachu bhAva / upAva // 6 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) bhavijanako bhava-kUpate, tuma hI kaaddhnhaar| dInadayAla anAthapati, Atama guNabhaDAra ||7r cidAnanda nirmala kiyo, dhoya karmaraja maila / sarala karI yA jagata me, bhavijana ko zivagaila // 8 // tuma padapakaja pUjate, vighna roga Tara jaay| zatra mitratA ko dharai, viSa niraviSatA thAya // lth cakrI khagavara idrapada, mile Apatai aap| anukrama kari zivapada lahai, nema sakala hani pApa // 10 // tuma bina maiM vyAkula bhayo, jaise jala bina mIna / janma jarA merI haro, karo mohi svAdhIna / / 11. patita bahuta pAvana kiye, ginatI kauna kareya / ajana se tAre kudhI jaya jaya jaya jinadeva // 12 // thakI nAva bhavadadhi viSa tuma prabhu pAra kareya / khevaTiyA tuma ho prabhu, jaya jaya jaya jinadeva // 13 // rAga sahita jaga me rulyo, mile sarAgI deva / vItarAga bheTyo abai, meTo rAga kaTeva // 14 // kita nigauda kita nArakI, kita tiyaMca ajJAna / Aja dhanya mAnuSa bhayo, pAyo jinavara thAna // 15 // tumako pUjai surapatI, ahipati narapati deva / dhanya bhAga mero bhayo, karana lagyo tuma seva // 16 // azaraNa ke tuma zaraNa ho, nirAdhAra AdhAra / maiM DUvata bhavasindhu me kheo lagAo pAra // 17 // indrAdika gaNapati thake, kara vinatI bhagavAna / apano virada nihAri ke, koje Apa samAna // 18 // tumarI neka sudRSTita, jaga utarata hai paar| hA hA DUvyo jAta hau, neka nihAra nikAra // 16 // jo maiM kaha hU aura so, to na miTai urjhaar| merI to tAso banI, tAtai karI pukAra // 20 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ badauM pAcauM parama guru, sura guru badata jAsa / vighana harana magalakarana, pUrana parama prakAza // 21 // caubIso jinapada namo, namo zAradA mAya / ziva maga sAdhaka sAdhu nAma, racyo pATha sukhadAya // 22 // (6) Atma jJAna kI gAthA Avo bhAI tumhe sunAe~, gAthA Atama jJAna kI, jisase taDaka-taDaka gira paDatI karmoM kI satAna bhii| vande jinavaram vande jinavaram ||ttek / / lagA gadho ke sAtha are jyo siMha koI lAsAnI ho, yA nija ko aMgreja samajhatA koI hindustAnI ho, re ananta vaibhava kA svAmI nipaTa bhikhArI bana phirtaa| khAka chAnatA caurAsI kI phira bhI peTa nahIM bharatA huI are nAdAnI me yaha dIna dazA bhagavAna kI / / 1 / / SaTa dravyo kA cakra sudarzana jaga me calatA rahatA hai, vaha beroka nirantara apane sundara patha para baDhatA hai| kisakI hastI usakI gati ko roke jo nija bala se, kona abhAgA siMha vadana me baDhakara apanI aMguli de| yaha akhaNDa siddhAnta bAta yaha sahaja prakRti vijJAna kI // 2 // aNu-aNu kI sattA svatantra hai dravya mAtra svAdhIna sabhI, saba kI sImA syArI nahi AdAna-pradAna vidhAna kbhii| saba ko apanI sImA pyArI apanA ghara hI pyArA hai, are vizva kA zAnti vidhAyaka yaha siddhAnta nirAlA hai| yahI vastu kI maryAdA hai yahI vastu kI zAna bhI // 3 // jar3a cetana chaha dravya vizva me nyAre-nyAre rahate hai, yudgala, dharma, adharma, kAla, AkAza inhe jaDa kahate hai|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) cetana jJAna viziSTa vastu hai jaDa me jJAna nahIM rahatA, Adi rahita hai anta rahita hai jaDa cetana kI yaha sttaa| yahI vizva me rahe rahege rahanA inakA kAma bhI / / 4 // jo hai usako kauna miTAve aura nahI ko lAve kauna, bhinna-bhinna ho jisakI sattA usako kaho milAve kona / prati palakA nizcita parivartana kauna kare Age-pIche, sat kA are vinAza asata kA utpAdana ho to kaise / svaya siddha jo usako vayA AvazyakatA bhagavAna kI // 5 // hotA nahI vinAza kabhI paryAya badalatI rahatI hai, are / taragita saritA jaise avikala bahatI rahatI hai| uThatI haiM kallola usI me vilaya usI me ho jAtI, para saritA to apane patha para zAzvata hI vahatI jaatii| pala pala alaTa palaTa karatA aNu-aNu sattA kA trANa bhI / / 6 / / yaha paryAya svabhAva ki vaha to sadA palaTatI rahatI hai, AtA nava utpAda purAnI vyaya ko pAtI rahatI hai| dravya sadA dhruva hokara rahatA usakI akSaya sattA hai, brahmA viSNu maheza yahI utpAda dhrauvya vyaya mattA hai| yahI vastu kA akSaya jIvana yahI sahaja varadAna bhI // 7 // hai svabhAva yaha sahaja vastu kA sadA akelA eka hai, yaha hI usakI sundaratA hai vaha para se nirapekSa hai| sadA are apane guNa paryAyo me khula kara khelatA, kintu eka kI kRtiyo kA phala nahI dUsarA jheltaa| jhUTha kahAnI are paraspara sukha-dukha-vAdhA dAna kii||8|| aNu ko bhI avakAza nahI hai apane-apane kAma se, sabhI sadA samrATa akele apane-apane ghAma ke| apanA kAma sadA karane kI aNu me bhI bala zakti hai, nahI pratikSA para kI karatA usake kala kI rIti hai, svaya zakti maya kauna apekSA para se bala AdAna kI // 6 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) eka sahAyaka hotA para kA yaha laukika vyavahAra hai, bAdhA detA eka dUsare ko yaha lokAcAra hai / vacatA jIvana to para hotA rakSA Aropa hai, kA thopa hai / trANa kI // 10 // kAma le, de / para maratA svaya loka karttA para para hatyA hai svatantra jIvana, mithyA hai gAthA bAghA pUrNa zakti maya aNu-aNu bolo koI kisase pUrNa kubha ko kauna vuddhiman barabasa hI jaladAna salila bhara ghaTa ko jala denA zrama kA hI apamAna hai, sadA pUrNa jo usako rItA kahanA ghora ajJAna hai / yahI mAnyatA mUla rahI hai sasRti-cakra-vidhAna kI // 11 // jaDa kA kArya sadA jaDatA me jaDatA usakA dharma hai, jaDatA hI usakA svabhAva aura jaDatA usakA karma hai / jaDatA dravya zakti bhI jar3atA jaDatA hI paryAya hai, dravya kSetra aura kAla bhAva saba jaDatA hI vyavasAya hai / ata na jaDa me paryAye hotI hai jJAna kI // 12 // jJAna zUnya jaDa nahI kabhI bhI nija para ko pahicAnatA, jaga me cetana tattva eka vasa para ko apanA mAnatA / cetana kA zraddhA vikAra vasa yaha bhavataru kA prANa hai, sukha sAgara kI ghora kaSTamayatA kA yahI nidAna hai nahI parAyA dukha kA kAraNa nahIM sukha vyavadhAna bhI // 13 // apane sukha ke hetu cetanA para ke mu~ha ko tAkatI, apane dukha ke kAraNa ko vaha para me sadA tapAsatI / are ajJa zuka nija ko nalinI sneha pAza meM bAdhatA, aura akAraNa nalanI ko vadhana kA kAraNa mAnatA / nahI chor3atA huA na taba taka svarNima mukti vihAna bhI // 14 // are dhanAdi mayoga puNya ke udaya janya janya sAmAna hai, unake sampAdana me cetana kA na tanika ahasAna hai | zraddhA *
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) eka athaka zrama karatA lekina bhUkhA sotA rAta hai, aura motiyo ke karaNDa me hotA kahI prabhAta hai| vidhi kA yahI vidhAna na isame zrama kA nAma nizAna bhI // 15 // yahI dRSTi viparyAsa hai yaha hI pahalo bhUla haiM, bhavataru kI sabhUti vRddhi phala mayatA kA yaha mUla hai| jaba taka pauruSa sotA rahatA tabataka yaha nAdAna hai| are / tabho taka hI to kahate karma mahA balavAna hai / jJAna aura cAritra sabhI isake abhAva me dIna haiN| vidhavA ke zRgAra talya ve sandaratA zrI hIna hai| are / agocara mahima makti ke magalamaya sopAna kA // 16 / / - jise AtmA kI jijJAsA jAgrata ho, pipAsA lage, bahAra kA saba dukhamaya bhAsita ho, use yadi vaha antara me khoja kare to, AtmA kI mahimA aaye| jise saMsAra me tanmayatA hai, use AtmA kI mahimA nahI AtI / jise bAhya me-dhibhAva me-dukha lage, vaha vicAra karatA hai ki yaha to saba du.kha rUpa hai| maiM to antara me aisA koI anupama tattva hai ki jisa me paripUrNa sukha hai / jise jijJAsA jAgrata ho vaha apane AtmA kA guNa-vaibhava dekhane kA prayatna karatA hai aura taba use usakI mahimA AtI hai| 'AtmA kA vaibhava kaisA hai ? use kauna batalAye? yaha kaise pragaTa ho ? aisI jise jijJAsA ho vaha khoja karatA hai|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ | ( 20 ) Atma-stavana anekAnta mUrti bhagavAna AtmA kI 47 zaktiyoM kA sundara varNana jIva hai anantI zakti sampanna rAga se vaha bhinna hai, usa jIva ko lakSita karAne 'jJAnamAtra' vadanta hai || 1|| eka jJAnamAtra hI bhAva me zakti anantI ullase, yaha kathana hai una zakti kA bhavi jIva jAno prema se || 2 || 'jIvatva'' se jIve sadA jIva cetatA citi zakti se, 'dRgi '' zakti se dekhe sabhI aru jAnatA vaha jJAna'' se // 3 // Akula nahi 'sukha" zakti se nija ko race nija 'vIrya' sa, 'prabhutva" se vaha zobhatA vyApaka hai vibhu'" zakti se // 4 // sAmAnya dekhe vizva ko yaha sarvadazi " zakti hai, jAne vizeSe vizva ko 'sarvajJatA " kI zakti hai // 5 // jaha dIsatA hai vizva sArA zakti yaha 'svacchatva" kI, hai spaSTa svAnubhava mayI yaha zakti jAna 'prakAza " kI // 6 // 'vikAsa me sakoca nahI' " yaha zakti teravI jAnanA, B nahi kArya-kAraNa' 1" koI kA hai bhAva aisA Atma kA ||7|| jo jJa eya kA jJAtA bane aru jJeya hotA jJAna me, usa zakti ko 'pariNamya- pariNAmaka" kahA hai zAstra me // 8 // "nahI tyAga nahI grahaNa" basa / nija svarUpa me jo sthita hai, svarUpe pratiSThita jIva kI zakti ' agurulaghutva" hai || 6 || 'utpAda-vyaya-dhruva'" zakti se jIva krama - akrama vRtti ghare, hai satpanA 'pariNAma zakti" nahI phire tIna kAla me // 10 // nahI sparza jANo jIva me Atma pradeza 'amUrta 20 hai, kartA nahI para bhAva kA aisI 'akartRtva' zakti hai // / 11 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) bhoktA nahI para bhAva kA aisI 'abhoktRtva'" zakti hai, 'niSkriyatA rUpa zakti se Atma pradeza nispada hai // 12 // asakhya nija avayava dhareM 'niyata' pradezI" Atma hai, jIva deha me nahI vyApatA 'svadharma-vyApaka'" zakti hai / / 13 / / 'sva-para me jo sama arU viSama tathA jo mizra hai's; __ trayavidha aise dharma ko nija zakti se AtmA dhare / / 14 / / jIva ananta bhAvo dhAratA 'ananta dharma kI zakti se, tat-atat dono bhAva varate 'viruddha dharma kI zakti se // 15 // jo jJAna kA tadra pa-bhavana so tattva' nAmaka zakti hai, jIva me atadapa pariNamana jAno 'atattva' kI zakti se // 16 // bahu paryayo me vyApatA eka dravyatA ko nahiM taje, nija svarUpa kI 'ekatva'" zakti jAna jIva zAnti lahe // 17 // jIva dravya se hai eka phira bhI 'aneka' paryaya rUpa bane, sva paryayo me vyApa kara jIva sukhI jJAnI siddha baneM // 18 // hai 'bhAvazakti' jIva kI satarUpa avasthA vartatI, phira asat rUpa hai paryayo 'abhAva zakti'" jIva kI // 19 // 'bhAva kA hotA abhAva' abhAva kA phira bhAva' re, ye zakti dono sAtha rahatI, jJAna me tU jAnale // 20 // jo 'bhAva rahatA bhAva'' hI 'abhAva nitya abhAva' hai, svabhAva aisA jIva kA nijaguNa se bharapUra hai // 21 // nahiM kArako ko anu sare aisA hI 'bhavatA bhAva' hai; jo kArako ko anusare so 'kriyA0 nAmaka zakti hai / / 22 / / hai 'karma zakti' Atma me vaha dhAratA siddha bhAva ko, phira 'kartRtva' zakti se svaya bana jAte bhAvakarUpa jo // 23 // hai jJAnarUpa jo zuddhabhAvo unakA jo bhavana hai, AtmA svaya una bhAvo kA utkRSTa sAdhana hota hai // 24 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) nija karaNa-zakti' jAnare tU bAhya sAdhana zodha nA, AtmA hI terA karaNa hai phira. bAta dUsarI pUchanA // 25 // nija AtamA nija Atma ko hI jJAna bhAva jo deta hai, usakA grahaNa hai Atma ko yaha 'sapradAna" svabhAva hai // 26 // utpAda-vyaya se kSaNika hai para dhra va kI hAni nahI, sevo sadA mAmarthya aise 'apAdAna' kA Atma me // 27 // bhAvyarUpa jo jJAna bhAvo pariName hai Atma me, 'adhikaraNa' unakA Atma hai suna lo aho nija vacana me // 28 // hai 'sva arU svAmitva'7 merA mAtra nija svabhAva me, nahI svatva merA hai kabhI nija bhAtra se ko anya me // 26 // anekAnta hai jayavanta aho / nija zakti ko prakAzatA, gakti anantI merI vaha mujha jJAna me hI dikhAvatA // 30 // yaha jJAna lakSaNa bhAva saha bhAvo anante ullase, ___anubhava karU~ unakA aho / vibhAva koI nahIM dikhe // 31 // jina mArga pAyA maiM aho / zrI guru vacana prasAda se, dekhA ahA nijarUpa cetana pAra jo para bhAva se // 32 // nija vibhava ko dekhA aho | zrI samayasAra prasAda se, nija zakti kA vaibhava aho ! yaha pAra hai para bhAva se // 33 // jJAna mAtra hI eka jJAyaka piNDa hU maiM AtamA, ananta gambhIratA bharI mujha Atma hI paramAtmA // 34 // Azcarya adbhUta hotA hai nija vibhava kI pahacAna se, Anandamaya Aha lAda achale muhUr muhUra dhyAna se / / 3 / / adabhuta aho | adbhUta aho / hai vijayavanta svabhAva yaha, "jayavanta hai mujha guru devane nija nidhAna batA diyA // 36 / /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) nitya pUjA saMgraha OM jaya jaya jaya, namostu namostu namostu / Namo arihantANa, Namo siddhANa, Namo AiriyANa, Namo uvajjhAyaNa, Namo loe sanna-sAhUNa / OM hrI anAdi mUla mahebhyo nama (pusspaaNjli)| cattAri magala, arihatA magala, siddhA magala, sAhU magala, kevali paNNatto, dhammo magala / cattAri loguttamA, arihatA loguttamA, siddhA loguttamA, sAhU loguttamA, kevali paNNatto dhammo loguttamA / cattAri saraNa pavvajjAmi, arihate saraNa pavajjAmi, siddha saraNa pavvajjAmi, sAhU saraNa pavvajjAmi,kevali paNNatta dhamma saraNa pavvajjAmi / OM hrI namo arhate svAhA / (pusspaajli)| apavitra ho yA pavitra, jo NamokAra ko dhyAtA hai| cAhe susthita ho yA dusthita, pApa mukta ho jAtA hai / / 1 / / ho pavitra apavitra dagA, kaisI bhI kyo nahiM ho jnkii| paramAtama kA dhyAna kiye, ho antara vAhara zuci unakI // 2 // hai ajeya vighno kA hartA, NamokAra yaha matra mhaa| sava magala me prathama sumagala, zrI jinavara ne ema kahA // 3 // saba pApo kA hai kSaya kAraka, magala me sabase phlaa| namaskAra yA NamokAra yaha, matra jinAgama me pahalA // 4 // arha aise parama brahma-vAcaka, akSara kA dhyAna dhruuN| siddha cakra kA sadbIjAkSara, mana vacakAya praNAma karUM ||5|| aSTa karma se rahita mukti-lakSmI, ke ghara zrI siddha nau / samyaktvAdi guNo se sayuta, tinhe dhyAna ghara karma vamaM // 6 // jinavara kI bhakti se hote, vighna samUha anta jaano| bhUta gAkinI sarpa zAnta ho, vipa niviSa hotA mAno // 7 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) udaka cadana tadula puSparka, cassudIpa mudhUpaphalAyaka / pracala magala gAna ravAkule, jinagRhe jina nAma maha yaje // OM hrI zrI bhagajinendra mahananAmamyo aya'm nirvapAmIti svaahaa| svasti-maMgalama zrI vapamoH svasti, mvasti zrI ajita / zrI sabhava svasti, svasti zrI abhinandana / zrI sumati svasti, svasti zrI padama prabha / zrI supAzva svasti, svasti zrI candraprabha / zrI puSpadanna svarita mvasti zrI gItala / zrI zreyAna svasti, svasti zrI vAsupUjya / zrI vimala svasti, gvasti zrI anata / zrI dharma svasti, svasti zrI zAnti / zrIkunyuH svasti, svasti zrI maranAtha / zrI malli svasti, svanti zrI munisuvrata / zrI nami svasti, svasti zrI neminAtha / zrI pArzva svasti, svasti zrI vardhamAna / vinaya pATha he nAtha / maiM mithyAtva vaza, sasAra me phiratA rhaa| ika bodhi lAbha vinA ananto, vyartha bhava gharatA rahA / / 1 / / deva pUjA nA karI, nahiM pAtradAna kabhI diyaa| jina vaina bhI na sune kabhI, cAritra bhI nahI rakha sakA / / 2 / / hai nirvikalpa svabhAva siddha, aru eka kevala mAtamA / bhUlakara usako sadA, maiM TakkareM khAtA rahA // 3 // asthi majjA cAma se, nirmita athira sasAra me| ramatA rahA bhramatA rahA, nahiM zaraNa koI pA sakA // 4 // Aja merA puNya jAgA, Apake darzana hue| pAI zaraNa, Aloka sA sahasA hRdaya para chA gayA / / 5 / /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ (25) nAcane gAne lagA, yaha nAda sA, Ane lgaa|' kucha anya mujhako, nahiM zaraNa, hai zaraNa yA paramAtmA // 6 // kAla labdhi Aja jAgI, gAnti patha mujhako milaa| Aja nizcaya ho gayA, pAugA jIvana kI kalA // 7 // Aja jaga ke kITa ko bho, jinendra pada mila jaayegaa| Aja isa vikSipta sara me, bhI kamala khila jAyegA ||et OM par3I zrI vigati tIryagaya nama (puSpAMjani) (6) zrI deva zAstra guru pUjA (zrI yugalajI) kevala ravikiraNo me jisakA sampUrNa prakAzita hai atara / umazrI jinavANI me hotA, tatvo kA sundaratama darzana / / saddarzana bodha varaNa patha para, avirala jo baDhate haiM munignn| una devacarama Agama guru ko, zanazat vadana zatagat vadana 12 OM hrI zrI devazAstragumanamUha | anna avatara yavatara mavauSaT AhvAnan / / OM hrI zrI devazAstragurumamUha / atra tiSTha-tipTha Tha Tha sthApanam / OM hrI tI devazAstragurumamUha | avamama gannihito bhavabhaya vapaT / indriya ke bhoga madhura vipasama, lAvaNyamayI kacana kaayaa| yaha saba kucha jaDa kI krIDA hai, maiM aba taka jAna nahIM pAyA / / / maiM bhUna svaya ke vaibhava ko, para mamatA me aTakAyA hai| ava nirmala samyak nIra liye, mithyA mala dhone AyA hU~ / ' OM hrI devagAmbagurubhya janma jarA mRtyu vinAzAya jala nipAmIti mAhA // 1 // jaDa cetana kI saba pariNati prabhu | apane-apane me hotI hai| anukUla kahe, pratikUla phahe, yaha jhUThI mana ko vRttI hai / /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikUla sayogo me krodhita hokara sasAra baDhAyA hai| santapta hRdaya prabhu | candanasama, zItalatA pAne AyA hai / OM hrI devazAstra gurubhya sasAra tApa vinAzanAya cadana nirvapAmIti svAhA // 2 // ujjvala hU kundadhavala ha prabhu / parase na lagA hU~ kicit bhii| 'phira bhI anukUla lageM una para, karatA abhimAna niratara hii| jaDa para jhaka-jhuka jAtA cetana, kI mArdava kI khaDita kaayaa| nijazAzvata akSayanidhi pAne, aba dAsa caraNa raja me aayaa|| OM hrI devazAstagurubhya akSayapada prAptaye akSata nirvapAmIti svAhA // // yaha puSpa sukomala kitanA hai, tana meM mAyA kucha zeSa nhiiN| nija antara kA prabhu / bheda kahU, usame RjutA kA leza nahI / / ciMtana kucha phira sabhApaNa kucha, kiriyA kuchakI kucha hotI hai| sthiratA nija me prabhu pAU~jo, antara kAlupa dhotI hai / OM hrI devaNAstragurubhya kAmavANa vidhvasanAya puSpa nirvapAmIti svAhA // 4 // abataka agaNita jaDadravyo se prabhu / bhUkha na merI zAnta huii| tRSNA kI khAI khUba bharI, para rikta rahI vaha rikta rhii| yuga-yuga se icchA sAgara me, prabhu | gote khAtA AyA huuN| pacendriya mana ke SaTasa taja anupama rasa pIne AyA huuN| OM hrI devazAstragurubhya kSudhAroga vinAzanAya naivaidya nirvapAmIti svAhA // 5 // jaga ke jaDa dIpaka ko abataka, samajhA thA maiMne ujiyArA / jhajhA ke eka jhakore me, jo banatA ghora timira kaaraa|| ataeva prabho / yaha nazvara dIpa, samarpaNa karane AyA huuN| terI atara lau se nija atara, dIpa jalAne AyA huuN| OM hI devazAstragurubhya mohAdhakAra vinAzanAya dIpa nirvapAmIti svAhA // 6 // jaDa karma ghumAtA hai mujhako, yaha mithyA bhrAnti rahI merI / mai rAga dvepa kiyA karatA, jaba pariNati hotI jaDakerI / / yo bhAvakarama yA bhAvamaraNa sadiyo se karatA AyA hai| nija anupama gadha anala se prabhu | para gadha jalAne AyA huu|| "OM hrI devazAstragurubhya apTakarma dahanAya dhUpa nirvapAmIti ravAhA // 7 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ( 27 ) jaga me jisako nija kahatA maiM, vaha choDa mujhe cala detA hai / maiM Akula vyAkula ho letA, vyAkula kA phala vyAkulatA hai // maiM zAnta nirAkula cetana hU, hai muktiramA sahacara merI / yaha moha taDaka kara TUTa paDe, prabhu sArthaka phala pUjA terI // OM hrI devazAstragurubhya mokSaphala prAptaye phalam nirvapAmIti svAhA ||8|| kSaNabhara nijarasa ko pI cetana, mithyAmala ko dho detA hai / kASAyika bhAva vinaSTa kiye, nija Anada amRta pItA hai || / anupama sukhataba vilasita hotA, kevala ravi jagamaga karatA hai / dazana vala pUrNa pragaTa hotA, yaha hI arhanta avasthA hai || yaha argha samarpaNa karake prabhu, nija guNa kA ardha banAU~gA / aura nizcita tere sadRza prabhu, arhanta avasthA pAU~gA || OM hrI devazAstragurubhyo 'narghyapadaprAptaye mahArgha nirvapAmIti svAhA // 6 // svatana - bAraha - bhavavana me jIbhara ghUma cukA, kaNa-kaNa ko jIbhara-bhara dekhA / bhAvanAye mRga- sama mRgatRSNA ke pIche, mujhako na milI sukha kI rekhA // anitya - jhUThe jaga ke sapane sAre, jhUThI mana kI saba AzAye / tana jIvana yovana asthira hai, kSaNabhaMgura pala me murajhAye // azaraNa - samrATa mahAbala senAnI, usa kSaNa ko TAla sakegA kyA / azaraNa mRtakAyA me harSita, nija jIvana DAla sakegA kyA / / 1 sasAra - sasAra mahAdukha sAgara ke, prabhu dukhamaya sukha AbhAso me / mujhako na milA sukha kSaNabhara bhI, kacana kAmini prAsAdo me / ekatva- maiM ekAkI ekatva liye, ekatva liye saba hI Ate 1 tana dhana ko sAthI samajhA thA, para ye bhI choDa cale jAte / anyatva - mere na huye maiM ina se ati bhinna akhaNDa nirAlA 1 nija me para se anyatva liye, nija samarasa pIne la
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) azuci-jimake zRGgAge meM merA yaha, mahagA jIvana ghula jaataa| atyanta azuci jada kAyA se, isa cetana kA vausA naataa| Arava-dinarAta gubhAzubha bhAvo se, merA vyApAra calA krtaa| mAnasa vANI aura kAyA se, Atrava kA dvAra khulA rhtaa|| savara-zubha aura azubha kI jvAlA se, pulasA hai merA antastala / zItala samakita kiraNe phUTe, savara me jAge antarvala / / nirjarA-phira tapa kI zodhaka vahnijage, karmoM kI kaDiyA TUTa pdd'e| marvAga nijAtma pradezo se, amRta ke jharane phUTa pdd'eN| loka-hama choDa cale yaha lAka tabhI, lokAnta virAje kSaNa me jaa| nijaloka hamArA vAmA ho, zokAnta bane phira hamako kyA / / vodhidurlabha-jAge mama durlabha bodhi prabhu, dunayatama satvara Tana jaave| vama jJAtA dRSTA raha jAUM, mada matsara mohi vinA jAve // dharma-cira rakSaka dharma hamArA ho, ho dharma hamArA cira saathii| jaga me na hamArA koI thA, hama bhI na rahe jaga ke sAtho / caraNoM meM AyA hU prabhuvara, zItalatA mujhako mila jAve / murajhAI jJAna-latA merI, nija antarvala se khila jaane|| socA karatA hU bhogo se, vujha jAvegI icchA-jvAlA / pariNAma nikalatA hai lekina, mAno pAvaka me ghI ddaalaa| tere caraNo kI pUjA me, indriya sukha kI hI abhilASA / aba taka nA samajha hI pAyA prabhuvara | sacce sukhakI meM pribhaapaa| tuma to avikArI ho prabhuvara ! jaga me rahate jaga se nyaare| ataeva jhako tava caraNo me, jaga ke mANika-motI sAre / / syAdvAdamayI terI vANI, zubhanaya ke jharane jharate haiN| usa pAvana nIkA para lAkho, prANI bhava vAridhi tirate haiM / he guruvara zAzvata sukhadarzaka, yaha nagnasvarUpa tumhArA hai| jaga kI nazvaratA kA saccA, digdarzana karane vAlA hai|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (RE) jaba jaga viSayo me racapaca kara, gAphila nidrA me sotA ho / athavA vaha ziva ke niSkaTaka, patha me viSa kaTaka botA ho // ho arddha nizA kA sannATA, vana me vanacArI carate ho / taba zAta nirAkula mAnasa tuma, tatvo kA ciMtana karate ho / karate tapa zaila nadI taTa para, tarutala varSA kI jhaDiyo me / samatA rasapAna kiyA karate sukhadukha dono kI ghaDiyo me // antara jvAlA harato vANI mAno jhaDatI ho phulajhaDiyA~ / bhavabandhana taDataDa TUTa paDe, khila jAveM aMtara kI kaliyA || tumasA dAnI kyA koI ho, jaga ko de dI jaga kI nidhiyA~ / dinarAta luTAyA karate ho, zama-rAma kI avinazvara maNiyA~ || he nirmala deva | tumhe praNAma, he jJAnadIpa Agama ! praNAma / he zAnti tyAga ke mUrtimAna, ziva-patha pathI guruvara praNAma || OM hrI devazAstragurubhyo anarghya padaprApyaye mahArghaM nirvapAmIti svAhA | 1 (10) zrIdeva zAstra guru, videha kSetra vidyamAna tIrthakara tathA anantAnta siddha parameSThI pUjA dohA - devazAstra guru namanakari, bIsa tIrthaMkara dhyAya / siddha zuddha rAjata sadA, namU citta hulasAya // OM hrI zrI deva zAstra guru samUha | zrI vidyamAna vizati tIrthakara samUha zrI anantAnanta siddha parameSThI samUha / atnAvatarAvatara savoSTa | ata tiSTha tiSTha Tha i sthApanam / atra mamasannihito mannidhIkaraNam / bhava-bhava vapaTU
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 30 ) aSTakam anAdikAla se jaga me svAmin jala se zucitA ko mAnA / zuddha nijAtama samyak, ratnatrayanidhi ko nahi pahicAnA || ava nirmala ratnatraya jalale, zrI deva zAstra guru ko dhyAU~ / vidyamAna zrI vIsa tIrthaMkara, siddha prabhu ke guNa gAU~ // OM hrI zrI devazAstragurubhya zrI vidyamAna vizati tIrthaGkarebhya, zrI anantAnanta siddha parameSThibhyo, janmajarAmRtyu vinAzanAya jala nirvapAmIti svAhA / bhava AtApa miTAvana kI nija me hI kSamatA samatA hai / anajAne aba taka maiMne para me kI jhUThI mamatA hai // candana sama zItalatA pAne zrI deva zAstra guru ko vyAU~ / vidyamAna zrI bIsa tIrthaMkara siddha prabhu ke guNa gAU~ // OM hrI zrI devazAstra gurabhya, zrI vidyamAna vizati tIrthavarebhya zrI anantAnanta siddha parameSThibhya, sasAra tApa vinAzanAya candana nirvapAmIti svAhA / akSayapada ke binA phirA, jagata kI lakha caurAsI yoni me / aSTa karma ke nAza karana ko, akSata tuma TiMga lAyA maiM | akSaya nidhi nija kI pAne aba, deva zAstra guru ko dhyAU~ / vidyamAna zrI bIsa tIrthakara, siddha prabhu ke guNa gAU~ // OM hrI devazAstragurubhya, zrI vidyamAna vizati tIrthaGkarebhya, zrI anantAnanta middha parameSThibhya akSayapada prAptaye akSata nirvapAmIti svAhA / puSpa sugandhI se Atama ne zIla svabhAva nazAyA hai / manmatha vANo se vidha karake, cahugati dukha upajAyA hai / sthiratA nija meM pAne ko zrI devazAstra guru ko dhyAU~ / vidyamAna zrI bIsa tIrthaMkara, siddha prabhu guNa gAU~ // OM hrI zrI devazAstragurubhya, zrI vidyamAna vizati tIrthaMkarebhya zrI anantAnanta siddha parameSThibhya kAmavANa vidhvasanAya puSpa nirvapAmIti svAhA /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTasa mizrita bhojana se ye bhUkha na merI zAnta huii| Atama rasa anupama cakhane se, indriya mana icchA zamana huI / sarvathA bhUkha ke meTana ko, zrI devazAstra guru ko dhyaauuN| vidyamAna zrI bIsa tIrthaGkara, siddha-prabhu ke guNa gaauuN| OM hrI devazAstragurubhya zrI vidyamAna viMzati tIrthakarebhya , zrI anantAnanta siddha parameSThibhya kSudhAroga vinAzAya naivedya nirvapAmIti svAhA / jaDa dIpa vinazvara ko, aba taka samajhA thA maiMne ujiyaaraa| nija guNa darazAyaka jJAna dIpa se, miTA moha kA adhiyaaraa|| ye dIpa samarpita karake maiM zrIdeva zAstra guru ko dhyaauuN| vidyamAna zrI bIsa tIrthaMkara, siddha prabhu ke guNa gAU~ / / OM hrI zrI devazAstragurubhya' , zrI vidyamAna' viMzati tIrthakarebhyaH, zrI anantAnanta siddha parameSThibhya mohAndhakAra vinAzanAya dIpa nirvapAmIti svAhA / ye dhUpa anala me khene se, karmoM ko nahI jlaayegii| nija me nija kI zakti jvAlA, jo rAga dveza nshaayegii|' usa zakti dahana pragaTAne ko, zrI devazAstra guru ko dhyaauuN| vidyamAna zrI bIsa tIrthaGkara, siddha-prabhu ke guNa gaauuN| OM hrI zrI devazAstragurubhya , zrI vidyamAna viMzati tIrthakarebhya zrI anantAnanta' siddha parameSThibhya aSTakarma dahanAya dhUpa nirvapAmIti svAhA / pistA, badAma, zrIphala, lavaga caraNana tuma DhiMga maiM le aayaa| Atama rasa bhIne nija guNa phala, mama mana ava uname llcaayaa| aba mokSa mahAphala pAne ko, zrI devazAstra guru ko dhyaauuN| vidyamAna zrI bIsa tIrthaGkara, siddha prabhu ke guNa gAU~ // OM hrI zrI devazAstragurubhya , zrI vidyamAna vizati tIrthakarebhya, zrI anantAnanta siddha parameSThibhyo, mokSaphalaprAptaye phala nirvapAmIti svaahaa| aSTam vasudhA pAne ko, kara me ye ATho dravya liye / sahaja zuddha svAbhAvikatA se, nija me nija guNa prakaTa kiye|
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) guru ye ardhya samarpaNa karake meM zrI devazAstra ko dhyAU~ / vidyamAna zrI vIsa tIrthaGkara, siddha prabhu ke guNa gAU~ // OM hrI zrI devazAstra gurubhya, zrI vidyamAna vizati tIrthakarebhya zrI anantAnanta siddha parameSThibhyo'nartha padaprAptaye arghya nirvapAmIti svAhA / jayamAlA nase ghAtiyA karma arhanta devA, kare sura asura nara muni nitya sevA | daraza jJAna sukha bala ananta ke svAmI, chiyAlisa guNa yukta mahA Iza nAmI // terI divya vANI sadA bhavya mAnI, mahA moha vidhvasinI mokSa dAnI | anekAntamaya dvAdazAgI vakhAnI, namo loka mAtA zrI jaina vANI // virAgI acAraja uvajjhAya sAdhU, daraza jJAna bhaNDAra samatA arAdhU / nagana padhArI su ekA vihArI nijAnanda maDita mukati patha pracArI // videha kSetra me tIthaGkara bIsa rAje, virahamAna vandu sabhI pApa bhAje / namU siddha nirbhaya nirAmaya sudhAmI, anAkula samAdhAna sahajAbhirAmI // chanda deva zAstra guru vIsa tIrthaGkara siddha hRdaya vica dharale re / pUjana dhyAna gAna guNa karake bhavasAgara jiya tarale re || OM hrI zrI devazAstragurabhya, zrI vidyamAna vizati tIrthaMkarebhya, zrIanantAnanta siddha parameSThisya anarghapadaprAptaye ardhya nirvapAmIti svAhA / 1 bhUta bhaviSyat vartamAna ko tIsa cobIsI maiM dhyAU~ / caitya caityAlaye kRtrimAkRtrima, tIna loka ke mana lAU~ // OM hrI trikAla sambandhI tIna cauvIsI triloka samvandhI kRtrimAkRtrima - caityAlayebhya argha nirvapAmIti svAhA / catya bhakti AlocanA cAhU, kAyotsarga baghU nAzana heta / kRtrimAkRtrima tIna loka me gajata hai jina bimba aneka || catura nikAya ke deva jane le, aSTa dravya nija bhakti sameta / nija zakti anusAra jajUM maiM, kara samAdhi pAU~ kheta // (puSpAjali kSipet )
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) (11) zrI paMca parameSThI pUjana (rAjamala pavaiyA) arhata siddha AcArya namana, he upAdhyAya he sAdhu namana / jaya paca parama parameSThI jaya, bhava sAgara tAraNa hari namana / / mana vaca kAyA pUrvaka karatA, hU zuddha hRdaya se AhvAna / mama hRdaya virAjo tiSTha tiSTha, sannikaTa hohu mere bhagavAna / / nija Atma tattva kI prApti hetu, le aSTa dravya karatA pUjana / tuma caraNo kI pUjana se prabhu, nija siddha rUpa kA ho darzana / / OM hrI zrI arahata-siddha-AcArya-upAdhyAya-sarvasAdhu paca parameSTin / anna avatara avatara savaupaTa AhvAnana / atra tiSTha Tha Tha sthApanam / anna mama sannihito bhava-bhava vaSaT sannidhIkaraNa / mai to anAdi se rogI hU, upacAra karAne AyA hai| tuma sama ujjvalatA pAne ko, ujjvala jala bhara kara lAyA huu|| maiM janma jarA mRta nAza karUM, aisI do zakti hRdaya svAmI / he paca parama parameSThI prabhu, bhava du kha meTo antaryAmI / / OM hrI zrI paca parameSThibhyo janma jarA mRtyu vinAzanAya jala nirvAmiti svaahaa| sasAra tApa me jala-jala kara, maiMne agaNita dukha pAe hai| nija zAnta svabhAva nahIM bhAyA, para ke hI gIta suhAe hai / / zItala candana hai bheMTa tumhe, sasAra tApa nAzo svaamii| he paca parama parameSThI prabhu, bhava dukha meTo antaryAmI / / OM hrI paca parameSThibhyo manAratApa vinAzanAya candana nirvapAmIti svaahaa| dukhamaya athAha bhava sAgara me, merI yaha naukA bhaTaka rhii| zubha-azubha bhAva kI bhavaro me, caitanya zakti nija aTaka rahI / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 34 ) tandula haiM dhavala tumhe arpita, akSayapada prApta karUM svAmI / he paca parama parameSThI prabhu, bhava dukha meTo antaryAmI || OM hrI zrI paca parameSThibhyo akSaya pada prAptaye akSata nirvapAmiti svAhA / maiM kAma vyathA se ghAyala hU~, sukha kI na milI kiJcit chAyA / caraNo me puSpa caDhAtA hU~, tuma ko pAkara mana harSAyA // meM kAma bhAva vidhvasa karU, aisA do zIla hRdaya svAmI / hai paca parama parameSThI prabhu, bhava dukha meTo antaryAmI // OM hrI zrI pacaparameSThibhyo kAma vANa vidhvasanAya puSpa nirvapAmiti svAhA / maiM kSudhA roga se vyAkula hU~, cAro gati me bharamAyA hU~ / jaga ke sAre padArtha pAkara bhI tRpta nahI ho pAyA hU~ // naivedya samarpita karatA hai, yaha kSudhA roga meTo svAmI / he paca parama parameSThI prabhu, bhava dukha meTo antaryAmI // OM hrI zrI pacaparameSThibhyo kSudhAroga vinAzAnAya naivedya mohAndha mahAajJAnI me, nija ko para kA mithyAtama ke kAraNa maiMne, nija Atma svarUpa maiM dIpa samarpaNa karatA hU~, he paca parama parameSThI prabhu, nirvapAmIti svAhA / mohAdhakAra kSaya bhava dukha meTo bhava dukha meTo OM hrI zrI pacaparameSThibhyo mohAdhakAra vinAzanAya dIpa ni 'pAmIti svAhA / maiM karmoM kI jvAlA dhadhaka rahI, sasAra vaDha rahA pratipala / savara se Azrava ko rokUM, nirjarA surabhi mahake pala pala || dhUpa caDhAkara aba ATho, karmoM kA hanana karU svAmI / he paca parama parameSThI prabhu, bhava dukha meTo antaryAmI // OM hrI zrI pacaparameSThizyo aSTa karma dahanAya dhUpa nija Atma tatva kA mamana karU, citavana karU~ do zraddhA jJAna caritra zreSTha, saccA patha mokSa niketana kA // nirvapAmIti svAhA / nija cetana kA / karttA mAnA / na pahacAnA // ho svAmI / antaryAmI //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttama phala caraNa caDhatA hU~, nirvANa mahAphala ho svaamii| he paca parama parameSThI prabhu, bhava dukha meTo antaryAmI / / OM hrI zrI pacaparameSThibhyo mokSaphala prAptaye phala nirvapAmIti svAhA / jala candana akSata puSpa dIpa, naivedya dhUpa phala lAyA huuN| ava taka ke sacita karmoM kA, maiM puJja jalAne AyA huuN| yaha argha samarpita karatA hU~, avicala anarghyapada do svaamii| he patra parama parameSThI prabhu, bhAva dukha meTo antaryAmI / OM hnI zrI paca parameSThibhyo anadhya pada prAptaye aya'm nirvapAmIti svAhA / jayamAlA jaya vItarAgasarvajJa prabho, nija dhyAna lIna guNamaya apAra / aSTAdasa doSa rahita jinavara, arhata deva ko namaskAra / / avikala avikArI avinAzI, nijarUpa nirajana niraakaar| jaya ajara amara he muktikata, bhagavata siddh| ko namaskAra // chatIsa suguNa se tuma maNDita, nizcaya ratnatraya hRdaya dhAra / he mukti vadhU ke anurAgI, AcArya suguru ko namaskAra / / ekAdaza aga pUrva caudaha ke, pAThI guNa paccIsa dhAra / bAhyAntara muni mudrA mahAn, zrI upAdhyAya ko namaskAra / / vrata samiti gupti cAritra dharma, varAgya bhAvanA hRdaya dhAra / he dravya bhAva sayama maya muni, sarva sAdhu ko namaskAra / / bahu puNya sayoga milA naratana, jinazruta jina deva caraNadarzana / ho samyagdarzana prApta mujhe, to saphala bane mAnava jIvana // nija para kA bheda jAnakara maiM, nija ko ho nija me lIna kruuN| aba bheda jJAna ke dvArA maiM, nija Atma svaya svAdhIna karUM / / nija me ratnatraya dhAraNa kara, nija paraNiti ko hI pahacAna / para paraNati se ho vimukha sadA, nija jJAna tatva ko hI jAnU / / jaba jJAna jJeya jJAtA vikalpa taja, zukla dhyAna meM dhyaauuNgaa| taba cAra ghAtiyA kSaya karake, ahaMta mahApada pAUMgA / / /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai nizcita siddha svapada merA, he prabhu kaba isako paauuNgaa| samyak pUjA phala pAne ko, ava nija svabhAva me AU~gA / apane svarUpa kI prApti hetu, he prabhu maiMne kI hai pUjana / taba taka caraNo me dhyAna rahe, jaba taka na prApta ho mukti sadana / OM hrI zrI arhanta-siddha-AcArya-upAdhyAyasarvasAdhu paca parameSThibhyo argham nirvapAmIti svaahaa| zrI zAntinAtha jina pajA mattagayanda chanda (yamakAlakAra) yA bhavakAnaname caturAnana, pApapanAnana gheri hamerI / AtamajAna na mAna na ThAna na, bAna na hoi daI saTa garI / tAmada bhAnana Apahi ho, yaha chAna na Ana na AnanaTerI / Ana gahI zaranAgatako, aba zrIpatajI pata rAkhaha merI // 1 // OM hrI zrIzAntinAtha jinendra | annAvatara avatara, savopaT / OM hrI zrIzAntinAtha jinendra / atra tiSTha tiSTha, Tha Tha / OM hrI zrIzAntinAtha jinendra | anna mama sannihito bhava bhava vapaT / [aSTaka] chanda vibhgii| anuprAsaka / (mAnA 32 jaganavajita / ) himagirigatagagA, dhAra abhagA, prAsuka sagA, bhari bhRgaa| jarajanma mRtagA, nAzi aghagA, pUji padagA muhigaa| zrIzAntijineza, nutanAkeza, vRSacakreza ckresh| hani aricakreza, he gunadheza, dayAmRteza makreza / 1 / / OM hrI zrIzAntinAthajinendrAya janmajarAmRtyuvinAzanAya jala ni svA vara bAvanacadana, kadalInadana dhanaAnadana sahita ghso| bhavatApanikandana, airAnadana, vadi amadana, carana vaso / zrI / / OM hrI zrIzAntinAtha jinendrAya bhavatApavinAzanAya cadana ni0 svAhA / himakarakari lajjata, malayasusajjata, acchata jajjata bhrithaarii| dukhadArida gajjata, sadapadasajjata, bhavabhaya bhajjata atibhArI |shrii| OM hrI zrIzAntinAthajinendrAya akSayapadaprAptaye akSatAn nirva svAhA /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37 ) madAra saroja kadalI joja, puja bharoja, malayabhara / bhari kacanathArI, tuDhiga dhArI, madanavidArI dhIradhara shrii||4| OM hrI zrIzAntinAthajinendrAya kAmavANavidhvasanAya puSpa ni0 svAhA / pakavAna navIne, pAvana kIne, SaTarasabhIne sukhdaaii| manamodanahAre, kSudhA vidAre, Agai dhArai, gunagAI ||shrii|| / 5 / OM hrI zrIzAntinAthajinendrAya kSudhArogavinAzanAya naivedya ni0 svAhA / tuma jJAnaprakAze, bhramatamanAze, zeyavikAze sukhraashe| dIpaka ujiyArA, yAtai dhArA, moha nivArA, nijabhAse |shrii||6| OM hrI zrIzAntinAthajinendrAya mohAdhakAravinAzanAya dIpa ni0 svAhA candana karapUra karivara cUra, pAvaka bhUra, mAhijura / tasu dhUma uDAve, nAcata gAvai, ali gujAvai, madhurasura |shrii||7| OM hrI zrI zAntinAtha jinendrAya gaSTakarmadahanAya dhUpa nirva0 svAhA / bAdAma khajUra, dADima pUra, nibuka bhUra, lai aayo| tAso pada jajjo, zivaphala sajjo, nijarasarajjo, umgaayo|shrii| OM hrI zrIzAntinAthajinendrAya mokSaphalaprAptaye phala ni0 svAhA / vasu dravya navArI, tumaDhiga dhArI, AnandakArI dugpyaarii| tuma ho bhavatArI, karunAdhArI, yAta thArI, zaranArI |shrii||6| OM hrI zrIzAnniAtha jinendrAya anarghyapadaprAptaye arghya ni0 svAhA / [paca kalyANaka argha] [sundarI tathA druta vila bita chanda] asita sAtaya bhAdava jaaniye| garabhamagala tAdina maaniye| zaci kiyo jananI pada carcana / hama kara ita ye pada arcanana // 1 // OM hrIbhAdrapakRSNAsaptamyA garbhamagalamaDitAya zrIzAtinAthAyAya' / janama jeTha cadudazi zyAma hai / sakalaindra sU Agata ghAma hai| gajapurai gaja sAji savai tvai| giri jajai ita maiM jaji ho abaiN|| OM hrI jyeSThakRSNAcaturdazyA janmamagalaprAptAya zrIzAtinAthAyAdhya / bhava zarIra subhoga asAra hai| imi vicAra tabai tapa dhAra haiN| bhramara caudazi jeTha suhaavnii| dharamaheta jajo guna pAvanI / / OM hrI jyeSThakRSNAcaturdazyA tapamagalamaDitAya zrIzAtinAthAyArthya0 /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) zukalapauSa dazai sukharAza hai / parama- kevala jJAna prakAza hai // bhavasamudraudhArana devakI / hama kareM nita maMgala sevakI // 4 // OM hrI parazuklAdazamyAM kevalajJAnaprAptAya zrIzAMtinAyAyadhyaM 0 / asita codazi jeTha hana arii| giri samedathakI ziva-tiya-varI / sakalaindra jajai tita Ayakai / hama jajai ita mastaka nAyaka ||5|| OM hrI jyeSThakRSNA caturdazyAM mokSamagalaprAptAya zrIzA tinAthAyArghya 0 / [ jayamAlA] Thada gyotA, cadravatma tathA cadravatsa, varNa 11 lATAnuprAsa / zAti zAtigunamaDite sadA / jAhi dhyAvata su paDite sadA // maiM tinhe bhaktiDite sadA / pUjiho kalupahaDite sadA // 1 // mokSaheta tuma hI dayAla ho / he jineza gunaratnamAla ho / maiM ava sugunadAma hI dharo / vyAvate turita mukti tI varo // 2 // chanda paddhari (16 mAtrA) jaya zAMtinAtha cidra parAja / bhavasAgara me adbhuta jahAja // tuma taji saravAradhasiddhathAna / saravArathajuta gajapura mahAna | 1 | tita janama liyau Ananda dhAra / hari tatachina Ayo rAjadvAra | indrAnI jAya prasUtathAna / tumako karame lai haraSa mAna // 2 // hari goda deya so modadhAra / sira camara amara DhArata apAra // girirAja jAya tita zilA pADa / tApai thApyo abhiSeka mADa | 3 | tita pacamaudadhi tano su vAra / surakara karakari lyAye udAra / taba indra sahasakara kari anada tuma sira dhArA DhArayau sunada agha gha gha ghuni hota ghora bhabhabhabhabhabha dhadhadhadha kalazazora dRmadRmadRmadama bAjata mRdaga / jhana nananananananana nU puraMga |5| tananananananananana tanana tAna / ghananananana ghaTA karata dhvani || tA theIthe ithe ithe ithei sucAla / juta nAcata nAvata tumahiM bhAla | 6 | caTacaTacaTa aTapaTa naTata nATa / jhaTabhaTajhaTa haTa naTa zaTa virATa / imi nAcata rAcata bhagata raga / sura leta jahA Ananda saga |7| ityAdi atulamagala suThATa / tita banyo jahA suragiri virATa / puni kariniyoga pitusadana aayaa| hari sauMpyo tuma titavRddhathAya 15 | / /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) puni rAjamAhi lahi cakraratna | bhogyo chakhaNDa kari dharama jatna puni tapa dhari kevalariddhipAya / bhavi jIvanako zivamaga batAya / zivapura pahuce tuma he jineza / gunamaDita atula ananta bheSa | maiM dhyAvatu ho nita zIza nAya / hamarI bhavabAdhA hari jinAya 10 sevaka apano nija jAna jAna / karuNA kari bhaubhaya bhAna-bhAna / yaha vidhana mUlataru khaNDakhaNDa | citaciMtita Anada maDa maDa | 11 | dhattA - zrIzAMti mahanA, zivatiyakatA, suguna anatA, bhagavatA || bhavabhramana hanatA saukhyaanatA, dAtAra tAranavatA | 12| OM hrI zrIzAntinAthajinendrAya pUrNArghyaM nirvapAmIti svAhA / chanda rUpaka savaiyA ( mAtra 31 ) zAtinAthajinake padapakaja jo bhavi pUjai manavacakAya / janama janama ke pAtaka tAke, tatachina tajikai jAya palAya // manavAchita sukha pAvai sau nara, bAce bhagatibhAva ati lAya tAtai 'vRndAvana nita barda, jAte zivapurarAja karAya // ityAzIrvAda / paripuSpAjili kSipet / / (13) sampUrNa arja maiM deva zrI arahanta pUjUM siddha pUjUM cAva so, AcArya zrI uvajjhAya pUjUM sAdhu pUjUM bhAva so / arahanta-bhAsita vana pUjUM dvAdazAMga race ganI, pUjUM digambara gurucarana, ziva hetu saba AzA hanI / sarvajJa - bhASita dharma daza vidhi, dayA maya pUjUM sadA, jajI bhAvanA SoDA ratnatraya jA binA trailokya ke kRtrima akRtrima, caMtya paca merU nandIzvara jinAlaya, khacara kailAza zrI sammeda zrI giranAra campApurI pAvApurI puni ziva nahI kadA | caityAlaya jajUM, sura pUjita bhajUM / giri pUjUM sadI, tIratha sarvadA / aura
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 40 ) caubIsa zrI jinarAja pUjUM bIsa kSetra videha ke, nAmAvalI ika sahasa vasu jaya hoya pati ziva geha ke / jala gavAkSata puSpa carU, dIpa dhUpa phala lAya / sarva pUjya pada pUjahU bahu vidhi bhakti baDhAya / / OM hrIM zrI arhanta-siddha-AcArya-upAdhyAya-sarva sAdhu, deva-zAstra-guru, uttama kSamAdi dazadhama , darzanavizuddhi Adi poDaza bhAvanA, valokya sabadhi kRtrima akRtrima samasta caitya-caityAlaya, pacameru avadhi caityacanyAlaya, nadIvara mavadhi jina-jinAlaya, nirvANa kSetra zrI kailAzasammedagiri-giranAragiri-capApurI-pAvApurI Adi tIrthakSetra , zrIRSabhAdinavizati jinendradeva, zrImImadharAdi vizati jinendradeva , Adi samastapUjyapadebhyo anartha pada prAptaye mahAdha nirvapAmIti svAhA / (14) zAnti pATha zAstrokta vidhi pUjA mahotsava surapati cakrI kare, hama sArIkhe laghu purupa kaise yathAvidhi pUjA karai / dhana kriyA jJAna rahita na jAne rIta pUjana nAtha jI, hama bhakti vaza tuma caraNa Age joDa lIne hAtha jii| dukha harana magala karaNa AzA bharaNa jina pUjA sahI, yo citta me zraddhAna mere zakti hai svayameva hii| tuma sArIkhe dAtAra pAe kAja laghu jAcUM kahA, mujha Apa sama kara leU svAmI yahI ika bA~chA mahA / sasAra bhISaNa vipina me vasukarma mila AtApio, tisa dAhate AkUlita ciratai zAntithala kaha nA liyo / tuma mile zAntisvarUpa zAntikarana samaratha jagapati, vasuma mere zAnti karado zAntimaya pacama gati / jabaloM nahI zivalahU tabalo deha ye dhana pAvanA, satsaga zuddhAcaraNa zruta abhyAsa Atama bhAvanA / /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 41 ) tuma bina anantAnanta kAla gayo rUlata jaga jAla me, ava zaraNa Ayo nAtha duhu kara joDa nAvata bhAla meM / dohA - kara pramANa ke mAnate, gagananAe~ kihi bhata, tyo tuma guNa varNana karata, kavi pAve nahi ata / (puSjali kSipet ) (15) visarjana pATha sampUrNa vidhikara vInaU~ isa parama pUjana ThATha me. ajJAnavaza zAstrokta vidhi te cUka kono pATha me / so hoU pUrNa samasta vidhivat tuma caraNa ko zaraNate, bando tumhe kara jori ke uddhAra jAmana maraNa | AhvAnana sthApanan tathA sannidhikaraNa vidhAna jI, pUjana virsajana yathAvidhi jAna nahI guNakhAna jI / jo dopa logo so nasoM saba tuma caraNa kI zaraNate, vando tumhe kara jori kara uddhAra jAmana maraNatai / tuma rahita AvAgamana AhvAnana kiyo nija bhAva me, vidhi yathAkrama nijazakti sama pUjana kiyo ati cAva me / karahU kSamA moya bhAva hI me tuma caraNa ko zaraNate, bando tumhe kara jorikai uddhAra jAmana maraNate / dohA - tInabhuvana tihukAla me tumasA deva na aura, sukha kArana sakaTaharana, namahu yugala kara jora / 16) Atma sambodhana " samajha ura dhara kahata guruvara, Atmacintana kI ghaDI hai / bhava udadhi tana athira naukA, vIca ma~jhadhArA paDI hai // Teka // misa hai pRthak tana-dhana, socare mana kara rahA kyA lakhi avasthA karmajaDa kI, bola unase Dara rahA kyA ? jJAna-darzana cetanA sama aura jaga me kauna hai re ?
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) karI hai / ghaDI hai // 1 // ceta cetana prApta samaya ho jisa kAMpate haiM / haiM | // le | le || ghaDI hai / de sake dukha jo tujhe vaha, zakti aisI kauna hai re ? karma sukha-dukha de rahe haiM, mAnyatA aisI avasara, Atmacintana kI AtmadRSTi, karma thara thara bhAva kI ekAgratA lakhi, choDa khuda hI le samajha se kAma yA phira caturgati hI me -mokSa arU sasAra kyA hai, phaisalA khuda hI dUra kara duvidhA hRdaya se, phira kahA~ dhokhA samajha ura ghara kahata guruvara, Atma cintana kI ghaDI hai // 2 // kundakundAcArya guruvara, guruvara, yaha sadA hI kahi rahe haiM / samabhanA khuda hI paDegA, bhAva tere vahi rahe hai // zubha kriyA ko dharma mAnA, bhava isI se ghara rahA hai / hai na para se bhAva terA bhAva khuda hI kara hai nimitta para dRSTi terI, bAna hI aisI ceta - cetana prApta avasara, Atma citana kI ghaDI hai // 3 // bhAva kI ekAgratA ruci, lInatA puruSArtha karale / mukti bandhana rUpa kyA hai, basa isI kA artha kara le | bhinna hU para se sadA meM, isa mAnyatA me lIna ho jA / dravya-guNa- paryAya dhruvatA, Atma sukha cira nIda so jA // Atma guNa dhara lAla anupama, zuddha ratnatraya jaDI hai | -samajha ura ghara kahata guruvara, Atma citana kI ghaDI hai // 4 // rahA hai // paDI hai / bhAgate (17) jinavANI mAtA kI stuti mithyAtama nAzave ko, ApA-para bhAsave ko, bhAnusI badha bagha vidhi chaho dravya jAnave ko, sva-para pichAnave ko, parama vicara samajha jJAna ke prakAzave ko, bakhAnI hai / bhAnave ko, pramANI hai /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 43 ) anubhava batAyave ko, jIva ke jatAyave ko, kAhU na satAyave ko, bhavya ura AnI hai| jahAM tahA~ tArave ko, pAra ke utArave ko, sukha vistArave ko, ye hI jinavANI hai| hai jinavANI bhAratI, tohi japo dina raina, jo terA zaranA gahe, so pAvai sukha caina / jA vAnI ke jJAnate, sUjha lokAloka, so vAnI mastaka navo, sadA deta ho dhoka / / (18) bhavya jIvoM ke lie saccA sukha prApta karane yogya tatvacarcA prazna 1-AtmA kyA kara sakatA hai ? uttara-AtmA caitanya svarUpa hai| vaha jJAtA-dRSTA ke atirikta anya koI bhI kArya nahI kara sktaa| prazna 2-AtmA jJAtA-dRSTA ke sivAya aura kucha nahIM kara sakatA, to phira sasAra aura mokSa kI vyavasthA kA kyA matalaba hai ? uttara-AtmA jJAtA dRSTA hI hai / AtmA jJAtA-dRSTA ke upayoga ko java para padArtha kI ora lakSya rakhakara para bhAva me yaha 'maiM' aisA dRDha kara letA hai tava yahI sasAra kahalAtA hai aura jaba sva kI ora lakSya karake upayoga ko sva me yaha 'maiM' aisA dRDha kara letA hai taba yahI mokSa kahalAtA hai| 'sva'kI tarapha lakSya rakhakara sva me dRDhatA aura para kI tarapha lakSya rakhakara para maiM dRddhtaa| isake sivAya anAdikAla se aura kucha koI bhI jIva kara hI nahI sakA hai aura nA anantakAla taka aura kucha kara hI skegaa| prazna 3-AtmA jJAtA-dRSTA ke sivAya aura kucha nahIM kara sakatA to phira samasta zAstro se kyA lAbha hai ?
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) uttara - vAraha aga ke saba zAstro kA upadeza mAtra eka hI hai ki caitanya kA upayoga jo para kI tarapha DhalA huA hai use sva kI tarapha moDakara sva me dRDha karanA / cAro anuyogo me mAtra upayoga ko moDa karane kI bAta hai / isI bAta ko zAstro me aneka yuktiyo se samajhAyA hai / prazna 4 - sasArI aura mukta jIvo kI kriyA me kyA bheda haiM ? uttara - caitanya kA jJAna upayoga yahI AtmA kI kriyA hai / nigoda se lagAkara siddha bhagavAna taka ke sabhI jIva mAtra upayoga hI kara sakate haiM / jJAtA-dRSTA ke sivAya anya kucha bhI nahI kara sakate haiM / bheda mAtra itanA hI hai ki mithyAdRSTi jIva apane upayoga ko para kI tarapha lagA kara para bhAvo ekAgra rahate haiM aura jJAnI apane upayoga ko apane zuddha svabhAva meM DhAlakara svabhAva me ekAgra rahate hai / parantu koI bhI jIva jJAnopayoga ke sivAya para padArthoM me koI bhI parivartana asara-madada nahI kara sakate hai / ajJAna dazA me zubhaazubha rUpa azuddhopayoga kara sakatA hai| yAda rakhanA - zubha-azubha dono me para kA lakSya hone se azuddhopayoga kahalAtA hai aura sva ko ora kA jJAnopayoga zuddhopayoga kahalAtA hai / prazna 5 - baMdha-mukti ke sambandha me kyA siddhAnta hai ? uttara - para lakSya se vacana aura svalakSya se mukti hotI hai / para lakSya hone para zubhabhAva ho vaha bhI azuddha upayoga hI hai sasAra kA kAraNa hai / jahA~ sva lakSya hai vahAM zuddhopayoga hai mukti kA kAraNa hai / prazna 6 - vizva kise kahate haiM ? uttara - jIba ananta, pudgala anantAnanta, dharma-adharma AkAza eka-eka aura loka pramANa azakhyAta kAla dravya haiM, ina sabake samUha ko vizva kahate hai ? prazna 7 - vizva kI vyavasthA kisa prakAra hai ? uttara- pratyeka dravya kAyama rahatA huA, apanI-apanI prayojanabhUta kriyA karatA huA, nirantara badalate rahanA / yaha vizva kI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45 ) vyavasthA hai / prazna 8 - pratyeka dravya kAyama rahatA huA, apanI-apanI prayojanabhUta kiyA karatA huA, nirantara badalatA rahatA hai; ise spaSTa samajhAiye ? uttara - jIva ananta, pudUgala anantAnanta, dharma-adharma AkAza eka - eka aura loka pramANa asakhyAta kAla dravya haiM / pratyeka dravya me ananta - ananta guNa haiN| eka-eka guNa me eka samaya me eka paryAya kA utpAda, eka paryAya kA vyaya aura guNa kAyama rahatA hai / isa prakAra pratyeka dravya ke guNa me ho cukA hai, ho rahA hai aura hotA rahegA / isa vyavasthA ko rokane ke lie yA hera-phera karane ko koI deva - jinendra samartha nahI hai, kyoki yaha jinendra se kathita pAramezvarI vyavasthA hai / prazna - sukha kyA hai ? uttara - AkulatA ( cintA, kleza, jhajhaTa) kA utpanna nA honA arthAtvastusvarUpa kI saccI samajha sukha hai / prazna 10 - AkulatA kaise miTe to sukhI ho ? uttara - apane rAgAdika dUra ho yA Apa cAhe usI prakAra sarva dravya pariNamita ho to AkulatA miTe / parantu sarva dravya jaise yaha cAhe vaise hI ho anyathA na ho, taba yaha nirAkula rahe parantu yaha to ho hI nahI sakatA, kyoki kisI dravya kA pariNamana kisI dravya ke AdhIna nahI hai, isalie apane rAgAdika dUra hone para nirAkulatA ho, so yaha kArya bana sakatA hai, kyoMki rAgAdika bhAva AtmA ke svabhAva bhAva to haiM nahI, upAdhika bhAva hai / isalie yadi pAtra jIva apane bhUtArtha svabhAva kA Azraya le to AkulatA kA abhAva hokara sukhI ho / [ mokSamArga prakAzaka pRSTha 307 ] prazna 11 - vizva me uttama kauna-kauna haiM ? uttara - nimittarUpa pacarameSTI aura upAdAnarUpa trikAlI apanA bhagavAna AtmA, yaha do vizva me uttama hai / azaraNa bhAvanA me kahA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAttara-pacaparamAnane se kyAcaparameSTI mAyA" ( 46 ) hai ki "zuddhAtama aru pacaguru, jaga me sarano doya / moha udaya jiva ke vRthA, AnakalpanA hoya / " prazna 12-nimittirUpa paMcaparameSTI aura upAdAnarUpa apane bhagavAna ko uttama mAnane se kyA hotA hai ? uttara-pacaparameSTI kI AjJAnusAra apane upAdAnarUpa trikAlI AtmA kA Azraya leve to samyagdarzanAdika kI prApti hokara krama se siddha dazA kI prApti hotI hai| prazna 13-mokSamArga kise kahate haiM ? / uttara-samyagdarzana samyagjJAna aura samyakacAritra ina tIno kI ekatA hI mokSamArga hai aura paravastuoM me, zabhabhAvo me mokSamArga nahI hai| prazna 14-mokSamArga kitane prakAra kA hai ? uttara-mokSamArga to eka hI prakAra kA hai do prakAra kA nahIM hai| parantu mokSamArga kA nirUpaNa do prakAra se hai| jahA~ vItarAgarUpa sacce mokSamArga ko mokSamArga batalAyA hai vaha to nizcaya mokSamArga hai| tathA bhUmikAnusAra heyabuddhi se asthiratA sambandhI rAga jo mokSamArga to nahI hai parantu sacce mokSamArga kA nimitta hai va sahacArI hai| use upacAra se mokSamArga kahA jAtA hai, kyoki nizcayavyavahAra kA cAro anuyogo me aisA hI lakSaNa hai| saccA nirUpaNa nizcaya aura upacAra nirUpaNa vyavahAra hai| ata nirUpaNa kI apekSA se do prakAra kA mokSamAgaM kahanA caahie| eka nizcaya mokSamArga hai dUsarA vyavahAra mokSamArga hai, isa prakAra do prakAra kA mokSamAge mAnanA mithyAtva hai| ' [mokSamArga prakAzaka pRSTha * 51] prazna 15-nizcaya samyagdarzana-zAna-cAritra kise kahate haiM ? . uttara-para se bhinna sva kA yathArtha zraddhAna nizcaya samyagdarzana hai| para se bhinna sva kA yathArtha jJAna nizcaya samyagjJAna hai aura para * se bhinna sva kA yathArtha AcaraNa nizcaya samyakcAritra hai| prazna 16-sva aura para kyA hai ?
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 47 ) uttara- (1) amUrtika pradezo kA puja, (2) prasiddha jJAnAdi guNo kA dhArI, (3) anAdinidhana, (4) vastu sva hai aura ( 1 ) mUrtika pudUgala dravyo kA piNDa, (2) prasiddha jJAnAdiko se rahita, ( 3 ) jinakA navIna sayoga huA aise zarIrAdika, (4) pudgala para hai / prazna 17 - sabase bar3A pApa kyA hai ? uttara - mithyAtva hai kyoki mithyAtva ko sAta vyasano se bhI bhayakara baDA pApa kahA hai / bhagavAna amRtacandrAcArya ne gAyA 14 me kahA hai ki "AtmA rAgAdi aura zarIrAdika se asayukta hone para bhI sayuktajaisA pratibhAsa hI sasAra kA vIja hai arthAt mahAna mithyAtva hai / " , prazna 18 - mithyAtva kitane prakAra kA hai ? 1 uttara - agRhIta mithyAtva aura gRhIta mithyAtva ke bheda se do prakAra kA hai / jo anAdikAla se eka-eka samaya karake binA sikhAye hI calA A rahA hai vaha agRhIta mithyAtva hai aura mukhya rUpa se manuSya janma pAne para kuguru- kudeva kudharma ke nimitta se nayA-nayA grahaNakaratA hai vaha gRhIta mithyAtva hai / prazna 16 -- agrahIta mithyAdarzana kyA hai ? uttara--"jIvAdi prayojanabhUta tatva saradhai tinamAhiM viparyayatva" jIva, ajIva, Asraba-bagha savara - nirjarA aura mokSa yaha sava prayojanabhUta tatva haiM inakA ulTA zraddhAna karanA agRhIta mithyAdarzana hai / prazna 20 - jIvAdi sAta tatva prayojanabhUta tattva kisa prakAra haiM ? uttara - apanA trikAlI jJAyaka jIvatatva Azraya karane yogya prayojanabhUta tattva hai| ajIvatattva jAnane yogya prayojanabhUta tattva hai / Asrava vadha tattva choDane yogya prayojanabhUta tattva haiM / savaranirjarA tattva ekadeza pragaTa karane yogya prayojanabhUta tattva hai aura mokSatattva pUrNa pragaTa karane yogya prayojanabhUta tatva hai /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) prazna 21--jIva svarUpa kyA hai aura kyA nahIM hai ? uttara-"cetana ko hai upayogarUpa, vinamUrata cinmUrata anUpa / yUdgala nabha dharma-adharma kAla, inate nyArI hai jIva cAla" (1) maiM jJAna darzana upayogImayI jIvatatva hU~; (2) merA kArya jJAtA-dRSTA hai, (3)A~kha-nAka-kAna audArika Adi zarIro rUpa merI mUrti nahIM hai, (4) caitanya arUpI asalyAta pradezI merA eka AkAra hai, (5) sarvajJa svabhAvI jJAnapadArtha hone se merI AtmA anupama hai| (6) mujha nija AtmA ke alAvA anantajIva, annatAnanta pudgala, dharma-adharma-AkAza eka-eka aura loka pramANa asatyAta kAla dravyo se mere jIvatatva kA svarUpa pRthak hai kyoki merA dravya-kSetra kAla-bhAva pRthak hai aura ina sabakA dravya kSetra-kAla-bhAva pRthaka hai| prazna 22-agrahIta mithyAvarzana ke kAraNa ajJAnI jIva jIvatatva ke viSaya meM kyA mAnatA hai ? uttara-"maiM sukhI dukhI maiM raka rAva, mere dhana graha godhana prabhAva, mere suta tiya maiM savala dIna, verUpa subhaga mUrakha pravINa" || zarIra hai so maiM hI hU~, zarIra kA kArya meM kara sakatA hU, zarIra kA halana calana mujha se hotA hai| zarIra niroga ho mujhe lAbha ho, vAdya 'anukUla sayogo se maiM sukhI aura vAhya pratikUla sayogo se maiM dukhI, maiM nirdhana, mai dhanavAna, maiM balavAna, maiM nirbala, maiM manuSya, maiM kurUpa, mai sandara, zarIra Azrita kriyAmo me apanApanA mAnanA-yaha agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa jIvatatva kA ulaTA zraddhAna hai| prazna 23-ajIva tattva kyA hai ? uttara-jisame merA jJAna-dazana nahI hai vaha ajIva tatva hai| prazna 24- agahIta mithyAdarzana ke kAraNa ajJAnI jIva ajIvatatva ke viSaya me kyA mAnatA hai ? uttara-"tana upajata apanI upaja jAna, tana nazata Apako nAza mAna" / zarIra utpanna hone se merA janma haA, zarIra kA nAza hone se maiM mara jAU~gA, dhana zarIra ityAdi jaDa padArthoM meM parivartana hone se
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 46 ) apane me iSTa-aniSTapanA mAnanA, zarIra kI uSNa yA ThaDI avasthA hone para mujhe bukhAra AyA, zarIra me bhUkha pyAsa kAlI-gorI Adi avasthAyeM hone para apanI AtmA kI avasthA mAnanA yaha agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa ajIvatatva sambandhI jIvatva kA ulTA zraddhAna hai| prazna 25--bhAva Azrava kyA hai ? uttara-zubhAzubha vikArI bhAvo kA utpanna honA yaha bhAvaAsrava hai| prazna 26-agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa ajJAnI jIva Atrava tatva ke viSaya me kyA mAnatA hai ? uttara-"rAgAdi pragaTa ke duHkha daina, tina hI sevata ginata cain"| mithyAtva, rAga-ddha Sa rUpa zubhAzubha bhAva Asrava haiN| ye bhAva AtmA ko pragaTa rUpa se du kha ke dene bAle hai| parantu agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa ina zubhAzubha bhAvo ko hitarUpa jAnakara nirantara unakA sevana karanA-yaha mAnavatatva sambandhI jIva tatva kA ulTA zraddhAna hai| prazna 27-bhAva vandha kyA hai ? uttara-AtmA kA ajJAna, rAga-dvapa, puNya-pApa rUpa vibhAvo me ruka jAnA--yaha bhAvavadha hai| prazna 28-agRhIta mithyAvarzana ke kAraNa ajJAnI jIva baMdhatatva ke viSaya me kyA mAnatA hai ? uttara- "zubhu azubha badha ke phala majhAra, rati arati kara nija pada visAra" / jaise sone kI beDI vaise hI lohe kI veDI dono vadhana karatA hai| parantu agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa apane Apa kA patA nA hone se puNya ke phala me rAga aura pApa ke phala me dvaSa karatA hai| tatvadRTi se puNya-pApa dono ahina kara hI hai / parantu puNya ko acchA aura pApa ko burA mAnanA--yahA~badha tatva sambandhI jIvatatva kA ulTA "zraddhAna hai| prazna 26-nAsti aura asti se bhAva saMvara kyA hai ?
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttara-puNya-pApa rupa azuddha bhAva kA utpanna nA honA nAsti se bhAva savara hai aura zuddhi kI utpati honA asti se bhAva savara hai / , prazna 30-agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa ajJAnI jIva saMvara tatva ke viSaya me kyA mAnatA hai ? uttara-"Atamahita hetu virAga jJAna, tai lakhai Apako kaSTa dAna" / nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra jIva ko hitakArI hai ! parantu agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa unako kaSTadAyaka mAnanAsavaratatva sambandhI jIva tatva kA ulTA zraddhAna hai| prazna 31-nAsti aura asti bhAva nirjarA kyA hai ? uttara-azuddhi kI hAni nAsti se bhAva nirjarA hai aura zuddhi kI vRddhi asti se bhAva nirjarA hai| prazna 32-~agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa ajJAnI jIva nirjarA tatva ke viSaya se kyA mAnatA hai ? uttara-"roke na cAha nija zakti khoya" / AtmA me ekAgra hokara zabhAzabha karmoM kI icchA utpanna nA hone se nija AtmA kI zuddhi kA baDhanA vaha tapa hai| usa tapa se nirjarA hotI hai, vaha ta sukhadAyaka hai| parantu agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa use kaSTadAyaka mAnanA aura AtmA kI jJAnAdi ananta pAktiyo ko bhUlakara pA~ca indriyo ke viSaya me sukha mAnakara prIti karanA-yaha nirjarA tatva sambandhI jIva tatva kA ulTA zraddhAna hai| prazna 33-nAsti se aura asti se bhAvamokSa kyA hai ? uttara-sampUrNa azuddhi kA sarvathA abhAva honA nAsti se bhAvamokSa hai aura sampUrNa zuddhi kA pragaTa honA asti se bhAvamokSa hai| prazna 34-agRhIta mithyAdarzana ke kAraNa ajJAnI jIva mokSatatva ke viSaya me kyA mAnatA hai ? / uttara-"zivarUpa nirAkulatAna joya" / sampUrNa zuddhi pragaTa. hone se sampUrNa AkulatA kA abhAva hai, pUrNa nirAkula svAdhIna sukha hai| parantu agRhItamithyAdarzana ke kAraNa zarIra ke mauja-zauka meM hI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (51) sukha mAnanA, mokSa me zarIra, indriya, khAnA-pInA, mitrAdi kucha bhI / nahI hote haiM isalie mokSa me atIndriya svAdhIna sukha na mAnanA yaha / mokSatatva sambandhI jIvatatva kA ulTA zraddhAna hai| prazna 35-jinamata me jo mokSa kA upAya kahA hai isase mokSa hotA hI hai aisA kisa prakAra hai ? __ uttara-mokSa ke upAya me pAMca kAraNa eka hI sAtha hote haiM jaba pAtrajIva (1) apane jJAyaka svabhAva ke sanmukha hokara (2) puruSArtha karatA hai, (3) kAlalabdhi, (4) bhavitavya aura (5) karma ke upazamAdi dharma karane vAle ko eka hI sAtha hote hai| isalie jo pAtra jIva puruSArtha se jinezvaradeva ke upadezAnusAra mokSa kA upAya karatA hai, usako sarva kAraNa milate hai aura use niyama se mokSa kI prApti hotI hI hai| prazna 36-nimitta aura upAdAna dono ikaTThe hokara kArya karate haiM aisA mAnane vAle ke jJAna meM kyA-kyA doSa Ate haiM ? uttara-(1) kArya kA saccA kAraNa upAdAna kAraNa hai use nahI pahicAnA anyathA kAraNa mAnane se kAraNa-viparItatA huii| (2) jaba upAdAna apanA kArya karatA hai taba ucita nimitta svayameva hotA hI hai| nimitta ko upacAra mAtra kAraNa kahane me AtA hai| aisA vastusvarUpa nA jAnane se svarUpa-viparItatA huii| (3) pratyeka dravya sadaiva apanA hI kArya karatA hai para kA kucha bhI nahI kara sakatA hai aisI bhinnatA nA jAnane se bhedAbheda-viparItatA huii| prazna 37-jinake jAnane se mokSamArga me pravRtti ho vaha kyA kyA hai ? uttara-heya-umAdeya tatvo kI parIkSA karanA, jIvAdi chaha dravyo ko,sAta tatvo ko,chaha sAmAnya guNo ko cAra abhAvo ko, chaha kArako ko deva-guru-dharma ko pahicAnanA, tyAgane yogya mithyAdarzanAdika kA aura grahaNa karane yogya samyagdarzanAdika kA svarUpa: pahicAnanA, nimitta-naimittika, nizcaya-vyavahAra, upAdAna-upAra
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) - tathA samayasAra me sauvI gAthA ke cAra vola jisa prakAra haiM usI prakAra samajhane se mokSamArga me pravRtti hotI hai / " [ mokSamArga prakAzaka pRSTha 256 ] prazna 38 - samaya thor3A hai hama paDhe likhe kama haiM, hame to aisA upAya batAo tAki hamArA kalyANa turanta ho jAye ? uttara - sajJI pacendriya ko itanA jJAna kA ughADa hai ki vaha apanA kalyANa turanta kara leve / mAtra jo svaya anAdi ananta haiM 'usakI ora dRSTi karate hI cAro gatiyo kA abhAva ho jAtA hai / are bhAI mAtra dRSTi badalanI hai / dRSTi badalate hI tU svaya bhagavAna paryAya meM bana jAvegA kisI se pUchanA nahI paDegA / prazna 36- phira bhI hama kina zAstro kA abhyAsa kareM tAki hamArI dRSTi badalakara apane ko anubhava kare ? uttara - mokSamArga prakAzaka, laghu jaina siddhAnta pravezikA, chahaDhAlA kI dUsarI DhAla, yogasAra ke dohoM kA nirantara smaraNa tathA mukhya rUpa se jaina siddhAnta praveza ratnamAlA ke sAta bhAgo kA abhyAsa karake usake anusAra apanI AtmA kA Azraya le, to apanA anubhavajJAna turanta hove aura krama se mokSa rUpI sundarI kA nAtha bane / prazna 40 - nirantara smaraNa rakhane yogya pA~ca bola kyAkyA haiM ? uttara- ( 1 ) anAdikAla se Aja taka kisI bhI paradravya ne merA bhalA-burA kiyA hI nahI / ( 2 ) anAdikAla se Aja taka maiMne bhI kisI bhI paradravya kA bhalA burA kiyA hI nahI, (3) anAdikAla se Aja taka nuksAnI kA hI dhadhA kiyA hai, yadi nuksAnI kA dhavA nA kiyA hotA to sasAra paribhramaNa miTa gayA hotA, so huA nahI, (4) vaha nuksAnI mAtra eka samaya kI paryAya meM haiM dravya - guNa me nahI hai, (5) yadi paryAya kI nuksAnI miTAnI ho aura paryAya me zAnti lAnI ho to ekamAtra apane ananta guNo ke abheda piNDa kI ora dRSTikara |
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ , B ( 53 ) (19) sarvajJa deva kathita chahoM dravyoM kI svatantratA darzaka chaha sAmAnyaguNa karttA jagata kA mAnatA, jo karma yA bhagavAna ko / vaha bhUlatA hai loka me, astitva guNa ke jJAna ko // utpAda - vyayayuta vastu hai, phira bhI sadA dhruvatA dhare / astitvaguNa ke yoga se, koI nahI jaga meM mare // 1 // vastutvaguNa ke yoga se, ho dravya meM sva-sva kriyA / svAdhIna guNa- paryAya kA hI, pAna dravyo ne kiyA || sAmAnya aura vizeSatA se, kara rahe nija kAma ko / yo mAnakara vastutvako, pAo vimala zivadhAma ko || 2 || dravyatvaguNa isa vastu ko jaga me palaTatA hai sadA / lekina kabhI bhI dravya to, tajatA na lakSaNa sampadA // svadravya me mokSAthi ho, svAdhIna sukha lo sarvadA / ho nAza jisase Aja taka kI, dukhadAI bhava kathA || 3 || saba dravya-guNa prameya se, banate viSaya haiM jJAna ke rukatA na samyagjJAna para se, jAniyo yo dhyAna se || AtmA arUpI jJeya nija, yaha jJAna usako jAnatA / hai sva para sattA vizva me, sudRSTi unako jAnatA // 4 // 1 1 yaha guNa agurulaghu bhI sadA, rakhatA mahattA hai mahA / guNa-dravya ko para rUpa yaha hone na detA hai ahA || nijaguNa - paryaya sarva hI rahate satata nija bhAva me / kartA na hartA anya koI, yo lakho sva-svabhAva me ||5|| pradezatva guNa kI zakti se, AkAra dravya dharA kare / nija kSetra me vyApaka rahe, AkAra bhI palaTA kare //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 54 ) AkAra haiM sabake alaga, ho lIna apane jJAna me| jAno inhe sAmAnyaguNa, rakkho sadA zraddhAna me // 6 // (20) bAraha bhAvanA (jayacandrajI) anitya-dravyarUpa kari sarva thira, parajaya thira hai kauna / dravyadRSTi ApA lakho, parajaya naya kari gauna // 1 // azaraNa-zuddhAtama aru pacaguru jaga me sarano doya / moha udaya jiya ke vRthA, Ana kalpanA hoya // 2 // sasAra-para dravyana te prIti jo, hai sasAra avodha / tAko phala gati cAra me, bhramaNa kahyozrutazodha // 3 // ekatva-paramAratha te AtamA, eka rUpa hI joya / karma nimitta vikalapa ghane, tina nAze ziva hoya // 4 // anyatva-apane-apane satva kaM sarva vastu vilasAya / aiseM citavaM jIva jaba, parate mamata na thAya // 5 // azuci-nirmala apanI AtmA, deha apAvana geha / jAni bhavya nija bhAva ko, cAso tajo saneha // 6 // Alava-Atama kevala jJAna maya, nizcaya dRSTi nihAra / saba vibhAva pariNAma maya bAsava bhAva viDAra // 7 // saMvara-nija svarUpa meM lonatA, nizcaya saMvara jAni / tamiti gupti sajama dharama dharai pApa kI hAni // 8 // nirjarA-saMvara mapa hai sAtanA. pUrda karma jhar3a jAya / nilasvarUpa ko pApakara, loka zikhara jaba thAya // 6 // loka-loka svarUpa vicAra, bhAtama rUpa nihaar| paramArapa badahAra puSi, misAlAda tivAri // 6 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55 ) bodhidurlabha - vodhi ApakA bhAva hai, nizcaya durlabha nAhiM || bhava me prApati kaThina hai, yaha vyavahAra kahAhi // 11 // dharma-darza jJAnamaya cetanA, Atama dharma bakhAni / dayA kSamAdika ratanatraya, yAme garbhita jAni // 12 // (21) sAmAyika pATha amitagati AcArya ( anuvAdaka - zrI yugalajI) prama bhAva ho saba jIvo se, guNI jano me harSa prabho / karuNA zrota bahe dukhiyo para durjana meM madhyastha vibho / 1 / yaha ananta bala-zIla AtamA, ho zarIra se bhinna prabho / jyo hotI talavAra myAna se, vaha ananta bala do mujhako |2| sukha-dukha vairI vandhu varga me, kA~ca kanaka me samatA ho / vana upavana, prAsAdakuTI me nahI kheda, nahiM mamatA ho |3| jisa sundaratama patha para calakara jIta moha mAna manmatha / vaha sundara patha hI prabhu / merA banA rahe anuzIlana patha | 4 | ekendriya Adika prANI ko, yadi maiMne hiMsA kI ho / zuddha hRdaya se kahatA hU vaha, niSphala ho duSkRtya prabho |5| mokSa mArga pratikUla pravartana, jo kucha kiyA kaSAyo se / vipatha-gamana saba kAluSa mere, miTa jAveM sadbhAvo se | 6 | catura vaidya viSa vikSata karatA, tyo prabhu | maiM bhI Adi upAta / apanI nindA Alocana se, karatA hU pApo ko zAnta |7| satya ahiMsAdika vRta me bhI, maiMne hRdaya malIna kiyA / vrata-viparIta-pravarttana na karake, zolAcaraNa vilIna kiyA |8| kabhI vAsanA kI saritA kA, gahana salila mujha para chAyA / pI pIkara viSayo kI madirA, mujhame pAgalapana AyA || 1
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) maiMne chalI aura mAyAvI ho asatya AcaraNa kiyA / para nindAgAlI, cugalI jo mu~ha para AyA vamana kiyA |10| nirabhimAna ujjvala mAnasa ho, sadA satya kA dhyAna rahe / nirmala jala kI saritA sadRza, hiya me nirmala jJAna vahe |11| me muni, cakI zakrI ke hiya me, jisa ananta kA dhyAna rahe / gAte veda purANa jise vaha parama deva mama hRdaya rahe |12| darzana jJAna svabhAvI jisane saba vikAra ho vamana kiye| parama dhyAna gocara paramAtama, paramadeva mama hRdaya rahe | 13 | jo bhava dukha kA vidhvasaka hai, vizva-vilokI jisakA jJAna / yogI-jana ke dhyAna gamya vaha base hRdaya deva mahAna | 14 | mukti-mArga kA digdarzaka hai, janma maraNa se parama atIta / niSkalaka trailokya-darzi vaha, deva rahe mama hRdaya samIpa |15| nikhila vizva ke vazIkaraNa ve, rAga rahe nA dveSa rahe / zuddha atIndriya jJAna svarUpI parama deva mama hRdaya rahe / 16 / dekha rahA jo nikhila vizva ko, karma kalaka vihIna vicitra / svaccha vinirmala nirvikAra vaha, deva kare mama hRdaya pavitra |17| karma phalaka achUta na jisako, kabhI chU sake divya prakAza / moha timira ko bheda calAjo, paramazaraNa mujhako vaha Apta | 18 | jisakI divya jyoti ke Age phIkA paDatA sUrya prakAza / svayaM jJAna mayasvapara prakAzI, paramazaraNa mujhako vaha Apta / 19 / jisake jJAna rUpa darpaNa me, spaSTa jhalakate sabhI padArtha | Adiatase rahita, zAnta, ziva, paramazaraNa mujhakovaha Apta | 20 | jaise agni jalAtI taru ko, taise naSTa hue svayameva / bhaya-viSAda cintA saba jisake paramazaraNamujhako vaha deva | 21 | tRNa, caukI, zila zailazikharanAha, Atma samAdhI ke Asana / sastara, pUjA sagha sammilana, nahI samAdhi ke sAdhana | 22 | T
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) iSTa-viyoga aniSTa-yoga me, vizva manAtA hai mAtama / heya sabhI hai vizva vAsanA, upAdeya nirmala Atama / 23 / vAhya jagata kucha bhI nahi merA aura na vAhya jagata kA maiM / yaha nizcaya kara choDa vAhyako, mukti hetu'nita svasthara maiM / 24 / apanI nidhi to apane me hai, vAhya vastu me vyartha prayAsa / jaga kA sukha to mRga tRSNA hai jhUThe haiM usake puruSArtha / 25 / akSaya hai zAsvata hai AtmA, nirmala jJAna svabhAvI hai| jo kucha bAhara hai saba para hai, karmAdhIna vinAzI hai / 26 / tana se jisakA aikya nahI ho suta, tiya mitro se kaise ? / carma dUra hone para tana se, roma-samUha rahe kaise ? / 27 / mahA kaSTa pAtA jo karatA para padArtha jaDa-deha sayoga / mokSa mahala kA patha hai sIdhA, jaDa cetana kA pUrNa viyoga / 28 / jo sasAra patana ke kAraNa, una vikalpa jAlo ko chodd| nirvikalpa, nirdvanda AtmA, phira phira lIna usIme ho|26| svaya kiye jo karma zubhAzubha, phala nizcaya hI ve dete| kare Apa phala deya anya to, svaya kiye niSphala hote // 30 // apane karma sivAya jIva ko, koI na phala detA kucha bhii| 'para detA hai' yaha vicAra taja, sthira ho choDa pramAdI buddhi / 31 / nirmala, satya, ziva sundara hai 'amita gati' vaha deva mahAna / zAzvata nijame anubhava karate, pAte nirmala pada nirvANa 132 / (22) amUlya tattva vicAra (maiM kauna hU) bahu puNya-puja-prasaga se zubha deha mAnava kA milA, to bhI are | bhavacakra kA pherA na eka kabhI ttlaa| sukha-prApti hetu prayatna karate sukkha jAtA dUra hai| tU kyo bhayakara-bhAvamaraNa-pravAha me cakacUra hai // 1 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 58 ) lakSmI baDhI adhikAra bhI, para baDha gayA boliye / parivAra aura kuTumba hai kyA vRddhi ? kucha nahi mAniye / sasAra kA vaDhanA are / nara deha kI yaha hAra hai / nahI ekakSaNa tumako are / isakA viveka vicAra hai // 2 // nirdoSa sukha nirdoSa Ananda lo jahA~ bhI prApta ho / yaha divya anta tattva jisase vanvano se mukta ho / paravastu me mUrcchita na ho isakI rahe mujhako dayA / vaha sukha sadA hI tyAjya re / pazcAt jisake duHkha bharA // 3 // maiM kauna hU, AyA kahA~ se, aura merA rUpa kyA / sambandha dukhamaya kauna hai ? svIkRta karUM parihAra kyA ? isakA vicAra viveka pUrvaka zAnta hokara kIjiye / to sarva Atmika jJAna ke siddhAnta kA rasa pIjiye // 4 // kisakA vacana usa tattva kI upalabdhi me zivabhUta hai / nirdoSa nara kA vacana re / vaha svAnubhUti prasUta hai / tAro aho tAro nijAtmA zIghra anubhava kIjiye / 'sarvAtmame samadRSTidyo' yaha vaca hRdaya likha lIjiye // 5 // yogasAra (23) zrImad yogIndudeva viracit nirmala dhyAnarUDha ho, karma kalaka nazAya / huye siddha paramAtmA, vandata hU jinarAya // 1 // cAra ghAtiyA kSaya kari, lahA ananta catuSTa / vandana kara jinacaraNako, kahU - kAvya sudRDha // 2 // icchaka jo nija mukti kA bhavabhaya se Dara citta / unhI bhavya sambodha hita, racA kAvya ikacitta // 3 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) jIva, kAla, sasAra yaha, kahe anAdi ananta / mithyAmati moha se dukhI, nahi sukha kabhI lahanta / / 4 / / cAra gati dukha se Dare, to taja parabhAva / zuddha Atma cintana kari, lo ziva sukha kA bhAva // 5 // trividha AtamA jAnake, taba bahirAtama rUpa / antara Atama hoya ke, bhaja paramAtma svarUpa // 6 // mithyAmati se mohijala, jAne nahi paramAtma / bhramate jo sasAra me, kahA unhe bahirAtma // 7 // paramAtmA ko jAnake, tyAga kare parabhAva / -sat paDita bhava sindhu ko, pAra kare jimi nAva // 8 // 'nirmala, nikala, jinendra, ziva, siddha, viSNu, buddha, zAta / so paramAtama jina kahe, jAno ho ninti // 6 // dehAdika jo para kahe, so mAnata nija rUpa / bahirAtma ve jina kahe, bhramate bahu bhava kUpa / / 10 / / dehAdika jo para kahe, so nijarUpa na mAna / aisA jAna ke jIva tU, nijarUpa ko nija jAna // 11 // nija ko nija kA rUpa jau, jAne so ziva hoya / para rUpa mAne Atma kA, to bhava bhramaNa na khoya // 12 // bina icchA zuci tapa kare, jAne nija rUpa Apa / satvara pAve paramapada, lahe na puni bhava tApa // 13 // "badha-mokSa pariNAma se" kara nija vacana pramANa / aTala niyama yaha jAnake, satya bhAva pahicAna // 14 // nija rUpa ke jo ajJajana, kare puNya basa puNya / tadapi bhramata sasAra me, ziva sukha se ho zUnya / / 15 / / nija darzana hI zreSTha hai, anya na kiMcita mAna / he yogI / ziva hetu ava, nizcaya tU yaha jAna // 16 / /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNasthAnaka aru mArgaNA, kahe dRSTi vyavahAra / / nizcaya mAtama jJAna to, parameSTI padakAra // 17 // gRha kArya karate hue, heyAheya kA jJAna / dhyAve sadA jineza pada, zIghra lahe nirvANa / / 18 / / jina sumaro jina cintavo, jina dhyAvo mana zuddha / jo dhyAvata kSaNa eka me, lahata paramapada zuddha // 16 // jinavara aru zuddhAtma me, bheda na kicita jAna / mokSAtha he yogijana / nizcaya tU yaha mAna // 20 // jinavara so Atama lakho, yaha siddhAntika sAra / jAni iha vidhi yogijana | taja do mAyAcAra // 21 // jo paramAtmA so hi maiM, jo maiM so paramAtma / aisA jAnake yogijana | taja vikalpa vahirAtma // 22 // zuddha pradezI pUrNa hai, lokAkAza pramANa / so Atama jAno sadA, laho zIghra nirvANa // 23 // nizcaya loka pramANa hai, tanu-pramANa vyavahAra / aisA Atama anubhavo, zIghra laho bhavapAra // 24 // lakSa caurAsI yoni me, bhaTakA kAla ananta / para samyakta tU nahi lahA, so jAno ninti // 25 // zuddha sacetana, buddha, jina, kevala-jJAna svabhAva / so Atama jAno sadA, yadi cAho ziva bhAva // 26 // jaba taka zuddha svarUpa kA, anubhava kare na jIva / taba taka prApti na mokSa kI, ruci, taha~ jAve jIva // 27 // dhyAna yogya triloka me, jina, so Atama jAna / nizcaya se yaha jo kahA, tAme bhrAnti na mAna // 28 // jaba taka eka na jAnatA, parama punIta subhAva / vrata-tapa saba ajJAnI ke, ziva ke hetu na kahAya // 26 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61) jo zuddhAtama anubhave, vrata-sayama sayukta / jinavara bhASe jIva vaha, zIghra hoya zivayukta // 30 // jaba taka eka na jAnatA, parama punIta subhAva / vrata-tapa-sayama-zIla saba, niSphala jAno dAva // 31 // svarga prApti ho puNya se, pApe naraka nivAsa / doU taji jAne Atma ko, pAve so ziva vAsa // 32 // vrata-tapa-sayama-zIla sava, ye kevala vyavahAra / jIva eka ziva hetu hai, tIna loka kA sAra // 33 // Atma bhAva se Atma ko, jAne-taja parabhAva / jinavara bhASe jIva vaha, avicala zivapura jAva // 34 // jina bhASita SaT dravya jo, padArtha nava aru tattva / kahA ise vyavahAra se, jAno kari prayatna // 35 // zeSa acetana sarva haiM, jIva sacetana sAra / munivara jinako jAnake, zIghra huve bhavapAra // 36 // zuddhAtama yadi anubhavo, tajakara saba vyavahAra / jina paramAtama yaha kahe, zIghra hoya bhavapAra // 37 // jIva-ajIva ke bheda kA, jJAna hI samyak jJAna / he yogI / yogI kahe, mokSa hetu yaha jAna // 38 // yogI kahe re jIva tU, jo cAhe ziva lAbha / kevalajJAna svarUpI yaha, Atma tattva ko jAna // 36 // ko samatA kisakI kare, seve pUje kauna ? kisakI sparzAsparzatA Thage koI ko kauna ? ko maitrI kisakI kare, kisake sAtha hI kleza / jaha~ dekhU saba jIva taha, zuddha buddha jJAneza / / 40 // sadguru vacana prasAda se, jAne na Atamadeva / bhrame kutIrtha taba talaka, kare kapaTa ke khela // 41 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) tIrtha-mandire deva nahiM, yaha zruta kevali vAna / tana-mandira me deva jina, nizciya karake jAna // 42 // tana-mandira me deva jina, jana, mandira dekhanta / ha~sI Aya yaha dekha kara, prabhu bhikSArtha bhramanta // 43 // nahI deva mandira basata, deva na mUtri-citra / tana mandira me deva jina, samajha hoya samacita // 44 // tIrtha mandira me sabhI, loga kahe hai deva / virale jJAnI jAnate, tana mandira me deva / / 4 / / jarA maraNa bhaya haraNa hita, karo dharma guNavAna / ajarAmara pada prApti hita, kara dhoSadhi pAna / / 46 / / zAstra paDhe, maTha me rahe, zira ke luMce keza / ghare veza munijanana kA, dharma na pAye leza // 47 / / rAga-dveSa doU tyAga ke, nija me kare nivAsa / jinavara bhASita dharma yaha pacama gati me vAsa / / 48 / / mana na ghaTe Ayu ghaTe, ghaTe na icchA-bhAra / nahi Atama hita kAmanA, yo bhramatA sasAra // 46 // jyo ramatA mana viSaya me, tyo jo Atama lIna / mile zIghra nirvANa-pada, dhare na deha navIna // 50 // narkavAsa sama jarjarita, jAno malina zarIra / kari zuddhAtma bhAvanA, zIghra laho bhavatIra // 51 // jaga ke dhadhe me phaMse kare na Atama jJAna / jisake kAraNa jIva ve, pAta nahI nirvANa // 52 // zAstra pAThi bhI mUDha sama, jo nija tattva ajAna / isa kAraNa isa jIva ko, mileM nahI nirvANa // 53 // mana indriya se dUra haTa, kyo pUchata bahu bAta / / rAga prasAra nivAra kara, sahaja svarUpa utpAda // 54 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 63 ) jIva-pudgala doU bhinna hai, bhinna sakala vyavahAra / taja pudgala, graha jIva to, zIghra lahe bhavapAra // 55 // spaSTa na mAne jIva ko, aru nahiM jAnata jIva / chUTe nahI sasAra se, bhASe jina jI atIva // 56 / / ratna-hema-ravi-dUdha-dadhi, ghI-patthara aru diip| sphaTika-rajata aura agni nava, tyo jAno yaha jIva / / 5 / / dehAdika ko para gine, jyo zUnya AkAza / lahe zIghra parabrahma ko kevala kare prakAza // 58 / / jaise zuddha AkAza hai, vaise hI zuddha jIva / jaDa rUpa jAno vyoma ko, cetana lakSaNa jIva // 56 // dhyAna dhare abhyantare, dekhata jo azarIra / miTe janma lajjA janaka, piye na jananI kSIra // 60 // tana virahita caitanya tana, pudgala tana jaDa jAna / mithyA-moha vinAza ke, tana bhI nija mata mAna / / 61 / / nijako nija se jAnakara, kyA phala prApti na pAya ? prakaTata kevala jJAna au, zAzvata saukhya lahAya // 6 // yadi parabhAva taji muni, jAne Apase aap| kekala jJAna svarUpa lahi, nAza kare bhavatApa // 63 // dhanya aho / bhagavanta budha, jo tyAge parabhAva / lokAloka prakAza kara, jAne vimala svabhAva // 64 // munijana yA koI gRhI, jo rahe Atama lIna / zIghra siddhi sukha ko lahe, kahate yaha prabhu jina // 65 // biralA jAne tattva ko, zravaNa kare aru koii| biralA dhyAve tattva ko, biralA dhAre koI // 66 // gRha-parivAra mama haiM nahI, haiM sukha dukha kI khAna / yo jJAnI cintana kari, zIghra kareM bhava hAni // 67 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 64 ) EEEEEEEE indra phaNIndra-narendra bhI nahI zaraNa dAtAra / munivara 'azaraNa' jAnake, nija rUpa vedata sAra // 6 // janma maraNa ekahi kareM, sukha dukha vedata eka / narka gamana bhI eka hI, mokSa jAya jIva eka // 66 // yadi jIva tU hai ekalA. to taja saba parabhAva / dhyAvo AtmA jJAnamaya, zIghra mokSa sukha pAva // 70 // pApa tattva ko pApa to, jAne jaga sava koii| puNya tattva bhI pApa hai, kahe anubhavI koI // 71 // loha veDI bandhana kare, yahI svarNa kA dharma / jAni zubhAzubha dUra kara, yaha jJAnI kA marma // 72 // yadi tujha mana nirgrantha hai, to tU hai nimrantha / jaba pAve nirganyatA taba pAve ziva pantha // 73 // jyo bIja me hai baDa prakaTa, baDa me vIja lakhAta / tyo hI deha me deva vaha, jo triloka kA nAtha // 74 // jo jina hai so maiM hiha, kara anubhava ninti / he yogI / ziva hetu taja, mantra-tantra vibhrAnta // 7 // dvi-tri-cAra au pAca-cha , sAta pAca aura cAra / nava guNayuta paramAtmA, kara tU yaha niradhAra // 7 // do tajakara do guNa gahe, rahe Atma-rasa lIna / zIghra lahe nirvANa-pada, yaha kahate prabhu-jina // 77 // traya tajakara trayaguNa gahe, nija me kare nivAsa / zAzvata sukha ke pAtra ve, jinavara kare prakAza // 78 // kaSAya sajJA cAra taja, jo gahate guNa cAra / he jIva / nijarUpa jJAna tU, hoya punIta apAra // 6 // dasa virahita, dasa ke sahita- dasa guNa se sayukta / nizcaya se jIva jAna yaha, kahate zrIjina mukta // 10 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 65 ) AtmA darzana-jJAna hai, AtmA caritra jAna / AtmA sayama-zIla-tapa, AtmA pratyAkhyAna // 1 // jo jAne nija Atma ko, para tyAge ninti / yahI satya sanyAsa hai, bhASe zrI jinanAtha // 2 // ratna traya yuta jIva hI uttama tIrtha pavitra / he yogI / ziva hetu hita, tantra-mantra nahiM mitra / / 3 / / darzana so nija dekhanA, jJAna so vimala mahAna / puni puni Atama bhAvanA, so cAritra pramANa // 84 // jaha~ cetana taha~ sakala guNa, yaha sarvajJa vadanta / isa kAraNa saba yogijana, zuddha Atma jAnanta // 8 // 'ekAkI, indriya rahita, kari yoga traya zuddha / nija AtmA ko jAnakara zIghra laho zivasukha // 86 // bandha-mokSa ke pakSa se nizcaya tU bandha jAya / rame sahaja nijarUpa me, to zivasukha ko pAya // 7 // samyagdRSTi jIva kA, durgati gamana na hoya / yadyapi jAya to doSa nahi, pUrva karma kSaya hoya / / 8 / / rame jo Atma svarupa me, taja kara saba vyavahAra / samyagdRSTi jIva vaha, zIghra hoya bhava pAra / / 6 / / jo samyakta pradhAna budha, vahI trilokapradhAna / pAve kevalajJAna jhaTa, zAzvata saukhya nidhAna // 10 // ajarAmara bahu guNanidhi, nijame sthita hoya / karma bandha nava nahiM kare, pUrva baddha kSaya hoya // 11 // pakaja raha jalamadhya me, jala se lipta na hoya / rahata lIna nijarUpa me, karma lipta nahiM soya // 12 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zama sukha me lavalIna jo, karate nija abhyaas| karake nizcaya karma kSaya, lahe zIghra zivavAsa // 3 // purupAkAra pavitra ati, dekho Atama rAma / nirmala tejomaya aru, ananta guNo kA dhAma / / 64 // jAne jo zuddhAtma ko, azuci dehase bhinna / jJAtA so saba zAstra kA, zAzvata sukha me lIna // 65 // nija-para rUpa ke ajJa jana, jo na taje para bhAva / jJAtA bhI sava zAstra kA, hoya na zivapura rAva // 66 // taji kalpanA jAla saba, parama samAdhi lIna / vede jisa Ananda ko, ziva sukha kahate jina // 97 / / jo piNDastha, padastha aru rUpastha rUpAtIta / jAno dhyAna jinokta ye, hovo zIghra pavitra 198 // sarva jIva haiM jJAnamaya aisA jo samabhAva / so sAmAyika jAniye, bhASe jinavara rAva // 66 // rAga doSa doU tyAga ke, dhAre samatA bhaav| so sAmAyika jAniye bhASe jinavara rAva // 100 / / hiMsAdika parihAra se, Atma sthiti ko pAya / yaha dUjA cAritra lakha pacama gati le jAya // 101 // mithyAtvAdika pariharaNa, samyakadarzana zuddhi / so parihAra vizuddhi hai, kare zIghra ziva siddhi // 102 / / sUkSma lobha ke nAza se, sUkSma jo pariNAma / jAno sUkSma cAritra vaha jo zAzvata sukha dhAma // 103 / / AtmA hI arahanta hai, nizcaya se siddha jAna / AcArya upAdhyAya au nizcaya sAdhu samAna // 104 // vaha ziva zakara viSNu au rudra vahI hai buddha / brahmA Izvara jina yahI siddha ananta au zuddha // 10 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 67 ) ina lakSaNa se yukta jo, parama videhI deva / dehavAsI isa jIva me, aru usame nahiM bheda // 106 // siddha huve aru hoyage haiM aba bhI bhagavanta / mAtama darzana se hi yaha, jAno hoya niHzaka ||107 // * bhava bhIti jinake hRdaya, "yogIndu" munirAja / eka citta ho pada raceM, nija sambodhana kAja / / 108 / / (24) samAdhi-tantra namU siddha paramAtma ko akSaya vodha svarUpa / jinane AtmA Atma maya, parajAnA pararUpa // 1 // akSara icchA bina bacana, sugata sukhada jaga vyApta / tAraka, nAzaka karmamala, jayatu namU vaha Apta // 2 // cahe atIndriya sukha. unhe, AtmA zuddha svarUpa / zruta, anubhava, anumAna se, kahU zakti anurUpa // 3 // trividha rUpa saba AtamA, antarAtma ho- veda / pada paramAtama prApta kara, bahirAtama pada cheda // 4 // bahirAtama bhrama vaza gine, AtmA tana ika rUpa / atarAtma mala zodhatA, paramAtmA mala mukta // 5 // zuddha, sparza-mala vina prabhu avyaya / maja paramAtma / Izvara, nija, utkRSTa vaha, parameSThI paramAtma // 6 // Atma jJAna se ho vimukha, indriya se vahirAtma / AtmA ko tanamaya samajha, tana hI gine nijAtma // 7 // tiryaka me tiryaca gina, nara tana me nara mAna / deva deha ko deva lakha, kare mUDha pahicAna ||8||
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 68 ) nAraka tana me nArakI, para nahi yaha caitanya | hai ananta ghI zakti yuta, acala svAnubhava gamya // // cetana sahita aceta ke, lakha nijatana samakAma / parakA AtmA mAnakara, mUDha kare pahacAna // 10 // kahai deha ko AtmA, nahI sva-para pahacAna / vibhrama vaza tana me kare, suta tiyAdi kA jJAna // 11 // isa bhrama me ajJAnamaya, jamate dRDha saskAra | yo mohI bhavabhava kare, tana me nija nirdhAra // 12 // isase tanmaya Atma hI, tana se kare sambandha | Atma buddhi nara svAtma kA, tana se taje samvandha || 13|| mama sutatiya yaha upaja jaba, jaba tana me nija buddhi / Atma- sampadA mAnatA, hatA jagata hA | vyartha // 14 // jaga me dukha kA mUla hai, tana me nija kA bhAna / yaha taja viSaya virakta ho, lo nijAtma me sthAna ||15|| indriya viSaya vimugdha ho, unako hitakara jAna / maiM AtmA hU nahiM lakhA, bhUla gayA nijabhAna // 16 // vAhira bacana vilAsa taja, taja antara mana bhoga / hai paramAtma kA, thoDe me yaha yoga // 17 // rUpa mujhe jo dIkhatA, vaha to jaDa jo jAne gocara nahI, bolUM kisase meM para se pratibuddha, yA para mujha se pratibuddha | yaha mama ceSTA matta-sama, maiM vikalpa bina zuddha ||16|| kahU~ sunUM meM anya se hai unmata vat kArya / bacana vikalpa vimukta maiM hU~ nahi indriya-grAhA // 20 // prakAza anajAna / bAna // 18 // kare stabha me puruSa kI, bhrAnti yathA anajAna / - tyo bhrama vasa bana Adi me, kara letA nijabhAna // 21 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 ) bhrama taja nara usa stambha kA, nahi hotA hairAna / tyo tanAdi me bhrama haTe, nahiM para me nijabhAna // 22 // Atma ko apanI girne, nahi nArI, nara SaDha / nahI eka yA do bahuta, maiM hU~ zuddha akhaDa / / 23 / / boghi binA nidrita rahA, jagA lakhA caitanya / indriya bina avayakta hU~ hU~ maiM apane gamya // 24 // jaba anubhava apanA karU~, ho abhAva rAgAdi / maiM jJAtA mere nahI, koI ari-mitrAdi / 25 // jo mujhako jAne nahI, nahI merA ari mitr| jo jAne mama Atma ko nahI zatru nahiM 'mitra // 26 // yo bahirAtama dRSTi taja, ho antara-mukha Atma / sarva vikalpa vimukta ho, dhyAve nija paramAtma // 27 // 'maiM hI vaha paramAtmA hU~' ho jaba dRDha saskAra / ina dRDha bhAvo se bane, nizcaya usa AkAra // 28 // mohI kI AzA jahA, nahiM vaisA-bhaya sthAna / jisame Dara usa sama nahI, nirbhaya Atma-sthAna // 26 // indriya viSaya virakta ho, sthira ho nijame aatm| usa kSaNa jo anubhava vahI, hai nizcaya paramAtma // 30 // maiM hI vaha paramAtma hU~, hU~ nija anubhava gamya / maiM upAsya apanA svaya, hai nizcaya nahiM anya // 31 // nijame sthita nija Atma kara, kara mana viSAyAtIta / pAtA nijabala Atma vaha paramAnanda punIta // 32 // tana se bhinna-gine nahI, avyaya rUpa nijaatm| kare ugra tapa mokSa nahiM, jaba taka lakhe na Atma // 33 / / bheda jJAna bala hai jahA~, prakaTa Atma AlhAda / ho tapa duSkara ghora para, hotA nahI viSAda // 34 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) cacala citta kare na jaba, rAga dvaSa hilora / Atma tanva vaha hI lakhe, nahI kSa vdha nara ora // 35 / / nizcala mana hI tatva haiM, cacalatA nija bhrAti / sthira me sthiratA rAkhi taja, asthira-mUla azAnti // 36 / / ho saskAra ajJAna maya, nizcaya ho mana bhrAnta / jJAna saMskRta mana kare, svaya tatva vizrAnti // 37 / / cacala mana ginatA sadA, mAna aura apamAna / nizcala mana detA nahI, tiraskAra para dhyAna // 38 // moha dRSTi se java jage, muni ko rAgadveSa / svastha bhAvanA Atma kI, kare miTe udvega // 39 // jisa tana me ho prIti, gina usase nija ko or| ho sthira uttama kAya me, miTe moha kI daura // 40 // Atma bhrAnti gata dukha ho, Atma jJAna se zAnta / isa vina zAnti na ho, bhale karale tapa durdAnta // 41 // tana tanmaya hI cAhatA, sundara tana sura bhoga / jJAnI cAhe chUTanA, tana viSayo se yoga // 42 // svase cyuta para mugdha nara, baMdhatA para saga Apa / / svasthita para se mukta ho, hare karma satApa // 43 // dikhate traya tana cinha ko, mUDha kahe nijarUpa / jJAnI mAne Apako, bacana vinA cidra pa / / 44 // AtmavijJa yadyapi gine, jAne tana jiya bhinna / para-vibhrama-saskAra vaza paDe bhrAMti me khinna // 45 // jo dikhate cetana nahI, cetana go-cara naahiN| roSa-toSa kisase karU hU taTastha nija mAhi / / 46 / / bAhara se mohI kare, andara antara Atma / dRDha anubhava vAlA nahI, kare grahaNa aura tyAga // 47 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 71 ) mana AtmA se joDa kara, baca tana se mana bhinna / bacana kAya vyApAra me, joDe bahiM caitanya // 48 // 'girne ramya jaga se rahe, bahirda STi ko Aza / svAtma dRSTi kaise kare, jaga me rati vizvAsa // 46 // nahiM cira rakhiye buddhi me, kArya jJAna vipriit| bacana kAya Asakti bina, kariye to yaha rIti // 50 // indriya gamya jagata pragaTa, mama svarUpa hai naahiN| maiM hU Ananda jyoti jo bhAse adara mA~hiM // 51 // bAhara sukha dukha Atma me, ArabhI kI dRSTi / bAhara sukha, dukha Atma se, dekhe yoga praviSTa // 52 / / kathana, pRcchanA, kAmanA, nija svarUpa kI hoya / bahirdRSTi kSaya, ho gamana, paramAtmA kI ora // 53 / / tana-vaca-tanmaya bhUla cit jur3e bacana tana sg| bhrAMti rahita tana bacana se cita ko gine asaga // 54 // indriya viSayo me na kucha, Atma lAbha kI bAta / to bhI mUDha ajJAna vaza ramatA inake sAtha // 55 / / mohI mugdha kuyoni me hai anAdi se supta / jAge to parako gine AtmA hokara mugdha // 56 / / ho suvyavasthita Atma me nija kAyA jaDa jAna / para-kAyA me bhI kare jaDa kI hI pahicAna // 57 // kahU nA kahU mUDha jana, nahiM jAne mmrup| 'vijJApana kA zrama vRthA, khonA samaya anUpa // 58 // samajhAnA cAhU jise vaha nahiM merA rUpa / nahI anya se grAhya me, kima samajhAU~ rupa // 56 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 72 ) AvRtta antara-jyoti ho, vAhya vipaya me tuSTa / jAgRta jaga-kautuka taje, andara se satuSTa // 60 // kAyA ko hotI nahI, sukha dukha kI anubhUti / popaNa zoSana yatna para, karate vyartha kubuddhi // 6 // hai mere tana vacana mana, yahI buddhi sasa ra / isake bheda abhyAsa se, hote bhava-jala pAra // 62 // moTA kapaDA pahana kara, mAne nahiM tana sthUla / tyo vudha tana kI puSTi se, gine na AtmA sthUla // 63 / / vastra jIrNa se jIrNa tana, mAne nahi budhivAna / tyo na jIrNa tana se girne, jIrNa Atma matimAna / / 64 // rakta vastra se nahi gine, budha jana tanako lAla / tyo vudha tana ho rakta raga, ginena cetana lAla // 6 // vastra phaTe mAne nahI, jJAnI tana kA nAza / tyo kAyA ke nAza se, budha nahi gine vinAza // 66 // spadita jaba lagatA jise, vina ceSTA binabhoga / jJAna-rahita niSkriya sadA, use zAnti kA yoga / / 67 / / tana-kacuki-AvRta hai, cetana jJAna-zarIra / yaha rahasya jAne binA, cira pAtA bhavapIra // 6 // aNu ke yoga-viyoga me, deha smaanaakaar| dikhatI ajJa gine ata , AtmA dehAkAra // 66 // zveta sthUla kRza jAniye pudagala tana ke rupa / AtmA nizcaya nitya hai, kevala jJAna svarUpa // 70 // nija nizcala-dhRti citta me, use mukti kA yog| jise na nizcaya dhAraNa, zAzvata mukti-viyoga // 71 // loka saga se baca-pravRti, baca se cacala citta / phira vikalpa phira kSubdha mana, muni jana kare nivRtti // 72 // jana anAtma- dI kare, grAma araNya nivAsa / Atma dRSTi karate sadA, nija kA nija me vAsa // 73 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 73 ) Atma buddhi hI deha me, dehAntara kA mUla / Atma buddhi jaba Atma me, ho tana hI nirmUla // 74 // AtmA hI bhava hetu hai, AtmA hI nirvANa / yo nizcaya se AtmakA, AtmA hI guru jAna ||75 // Atma buddhi hai deha meM, jisakI pravala durata / vaha tana parijana maraNa se, hotA ati bhayavata // 76 // Atma buddhi ho Atma me, nirbhaya tajatA deha | vastra palaTane sama gineM, tana gati nahi sadeha // 77 // jAgRta - atara ko nahI, ruce vAhya vyavahAra / jo jAge vyavahAra me, ruce na Atma vicAra // 78 // antara dekhe AtamA, bAhara dekhe deha | yaha antara abhyAsa java, dRDha ho bane videha // 76 // Atma darzi ko jaga prathama, lagatA matta samAna / phira vizeSa abhyAsa ho, gine kASTha pASANa // 80 // sune svarupa kathA vahula, muha se kahatA Apa / kintu bhinna anubhUti bina, nahI mukti kA lAbha // 81 // AtmA tanase bhinna gina, kare satata abhyAsa / 'jisase tana kA svapna meM bhI nahi ho abhyAsa // 82 // , } pApa badha avrata kare, vrata me puNya vidhAna | mokSArthI dono baje, vrata avrata pariNAma // 83 // hiMsAdika ko choDakara, vane ahisA niSTha / choDa vrato ko bhI tata ho caitanya praviSTha // 84 // atarjalpa kriyA liye, vividha kalpanA jAla / ho samUla nirmUla to, ziSTa iSTa tatkAla // 85 // kare avratI vrata grahaNa, vratI jJAna me bIna / ho kaivalya puna svaya, vane siddha svAdhIna // 86 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74 ) veSa deha Azrita dikhe, AtmA kA bhava deh| jinako Agraha veSa kA, kabhI na vane videha / / 87 jAti deha Azrita kaho, AtmA kA bhava deha / jinako Agraha jAti kA, sadA mukti madeha // 18 // vepa jAti se mukti kA, Agama aagrh-vaan| nahiM pAve vaha Atma kA, parama supada nirmANa // 86' budha tana-tyAga-virAga-hita, hote bhoga nivRt| mohI una se dveSa kara, rahate bhoga pravRtta / / 10 // dRSTi paMgu kI kA kare, andhe me aarop| tathA bheda vijJAna vina, tana me AtmAropa // 1 // pagu adha kI dRSTi kA, jJAnI jAne bheda / tyoM tana AtmA me kare, jJAnI antara cheda // 12 // nidrA aru unmAda ko, bhrama mAne bhiraatm| antara dRSTi ko dikhe, saba jaga mohAkrAnta // 6 // ho bahirAtama zAstra paTu, ho jAgrata nahiM mukta / nidrita ho unmAda ho, jJAtA karma vimukta / / 64 // jisame buddhi jur3e vahI, ho zraddhA niSpanna / ho zraddhA jisame vahI, hotA tanmaya mana / / 6 / / buddhi-niyojana nahiM jahAM, zraddhA kA bhI lopa / zraddhA vina kase vane, cita-sthiratA kA yoga // 66 // jaise / dIpa-saMyoga se, vAtI banatI dIpa / tyo paramAtma sayoga se, ho paramAtmA jIva // 97il. cidAnanda ArAdhya ho, svaya bane prabhu aap| " bA~sa ragaDa se bA~sa me, svayaM prakaTa ho Aga // 9 // bhedAbheda svarUpa kA, satata cale abhyAsa / mile avAcI pada svaya, pratyAvartana nAza66
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 75 ) bhUtaja ho yadi cetanA, yatna sAdhya nahi mokSa / yogI ko ataeva nahi, kahI kaSTa upabhoga / 100 / / deha nAza ke svapna me, yathA na nija kA nAza / tyo hI deha viyoga me, sadA Atma avinAza // 101 // dukha sannidhi me nahiM Tike, adukha bheda-vijJAna / dRDhatara bheda-vijJAna kA, ata nahI avasAna // 102 // rAga-dveSa ke yatna se, ho vAyU sacAra / vAyU hai tanayatra kI, sacAlana AdhAra // 103 // mUDha akSamaya Atma gina, bhoge dukha satApa / sudhI tarje yaha mAnyatA, pAveM zivapada Apa // 104 // phare samAdhI tatra kA, AtmaniSTha ho dhyAna / ho parAtma buddhi-pralaya, jage zAnti, sukha jJAna // 105 // (25) iSTopadeza pragaTA sahaja svabhAva nija, kiye karma arinAza / jJAna rUpa paramAtmA ko, praNa mile prakAza // 1 // upAdAna ke yoga se, upala kanaka bana jAya / nija dravyAdi catuSka vaza, zuddha Atma pada pAya // 2 // Atapa chAyA sthita purupa, ke dukha-sukha kI bhA~ti / vrata se pAtA svarga aru, avrata se narkAdi // 3 // jina bhAvo se mukti pada, kauna kaThina hai svrg| vahana kare jo koza do, kaThina koza kyA argha // 4 // bhogeM suragaNa svarga me, anupameya sukha bhoga / nirAtaka cira-kAla taka, ho ananya upabhoga / / 5 / /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 ) sukha dukha kevala deha kI, mAtra vAsanA jAna / kare bhoga bhI vipatti me vyAkula roga-samAna // 6 // jJAna moha-savRtta ko, nahiM svarUpa pahicAna / jyo kodo se mattanara, kho detA sava bhAna // 7 // tana, ghara, dhana, tiya, mitra, ari, putra Adi saba anya / para svabhAva se mUDha nara, mAne unhe ananya || cahudizi se Akara vihaga, raina base tas-DAla / uDa prAta nija kArya vaza, yahI jagata-jana-cAla | trAsa diyA tava trasta ava, kyo hatA para krodha ? agula girA svaya gire, ho jaba daNDa prayoga / / 10 / / rAgadveSa rassI baghA, bhava-sara ghUme aap| Atma-bhrAnti vaza ApahI, sahe mahA satApa // 11 // vipadA eka Tale nahI, vATa bahuta sI joya / raha~Ta ba~dhA ghaTa rupame, kabhI na khAlI hoya // 12 // arjana rakSaNa hai kaThina, phira bhI satvara nAza / re / dhanAdi kA sukha yayA, ghRta se jvara nA nAza // 13 // kaSTa anya ke dekhatA, para apanI sudha nAhiM / taru para baiThA nara kahe, hiraNa jale vana mA~hi // 14 // Ayu-kSaya,dhana-vRddhi kA, kAraNa jAno kAla / dhana prANoM se priya lage, ata* dhanika behAla // 1 // nirdhana dhana cAhe kahe, karU~ puNya daM dAna / kIca lipe para mAnatA, mRDha kiyA maiM snAna / / 16 / / satApaja mArambha me, prApti samaya atRpti / bhoga-tyAga antima kaThina, sudhi choDa Asakti // 17 // ho jAte zuci bhI azuci, jisako chakara artha / kAyA hai ati vighna maya, usa hita bhoga anartha // 18 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 77 ) kare Atma upakAra jo, unase tana apakAra / jo upakAraka deha ke, unase Atma-vikAra // 19 // cintAmaNi sA divyamaNi, aura kAca ke Traka / sambhava hai saba dhyAna se, kise mAna de vuddha ? // 20 // nitya atula sukha puja jiya, jAne loka-aloka / tana pramANa anubhava kare, nija vala se muniloga // 21 // kara mana kI ekAgratA, akSa-prasAra nivaar| ruke dRtti svacchandatA, nija me Atma nihAra / / 22 / / jaDa se jaDatA hI mile, jJAnI se nija jJAna / jo kucha jisake pAsa vaha, kare usI kA dAna ||23 // nija me nijako cintave, Tale parISaha lakSa / ho Azratra avarodha aru, jAge nirjara kakSa // 24 // 'maiM ka kA kartA' yahI, kare dvata ko siddha / ghyAna dhyeya ekatva me, dvata sarvadA asta // 25 // mamatA badhana-mUla hai mamatA-hIna vimukta / pratipala jAgRta hI rahe, nimamatA kA lakSa // 26 // nirmama eka vizuddha me, kevala jJAnI gamya / go, tana, vaca, go viSaya aru, hai vibhAva saba anya // 27 // dehAdika sayoga se, hote dukha sadoha / mana, vaca, tana, sabandha ko, mana, vaca, tana se chodd||28|| kisakA bhaya jaba amara me, vyAdhi vinA kyA piidd| bAla vRddha yauvana nahI, yaha pudgala kI bhIDa // 26 // puna punaH bhoge sabhI pudgala mohAdhIna / kyA cAhU~ ucchiSTa ko, maiM jJAnI akSINa // 30 // jIva jIva kA hita kare, karma karma kI vRddhi / nija bala sattA saba cahe, kauna cahe nahiM riddhi // 31 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) parahita ajJa rahe vRthA, para upavRti choDa / loka tulya nija hita karo, nijakA nijame jor3a // 32 // guru upadezAbhyAsa se, nija-para bheda-vijJAna / svasavedana-bala kare anubhava mukti mahAna // 33 // nijahita abhilApI svaya, nija hita jJAyaka aap| nijahita preraka hai svaya, bhAtmA kA guru Atma // 34 // ajJa na pAve vijJatA, nahI vijJatA ajny| para to mAtra nimitta hai, jyo gati me dharmAsti // 3 // ho vikSepa vihIna taja, bhAlasa aura pramAda / nirjana me svasthita kare, yogI tatvAbhyAsa // 36 // jyo jyo anubhava me nikaTa, AtA uttama tatva / nahiM sulabhya bhI viSaya phira, lage yogi ko bhavya // 37 // jaba sulabhya bhI viSaya nahiM lage yogi ko bhavya / AtA anubhava me nikaTa, tyo tyo uttama tatva // 3 // indrajAla sama jaga dikhe, kare Atma-abhilASa / anya vikalpo me kare, yogI pazcAtApa // 39 // yogI nirjana bana base, cahe sadA ekAnta / yadi prasaga-vaza kucha kahe, vismRta ho uparAnta // 40 // bhASaNa avalokana gamana, karate dikheM muneza / kintu akartA hI rahe, lakSya svarUpa vizeSa / / 41 // kaisA? kisakA ?kyo ? kahA~ ? prabhRti vikalpa vihIna / tana ko bhI nahiM jAnate, yogI atIna // 42 // jahA~ vAsa karane lage, rame usI me citta / jahA~ citta ramane lage, haTe nahI phira prIta / / 43 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) AtmA se anyatra nahiM, kAyAdika me vRtti / rame na para-paryAya me, vadhe na kintu vimukta // 44 // para to para hai dukhada hai, AtmA sukha maya Apa / yogI karate haiM ata. nija-upalabdhi prayAsa // 45 // karatA pudagala dravya kA, ajJa samAdara aap| saje na caturgati me ata., pudgala. cetana-sAtha // 46 // -grahaNa-tyAga vyavahAra vina, jo nijame lavalIna / hotA yogI ko koI, paramAnanda navIna // 47 // sAdhu bahirdu kha me rahe, dukha savedana hIna / karate paramAnanda se, kama dhana prakSINa // 48 // kare avidyA-tAza vaha, jJAna jyoti utkRSTa / / tatpRcchA icchAnubhava, hai mumukSu ko iSTa / / 4 / / cetana pudgala bhinna hai, yahI tatva skssep| anya kathana saba haiM isI, ke vistAra vizeSa / / 50 / / vidhivata nagara vipina base, taja haTha mAnAmAna / bhavya iSTa upadeza paDha, le anupama nirvANa // 5 // - 0 (26) saMsAra darpaNa (paM0 makkhana lAla) eka samaya eka pathika vipina me rAha bhUlikara -phiratA thA, saghana vRkSa phATakAkIrNa, nirjana bana lakhikara DaratA thaa| siMha bheDiye cIte gaja rIchAdi jAnavara phirate the, bana mAnuSa bArAha jagalI zabda bhayAnaka karate the // 1 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) ho bhayabhIta pathika becArA idhara udhara ko bahuta samaya ho gayA kintu sIdhA mAraga nahI itane meM unmatta eka gaz2a pIche daur3A use dekhakara pathika vicArA mana hI mana baDa he bhagavan ye kAla sadRza gaja bhI jAni vacAne hetu pathika bhI khUba doDi bhAgi kari adha kapa me usakI DAla pakaDi pathI laTakA Dhare huye ne Upara ko kATi rahe usa DAlI kI ghabarA kari nIce ko cAri sarpa phukAra rahe baiThA jaba dRSTi do zyAma jAtA thA, pAtA thA / AtA hai, ghabarAtA hai // 2 // lAgA hai, kyA pIche jora se kA vRkSa bhAgA hai| nihArA hai, vipadA kA mArA hai // 3 // uThA zveta dekhA bar3a ko, cUhe jaDa ko / kUe kI ora nihAra hai, ajagara muha phAra hai ||4|| TUTI DAla girA kUye me ye pA~co khA jA jAyeMge, paDA mauta ke muha meM aba ye prANa nahI baci pAyeMge / ye vicAra karatA hI thA eka ora upadrava AyA hai, pakar3a sUDi se Tahane ko hAthI ne khUba hilAyA hai ||5|| taru ke Upara madhu makkhI kA eka bar3A chattA bhArI, TahanI hilane se ur3i makkhI lipaTa gaI isake sArI / kATi rahI madhu makkhI tana me dukhita ho cillAtA hai, de de mAre pAva peDa se hAhAkAra macAtA hai // 6 // itane me madhu chatte se ika bUMda zahada kI TapakI hai, Upara se AtI lakhi isane phADi mu~ha lapakI hai| zIghra madhu kI bUMda cATakara mUrakha atyAnanda manAtA hai, eka bUMda giri jAya aura isa AzA se mu~ha vAtA hai // 7 // itane me krodhita ho gaja ne TahanA pheri halAyA hai, mina-bhina kari uDi lipaTI makkhI pathika khUba cillAyA hai|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 81 ) baDhI vedanA adhika aga me hAhAkAra macAtA hai, usI samaya patnI yuta nabha me vidyAdhara ika AtA hai // 8 // volInAri aho pati dekho ye nara kyA dukha pAtA hai, mAri mAri kari pA~va vRkSa se bhArI rudana macAtA hai / kRpA karo he nAtha ise isa dukha se zIghra chuDA dIje, baiThAkara vimAna me isako isake ghara pahu~cA dIje // 6 // he pyArI ye nahI calegA isI kaSTa me rAjI hai, cATi zahada kI bUda sabhI dukha bhUli jAya ye pAjI hai / nahI nahI he nAtha bhalA ko dukha me rahanA cAhegA, dehu ise AvAja abhI ye sAtha tumhAre jAyegA ||10|| isa sakaTa se ise chuDAvo ye hI dharma tumhArA hai, bhalA hoya isa dukhiyA kA kucha bigaDe nahI hamArA hai / priye tumhAre kahane se maiM isako abhI bulAtA hU, kintu nahI calane kA ye maiM tumhe ThIka batalAtA hU // 11 // bolA vidyAdhara re dukhiyA terA kaSTa miTA deMge, baiThi calau jaldI vimAna me tere ghara pahucA dege / kahA dukhita ne nAtha bar3A majA AtA cakhi lene do, Thaharane do ||12|| abhI ika bUMda aura hai isame thoDI dera thoDI dera bAda vidyAdhara bolA aba AjA bhAI, AI / abhI muha me dhuni sira rotA hai, jarA aura dhami jAo zahada kI bUMda puna makSikAo ne kATA tava dhuni phira TapakI ika bUMda zahadakI use cATi khuza hotA hai // 13 // yaha kautuka lakhi vidyAdhara vidyAdharanI to jAte hai, ye to hai dRSTAnta suno tumako drASTAnta sunAte hai / bhava bana andhe kUye me sasAra vRkSa caurAsI lAkha yoni bar3I zAkhAyeM nyArI ati bhArI hai, nyArI hai // 14 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 82 ) cahuMgati cAri sarpa baiThe ajagara nigoda muMha phAre hai, kAla bali gaja khar3A zIza para cIkha cIkha hukAre hai| Ayu karma DAlI ko pakaDe laTaka rahA sasArI nara, usI DAlako kATa rahe hai rAta dinA do cUhe jara // 15 // TUTa jAyagI kSaNabhara me aba TahanI ye gira jAyegA, ajagara yA ina cAro so me se koI khaayegaa| viSaya bhoga madhu chattA madhu kI bUMda viSaya kI AzA hai, madhu makkhI parivAra kuTumbI dete nizadina trAsA hai / / 16 / / zrI gurudeva vidyAdhara sacce vidyAdharanI jinavAnI hai, bAra bAra kahane para bhI vipayI nara eka na mAnI hai| vartamAna me gurudeva samajhA samajhA kara hAre haiM, para hamane mAnI na eka bhaiyyA durbhAgya hamAre haiM // 17 // (27) bAla-yauvana-madhyAvasthA aura bur3hApA cAroM pana vyartha khone vAlA sevaka (paM0 makkhanalAla) eka bhakta rAjA kA sevaka sevA niza dina karatA thA, kaSTa na hone detA nRpa ko dukha zoka saba haratA thA / he napa mile pAritoSika kucha hamako yo nita kahatA thA, kintu mahAlobhI nRpa isako zuSka TalAnA cahatA thA // 1 // DhUMDhi nikAlA eka bahAnA nRpa ne zuSka TalAne kA, sevaka lo maiM detA hU avasara aTUTa dhana pAne kaa| kholi deU ratno kA koThA subaha cha baje AjAnA, Dhale tIna ghaTe me tumase le jAmo dhana mana mAnA // 2 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 83 ) zravaNa sukhada suni bAta nRpati kI sevaka gharako bhAgA hai, khuzI khuzI me nIda na AI sArI nizibhara jAgA hai / hota prabhAta cha baje sevaka rAjA ke ghara AyA hai, rAjA ne bhI ratnarAzi vAlA koThA khulavAyA hai ||3|| hukma diyA caparAsI ko cAhe jitanA le jAne do, kintu nau baje bAda ise ika pAI bhI na uThAne do / kari praveza ratnAlaya me sevaka ne kyA kyA dekhA hai, -hIrA motI lAla javAhara par3e asakhya na lekhA hai // 4 // ora gaura kari idhara udhara dekhA to ajaba tamAzA hai, bhAMti bhAMti ke khela khilaune ciDiyA ghara ye khAsA hai / ulaTa palaTa kari lagA dekhane yaha ghaTiyA ye AlA hai, nau baja gaye TanA Tana caparAsI ne Ani nikAlA hai ||5|| bolA caparAsI se meM kucha bhI nahIM lene pAyA hU~, * eka puTaliyA bA~dha laina do AzA karake AyA hU / caparAsI kaise mAna jaba hukma diyA rAjA jI ne, "khela tamAso me khoye ghaTA tInoM isa pAjI ne // 6 // rotA gayA nRpati pai he prabhu meM ne kucha nahi pAyA hai, khela khilauno me zubha avasara sArA vyartha gamAyA hai / bolA nRpa kucha bAta nahI caparAsI ko bulavAtA hU~, dUjA koThA saune kA tatakAla tumhe khulavAtA hUM // 7 // eka pahara me jitanA Dho sakate ho Dho le jAoge, bAre baje bAda rattI bhara bhI nahi lene pAoge | -sunakara huA prasanna koTharA sone kA khula jAtA hai, -sevaka bhItara dhasA svarNa ke Dhera dekhi harSAtA hai ||8|| Age dekhA mahilAyeM svAgata karane kucha AtI haiM, zacI apsarA rati rambhA sI ha~si ha~si cita lubhAtI haiM /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84 ) bhoga vilAso kI vAto me sArA samaya vyatItA hai, Ta Ta nAra baje nikAlA caparAsI ne rItA hai | hAya hAya kyA huA yahA~ se bhI maiM khAlI jAtA hU~, phUTi gaI takadIra kahI se bhI kucha nahi le pAtA huuN| rotA dhunatA hai zIsa dauDi kari pAsa nRpati ke AyA hai| apanI mUrakhatA kA rAjA ko sava hAla sunAyA hai // 10 // phira tIjA koThA bhUpati ne cAMdI kA khulavAyA hai, tIna baje taka Dho le jAo cAhe jitanI mAyA hai| harpita hokara cA~dI ke koThe me bhItara jAtA hai, vahA~ sAmane eka bhapUrava gorakha dhaghA pAtA hai / / 11 / / jarA dekhalaM ye kyA jisame ulajhI sulajhI kar3iyA~ haiN| hAtha lagAte gorakha ghave kI khisakI saba laDiyA~ haiM / bolA caparAsI jaisA thA vaisA ise karA lUMgA, taba cA~dI lene ko koThe ke bhItara jAne dUMgA // 12 // jyo jyo karatA ThIka ise tyo tyo hI aura ulajhatA hai, huye tIna ghaNTe para gorakha dhandhA nahI sulajhatA hai| Ta Ta tIna baje caparAsI kahA~ mAnane vAlA hai, kAna pakaDi rIte hAtho koThe se turanta nikAlA hai // 13 // giDa giDAya kari bolA caparAsI kucha to le lene do, rAjI khuzI calA jA nAtara jar3a kamari meM lAte do| karatA pazcAtApa pAsa rAjA ke jAkara royA hai, mujha zaTha ne ye avasara bhI gorakha dhadhe me khoyA hai / / 14 // bolA nRpa hasi kari tU mUrakha kucha nahiM lene pAyegA, aba tA~bA pItala vAlA cauthA koThA khuli jaayegaa| ye AkhIra samaya tAMbe pItala kA bhI mata kho denA, jitanA DhoyA jAya tIna ghaTe me utanA Dho lenA // 15 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 85 ) acchA kahakara jAya ghasA tAMbe pItala ke koThe me, dharA sAmane bharA huA dekhA baDA jala loTe me / halavA pUDI kacoDI laDDU per3e bAlUsAI ke, bhare ghare the thAla kaTore rabaDI dUdha malAI ke // 16 // socA dina bhara kA bhUkhA hU pahale to khAnA khAU~, -pIche jo kucha mAla mile vore bhari bhari Dho le jAU~ / - bhojana kiyA piyA ThaDA jala bichA huA palikA pAyA, jarA leTi to lUM dinabhara kA thakA huA hU~ ghabarAyA // 17 // 1 paDA palaga para lagI havA so gayA na aba jagane vAlA, baje ThIka chai caparAsI ne pA~va pakaDi bAhara DAlA / ratna suvarNa rajata tAMbA pItala khela viSaya gorakha dhadhA bhojana meM kucha le nahi pAyA hai, samaya bitAyA hai // 18 // isI taraha se hama bhI nara bhava ke cAro pana khote haiM, "liyA nahI kucha sAtha hAtha malimalikari poche rote haiN| samyagdarzana ke hita zaizava khela kUda meM khoyA hai, zrAvakapana ke hita thA yauvana taruNI ke sagame soyA hai // 16 // madhya avasthA munibanane ko khoI gorakha dhandhe me, vRddhapanA arahata dazA hita paDi gayA kAla ke phade maiM, nara bhava sukula suthala jinavANI bAra bAra nahi pAyegA, jo ye avasara khoyA to bhaiyyA pIche pachatAyegA ||20||
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 ) (28) jaise zera apanI zakti ko gadhA bana gayA usI prakAra ajJAnI apanI bhUlakara mUrkhatA se paribhramaNa karatA hai ( paM0 makkhanalAla ) sAvana bhAdo kI aMdhiyArI AtI AtI AtI hai, sunikari jantu Dare vana ke bhaya se chAtI tharatharAtI hai / Apasa me saba milikari bole yAra andherI AvaigI, zIghra upAya karau chipane kA nAtara vo khA jAvaigI // 1 // saba se pahale kahari volA meM kho me chipa jAU~gA, bhAgi jAyagI jaba andherI tava bAhara A jAU~gA / sunakara yaha prastAva zera kA baiThi gayA sabake dilame, nirbhaya hokara jAya chipe saba hI apane apane bila me ||2|| itane meM ghanaghora ghaTA uThi kArI kArI AtI hai, kaDakaDATa kara gaji garji rima jhima pAnI barasAtI hai / usI samaya usa hI jagala me kumbhakAra ika AtA hai, nirbhaya hokara ke gadhaho para bojha lAdakara lAtA hai // 3 // uname se ika cacala gadhahA bojha DAri karikai bhAgA, use pakar3ane andhakAra me kumbhakAra pIche lAgA / kintu gadhA aisA bhAgA jo hAtha nahI isake AyA, DhUMData DhUMData kumbhakAra atikroSita hokara zubhalAyA // 4 // kahA~ gayA kambakhta khUba hairAna kiyA tUne mujhako, mAri mAri DhaDo se maiM bhI majA cakhA dUMgA tujhako /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 87 ) yo kahatA kahatA kumhAra jagala me dauDA jAtA hai, jahA~ khoha me chipA huA thA zera vahA~ para AtA hai / / 537 udhara zera bhI soca rahA thA gaI andherI to hogI, bahuta dera ho gaI mujhe kyA aba taka bhI baiThi hogI / yo vicAra kari zera khoha se bAhara nikalA jaba hI, gadhA samabhikari kumbhakAra ne ghera liyA usako taba hI ||6|| DaDe cAri jaDe TA~go para mAri kamari me lAteM do, pU~chi maroDa kAna ko khaicA cali bacce aba Age ko / kA~pi gayA saba aga zera kA baiThi gayA dila me ye gama, hAya adherI Aya gaI aba mAri mAri kari de bedama // 7 // Dara ke mAre kumbhakAra ke zera calA Age Age, DanDe mukke lAta khAta itarAta nahI ita uta bhAge / jAgo me lAdi kamara para bojha calA gadhaho ke saga, bhUli gayA saba cAli DhAla aura kUda phA~da raMga DhaMga umaga ||8|| jo thA jagala kA rAjA thI dhAka vipina bhara meM jisakI, bhUli gayA nija rUpa isIse bojha ladA kaTi pai isakI / jo svAdhIna vicaratA thA vaha Aja badhA para baghana me, dekhi jise saba rote the vo rotA hai mana hI mana me // 6 // - vojha lAda kara zera gadho saga doDA dauDA jAtA hai, Age cala kara eka apUrava dRzya sAmane AtA hai / dekha rahA thA eka dUsarA zera pahADI Upara se, zera ladA calatA gadhaho me tharathara kA~pi rahA Dara se // 10 // bhUli gayA nija zakti zerakI bala pauraSa nirbhayatA ko, isIliye sahanI paDatI haiM dusaha vedanAyeM yAko / jo jAkara nija rUpa dikhAyeM to Ave isako nija yAda, jAya jAti uddhAra karU~ para bandhana se karahU~ AjAda // 11 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 88 ) mAri nAga pahADI zera ko para ne bAge Ani bahAnA hai, bATA rahA nahI koI ThAvA hai / hI bhayabhIta gadhe bhAge bhAgA kumhAra nija jAna bacAya chUTi gayA para vana se vaha zera milA mero me jAya // 12 // isI bhAMti yaha nAma nija pada bhUli mUsaMtA ke cayana meM, ba~dhA anAdi kAla senA bhramata caturagati jIvana meM / jo nija caina suna sataguru ke to paricAna nija zuddha sapa pAri parivara poTa chuTe vidhi bandhana se hI ziva bhUpa // 13 // | (29) bhUla bhulaiyoM kA saMsAra ( paM0 makkhanalAla ) mUla bhulaiyo vAle upavana meM cautaraphA gherA thA, - saghana vRkSa vallI maDapa se rahatA sadA aMdherA thA / kahI tisaTI TeDI mehI kahI gola cIlUMTI hai, patA na pAtA galI hajAge kahA~ milI kahA~ chUTI hai // 1 // hozyAra vidvAna puruSa bhI cakkara meM par3a jAtA hai, sAdhAraNa anabhijJa puruSa ko rastA hI nahI pAtA hai / usame eka puruSa andhA sira kA gajA dha~sa jAtA hai, vipadA kA mArA zatra bhUla bhulaiyo meM pha~sa jAtA hai ||2|| kaise nikalUM, ora caleM / hAya-hAya karatA phiratA aba bAhara meM bahuta kAla ho gayA mujhe TeDhA tirachA kima bolA eka dayAlu gagana se vidyAdhara meM AtA hU, sUradAsa ghabarAo mata meM tumako yatna batAtA hU // 3 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) sunalo bhUla bhulaiyo ke cautarpha gola parakoTA hai, caurAsI jisame daravAje koI baDA koI choTA hai / rahe tirAsI banda sadA ika caurAsIvA~ khulatA hai, jJAnI puruSa nikala jAtA pApI usame hI rulatA hai // 4 // rakha rakha hAtha dvAra para ginate jAnA eka kinAre se, banda tirAsI choDa nikalanA caurAsIveM dvAre se / ghara-ghara hAtha calA andhA daravAje ginatA jAtA hai, choDa tirAsI banda dvAra caurAsIveM para yAtA hai ||5|| tava andhe ke gaje sira me khAja jora kI AI hai, daravAjo se uThA hAtha dono se khAja khujAI hai / bhUla gayA daravAje ginanA Age ko baDha jAtA hai, jAya pha~sA phira bhUla bhulaiyo me mUrakha pachatAtA hai // 6 // khule dvAra ko choDa gayA jo baDI kaThinAI se pAyA thA, dayA bhAva karake vidyAdhara ne jo ise batAyA thA, isI taraha me pha~se hue lAkha caurAsI me sasArI, janma-maraNa kI bhUla bhulaiyo me dukha bhoga rahe hai bhArI ||7|| ajJAnI andhA viSayo kI khAja khujAkara rAjI hai, mAnuSa janma khulA daravAjA tyAga bhramai yaha pAjI hai / jinavANI aru gurudeva ne avasara hame batAyA hai, bhaiyyA viSaya bhoga me pha~si yaha hamane vRthA gamAyA hai ||8|| (30) zuddha, Atmadeva pUjana (rAjamala pavaiyA ) jaya jaya jaya bhagavAna AtmA, zAzvata nikaTa bhavya Asanna / svaya buddha hai svayaM siddha hai svaya pUrNa prabhutA sampanna //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) mnaavaan| pAnA mI mAMga patA nagavAna / / adA la tamA nimaMta bhavya / mms - Tantries ninadayAla kA jAnanA -miva mugamaya / paramA bhagavAna mAna guga maangyii| ni- nirani nija janAyo / nijAnanda gajAma drA pA pAMgamaya nandana gunimaya ! bhana gA gaTAne meM sagatAnamaya paramaoll ra , nAmabAra namana ki. cidAnana zusAnma dara in bhAda pUrNa akSata guNamara ! bhara namudrapAna unAne meM lAtA manaya prmH|| 2 mata mApanna de. kAlan ni| cidAnanda zubhAtA dranca aMka pravana parama nigamaya / para paraNati ke dUra bhagAne me lagA hai ki samaya paramao! ___ ho manamA pani sampanna zubha mA.madegaya pupam ni0 cidAnanda zuddhAtma dravya kA pUrNa tapta naivedya bajaya ! cira atRpti kA roga miTAne meM lagatA hai eka mamaya ||prm! ___ *hrI ananta prarita gampanna zudra vAnmadevAya navedana ni0 cidAnanda zuddhAtma dravya kA jJAna prakAza pUrNa nijamaya / para paraNati ke dUra bhAgane meM lagatA hai eka samaya / / hI ananta sakti sampanna zuddha nAtmadevAya dIpam ni0
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61) cidAnanda zuddhAtma dravya kI zuddha dhUpa nija antaramaya / para vibhAva kA tApa miTAne me lagatA hai eka samaya ||prm0|| ___OM hI ananta zakti sampanna zuddha AtmadevAya dhUpam ni0 cidAnanda zuddhAtma dravya kA paramAnandI phala zivamaya / dRSTi badala jAya to sRSTi badalane me bhI eka samaya ||prm0|| OM hrI ananta zakti sampanna zuddha AtmadevAya phalam ni0 cidAnanda zuddhAtma dravya kA jJAna svabhAvI argha abhaya / rAga dveSa kI vyathA miTAne me lagatA hai eka samaya / / parama brahma bhagavAna AtmA dhruva ananta guNa jnyaanmyii| nitya niraJjana cinmaya cetana zuddha buddha nija dhyAnamayI / / OM hI ananta zakti sampanna zuddha AtmadevAya argham ni0 jayamAlA Atmadeva hI deva haiM mahAdeva balavAna / nija antara me jo nasA zAzvata sukha kI khAna / / maiM Atmadeva caitanya puja, dhra va darza bhUta atIndriya haiN| maiM to jJAnAtmaka nirAlamba, paramAtma svarUpa atIndriya huuN| maiM to nArapha athavA manuSya tiryaJca deva paryAya nhiiN| meM unakA karatA kArayitA phartA kA anumantA na khiiN| maiM nahIM mArgaNA guNasthAna athavA mai jIvasthAna nahIM / maiM unakA kartA kArayitA kartA kA anumantA na kahIM // meM eka apUrva mahA padArtha maiM para dravyo meM akriya haiN| maiM Atmadeva caitanya puJja ghra va darzana bhUta atIndriya hU~ // maiM bAla nahIM maiM taruNa nahIM maiM rogI athavA vRddha nhiiN| maiM unakA kartA phArayitA kartA kA anumantA na khiiN|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) magaga nahIM maiM pa nahIM meM moha nahIM meM soma nahIM / menakA dhArapitA partA kA anumantA na paahiiN| mamahaja zukSa caitanya vimAtI para bhAvoM meM nipriya haiN| meM jAtmadeva canya pujadhara darzana dUta atIndriya hai| meM lopa nahIM meM mAna nahIM manArA bacadA loga nahIM / maiM unamA pArtA pArapitA partA kA anumantAna phii|| patatva mAla pAra anAya mumo to baca nhiiN| ragagadha rapazaM spAdita se merA mucha bhI sampa nho|| meM pratibhUta sugamA syAmI japAna meM kiyaa| meM mAnadeva catanya puSpa vana sUna mIndriya / / me prakRti pradeza sthiti badha anubhAga bagha ke pAsa nahIM / audAripha AhArapha terasa pArmANa pandhita bAna hii| ye saba pahagata dravyAtmaka inarI to Atma prakAna nhiiN| aisA dRDha nizcaya diye minA santAna damA kA nAma nahI / / maiM jAna gindhu paripUrNa zuru nirmANa mundarIko niyana maiM jAnadeva caitanya pujA dhruva zaMna mana atIndriya / / * bhA7 nipanna devA hama nika Atmadeva kA Azraya ho jaga me tAra / pUrNa zuddha caitanya ghana magalamaya zivakAra / / ityAzIrvAda jAppa- hI bhI guhAga ne pAya nama * (31) samakSuoM ke lie khulA patra tIna loka tihu kAla mAMhi nahi darzana no nunakAro, saphala dharma ko mUla yahI, isa vina karanI dukhakArI / / mokSamahalakI parathama sIDhI yA vina jJAna caritrA, samyaktA na lahai so darzana, dhAro bhavya pavitrA /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 63 ) 'daula' samajha suna ceta sayAne, kAla vRthA mata khovai, yaha narabhava phira milana kaThina hai, jo samyak nahi ho / AtmArthI bandhu - savinaya jaya jinendra deva kii| (1) sasAra me pratyeka jIva sukha cAhatA hai| sukha pAne ke lie anAdi se para vastuo ko apanerUpa pariNAmAne kA upAya kara rahA hai, lekina para vastue~ apanerUpa nahIM pariNamatI, isase yaha duHkhI banA rahatA hai / yaha svaya anAdiananta jIva hai, isakA eka bAra Azraya le leM to para vastuo ke pariNamAne kI jo kartA bhoktAvuddhi hai aura parAzraya vyavahAra kI ruci hai vaha chUTa jAve, dharma kI prApti hokara krama se pUrNatA ko prApta kre| (2) sonA, uThanA, vaiThanA, hAtha dhonA, nahAnA, hAtha joDanA, namaskAra karanA, mantra japanA, muha se pUjA Adi kI kriyA honA, kitAva uThAnA dharanA, roTI khAnA, kapaDe pahinanA, utaranA, pA~co indriyo ke bhoga bhoganA, pA~co indriyAM, zabda bolanA, mana-vacana-tana tathA karma kA udaya, upazama, kSayopazama, kSayAdi AThakarma tathA ATha karma ke 148 prakRtiyAM ina saba kA kartA-karma, bhoktA-bhogya eka mAtra pudgala dravya hI hai| jIva se kisI bhI prakAra kA sambandha nahI hai| aisI bhagavAna kI AjJA hai / taba maiMne rupayA kamAyA, bAla-bacco kA pAlana-poSaNa kiyA, upadeza diyA, vAharI anazana avamaudaryAdi kiyA isa vAta ke liye avakAza hI nahI hai| maiM to anAdiananta, nitya, jJAnasvarUpa bhagavAna AtmA hU / aisA jAnakara apane trikAlI kAraNaparamAtmA kA Azraya le to apane me apUrva zAnti Ave, janma-maraNa kA abhAva ho| (3) sasAra me apanI AtmA ko choDakara jo para padArtha hai, vaha iSTa aniSTa nahI hai parantu ajJAnI ko apanI AtmA kA anubhava nahI hone se jisako cAhatA hai usame rAga karatA hai aura iSTa mAnatA hai / jisako nahI cAhatA hai usame dveSa karatA hai, aura aniSTa mAnatA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 64 ) hai / vyartha me anAdi se para padArthoM ko iSTa aniSTa mAnane ke kAraNa cAro gati kA pAtra banakara nigoda me calA jAtA hai / isalie iSTa aniSTa rahita apanA jJAyaka ekarUpa bhagavAna AtmA hai usakA Azraya leve to mokSa kA pathika bana jAtA hai aura anAdi kI iSTa aniSTa kI khoTI mAnyatA kA nAza ho jAtA hai / (4) ajJAnI anAdikAla se hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla, parigraha Adi azubha bhAva heya mAnatA hai / aNuvrata mahAvrata, dayA dAna pUjA, pratiSThA yAtrA Adi ke zubha bhAvo ko upAdeya mAnatA hai yaha mahAna anartha mithyAtva kA mahAna pAna hai| kyoki bhagavAna ne zubhabhAvo ko bagha kA kAraNa, dukha kA kAraNa, AtmA kA nAza karane vAlA, apavitra, jaDa-svabhAvI batAyA hai aura bhagavAna AtmA ko abandharUpa, sukharUpa, AtmA ko pragaTa karane vAlA, pavitra, cetana svabhAvI upAdeya hI batAyA hai| aisA jAnakara zubhAzubha bhAva rahita apane bhagavAna AtmA kA Azraya leve to paryAya me sukha aura jJAna kI prApti ho jAtI hai / usakI ginatI pacaparameSTiyoM me hone lagatI hai| miyyAtvAdi pA~ca kAraNo kA tathA paca parAvartanarUpa sasAra kA abhAva ho jAtA hai, ora anAdiananta parama pAriNAmika bhAva kA mahatva A jAtA hai / (5) dharma kA sambandha bAharI kriyAo se tathA zubhAzubha bhAvo se sarvathA nahI hai / mAtra AtmA ke dharma kA sambandha apane ananta guNo ke abheda piNDa se hI hai / pAtra jIva usa abheda piNDa bhagavAna kA Azraya lekara zuddhopayoga dazA me prathama samyaktva kI prApti cauthe guNasthAna me karatA hai taba use bhagavAna kI divyadhvani kA rahasya samajha me AtA hai| cauthe guNasthAna me use siddha arahata, zreNI, muni zrAvakapanA kyA hai, usakA patA calatA hai / tathA mithyAdRSTi eka mAtra mithyAtva ke kAraNa hI dukho hai / sasAra ke pratyeka dravya kI avasthA jaisI kevalI ke jJAna meM AtI hai vaisA hI sAdhaka jJAnI cauthe guNasthAna me jAnatA hai, mAtra pratyakSa-parokSa kA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 65 ) bheda hai | bhagavAna kI vANI kA rahasya samyagdarzana prApta kiye binA tIna kAla, tIna loka me 11 aga pUrva ke pAThI ko bhI nahI ho sakatA hai / isalie dravyaliMgI ko zuklalezyA tathA jJAna kA uvAGa hone para bhI mithyAdRSTi asayamI, sasAra kA netA kahA hai / phira bhI dharma me vighna karane vAle kucha mahAnubhAvo ko kucha paralakSI jJAna kA ughAr3a hone se zAstro kA artha, nizcaya vyavahAra kI saMdhi kA rahasya na jAnane ke kAraNa aNuvrata mahAvrata, dayA, dAna, yAtrAdi karo, bAharI kriyA karo, pATha karo, isase dhIre-dhIre dharma hogA aura jIva ko karma cakkara kaTAtA hai, karma haTe to jIva kA bhalA ho, jitanI tuma zubha bhAva kI kriyA karoge utanI jaldI karma dUra ho jAyeMge / koI zuddhopayoga AThaveM guNasthAna meM, koI 12 meM guNasthAna me batalAte haiM / isalie he bhAI, jo tumhe aisA upadeza detA hai aura tuma use mAnate ho, to anAdi se agRhItamithyAtva to calA hI A rahA thA aura usame gRhItamithyAtva kI puSTi ho gii| vartamAna me aise dharma meM vighna karane vAle mahAnubhAvo kI vizeSatA hai, isalie inase bacanA cAhiye / yadi Apa bAharI kriyAo tathA zubhabhAvo se bhalA hotA hai aisI bAto me paDe rahoge taba to vartamAna me trasa kI sthiti pUrI hone ko AI hai aura nigoda muha bAe khar3A hai / sAvadhAna | sAvadhAna | (6) anAdi se tIrthaMkarAdi kahate Aye haiM ki tumhArA kalyANa ekamAtra apanI AtmA ke Azraya se hI hotA hai / mokSamArga eka hI hai aura vaha hai vItarAgarupa | parantu usakA kathana do prakAra kA zubhabhAva puNyabadha kA kAraNa hai tathA pravacanasAra me jo puNya-pApa meM antara DAlatA hai vaha ghora sasAra me ghUmatA hai, aisA kahA hai / to Aja vartamAna yuga me ina bAta ke ( jinendra bhagavAna kI bAta ke ) parama satya vaktA zrI kAnajIsvAmI hai, jinhone vartamAna me pAtra jIvo ko tIrthakara bhagavAna kA viraha bhulA diyA hai ora paMcamakAla ko cauthe kAla ke samAna banA diyA hai| yadi Apako apanA kalyANa karanA ho to saba bAto kI mUrkhatA chor3akara hara sAla agasta meM klAsa "
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) lagatI hai aura lagegI, usameM Ave / tAki satya bAta kyA hai ? usako jAnakara apanI AtmA kA Azraya lekara dharma kI prApti ho| mere vicAra me yadi kisI kA kalyANa honA hai to usame pUjya zrI kAnajI svAmI me hI nimittapane kI yogyatA hai| Apame pavitratA ke sAtha puNya kA mela bhI utkRSTa hai / yAda rahe, hogA apane se ho, zrI kAnajI svAmI se nhiiN| jinendra bhagavAna ke ghara kA rahasya batalAne vAlA vartamAna me mere vicAra se aura koI dRSTigocara nahI hotaa| isalie bhAI isa kArya ko turanta kro| (7) jisane apanA kalyANa karanA ho, use zrI umAsvAmI bhagavAna ne jo tatvArthasUtra me 'sadnya lakSaNam aura utpAdavyaya ghrovyayukta sat" vatAyA hai usakA rahasya jAnanA cAhiye / usako jAnane ke liye 6 dravya, sAta tatva, 4 abhAva, 6 kAraka, dravya-guNa paryAya kI svatantratA upAdAna-upAdeya, nizcaya-vyavahAra, nimitta naimittika, tyAgane yogya mithyAdarzana-jJAna-caritra aura grahaNa karane yogya samyakadarzana-jJAna-cAritra Adi bAtoM kA sUkSma rIti se abhyAsa karanA cAhiye / tAki pratyeka dravya-guNa-paryAya kI svatantratA jAnakara, apane trikAlI svabhAva kA Azraya lekara sukhI hove| isake alAvA aura upAya nahI hai| (8) apane kalyANa ke liye puNyabhAva, puNyakarma puNya kI sAmagrI tathA paralakSI jJAna kI kiMchit-mAtra AvazyakatA nahI hai / eka mAtra tU bhagavAna AtmA anAdiananta hai aisA jAne, usakI ora dRSTi kare / jo bhagavAna anAdi se zaktirUpa thA, vaha paryAya me pragaTa ho jAtA hai| isaliye samyakadarzanAdi prApti ke liye, para padArthoM se zubhAzubha bhAvo se bilkula dRSTiM utthaao| yadi para kA, zubhAzubha bhAvo kA jarA bhI Azraya rahegA to kabhI bhI dharma kI prApti nahI hogI / vAstava me apUrNa-pUrNa zuddha paryAya bhI Azraya karane yogya nahI haiM / isaliye eka mAtra Azraya karane yogya apanA bhagavAna hI hai|
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 67 ) aura pragaTa karane yogya samyakadarzana-jJAna-cAritra hai| aisA jAnakara svabhAva kA Azraya le to anAdi kA sakaTa miTa jAve aura apane Apa kA patA cale, taba apane me sthiratA, vRddhi, pUrNatA karake, mokSa kA pathika bne| (9) vAlapana khelakUda me bItA, javAnI viSayabhogo me khoI, vRddhapanA takarUpa hai isalie samaya rahate ceto / ceto / / amara mAnakara nija jIvana ko paramava hAya bhulaayaa| cAndI sone ke TukaDo me, phUlA nahIM smaayaa| dekha mUDhatA yaha mAnava kI, udhara kAla muskAyA / agale bhava me le calA yahA~ nAma nizAna na pAyA / / lAkha bAta kI bAta yahI, nizcaya ura laao| tori sakala jaga dvanda phanda, nita Atama dhyaao|| trividha Atama jAnake, taja bahirAtama bhAva / hoyakara antara AtmA paramAtama ko dhyAva // jyo mana vipayo me rame, tyo ho Atama lIna / zIghra mile nirvANa pada, dhare na deha navIna / bhavadIya -kailAzacandra jaina (yaha patra 50jI ne apane hitaiSiyo ko sonagaDha se 11-7-1966 ko bhejA thA to hamAre maDala ne ise aba chaThavI bAra chApA hai tAki pAtra jIva thoDe maiM samajhakara apanA kalyANa kara leve / ) (32) dazalakSaNa dharma dazalakSaNI-paryuSaNaparva varSa me tIna bAra (mAgha, caitra va bhAdra mAsa' me) AtA hai| dasalakSaNI paryupaNaparva yaha ArAdhanA kA mahAna parva hai| caitanya kI bhAvanA pUrvaka samyagdarzana jJAna-cAritra kI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) bhArAdhanA yA uttamakSamAdi dharmarUpa vItarAga bhAva kI utkRSTarUpa se upAsanA, isakA nAma paryuSaNa hai| jaise ratnatraya ke va dazadharmoM ke utkRSTa ArAdhaka munivaro hai vaise gRhastha zrAvako ko bhI apanI bhUmi kA ke anusAra Azikaspa se una saba dharmoM kI bArAdhanA hotI hai| aisI ArAdhanA kI bhAvanA karanA, ArAdhanA ke prati utsAha vaDhAnA, yArAdhana jIvo ke prati vahamAna se vartanA-ityAdi saba taraha ke udyama se AtmA ko ArAdhanA me lagAnA, yaha muni va zrAvaka sabhI kA kartavya hai| isa lekha ke dvArA hama sabako aisI ArAdhanA kI preraNA milatI rahe-yahI bhAvanA hai| 1. uttamakSamA dharma kI ArAdhanA uttama chimA jahA~ mana hoI, antara vAhira zatruna koii|| zreNika rAjA ne ghora upasarga karane para bhI zrI yazodhara munirAja svarUpa jI ArAdhanA se Dige nahi, kSamAbhAva dhAraNa karake zreNika ko bhI dharmaprApti kA ArzIvAda diyaa| dUsarI aura zreNika jA ne bhI dharma kI virAdhanA kA ananta krodha pariNAma choDakara samyagrzana meM dharma kI ArAdhanA pragaTa kI; yaha bhI uttamakSamA kI ArAdhanA kA eka prakAra hai| krodha ke vAhya prasaga upasthita hone para bhI, ratnatraya ko dRDha ArAdhanA ke bala para krodha kI utpatti nahI hone denA aura vItarAgabhAva rahanA, asahya pratikUlatA Ane para bhI ArAdhanA me bhaga nahIM hone denA-vaha uttama kSamA kI ArAdhanA hai| aisI kSamA ke ArAdhaka santo ko namaskAra ho| 2. uttama mArdana dharmakI ArAdhanA uttama mArdava vinaya prakAza, nAnA bheda jJAna saba bhAse / / dhyAnastha bAhuvalI ke caraNo me Akara bharata cakravartI ne pUjana
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) kiyA to bhI vAhuvalI ne garva na karake nijadhyAna me tatpara hokara tatkSaNa hI kevala jJAna upjaayaa| nirmala bhedajJAna se jisane sAre jagata ko apane se bhinna svapnavat dekha liyA hai,aura jo yAtmabhAvanA me tatpara hai usa ko jagata ke kisI bhI padArtha me garva kA avakAza hI kahA hai ? ratnatrayakI ArAdhanA me hI jisakA citta tatpara hai aise muni bhagavato ko cakravartI namaskAra kare to bhI mAna nahIM hotA, aura koI tiraskAra kare to dInatA bhI nahI hotI; aise nirmAna muni bhagavato ko namaskAra ho| pacaparameSTI Adi dhartAtmA guNIjano ke prati bahumAna pUrvaka vinayapravartana yaha bhI mArdava dharma kA eka prakAra hai| 3. uttama Arjava dharma kI ArAdhanA uttama mArjava kapaTa miTAve, duragati tyAga sugati upajAye / jo bhavabhramaNa se bhayabhIta hai aura ratnatraya kI ArAdhanA me tatpara haiM aise munirAja ko apanI ratnatraya kI ArAdhanA me lage hue choTe yA baDe doSa ko chipAne kI vati nahI hotI, kintu jaise mAtA ke pAsa me bAlaka saralatA me saba kaha deM vaise guru ke pAsa jAkara atyanta saralatA se apanA sarbadopa pragaTa karate hai, aura isa prakAra ati sarala pariNAma se AlocanA karake ratnatraya me lage hue dopo ko naSTa karate hai| eva guru vagairaha ke upakAra ko bhI saralatA se prasiddha karate haiN| aise munivaro ko uttama Arjavadharma kI ArAdhanA hotI hai| aise Arjavadharma ke ArAdhaka santo ko namaskAra ho / 4. uttama zaucadharma kI ArAdhanA uttama zauca lobha parihArI, satoSI guna ratana bhddaarii|| utkRSTatayA lobha ke tyAgarUpa jo nirmala pariNAma vahI uttama zaucadharma hai / bheda jJAna ke dvArA jagata ke samasta padArthoM se jisane
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 100 ) apane AtmA ko bhinna jAna liyA hai, deha ko bhI atyata judA jAnakara usakA bhI mamatva choDa diyA hai, aura pavitra caitanyatattva kI ArAdhanA me jo tatpara hai aise munivaro ko kisI bhI paradravya ke grahaNa kI lobhavRtti nahI hotI, bhedajJAnarUpa pavitra jala se mithyAtvAdi cIko dho DAlI haiM, vaha zocadharma ke ArAdhaka hai / ahA, jagata ke samasta padArtho saMvadhI lobha ko choDa karake, mAtra caitanya ko sAdhane me hI tatpara aise yaha zaucadharmavata munivaro ko namaskAra ho / 5. uttama satyadharma kI ArAdhanA uttama satya bacana mukha bole, so prANI sasAra na DoleM / munirAja vacanavikalpa ko chor3akarake satsvabhAva ko sAdhane me tatpara hai, aura yadi vacana bole bhI to vastusvabhAva ke anusAra svapara hitakArI satyavacana hI bolate hai; usako satyadharma kI ArAdhanA hotI hai / munirAja sandhagjJAna se vastusvabhAva jAna karake usI kA upadeza dete hai, zrotAjana Atmajyoti ke sanmukha ho aura unakA ajJAna dUra ho vaisA upadeza dete haiN| aura Apa svayaM bhI Atmajyoti me pariNata hone ke liye udyata rahate hai / aise uttama satyadharmaM ke ArA dhaka santo ko namaskAra ho / 6. uttama saMyama dharma kI ArAdhanA uttama saMjama pAle jJAtA, tara bhava saphala karai le sAtA / bhagavAna rAmacandra jI muni hokara ke java nija svarUpa ko sAtha rahe the taba, pratIndra hue sItA ke jIvane unheM DigAne kI aneka ceSTAe kI, lekina rAmacandra jI apane uttama sayama kI ArAdhanA me dRDha rahe aura kevalajJAna pragaTa kiyA / vaise hI zrAvakottama zrI sudarzana zeTha ko prANAnta jaisA prasaga
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 101 ) upasthita hone para bhI vaha apane sayama me dRDha rahe, aura Age baDhakara suti hokara kevalajJAna pAyA / atarmukha hokara nija svarUpa me jisakA upayoga gupta ho gayA hai aise munivaro ko svapna me bhI kisI jIva ko hanane kI vRtti yA indriyavipayo kI vRtti nahI hotI, una uttama sayama ke ArAdhaka munivaro ko namaskAra ho / 7. uttama tapa dharma kI ArAdhanA uttama tapa niravAMchita pAlai, so nara karama zatru ko TAle / zatru jayagiri ke Upara dhyAnarata pAMDava bhagavanto ko dhaga dhagate agni ke upadrava hone para bhI ve apane dhyAnarUpa tapa se Dige nahI / vaise hI caitanya dhyAna me rata bAhubalI bhagavAna ne eka varSa taka aDigatA se zIta - ghAma va varSA ke upasarga sahe, caitanya ke dhyAna dvArA viSayakaSAya ko naSTa kiyA, aura caitanya ke ugra pratapana se kevalajJAna pragaTa kiyA / ghora upasarga hone para bhI pArzvanAtha tIrthakara nija svarUpa ke dhyAnarUpa tapa se nahI Dige, na to unhone dharaNendra ke Upara rAga kiyA ora na kamaTha ke prati dveSa, vItarAga hokara kevalajJAna pragaTa kiyA / isa prakAra svasanmukha upayoga ke ugra pratapana se karmoM ko bhasma karane vAle uttama tapadharma ke ArAdhaka santo ko namaskAra ho / 8. uttama tyAga dharma kI ArAdhanA uttama tyAga kareM jo koI, bhoga bhUmi- sura-ziva sukha hoI / 'maiM zuddha caitanyamaya AtmA hU~, dehAdi kucha bhI merA nahI' isa prakAra sarvatra mamatva ke tyAgarUpa pariNAma se caitanya me lIna hokara munirAja uttama tyAga dharma kI ArAdhanA karate haiM / zruta kA vyAkhyAna karanA, sAdharmIo ko pustaka, sthAna yA sayama ke sAdhana Adi denA vaha bhI uttama tyAga kA prakAra hai, koI munirAja
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102 ) uttama navIna zAstra paDha rahA ho, aura dUsare munirAja me vaha zAstra kI utkaMThA dekhe to turanta hI bahumAna ke sAtha vaha zAstra unako samarpaNa karate haiM, yaha bhI uttama tyAga kA eka prakAra hai / sarvatra mamatva ko tyAga kara, sarva parabhAva ke tyAga svarUpa jJAna svabhAva kI ArAdhanA me tatpaya uttama tyAgI munivarI ko namaskAra ho / Bringing 8. uttama AkiMcanya dharma kI ArAdhanA uttama AkiMcana vrata dhAre, parama samAdhi dazA vistArai / bhedajJAna ke bala se sarvatra mamatva choDakara caitanya bhAvanA me rata hone vAle munirAja, zAstro ke gahare rahasya kA jJAna dUsare munio ko bhI binA saMkoca dete haiM; siMha Akara ke zarIra ko khA jAya to bhI deha kA mamatva nahI karate / cakravartI bharata jaise kSaNabhara me SaTkhaDa kA vaibhava chor3akara ke jJAtA svabhAva ke sivAya kucha bhI merA nahIM'aisI akiMcana bhAvanArUpa pariNata hue / 'zuddha jJAna darzanamaya eka AtmA hI merA hai, isake sivAya anya kucha bhI merA nahI' - aise bheda jJAna ke bala se dehAdi samasta paradravyo me, rAgAdi samasta parabhAvo me mamatva kA parityAga karake jo akicana bhAvanA me tatpara hai aise uttama AkiMcanya dharma ke ArAdhaka munivaro ko namaskAra ho / 10. uttama brahmacarya dharma kI ArAdhanA uttama brahmacarya mana lAve, nara sura sahitamukati pada pAvai / jisa sItA jI ke viraha me pAgala jaise hI gaye the vahI sItA dvArA lalacAye jAne para bhI bhagavAna rAmacandra jI viSaya bhogoM meM lalacAye nahI va uttama brahmacarya dharma kI ArAdhanA me lIna hokara ke sarvajJa paramAtmA hue / dharmAtmA jayakumAra devIyo ke dvArA bhI brahmacarya se Dige nahIM,
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 103 ) dharmAtmA zeTha sudarzana prANAnta jaise prasaga Ane para bhI apane brahmacarya vrata se Dige nahI / rAvaNa ke dvArA aneka taraha se lalacAyI jAne para bhI bhagavatI sItA apane brahmacarya se nahI DigI / jagata ke sarva vipayo se udAsIna hokara brahmasvarUpa nijAtmA me jisane caryA pragaTa kI aise uttama brahmacarya dharma ke ArAdhaka santA dharmAtmAo ko namaskAra hI / (33) bhagavAna mahAvIra dIpAvalI maMgala dIpAvalI kArtika vadI amAvasyA kA suprabhAta sArA bhArata Aja anokhe Ananda se yaha dIpotsava manA rahA hai / kisakA hai yaha maMgala - dIpotsava ? pAvApurI kA pavitradhAma hajAro dIpako kI jagamagAhaTa se Aja divya zobhA ko dhAraNa kara rahA hai / vIraprabhu ke caraNa samIpa baiTha karake bhArata ke hajAro bhaktajano vIraprabhu ke mokSa gamana kA smaraNa kara rahe hai aura usa pavitra pada kI bhAvanA bhA rahe haiM / ahA 1 bhagavAna mahAvIra ne Aja sasAra bandhana se chUTakara abhUtapUrva siddhapada prApta kiyaa| abhI ve siddhAlaya me virAja rahe haiN| pAvApurI ke jala - mandira ke Upara lokazikhara para apane siddhe pada me prabhU virAja -- mAna haiM / 1 1 kaisA hai yaha siddhapada ? santo ke hRdayapaTa me utkIrNa yaha siddhapada kA varNana karate hue zrI kundakundAsvAmI niyamasAra me kahate haiM kikamaSTivajita parama janma- jarA - maraNahIna zuddha hai / jJAnAdi cAra svabhAva hai akSaya anAza machedya hai || anupama atIndriya puNyapApavimukta avyAvAdha hai | punarAgamanavirahita nirAlabana sunizcala nitya hai // mAtra siddhadazA meM hI nahI parantu isake pahale sasAra avasthA ke
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) -samaya me bhI jIvo me aisA hI svabhAva hai, yaha darzAte hue niyamasAra me kahate hai ki jaise jIvo hai siddhigata vaise hI saba sasArI hai| ve bhI janama-maraNAdihIna aru aSTaguNa sayukta hai / agarIra aru avinAza hai nirmala atIndriya zuddha hai| siddhaloke siddha jaise vaise saba sasArI hai / / prabhU mahAvIra ne Aja ke dina aisA mahimAvata siddhapada prApta 'kiyA / kaisA thA vaha mahAvIra...... ...aura kisa prakAra se unhone aisA sundara siddhapada prApta kiyA ?--ki jisake Ananda kA utsava hajAro dIpako se Aja bhI sArA bhArata manA rahA hai ? hama sabakI taraha ve mahAvIra bhagavAna bhI eka AtmA hai / hamArI taraha pahale vaha bhI sasAra me the| are | vaha honahAra tIrthakara jaisA AtmA bhI jaba taka AtmajJAna nahiM karatA taba taka aneka bhava me sasAra bhramaNa karatA hai / isa prakAra bhava cakra me rulate rulate vaha jIva 'eka bAra videhakSetra me puDarIkiNI nagarI ke madhuvana me pururavA nAmaka bhIla rAjA huA, usa bakhta sAgarasena nAmaka munirAja ko dekha ke pahale to vaha unhe mArane ko taiyAra huA, kintu vAda me usako vanadevatA samajhakara namaskAra kiyA va unake zAta vacano se prabhAvita hokara ke mAsAdika tyAga kA vrata grahaNa kiyaa| vrata ke prabhAva se pahale svarga kA deva huA, phira vahA~ se ayodhyApurI me bharatacakravartI kA putra marIcI huA; 24ve antima tIrthaMkara kA jIva prathama tIrthaMkara kA pautra huaa| vahA~ apane pitAmaha ke sAtha-sAtha usane bhI digambarI dIkSA tI le lI, parantu vaha vItarAga-munimArga kA pAlana nahIM kara sakA, unase bhraSTa hokara ke usane mithyAmArga kA pravartana kiyA / mAna ke udaya se usako aisA vicAra huA ki jaina bhagavAna RpabhadAdA ne tIrthakara hokara ke tIna loka me AzcaryakArI mAmarthya prApta "kiyA hai vaise maiM bhI apanA svatantra mata calAkara usakA netA hokara
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ (105 ) unakI taraha indra dvArA pUjA kI pratIkSA karU~gA, maiM bhI apane dAdA kI taraha tIrthaMkara houuNgaa| (bhAvI tIrthakara hone vAle dravya me tIrthakaratva kI lahareM jagI |) eka bAra bhagavAna RSabhadeva kI sabhA me bharata ne pUchA : prabho / kyA isa sabhA me se bhI koI Apake jaisA tIrthaMkara hogA ? taba bhagavAna ne kahA-hA~, yaha terA putra marIcIkumAra isa bharatakSetra me antima tIrthaMkara (mahAvIra) hogaa| prabhu kI dhvani me apane tIrthakaratva kI bAta sunate hI marIcI ko atIva Atmagaurava huaa| phira bhI aba taka usane dharma kI prApti nahI kI thii| are / tIrthaMkara deva kA divyadhvani suna karake bhI usane samyak dharma ko grahaNa nahI kiyaa| mAtmabhAna ke binA vaha jIva sasAra ke aneka bhavo me rulaa| mahAvIra kA yaha jIva, marIcI kA avatAra pUrNa karake brahma-svarga kA deva huaa| isake bAda manuSya va deva ke aneka bhava me bhI mithyAmArga kA sevana karatA rahA; anta me mithyAmArga ke sevana ke kuphala se samasta adhogati me janma dhAra-dhAra ke basa sthAvara paryAyo me asakhyAta vo taka tIvra dukha bhogaa| aise paribhramaNa karate-karate vaha AtmA atIva kathita va khedakhinna huaa|| anta me asakhyAta bhavo me ghUma ghUma ke vaha jIva rAjagahI me eka brAhmaNa kA putra huaa| vaha veda vedAnta me pAragata hone para bhI samyaradarzana se rahita thA isaliye usakA jJAna va tapa saba vyartha thaa| mithyAtva ke sevanapUrvaka vahA se mara karake deva huA, vahA~ se phira rAjagahI me vizvanandI nAmaka rAjaputra huA / aura vahA eka choTe se upavana ke liye sasAra kI mAyAjAla dekha ke vaha virakta huA aura sabhUtasvAmI ke pAsa jaina dIkSA le lii| vahA~ se nidAna ke sAtha Ayu pUrNa karake svarga me gayA, aura vahAM se bharatakSetra ke podanapura nagarI me vAhubalosvAmI ko vaza paraparA me tripRSTha nAma kA ardhacakrI (vAsudeva) huA; aura tIna Arabha parigraha ke pariNAma se atRptapana
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (106) rthakara hai se nIce ke pahale ni aneka se hI marakara vahAM se sAtavI naraka gyaa| are / usa naraka ke ghora dukho kI kyA bAta ? sasAra bhramaNa me rulate hue jIva ne ajJAna se kauna-kauna se dukha nahI bhoge hoge ! / mahAna kaSTa se asakhyAta varSoM kI yaha ghora naraka yAtanA kI vedanA pUrNa karake vaha jIva gagA kinAre siMhagiri ke upara siha huA, phira vahA se dadhatI agni ke samAna prathama naraka me gayA aura vahA~ se nikalakara jambudvIpa ke himavana parvata para dedIpyamAna siMha huA mahAvIra ke jIvane isa siha paryAya me Atma lAbha prApta kiyaa| kisa taraha vaha Atma lAbha pAyA-yaha prasaga paDhiye ekabAra vaha siha ka ratA se hirana ko phADakara khAtA thaa| usI samaya AkAza mAga se jAte hue do muniyo ne usako dekhA aura 'yaha jIva honahAra antima tIrthakara hai' aise videha ke tIrthakara ke vacana kA smaraNa karake, dayAvaza AkAzamArga se nIce utara ke, siha ko dharma sambodhana karane lage. aho, bhavya mRgarAja | isake pahale tripRSThabAsu deva ke bhava me tUne bahuta se vAchita viSaya bhoge, eva naraka ke aneka vidha ghora dukha bhI azaraNa rUpa se Akranda kara karake tUne bhoge, usa vasta cahU Ara zaraNa ke lie tUne pukAra kI kintu tujha kahI bhI zaraNa na milaa| are ! aba bhI tUM ka ratApUrvaka pApa kA upArjana kyo kara rahA hai ? ghora ajJAna ke kAraNa aba taka tUne tatvo ko nahI jAnA aura vahuta dukha pAyA / isaliye aba tU zAnta ho aura isa duSTa pariNAma ko choDa / munirAja ke madhura vacana sunate hI siha ko apane pUrva bhavo kA jJAna huA, netro se azrudhArA bahane lagI pariNAma vizuddha hue| taba munirAja ne dekhA ki aba isa siMha ke pariNAma zAnta huA hai aura vaha merI ora AtUratA se dekha rahA hai isaliye abhI avazya vaha samyaktva kA grahaNa kregaa| aisA socakara munirAja ne pururavA bhIla se lekara ke aneka bhada dikhA karake kahA ki re zArdUlarAja / avadazave bhava me tUM bharatakSetra
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 107 ) kA tIrthakara hogA-aisA hamane zrIdhara tIrthaMkara ke mukha se sunA hai| isaliye he bhavya / tU mithyAmArga nivRta ho aura AtmahitakArI aise. samyakamAga me pravRta ho| ___ mahAvIra kA jIva siMha munirAja ke vacana se turanta hI pratibodhita huaa| usane atyanta bhakti se vAravAra muniyo kI pradakSiNA kI aura unake caraNo me namrIbhUta huaa| raudrarasa ke sthAna me turanta hI zAnta rasa prgttkiyaa| aura usane tatkSaNa hI samyaktva prApta kiyA itanA hI nahIM, usane nirAhAravrata bhI dhAraNa kiyA / ahA / sihakA zUra vIrapanA saphala humA / zAsrakAra kahate hai ki usa samaya usane aisA dhAra parAkrama prakaTa kiyA ki yadi tiryaca paryAya me mokSa hotA to avazya hI vaha mokSa pA jAtA | sihaparyAya me samAdhimaraNa karake vaha siMhaketu nAma kA deva huaa| vahA~ se ghAtakI khaNDa ke videha kSetra me kanakojvala nAma kA rAjaputra huA, ava dharma ke dvArA vaha jIva mokSa kI najadIka me pahuca raha thaa| vahA vairAgya se sayama dhAraNa karake sAtave svarga me gyaa| vahA se sAketapurI (ayodhyA) me haripeNa rAjA huA aura sayamI hokara ke svarga me gyaa| phira dhAtako khaNDa me pUrva videha ko puDarIkiNI nagarI me priyamitra nAma kA cakravartI rAjA huA kSemakara tIrthaMkara ke sAnnidhya me dIkSA lI aura sahannAra svarga meM sUrya prabhadeva huaa| vahA~ se javudvIpa ke chattarapura nagara me nandarAjA huA aura dikSA lekara uttama sayama kA pAlana kara, 11 maga kA jJAna pragaTa karake, darzanavizuddhi pradhAna solaha bhAvanAo ke dvArA tIrthakara nAma karma bAdhA aura sasAra kA cheda kiyA, uttama ArAdhanA sahita acyupasvarga ke puSpottara vimAna me indra huaa| - vahA~ se cayakara mahAvIra kA vaha mahAna AtmA, bharata kSetra me vaizAlI ke kuNDalapura ke mahArAjA siddhArtha ke yahA~ antima tIrthakara ke rUpa meM avatarita huA-priyakAriNI mAtA ke yaha varddhamAna putra ne caitra zukla 13 ke dina isa bharatabhUmi ko pAvana kii| isa vIra varddha
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108 ) mAna bAla tIrthakara ko dekhate ho sajaya va vijaya nAma ke do muniyo kA sandeha dUra huA, isase prasanna hokara unhone 'sanmatinAtha' nAma diyA / magama nAma ke deva ne bhayakara sarpa kA rUpa dhAraNa karake usa bAlaka kI nirbhayatA va vIratA kI parIkSA karake bhakti se 'mahAvIra' nAma diyaa| tIsa varSa kI kumAra vaya me to unako jAti smaraNa jJAna huA aura sasAra se virakta hokara ke agahana kRSNA dazamI ko ve svaya dIkSita hue / usako munidazA me uttama khIra se sabase prathama AhAra dAna kulapAka nagarI ke kula rAjA ne diyA / ujjaina nagarI ke vana meM rudra ne unake Upara ghora upadrava kiyA, parantu ye vIra munirAja nija dhyAna se kiMcita bhI na Dige so nahI Dige / isase namrIbhUta ho rudra ne stuti kI va ativIra (mahAti mahAvIra) aisA nAma rakkhA / / __kausAmbI nagarI me bandhanagrasta satI candana vAlA ko ye pA~ca magala nAmadhAraka prabhU ke darzana hote hI unakI veDI ke bandhana turta TUTa gaye aura usane parama bhakti se prabhU ko AhAradAna diyaa| sADhe vAraha varSa muni dazA me raha karake, vaizAkha zuklA dazamI ke dina sammedazikhara jI tIrtha se karIba 10 mIla pAsa me jRmbhika gAMva kI RjukUlA saritA ke taura para kSapaka zreNI caDhakara prabhU ne kevalajJAna pragaTa kiyA / ve arahata bhagavAna rAjagRhI ke vipulAcala para padhAre / 66 dina ke bAda, zrAvaNa kRSNA pratipadA se divyadhvani dvArA dharmAmata kI varSA prArambha kI; use jhelakara indra bhUti gautama Adi aneka jIvo ne prativodha paayaa| vIra nAtha kI dharma sabhA me 700 to kevalI bhagavata the, saba milake 14000munigaNa va 36000ajikArya thii| eka lAkha zrAvaka va tIna lAkha zrAvikAye thI asakhya deva va sakhyAta tithaMca the| tIsa varSa taka lAkho karoDo jIvo ko prativodha ke vora prabhU pAvApurI nagarI me pdhaare| vahA ke udyAna me yoga nirodha karake virAjamAna hue, va kArtika vadI amAvasyA ke suprabhAta me parama siddhapada ko pragaTa karake siddhAlaya me jA virAje, usa siddha prabhu ko namaskAra ho|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 106 ) arhanta sava hI karma ke kara nAza isa ho rIti so, upadeza bhI usakA hI de, siddhi gaye namU unako // 2 // zramaNo jino tIrthaMkaro saba seya eka hI mArga ko, siddhi gaye, namU unako, nirvANa ke usa mArga ko // 166 / / (pravacanasAra) bhagavAna mahAvIra ne jaba mokSagamana kiyA usa vakta amAvasyA kI andherI rAta hone para bhI sarvatra eka camatkArika divya prakAza phaila gayA thA aura tIno loka ke jIvo ko bhagavAna ke mokSa kA AnandakArI samAcAra pahuca gayA thaa| devendro va narendro ne bhagavAna kI mukti kA bar3A bhArI utsava kiyA,amAvasa kI andhakAramaya rAtri karoDo dopako se jagamagA utthii| karoDo dIpo kI AvalI se manAyA gayA vaha nirvANamahotsava dIpAvalo parva ke rUpa me bhArata bhara me prasiddha huaa| IsvI san se bhI pUrva 527 varSa pahale banA huA yaha prasaga Aja bhI hama saba Ananda ke sAtha dIpAvalI parva ke rUpa me Ananda se mAnate haiM / dIpAvalI yaha bhAratavarSa kA sarva mAnya AnandakArI dhArmika parva hai| aise isa dIpAvalI parva ke magala prasaga para vIra prabhu kI Atma sAdhanA ko yAda karake hama bhI usa vIrapatha para cale eva AtmA me ratnatraya dopa jagAkara apUrva dIpAvalI parva manAve yahI bhAvanA hai| jaya mahAvIra-jaya mahAvIra -o(33) AtmasvarUpa ko yathArtha samajha sulabha hai apanA AtmasvarUpa samajhanA sugama hai, kintu anAdi se svarUpa ke anAbhyAsa ke kAraNa kaThina mAlama hotA hai| yadi koI yathArtha rUcipUrvaka samajhanA cAhe to vaha sarala hai|
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 ) cAhe kitanA catura kArIgara ho tathApi vaha do ghaDI me makAna taiyAra nahI kara sakatA, kintu yadi AtmasvarUpa kI pahacAna karanA cAhe to vaha do ghaDI me bhI ho sakatI hai| ATha varSa kA vAlaka ekA mana kA vojha nahI uThA sakatA, kintu yathArtha samajha ke dvArA AtmA kI pratIti karake kevala jJAna ko prApta kara sakatA hai / AtmA para dravya me koI parivartana nahI kara sakatA, kintu sva-dravya ne purupArtha ke dvArA samasta ajJAna kA nAza karake, samyakajJAna ko pragaTa karake kevalajJAna prApta kara sakatA hai| sva pariNamana me AtmA sampUrNa svatantra hai, kintu para me kucha bhI karane ke lie AtmA me kiMcitamAtra sAmarthya nahIM hai / AtmA me itanA apAra svAdhIna puruSArtha vidyamAna hai ki yadi vaha ulTA cale to do ghaDI me sAtave naraka jA sakatA hai aura yadi sIdhA cale to do ghaDI me kevalajJAna prApta karake siddha ho sakatA hai / paramAgama zrI samayasAra jI me kahA ki-'yadi yaha AtmA apane zuddha AtmasvarUpa ko pudagaladravya se bhinna do ghaDI ke liye anubhava kare (uname lIna ho jaay| paripaho ke Ane para bhI na Dige to ghAtiyA karmoM kA nAza karake kevalajJAna ko prApta karake mAkSa ko prApta ho jAya / AtmAnubhava kI aisI mahimA hai. to mithyAtva kA nAza karake samyagdarzana kI prApti kA honA sulabha hI hai, isalie zrI paramaguruo ne isI kA upadeza pradhAnatA se diyA hai|' zrI samaya-Ara-pravacano me AtmA kI pahicAna karane ke liye bArambAra preraNA kI gaI hai, yathA (2} caitanya ke vilAsarUpa Ananda ko bhItara me deva / andara ke usa Ananda ko dekhate hI tU garIrAdi ke moha ko takala choDa skegaa| "jhagiti' arthAta jhaTa se chor3a skegaa| yaha bAta sarala hai, kyoki yaha tere svabhAva kI bAta hai| (2) sAtaveM naraka kI ananta vedanA ne par3e hue jIvo ne nI AtmAnubhava prApta kiyA hai, yahA~ para sAtava naraka jaisI to pITA nahI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 111 ) , hai na ? re jIva ! manuSyabhava prApta karake ronA kyo royA karatA hai ? aba satsamAgama se AtmA kI pahicAna karake AtmAnubhava kara / isa prakAra samayasAra pravacano me bArambAra - hajAro vAra AtmAnubhava karane kI preraNA kI hai / jainazAstro kA dhyeya bindu hI AtmasvarUpa phI pahicAna karAnA hai / 'anubhavaprakAza' grantha me AtmAnubhava kI preraNA karate hue kahA hai ki koI yaha jAne ki Aja ke samaya me svarUpa kI prApti kaThina hai, to samajhanA cAhiye ki vaha svarUpa kI cAha ko miTAne vAlA bahirAtmA hai | jaba phurasata hotI hai taba vikathA karane lagatA hai / usa samaya yadi vaha svarUpa kI carcA - anubhava kare to use kauna rokatA hai ? yaha kitane Azcarya kI bAta hai ki vaha para pariNAma ko to sugama aura nija pariNAma ko viSama samajhatA hai / svayaM dekhatA hai, jAnatA hai tathApi yaha kahate hue lajjA bhI nahI AnI ki AtmA dekhA nahI jAtA || jisakA jayagAna bhavya jIva gAte haiM, jisakI apAra mahimA ko jAnane se mahA bhava-bhramaNa dUra ho jAtA hai aura parama Ananda hotA hai aisA yaha samayasAra adhikAra ko (zuddha AtmasvarUpa) jAna lenA cAhiye / - yaha jIva anAdikAla se ajJAna ke kAraNa paradravya ko apanA karane ke lie prayatna kara rahA hai aura zarIrAdi ko apanA vanAkara rakhanA cAhatA hai, kintu para dravya kA pariNamana jIva ke adhIna nahIM haiM / isaliye anAdi se jIva ke ( ajJAnabhAva) ke phala me eka paramANu bhI jIva kA nahI huA / anAdikAla se dehadRSTi pUrvaka zarIra ko apanA mAna rakhA hai kintu abhI taka eka bhI rajakaNa na to jIva kA huA hai aura na hone vAlA hai, dono dravya trikAla bhinna haiM / jIva yadi apane svarUpa ko yathArtha samajhanA cAhe to vaha puruSArtha ke dvArA alpakAla me samajha sakatA hai / jIva apane svarUpa ko jaba samajhanA cAhe taba samajha sakatA hai / svarUpa ke samajhane me anantakAla nahIM
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 112 ) lagatA aura na dUsaro kI AvazyakatA rahatI, isaliye yathArtha samajha sulabha hai| __ yathArtha jJAna prApta karane kI ruci ke abhAva me hI jIva anAdikAla se apane svarUpa ko nahIM samajha pAyA, isaliye Atma svarUpa samajhane kI ruci karo aura jJAna karo, aisA vItarAgI santo kA upadeza hai| [vastu vijJAnasAra se] (34) pApa kA bApa kauna hai| (anuvAdaka-paM0 makkhana lAla) lobha pApa kA bApa bakhAnA ye saba sunate Ate haiM, usakA eka anUpama hama tumako dRSTAnta sunAte hai| eka vipra kA putra banArasa se paDhi kari AyA thA, cAro veda purANa aThArai kATha yAda kara lAyA thA // 1 // tarka chanda vyAkaraNa koSa kA pUrA paDita jJAnI thA, vaidika jyotiSa sAmudrika me aurana jisakI zAnI thaa| eka dinA nArI yo bolI prANanAtha yahA Aau to, kyA-kyA paDhiAye kAzI se mujhako jarA sunAau to||2|| bolA tarka chanda vyAkaraNAdika saba hI paDhi AyA hU~, huA parIkSottIrNa sabhI me abbala nambara lAyA huu| kahA nAri ne aise kahane se to maiM nahI mAnU gI, kauna pApa kA bApa batAo taba maiM paDita jAnUMgI // 3 // lage siTapiTAne paDitajI ye to paDhA nahI maiMne, nahI kisI ne mujhe sikhAyA bAta naI pUchI taine /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 113 ) bolI nAri ise paDhi Amau tava pIche ghara me AnA, paDhA pApa kA bApa na jisane vo paDita kisane mAnA ||4itsuni nArI kI bAta calA brAhmaNa paDhane vidyAlaya me, kintu milA na paDhAne vAlA vidyapradeza himAlaya me| zahara zahara aura grAma grAma me phiratA phiratA hArA hai, eka dinA eka baDI catura vezyA ne ise nihArA hai ||5||kri praNAma bolo vezyA tuma kauna kahA~ se Aye ho, naujavAna sundara khubasUrata kyo itane ghabarAye ho| suni vezyA kI bAta vipra ne sArA kissA batalAyA, saba kucha paDhA na paDhA pApa kA bApa use paDhane AyA // 6 // bolI vezyA ye pustaka hai mere pAsa paDhA dUMgI, Ao mere caubAre para abhI tumhe samajhA duuNgii| tU vezyA maiM brAhmaNa hokara tere ghara nahI AU~gA, cAhai par3ha na par3ha kintu tujhase zikSA nahI pAU~gA // 7 // nahI nahIM Aau bhagavan sau rupaye bheTa caDhAU~gI, tumhe paDhAne se maiM pApini bhI pavitra ho jaauuNgii| sunata nAma sau rupaye kA brAhmaNa ko lAlaca AtA hai, khaTa khaTa khaTa khaTa vezyA ke cIbAre 4 caDhi jAtA hai| le aba mujhe paDhA de jaldI vahuta samaya na lagAU~gA, lekari sau rupaye kI thailI maiM apane ghara jaauuNgaa| ajI jarA kucha khA to lo pIche mai pATha paDhAU~gI, sau rupaye kyA dehu tumhe DhAI sau bheTi caDhAU~gI / / 6 / / hAya hAya raDI ke ghara kyA maiM khAne ko khAU~gA, dharma karma saba bigaDi jAya duniyA~ me bhraSTa khaauuNgaa| bolI vezyA Darau nahI sUkhA sAmAna magA dUMgI, Apa banAkara pahale khAlo taba maiM pIche khAU~gI // 10 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 114 ) DhAI sau kA nAma sunata lAlaca kI jholI kholI hai, vipra banAne lagA rasoI tava vezyA yo bolI hai| kyo karate ho kaNTa hAya kari maiM hi rasoI vanAdUMgI, "maiM ho jAu~ pavitra Aja rupaye pAMca sau caDhAdUMgI // 11 // jJAna naina phUTe ura ke tRSNA adhiyArI chAI hai, kari lInI svIkAra rasoI vezyA ne banavAI hai| khAne ko baiThA brAhmaNa vezyA ne parasI thAlI hai, bhari kari eka hajAra rupaye kI thailI Age DAlI hai // 12 // bolI vezyA hAtha joDikari eka vacana de denA jI, mere kara se eka grAsa apane muMha me le lenA jii| kauna pApa kA bApa Apako jaba ye sabaka paDhAU~gI, tava hajAra kI thailI meM caraNo meM bheTi caDhAu~go / / 13 // dekhi thailiyA brAhmaNa kI ho gaI bhraSTa mati mailI hai, kauna dekhatA hai mujhako le jAU~ ghara ko thailI hai| grAsa uThAyA vaizyA ne taba paDita jI muMha vAyA hai, de TukaDA vezyA ne muMha pe cATA eka jamAyA hai / / 14 // bolA vipra aro baigA mere thappaDa kyo mArA hai, lobha pApa kA bApa paDhI ye hI to sabaka tumhArA hai / dhana ke lAlaca meM phaisikari khAyA te raDI kA TukaDA, yahI pApa kA bApa 'lobha' jo detA duniyA~ ko dukhaDA // 15 // bhaiyyA lajjita hoya vipra nija Ape ko dhikkAre hai, hAya hAya yaha lobha pApa kA bApa naka me DAre hai // (35) sAdhu ne duniyA ko jhUThA dikhalA diyA (paM0 makkhanalAla) eka purupa ke sAta putra the cha kucha nahIM kamAte the, eka putra dhana lAtA thA to saba ghara vAle khAte the|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 115 ) DAke janI coriyAM beImAnI se dhana ThagatA thA, isIliye ye sAre ghara vAlo ko pyArA lagatA thA // 1 // jebeM katari saikaDo rupaye lAkara ghara me dharatA thA, mAta pitA bhAI bhAvaja sArA ghara Adara karatA thA / puNyodaya se laDake ke ika zabda kAna me AtA hai, zravaNa sukhada upadeza bharA sunane ko bAhara jAtA hai // 2 // galI galI gAtA phiratA thA sAdhU eka mahA guniyA, jhUThI hai duniyA re bAbA jhUThI hai sArI duniyA | jhUThe mAta pitA suta bhAI jhUThI hai nAtedArI, jhUThA hai saba kuTama kabIlA jhUThI hai pyArI nArI // 3 // ho prasanna laDake ne pUchA bAbA jI kyA gAte ho, jhUThI hai duniyA jhUThI ye kyA upadeza sunAte ho / mere sukha me sukhI sabhI jana dukha me dukhiyA mere ha~sane para saba ha~sate rone para ro mujhe khilAkara khAte hai saba mujhe sulAkara sote haiM, mai snAna karU N to bhAI pAMva Anakara ghote hai bhAvI bhojana lAtI hai to nArI nIra pilAtI hai,, dete pitA agIsa mAta kari kari ke havA sulAtI hai // 5 // tuma kahate ho duniyA jhUThI maiM kaise ye mAnUMgA, jhUThI mujhe dikhAdo to maiM tumako saccA jAnU~gA / hote haiM, dete haiM // 4 // bole sAdhU re bacce tU jAkara ke ghara so jAnA, khAnA pInA chor3a khATa para paDa murdA sA ho jAnA // 6 // A~kha mocakara bola banda kara saoNma ghoTakara paDa jAnA' koI kitanA ulaTe palaTe para tU khUba akaDa jAnA / ' bharanA tU ye sAga rAta bhara prAta hota meM AU~gA, taba tujhako duniyA hai jhUThI ye karake dikhalAU~gA // 7 // T * "
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) suna sAbU kI bAta yuvaka ghara vAlo ke ajamAne ko, banakara ke bImAra khATa para paDA na khAyA khAne ko / are marA re marA peTa me darda vaDA sara phaTatA hai, hAtha pAva TUTe chAtI me dhar3akana sAsa bhaTakatA hai ||8| yo kaha sAsa ghoTa cupakA ho paDA mRtaka sAvana karake, marA jAni sAre ghara vAle rote haiM sara dhuni muni ke / mAtA pitA rote tere bina hamako kauna khavAvegA, bhAvI rotI devara tuma bina kauna sADiyAM lAvegA ||6|| bhaiyA rote haiM bhaiyA tuma hI to eka kamAU the, hama saba to ghara vAle tere pIche khAU the / rotI nArI nAtha tuma vina aba jevara kauna ghaDhAvegA, binA tumhAre mujha dukhiyA ko ghara me ko apanAvegA // 10 // are mare hama hAya mare hama yo kaha rudana macAte hai, usI samaya ve sAdhu vahA~ para vaidyarAja vani Ate haiM / koI ilAja karA lo hama se phIsa nahI hama lete haiM, eka khurAka davA se murdoM ko jindA kara dete haiM // / 11 // paDA zabda kAno me inake turanta doDakara Ate haiM, ast vinaya se vaidyarAja ko apane ghara le jAte haiM / muda ko zIghra jilA dIje, halAhala jahara pilA dIje // 12 // kyA tarakIba nikAlI hai, rAkha jarA sI DAlI hai / pIle vo to mara jAvegA, murdA jindA ho jAvegA ||13|| vaidyarAja kI vAnI ko, koI na pIve pAnI kA / hai hakIma jI yA to isa varanA hama mara jAya sabhI acchA kahakara vaidyarAja ne loTA eka magAkara pAnI jo isa lauTe kA pAnI kintu abhI saba ke Age chakke chUTa gaye sabake suna huye sabhI citrAma sarIkhe
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117 ) cAhe chahI bhrAta se kahA vaidya ne jo pAnI po jAyegA, vo turanta marajAya kintu bhrAtA jindA ho jAyegA // 14 // sUkha gae suna prANa chaho ke hamase hama na piyeMge haragija pAnI isI prakAra bhAvaje bhI naTa gaI hama kyo khove prANa phAyadA kyA aba bArI nArI kI AI AI tU marajA jala pIkara ke, pati binA tU rADa akelI kahA karegI jI karake / volI nAri rADa rahakara ke hI mai samaya bitAU~gI, pati maraiyA jiye mujhe kyA jaba mai hI mara jAU~gI // 16 // tumako suta jIve putra ati pyArA hai, tumhArA hai / hame kucha gama, rAjI kara lege hama | mara jAye to rAjI ho acche bAbA jI ho // 18 // tuma mAtA pitA se kahA vaidya ne tumhI maro aba pIkara pAnI bahuta jamAnA dekha liyA aba kahA karoge jI karake, kintu sApha naTa gaye vaidya jI hama na mare jala pIkara ke // 17 // eka putra maratA hai to mara jAne do na veTo ko dekha-dekhakara jI bole vaidya hamI jala pIkara hA~ hA~ hA~ hA~ kahA sabhI ne muskarAya kara bAbA jI ne hAtha uThakara dekha are laDake aba uTha kara baiTha gayA laDakA ghara vAlo ko dhikkArA hai, sabhI matalabI ho ghara vAle jhUThA pyAra tumhArA hai // 16 // jhUThI duniyA~ dikhalAkara ke sAdhu to jAte haiM, laDakA bhI ho liyA sAtha tava ghara vAle pachatAte hai / ye dRSTAnta sabhI sasArI jana ko ye sikhalAtA hai, bhaiyyA saba sukha ke sAthI dukha me koI kAma na AtA hai // 20 // ko marA nahI jAtA, maro jiyo bhrAtA / chaho jala pIne se, devara ke jIne se // 15 // putra para pherA hai, duniyA me terA hai / na
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 118 ) sajana saMgraha 1. jJAna darpaNa cetana kyo para apanAtA hai, Anandaghana tU khuda jJAtA hai ||ttekaa jJAtA kyo karatA banatA hai, khuda kramavaddha sahaja paTalatA hai| saba apanI dhuna me dhunatA hai, taba kauna jagata me sunatA hai // 1 // uTha ceta jarA kyo sotA hai, phira dekha jJAna kyA hotA hai| kyo para kA bojhA DhotA hai, kyo jIvana apanA khotA hai // 2 // para kA tU karatA banatA hai, kara to kucha bhI nahIM sakatA hai| yaha vizva niyama se calatA hai, isame nahI kisI kA calatA hai / / jo parakA asara mAnatA hai, vaha dhokhA nizcaya khAtA hai / jaba jabarana kA viSa jAtA hai, taba sahaja samajha me AtA hai // 4 // jo dravya dvAre AtA hai, vaha jIvana jyoti jagAtA hai| sukhadhAma cintAmaNijJAtA hai, Ananda anubhava nita pAtA hai / / 5 / / 2. cetAvanI svata' pariNamati vastu ke, kyo karatA banate jAte ho| kucha samajha nahIM AtI tumako, ni satva bane hI jAte ho // 1 // are kauna nikammA jaga me hai, jo para kA karane jAtA ho| saba apane andara ramate hai, taba kisa vidha karaNa racAte ho // 2 // vastu kI mAlika vastu hai, jo mAlika hai vahI kartA hai| phira mAlika ke mAlika banakara, kyo nIti nyAya gamAte ho // 3 // sat saba svaya pariNamatA hai, vaha nahI kisI kI sunatA hai| yaha mAne bina kalyANa nahIM, koI kaise hI kucha kahatA ho // 4 // 3. dhAnatarAya hama nA kisI ke koI nA hamArA, jhUThA hai jaga kA vyvhaaraa| tana sabadha sakala parivArA, so tana hamane jAnA nyArA // 1 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) puNya udaya sukha kI bar3havArA, pApa udaya dukha hota apaaraa| puNya-pApa doU sasArA, maiM saba dekhana jAnanahArA |rAha metihu~ jaga tihu~ kAla akelA, para sajoga bhayA bhava melA / thitipUrI kara khirakhira jAhi, mere harSa zoka kachu nAhi // 3 // rAgabhAvateM sajjana jAne, dvepa bhAvateM durjana maaneN| rAga-dveSa dvoU mama nAhi, dyAnata me cetana pada mAhi // 4 // 4. kIrtana hU svataMtra nizcala niSkAma, jJAtA dRSTA Atama rAma / maiM vaha hU jo hai bhagavAna, jo maiM hU vaha hai bhagavAna / antara yahI UparI jAna, ve virAga yahA~ rAga vitAna // 1 // mama svarUpa hai siddha samAna, amita zakti sukha jJAna nidhAna / kintu Aza vaza khoyA jJAna, banA bhikArI nipaTa ajAna ||2|| sukha dukha dAtA koI na Ana, moha rAga rUSa dukha kI khAna / nijako nija para ko para jAna, phira dukha kA nahIM leza nidAna | 3| jina ziva Izvara brahmA rAma, viSNu buddha hari jisake nAma / rAga tyAga pahu~cU~ nijadhAma, AkulatA kA phira kyA kAma ||4|| hotA svaya jagata pariNAma, maiM jagakA karatA kyA kAma / dUra haTo parakRta pariNAma, jAyakabhAva lakhUM abhirAma // 5 // 5. budhajana hamako kachu bhaya nA re, jAna liyo sasAra ||ttek|| jo nigoda me so hI mujhame, so hI mokSa makAra / nizcayabheda kachU bhI nAhI, bheda gine sasAra // 1 // paravaza ApA visAri ke, rAga doSa ko ghAra / jIvata marata anAdi kAla te, yoM hI hai urajhAra // 2 // jAkari jaise jAhi samaya meM, je hotA jA dvAra / so vani hai Tari hai kachu nAhi, kari lInI niradhAra // 3 // agani jarA pAnI bobe, vichurata milata apAra, so pudgala rUpI meM budhajana sabako jAnana hAra // 4 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120 ) 6. bhaiyA jo jo dekhI vItarAga ne, so so hosI vIrA re, vina dekhyo hoso nahI kyo hI kAhe hota aghIrA re // 1 // samayo aka baDhe nahi ghaTasI, jo sukha dukha kI pIrA re, tU kyo soca kara mana kUDo, hoya bajra jyo hIrA re // 2 // laga na tIra kamAna bAna kahU, mAra sake nahiM mIrA re, tUM samhAri pauruSa-bala apanau, sukha ananta to tIrA re // 3 // nizcaya dhyAna dharahu vA prabhu, ko jo TAre bhava kI bhIrA re, "bhaiyA" ceta dharama nija apano, jo tAre bhavanIrA re // 4 // 7 daulatarAma are jiyA | jaga ghokhe kI TATI ||ttek|| 'jhUThA udyama loga karata hai, jiname nizadina pATI // 1 // jAna bUjha kara andha bane hai, Akhina bAMdhI pATI // 2 // 'nikala jAyage prANa chinaka me, paDI rahegI mATI // 3 // 'daulatarAma' samajha mana apane dila kI khola kapATI // 4 // 8. dhAnatarAya 'ava hama Atama ko pahacAnA jI ||ttek| jaisA siddha kSetra me rAjata, taisA ghaTa me jAnA jI // 1 // dehAdika para dravya na mere, merA cetana vAnA jI // 2 // "dyAnata' jo jAne so syAnA, nahiM jAne so divAnA jI // 3 // 6 daulatarAma hama to kabahu na nija ghara aaye| para ghara phirata vahuta dina bIte, nAma aneka dharAye ||ttek|| para pada nijapada mAna magana , para pariNati lipaTAye / zuddha buddha sukhakanda manohara, cetanabhAva na bhAye // 1 // nara pazu deva naraka nija jAnyo, parajaya buddhi lahAye / amala akhaDa atula avinAzI, Atama guNa nahiM gAye // 2 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121) yaha bahu bhUla bhaI hamarI, phira kahA kAja pchitaaye| 'daula' tajI ajahU viSayana ko, sat guru vacana suhAye // 3 // 10. bhAgacandra jIvana ke parinAmanikI yaha, ati vicitratA dekhahujJAnI ||ttekaa| nitya nigodamAhitai kaDhikara, nara parajAya pAya sukhadAnI / samakita lahi atarmuhUrtame, kevala pAya vara zivarAnI // 1 // muni ekAdaza guNathAnaka caDhi, girata tahAteM cita bhrmtthaanii| bhramata ardhapudUgala parivartana, kicit Una kAla paramAnI // 2 // nija parinAmanikI sabhAla me, tAtai gAphila havai mata praanii|| baMdha mokSa parinAmanihIso, kahata sadA zrIjinavaravAnI // 3 // sakala upAdhinimita bhAvaniso, bhinnasunija paranatiko chaanii| tAhi jAni ruci ThAnahohu thira, 'bhAgacada' yaha sIkha sayAnI // 4 // 11. daulatarAma Atama rUpa anupama adbhuta, yAhi lakhai bhavasiMdhu trottek| alpakAla me bharata cakraghara, nija Atama ko dhyAya kharo / kevalajJAna pAya bhavi vodhe, tatachina pAyo loka shiro||1|| 'yA vina samajhe dravya liMga muni, ugna tapana kara bhAra bhro| navagrIvaka paryanta jAya cira, phera bhavArNava mAhiM pro||2|| samyagdarzana jJAna carana tapa, yehi jagata me sAra nro| pUrava zivako gaye jAhiM aba, phira jai hai yaha niyata karo // 3 // koTi grantha ko sAra yahI hai, ye hI jinavAnI ucro| 'daula' dhyAya apane Atama ko, muktaramA tava vega varo // 4 // 12. bhAgacanda Atama anubhava Avai jaba nija, Atama anubhava Avai / aura kachU na suhAvai, jaba nija Atama anubhava Avai ||ttek|| rasa nIrasa ho jAta tatacchina, akSa viSaya nahiM bhAva // 1 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ goSTI kathA kutUhala vighaTa, pudgala prIti nsaavai| rAga doSa juga capala pakSajuta, mana pakSI mara jA* // 2 // jJAnAnanda sudhArasa - umage, ghaTa antara na samAvai / 'bhAgacanda' aise anubhava ke, hAtha jori sira nAvai // 3 // 13. bhAgacanda dhanya dhanya hai ghaDI AjakI, jinadhuni zravana prii| tatva pratIti bhaI ava mere, mithyAdaSTi TarI ||ttek|| jaDatai bhinna lakhI cinmUrata, cetana svarasa bhrii| ahakAra mamakAra buddhi puni, parame saba pariharI // 1 // pApa punya vidhi bagha avasthA, bhAsI ati dukha bhrii| vItarAga vijJAnabhAvamaya, parinati ati vistarI // 2 // cAha-dAha vinasI barasI puni, samatA meghjhrii| bADhI prIti nirAkula padaso, bhAgacanda' hamarI // 3 // 14. daulatarAma ApA nahi jAnA tUne, kaisA jJAnadhArI re ||ttek|| dehAzrita kari kriyA Apako, mAnata zivamagacArI re // 1 // nija-niveda vina gora parIpaha, viphala kahI jinasArI re // 2 // ziva cAhe to dvividhikarma te, kara nijaparanati nyArI re // 3 // 'daulata'jinanijabhAvapichAnyo, tina bhavavipata viDhArI re // 4 // 15. daulatarAma cinmUrata dRgyArIkI mohi, rIti lagata hai aTApaTI ||ttek|| bAhira nArakikRta dukha bhoge, antara sukha rasa gttaagttii| ramata aneka surani saga pai tisa, paranatita nita haTAhaTI // 1 // jJAnavirAga zaktitai vidhiphala, bhogata pai vidhi ghttaaghttii| sadananivAsI tadapi udAsI, tAtai Asrava chaTAchaTI // 2 // je bhavahetu abudhake te tasa, karata bandhakI jhttaajhttii| nAraka pazU tiya SaDha vikalatraya, prakRtinakI hva phttaakttii||3||
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 123 ) sayama ghara na sakai pai sayama, dhArana kI ura caTAcaTI / tAsu suyaza gunakI 'daulata' ke, lagI rahe nita raTAraTI // 4 // 16. nyAmata Apa me jaba taka ki koI Apako pAtA nahI / mokSake mandira talaka haragija kadama jAtA nahI | ttek| veda yA purANa yA kurAna saba paDha lIjiye / Apake jAne binA mukti kabhI pAtA nahI || 1 || hariNa khuzabU ke liye dauDA phire jaMgala ke bIca / apanI nAbhI me base usako najara AtA nahI ||2|| bhAva - karuNA kIjiye ye hI gharama kA mUla hai / jo satAve aura ko vaha sukha kabhI pAtA nahI ||3|| jJAnapaM 'nyAmata' tere hai moha kA paradA paDA / isaliye nija AtmA tujhako najara AtA nahI ||4|| / 17. nyAmata samakita - bina phala nahI pAvoge, nahI pAvoge pachitAvoge // Teka // cAhe nirjana tapa karie, bina samatA dukha dAhoge // 1 // mithyA mAraga niza dina sevo, kese muktI pAvAge // 2 // patthara nAva samandara gaharA, kaise pAra laghAvoge ||3|| jhUThe deva guru taja dIje, nahIM Akhira pachatAvoge ||4|| nyAmata' syAdavAda mana lAvo, yAse muktI pAvoge ||5|| 15. zivarAma samajha mana vAvare, saba svAratha kA sasAra // Teka // hare vRkSa para totA baiThA, karatA moja vahArI / sUkhA taruvara uDa gayA totA, china me prIti visArI // 1 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 124 ) tAla pAla para kiyA vaserA, nirmala nIra nihArA / lakhA sarovara sUkhA jaba hI, pakhI pakha pasArA // 2 // pitA putra saba lAge pyAre, jaba lo kare kamAI / jo nahIM dravya kamAkara lAve, duzmana deta dikhAI // 3 // java laga svAratha sadhata hai jAse, taba laga tAso prIti / svAratha bhaye vAta na vUjhe, yahI jagata kI rIti // 4 // apane apane sukha ko rove, mAta pitA suta nArI / ghare Dhake kI vUjhana lAge, anta samaya kI vArI ||5|| sabhI sage zivarAma garaja ke, tuma bhI svAratha sAdho / nara tana mitra milA hai tumako, Atama hita ArAdho // 6 // 16. bhAgacanda varanI / parinati sava jIvanakI tIna bhA~ti eka puNya eka pApa, eka rAga haranI // Teka // tAme zubha azubha agha, doya kareM karma vadha | vItarAga parinati hI, bhavasamudra taranI // 1 // jAvata zuddhopayoga, pAvata nAhI manoga | tAvata hI karana joga, kahI puNya karanI // 2 // tyAga zubha kriyA kalApa, karo mata kadAca pApa / zubha mena magana hoya, zuddhatA na visaranI // 3 // U~ca U~ca dazA dhAri, cita pramAdako viDAri / U~calI dazA mati, giro adho gharanI // 4 // 'bhAgacanda' yA prakAra, jIva lahai sukha apAra / yAke niradhAra syAd - vAda ko ucaranI // 5 // 20. bhAgacanda jIva tU ! bhramata sadIva akelA, saga sAthI koI nahi terA / Teka | apanA sukha dukha ApahiM bhugate, hoya kuTumba na bhelA / svArtha bhayeM saba vichura jAta haiM, vighaTa jAta jyo melA // 1 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (125) rakSaka koI na pUrana va jaba, Ayu anta kI velaa| phuTata pAri badhata nahi jaisa, duddhara jala ko ThelA // 2 // tana dhana jovana vinazi jAta jyo, indrajAla kA khelaa| 'bhAgacanda' imi lakhi kara bhAI, ho sataguru kA celA // 3 // 21. vIra bhagavAna saba milake Aja jaya kaho, zrI vIra prabhu kii| mastaka jhukA ke jaya kaho, zrI vIra prabhu kI // 1 // vighno kA nAza hotA hai, lene ke nAma se| mAlA sadA japate raho, zrI vIra prabhu kI // 2 // jJAnI vano dAnI bano, balavAna bhI vno| akalaka sama bana jaya kaho, zrI vIra prabhu kii||3|| hokara svatatra dharma kI, rakSA sadA karo / nirbhaya bano aru jaya kaho, zrI vIra prabhu kI // 4 // tumako bhI agara mokSa kI, icchA huI hai dAsa / usa vANI para zraddhA karo,zrI vIra prabhu kI // 5 // 22 vastu svabhAva vastu svabhAva samajha nahI pAtA, kartA dharatA vana jaataa| sva ko bhulakara para apanAtA, mithyApana kA yaha nAtA // 1 // sahaja svabhAva samajha me AtA, karanA dharanA miTa jaataa| sva so sva aura para so para hai,samyakpana kA yaha nAtA / / 2 / / roke rukatA lAye AtA, dhakke se jAtA hai kauna / apanI apanI sahaja guphA me, sabhI dravya hai para se mauna // 3 // 23. bhAgacanda sata nirantara cintana aise, Atama rUpa abAdhita jJAnI ||tthek|| rAgAdika to dehAzrita haiN| inateM hota na merI hAni / dahana dahata jimi sadana na tadgata, gagana dahana tAkI vidhiThAnI // 1 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) varaNAdika vikAra pudgala ke, iname nahi caitanya - nizAnI | yadyapi eka kSetra avagAhI, tadyapi lakSaNa bhinna pichAnI || 2 || maiM sarvAga pUrNa jJAyaka rasa, lavaNa khillavana lIlA ThAnI / milo nirAkulasvAda na yAvata, tAvata paraparaNatihitamAnI // 3 // bhAgacanda niradvanda nirAmaya, mUrati nizcaya siddha samAnI / nita akalaka avakasaka bina, nirmala paka vinA jimi pAnI ||4|| 24. phona meM jJAnAnanda svabhAvI hU~, maiM jJAnAnanda svabhAvI hU~ // Teka // maiM hU~ apane me svaya pUrNa, parakI mujhame kucha gandha nahI / meM arasa arunI asparzI, parase kucha bhI sambandha nahIM // 1 // maiM rAga-raga se bhinna bheda se, bhI maiM bhinna nirAlA hU / maiM hU~ akhanDa caitanya piNDa, nija rasa meM ramane vAlA hU ||2|| maiM hI merA karttA dhartA, mujha me para kA kucha kAma nahI / meM mujha ne ramane vAlA hU, para maiM merA vizrAma nahI || 3 || maiM zuddha buddha aviruddha eka, para paraNati se aprabhAvI hU / AtmAnubhUti se prApta tatva, maiM jJAnAnanda svabhAvI hU~ ||4|| 25. nAtha tumhArI pUjA me saba svAhA karane AyA / tuma jaisA banane ke kAraNa, zaraNa tumhArI AyA // Teka // paca indriya kA lakSya karU, maiM isa agni me svAhA / indra narendro ke vaibhava kI, cAha karU mai svAhA / terI sAkSI se anupama, maiM yajJa racAne AyA // 1 // jaga kI mAna pratiSThA ko bhI, karanA mujhako svAhA / nahI mUlya isa manda bhAva kA, vrata tapa Adi svAhA / vItarAga ke patha para calane, praNa lekara maiM AyA // 2 // kare jaga ke apazabdo ko, karanA mujhako svAhA / paralakSI saba hI vRttI ko, karanA mujhako svAhA / akSaya nirakuza pada pAne, aura puNya luTAne AyA || 3 || SH
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 127.) tumato pUjya pujArI maiM, yaha bheda karUMgA svAhA / basa abheda maiM tanmaya honA, aura sabhI kucha svAhA / aba pAmara bhagavAna bane, ye bhIkha mAgane AyA // 4 // nAtha tumhArI pUjA me saba, svAhA karane AyA / tuma jaisA banane ke kAraNa, zaraNa tumhArI AyA // 5 // 26. kevalacanda dharma binA bAvare tUne mAnava ratana ga~vAyA ||ttek|| kabhI na kInA Atma nirIkSaNa kabhI na nija guNa gyaa| para paraNati se prItI baDhAkara kAla ananta baDhAyA // 1 // yaha sasAra puNya-pApo kA puNya dekha llcaayaa| do hajAra sAgara ke pIche kAma nahI yaha AyA // 2 // yaha sasAra bhava samudra hai bana viSayo hrssaayaa| jJAnI jana to pAra utara gaye mUrakha rudana macAyA // 3 // yaha sasAra jJaya dravya hai Atma jJAyaka gaayaa| kartA buddhi choDa de cetana nahI to phira pachatAyA // 4 // yaha sasAra dRSTi kI mAyA apanA kara apnaayaa| ''kevala" dRSTi samyak karale kahAna guru samajhAyA // 5 // 27. cAnatarAya dhika / dhika | jIvana samyaktva binA ||ttek|| dAna-zIla-tapa-vrata-zrutapUjA, Atama hetu na eka ginA // 1 // jyo bina, kanta kAminI zobhA, avujavinasaravarajyo suunaa| jaise vinA ekaDe bindI, tyo samakita vina sarava gunA // 2 // jaise bhUpa binA saba senA, nIva binA madira cunanA / jaise canda vihUnI rajanI, inhe Adi jAno nipunA // 3 // deva jinendra, sAdhu guru karunA, dharmarAga vyohAra bhnaa| niharca devadharama guru Atama, 'dyAnata' gahimana'vacanatana // 4 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128 ) 28 mere mana mandira me Ana padhAro sImadhara bhagavAna || ttekaa| bhagavana tuma Ananda samovara, rUpa tumhArA mahA manohara / nizadina rahe tumhArA dhyAna, padhAro sImanvara bhagavAna // 1 // sura kinnara gaNadhara guNa gAte, yogI terA dhyAna lagAte / gAte prabhu terA yaza gAna, padhAro sImandhara bhagavAna // 2 // jo terI zaraNAgata AyA, tUne usako pAra lagAyA / tuma ho dayAnidhi bhagavAna, padhAro sImaghara bhagavAna // 3 // bhaktajano ke kaSTa nivAre, Apa tire hamako bhI tAre / kIje hamako Apa samAna, padhAro sImavara bhagavAna ||4|| Aye haiM ava zaraNa tihArI, pUjA ho svIkAra hamArI / tuma ho karuNA dayA nidhAna, padhAro sImaMdhara bhagavAna ||5|| roma-roma para teja tumhArA, bhU-maNDala tumase ujiyArA / ravi-zi tuma se jyotimAna, padhAro sImandhara bhagavAna // 6 // 26. tarjantuma se lAgI lagana.. mere caitanya ghana, nitya nija me magana, pyAre Atama bhUla tuma kyoM bhaTakate nijAtama // Teka // jJAna darzana hai lakSaNa tumhArA, jAnanA dekhanA kAma pyArA / zuddha jJAtA prabho, zuddha dRSTA vibho, pyAre Atama, bhUla tuma kyoM bhaTakate nijAtama ||1|| sarva gatiyo ko pAuna senyAre, saba vibhAvo ko kara karake TAre / jJAna se sarvagata, para me kicita na rata, pyAre Atama bhUla tuma kyoM bhaTakate nijAtama ||2|| ajJAnI, para na rahate sadA hI kujJAnI / jaDa na hoge kadA, pyAre Atama bhUla tuma kyo bhaTakate nijAtama ||3|| pakSa - vyavahAra se tuma siddha sama ho sadA,
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) jJAna ho jJAna me nitya rahate, zaddha jJAyaka ho nija me vicarate / para se milate nahI, para ko chUte nahI, pyAre Atama bhUla tuma kyo bhaTakate nijAtama // 4 // jaga me jIvAtmA tuma kahAte, hoke paramAtmA bhI suhAte / soco samajho sudhI, ho rahe kyo kudhI, pyAre Atama bhUla tuma kyo bhaTakate nijAtama // 5 // mokSa jisa-jisane zItala hai pAyA, hetu zAzvata zaraNa tU khaayaa| mere Anandaghana, he nirAkula sadana, pyAre Atama bhUla tuma kyo bhaTakate nijAtama // 6 // AzAo kA huA khAtamA, dilI tamannA dharI rhii| dhasa paradezI huA ravAnA, pyArI kAyA paDI rahI ||ttekaa| karanA-karanA ATho pahara hI, mUrakha kUka lagAtA hai maranA-maranA mujhe kabhI nahI, laphja jabA~ para lAtA hai / para saba hI marane vAle hai, jhaDI na kisI kI khaDI rahI // 1 // eka paDita jI patrikA lekara, gaNita hisAba lagAte the| samaya kAla tejI madI kI, honahAra batalAte the| AyA kAla cale paDitajI, patrI kara me gharI rahI // 2 // eka vakIla Aphisa me baiThe, soca rahe yo apane dila / phalA daphA para bahasa karUMgA, pAiTa merA baDA prabala / / idhara kaTA vAraTa mauta kA, kala kI pezI paDI rahI // 3 // eka sAhaba vaiThe dukAna para, jamA kharca khada joDa rhe| itanA lenA itanA denA, 'bar3e gaura se khoja rahe / / kAla balI kI lagI coTa, jaba kalama kAna me TakI rahI // 4 // ilAja karane ko ika rAjA kA, DAkTara jI taiyAra hue| vividha davA aujAra sAtha le, moTara kAra savAra hue| AyA vakta ulaTa gaI moTara, davA boksa me bharI rahI // 5 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 130) jaiTilamaina ghUmane ko eka, vakta zAma ko jAtA thaa| pAca cAra the dosta sAtha me, vAteM baDI banAtA thA / / lagI jo Thokara gire bAbUjI, lagI hAtha me ghaDI rahI // 5 // hA~-hA~ kitanA kyA karU~ maiM, isa duniyA kI ajava gati / bhaiyA AnA aura jAnA hai, pharka nahIM hai eka rati // samyaktva prApta kiyA hai jisane, basa usakI hI kharI rahI // 6 // 31 tarja-dila lUTane vAle.. Atma nagara me jJAna hI gagA, jisame amRta vAsA hai| samyakadRSTi bhara bhara pIve, mithyAdRSTi pyAsA hai ||ttek|| samyakadRSTi samatA jala me nita hI gote khAtA hai| mithyAdRSTi rAga dvaSa kI, Aga meM jhulasA jAtA hai / samatA jala kA sicana kara le, jo sukha zAnti pradAtA hai // 1 // puNya bhAva ko dharma mAnakara, ke sasAra vaDhAtA hai / rAga bandha kI gutthI ko yaha, kabhI na sulajhA pAtA hai| jo zubha phala me tanmaya hotA, vaha nigoda ko jAtA hai // 2 // para me ahakAra tU karatA, para kA svAmI banatA hai| isIliye sasAra baDhAkara, bhava sAgara me rUlatA hai| eka bAra nija Atamarasa kA, pAna karanA he jJAtA hai / / 3 / / krodha mAna mAyA chalanI, nita prati hI tujhako ThagatI haiN| 'mithyA rUpI cora luTero ne, Atamanidhi lUTI hai / / jagA rahI adhyAtama vANI, arU jinavANI mAtA hai // 4 // mAnuSa aba durlabha ye pAkara, Atama jyoti jagAnI hai| jJAna ujele meM A karake, apanI nidhi uThAnI hai / / hai tU zuddha nirajana cetana, ziva ramaNI kA vAsA hai // 5 // 'jisane apane ko nahI jAnA, para ko apanA mAnA hai| maiM maiM karatA calA A rahA, dukha para dukha hI pAnA hai| dayA Atama para karo sahaja hI, ajara amara tU jJAtA hai|6||
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 131 ) 32. uTha mUrakha rUdana macAyA, sapane me rAjapada pAyA // Teka // eka IMTa sirahAne rakha kara, soya gayA pRthvI para paDakara / mude caina se naina svapana me dekhI adbhuta mAyA, sapane me // 1 // dekhA eka zahara ati bhArI, koTa kilA aura mahala aTArI / prajA vahA~ kI milakara sArI, isako nRpata banAyA, sapane me // 2 // baiTha takhta para hukma kare aba, AjJA mAne sAre bhUpata / chatra ca~vara sira dure dekha, taba nRpa harpAyA, sapane me // 3 // varI nAra sundara sukhadAyI, cakratrata saba sampatti pAI / bhogata bhoga aneka caina me, lAkho varSa ga~vAyA sapane me // 4 // eka dina rAjasabhA me baiThe de mukha tAva mUMcha ko aiThe / itane me koI rAhagIra ne, usako Ana jagAyA, sapane me // 5 // A~kha khulI jaba dekhA jaMgala, kahA~ gaye vo sAre magala / -rAjapATa saba ThATa vATa pala bhara me kahA samAyA, sapane me 'hAya-hAya kara rovana lAgA, le khurapA mArana ko bhAgA / -mUrakha pathI tene merI khoya, daI sabarI mAyA, sapane me // 7 // aise hI jAno jaga sapanA, para dravya ko na mAno apanA / makkhana kyo bharamAyA, sapane me // 6 // rAjapada pAyA ||8|| * 33. tarja-dila lUTane vAle ... svAsa svAsa meM sumirana karale, karale Atama jJAna re / na jAne kisa svAsa me bAbA, mila jAye bhagavAna re // Teka // / anAdikAla se bhUlA cetana, nija svarUpa kA jJAna re / jIva deha ko eka gine basa, isase tU hairAna re // zubha ko zuddha mAnakara prANI, bhramata catu gati mAhi re // 1 // kabhI naraka me huA nArakI, kabhI svarga me deva re / - kabhI gayA tiryaMca gati meM, kabhI manuja paryAya re // caurAsI me svAMga ghare para, kiyA na bheda vijJAna re || 2 ||
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (132 ) bhArI bhUla bhaI ava soco, sataguru rahe jagAya re / ' yaha avasara yadi cUka gayA to, vAra-vAra pachatAta re / / sata ko samajho samakita dharalo, hogA jaga se pAra re // 3 // samakita nIva nahI DAlI cetana, cAritra mahala banegA kaise / jJAna dhyAna kA nahIM hai gArA, mana sthira citta hogA kaise ||ttekaa svAnubhUtinArI nahI vyAhI, kulavantiguNakhAna ziromaNi / sahaja svabhAvI putra catuSTaya, guNa amalAna milegA kaise // 1 // eka bhAva se kabhI na dekhA, ananta guNa parivAra anokhA / khaDa-khaDa me ulajha rahe ho, akhaDatA to milegI saise // 2 // rAga kI AgalagI nijaghara me, tuma dekho apane antara me / samatA jala macita nahI kInA, rAga kI Aga bujhegI kase // 3 // mithyA mata kA caDhA jahara to, amRtarasa chalakegA kaise| dukha ko sukhakara mAna rahe ho, halAhala viSa ko pIya rahe ho // 4 // anubhava rasa ko kabhI na cAkhA, eka bAra atara nahI jhaaNkaa| isa kAraNa se milA na abataka, jJAna sudhA ko pAoge kaise // 5 // karuNA nija kI kabhI na AI, para kI nita hI dayA kraaii| zraddhA ke akura nahI Aye, cAritra phala to pakegA kase // 6 // 35. jJAnI jIva nivAra bharama tama, vastu svarUpa vicArata aise ||ttek!! suta tiya bandhu dhanAdi prakaTa para, ye mujhate hai bhinna prdeshe| inakI pariNati hai ina Azrita, jo ina bhAva parinave vaise // 1 // deha acetana cetana me ina, parinati hoya eka sI kaise| pUrana galana svabhAva dhare tana, maiM aja acala amala nabhajaise // 2 // para pariNamana na iSTa aniSTa na, vRthA rogarUSa dvanda bhaye se| nase jJAna nijaphase bandha me, mukti hoya samabhAva laye se // 3 // viSaya cAha davadAha naze nahi, vina nija sudhA sindhu me paise|
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (133 ) aba nija baina sune zravajana te, miTe vibhAya phagya vidhi tase // 4 // aisA avasara kaThina pAya ava, nija hita heta vilamcana kare se| pachatAvo bahu hoya sayAne, cetana 'daulata' juTo bhava bhaya me || 36. zivarAma jAnA nahiM nija AtmA, jJAnI hue to kyA huye / cyAyA nahI zuddha mAtmA, cyAnI hue to kyA huye ||ttek|| anya siddhAnta paDha liye, zAllI mahAna bana gye| mAtmA rahA vahirAtmA, paDita hue to kyA hue // 1 // 'paca mahAnata Adare, ghora tapasyA bhI karI / mana kI kapAyeM nA marI, sAdhu hue to kyA hae // 2 // mAlA ke dAne hAdha me| manuA phire bAjAra meN| mana kI na mAlA phire, japiyA huye to kyA hae // 3 // gAkara bajAkara nAcakara, pUjA bhajana sadA kiye / nija dhyeya ko sumiro nahIM, bhakti hue to kyA hue // 4 // mAna bahAI kArane, dAma hajAro saracate / bhAI to bhUkhoM mare, dAnI huye to kyA hue // 5 // kareM na jinavara darza ko, sevana kareM abhakSa ko| 'dila me jarA dayA nahI, jainI huye to kyA hue||6|| dRSTi na antara pherate, auguna parAye herate / 'zivarAma' eka hI nAma ke, sAmara hue to kyA hue // 7 // 37. gajala tana nahI chatA koI cetana nikala jAne ke baad| phaika dete phUla jyo khuzabu nikala jAne ke bAda ||ttekaa| Aja jo karate philoleM khelate haiM sAtha me| kala Darege dekha tana nirajIva ho jAne ke bAda // 1 // bAta bhI karate nahI jo Aja dhana kI aiMTha meM ve mAMgate Aye najara takadIra phira jAne ke bAda // 2 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 134 ) pAMva bhI dharatI pe jisane hai kabhI rakhe nhii| vana me bhaTakate vo phire Apatti A jAne ke bAda / / 3 / / bolate java lauM sage haiM cAra paisA pAsa me / nAma bhI pUche nahI paisA nikala jAne ke bAda // 4 // svArtha pyArA raha gayA, asalI muhabbata uTha gii| bhUla jAtA mA~ ko bachaDA paya nikala jAne ke vAda // 5 // bhAga jAtA hasa bhI nirajala sarovara dekhakara / choDa dete vRkSa pakSI patra jhaDa jAne ke bAda // 6 // loga aise matalabI phira kyo kare vizvAsa hm| bAla DaratA Aga se ika bAra jala jAne ke bAda // 7 // isa athira sasAra me kyo magna kundana ho rahA / dekha phira pachatAyegA asamartha ho jAne ke bAda / / / / 38. tarja-eka paradesI merA' . kunda-kunda AcArya kaha gaye jo nija Atma ko dhyaayegaa| para se mamatA choDegA, nizcaya bhava se tira jAvegA ||ttekaa kriyA kADa me dharma nahI hai, para se dharma nahI hogA nahI hogaa| nija svabhAva ke rame binA nahI, kiMcita dharma kabhI hogA kabhI hogA / zuddha cetanA rUpa jIva kA dharma vastu me pAyegA, para se // 1 // nija svabhAva ke sAdhana se hI,siddha prabhu bana jAvegA,bana jaavegaa| bAhya bhAva zubha-azubha sabhI se, jaga me gote khAvegA, gote khaavegaa| mukti cAhane vAlA to nija se nija guNa pragaTAvegA,para se" * // 2 // jIva mAtra aisA cAhate hai, dukha miTa jAve sukha Ave, sukha Ave / karate rahate hai upAya jo, apane apane mana bhAve, apane mana bhAve / /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ (135 ) rAga dveSa parabhAva tajegA, vo nizcaya sukha pAyegA,para se.......||3|| para padArtha nahI khoTA cokhA, nahI sukha dukha dene vAlA, dene vaalaa| iSTa-aniSTa kI mAnyatA se hI, mUrkha bhaTakate matavAlA, matavAlA / / sabhI jIva nija para viveka se zuddha cidAnanda pAyegA,para se... // 4 // 36. bhaiyA phase mata vipayo me mana kahanA merA mAna // Teka / / maithuna indrI ke vaza hastI, jhUThI hathinI lakhi hoya mstii| paDe gaDe meM Ana, phasai mata viSayo me mana kahanA merA mAna // 1 // rasanA ke vaza machalI Ave, kA~Te se nija pATha chidAve / khovai apanI jAna,phasa mata vipayo meM mana kahanA merA mAna / / 2 / / bhauMrA sU dhana heta sugandhI, baiThi kamala me hotA bndii| mUDha gaMvAvai prANa,phasa mata viSayo me mana kahanA merA mAna // 3 // nayana viSaya vaza hoya patagA, dIpaka mAhi jalAve agaa| tajai prANa ajJAna, phasa mata viSayo me mana kahanA merA maan||4|| karNa viSaya vaza sarpa vipina me bIna sunata haraNe nija mana me| gahe zikArI Ana,phasa mata vipayo me mana kahanA merA mAna // 5 // eka-eka vaza hama dukha pAvai, to paoNco kI kauna calAve / samajhi are nAdAna, phase mata viSayo me mana kahanA merA mAna // 6 // 'bhaiyA' pA~co ko jo tyAge,vipaya bhoga me kabhI nA lAge / bo hI puruSa mahAna,phase mata vipayo me mana kahanA merA mAna // 7 samaya uTha ceta re cena, bharosA hai nahI pala kaa| khaDI mukha phADakara mRtyu, bharosA hai nahI pala kA / ||ttek| vAlapana khela me khoyA, javAnI nIda bhara soyaa| buDhApe me baDhI tRSNA huA, nahI bojha bhI halakA // 1 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 ) prabhu kA nAma nahI lInA, umara sArI vitAdI yUM / bulAvA mauta kA AyA, cakho saba svAda nija phalakA // 2 // -siphAriza bhI nahI calatI, kisI kI mauta ke Age / rAma rAvaNa balI hAre, patA jinakA na thA bala kA // 3 // vijaya gara mRtyu para cAho, karo nija Atma kA cintana / jJAna kA dIpa jAgegA, dikhegA mArga zivapura kA ||4|| 41. bhaiyA paradezI pyAre ! kauna hai deza tumhArA // Teka // kauna asala me grAma tumhArA, kauna jagaha ghara dvArA / -kIna tumhAre mAta pitA haiM, karo rUpa vistArA // 1 // asakhya pradezI gA~va hamArA, samyagdarzana dvArA / jJAtA dRSTA mAta-pitA mama, ananta guNa parivArA // 2 // avaguNa apane Apa sudhAro, gurU kA leya sahArA / aura na koI mitra jagata me, pAra lagAvana hArA ||3|| dekha dopa nija dUra karo sava, raho kapaTa se nyArA / aha~kAra Ane nahI pAve, samajho tabhI kinArA // 4 // vipaya- kaSAya hai duzmana sAre, karo na prema pasArA / bhoga bhoganA mukha svarUpa kA, sukhAbhAsa para dhaaraa||5|| dhanya bhAga saba nara nArI kA, pAyA nara bhava pyArA / Atama kA upadeza sunAte, 'bhayA' karo sudhArA ||6|| 42 ghAnatarAya Atama anubhava karanA re bhAI, Atama anubhava karanA re / jaba lauM bhedabhAva nahI upaje, janma maraNa dukha bharanA re // Teka // Atama paDha nava tatva vakhAne, vrata tapa sayama Atama jJAna binA nahi kAraja, yonI sakaTa dharanA re / mithyAtama ko jinheM upajanA sakala grantha dIpaka haiM bhAI, kahA kahe te andha purUSa ko, paranA re // 1 // haranA re / maranA re || 2 ||
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 137 ) 'ghAnata' je bhava sukha cAhata haiM, tinako yaha anusaranA re / so'ha ye do akSara japa ke, bhavodadhi pAra utaranA re // 3 // 43. nyAmata sadA santoSa kara prANI, agara sukha se rahayA cAhe / ghaTA de mana kI tRSNA ko, agara apanA malA jAhe ||ttek|| Aga me jisa kadara Idhana, paDegA jyoti U~cI ho| baDhA mata lobha ko tRSNA, agara dukha me bacA cAhe // 1 // vahI dhanavAna hai jaga me, lobha jisake nahI mana me / vaha nirdhana raka hotA hai, jo para dhana ko harA cAhe // 2 // dukhI rahate haiM ve nizadina, jo Arata dhyAna karate haiM / na kara lAlaca agara, AjAda rahane kA majA cAhe // 3 // binA mAMge mile motI, 'nyAmata' dekha duniyA me| bhIkha mAMge nahI milatI, agara koI gahA cAhe // 4 // 44 merA Aja talaka prabhu karuNApati thAre caraNo me jiyarA gayA hI nahI / maiM to moha kI nIda me sotA rahA mujhe tatvo kA darasa bhayA nahI ||ttekaa| maiMne Atama buddhi bisAra daI, aura jJAna kI jyoti vigADa laI / mujhe karmo ne jyo tyo phasA hI liyA, thAre caraNo me Ana diyA hI nahIM ||shaa prabhu narako me du.kha maiMne sahe, nahI jAyeM prabhu ava mujhase kahe / mujhe chedana bhedana sahanA paDA, aura khAne ko anna milA hI nahI // 2 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138 ) maiM to pazuo me jAkara ke paidA huA, merA aura bhI du kha vahAM jyAdA huA / 'kisI mAMsa ke bhakSI ne Ana hatA, mujha dIna ko jAne diyA hI nahI // 3 // mai to svargoM me jAkara deva huA, mere duHkha kA vahA~ bhI na cheda huA, maiM to Ayu ko yUM hI bitAtA rahA, "maiMne sayama bhAra liyA hI nahI / / 4 / / prabhu uttama narabhava maiMne lahA, aura nizadina viSayo me lipta rhaa| mAtA pitA priyajana ne mujhe, caina to lene diyA hI nahI / / 5 / / maiMne nAhaka jIvo kA ghAta kiyA, aura para dhana chalakara khoza liyaa| merI auro kI nArI pe cAha rahI, maiMne sata to bhASaNa diyA hI nahI // 6 // maiM to moha kI nIda me sotA rahA, maiMne Atama darasa kiyA nahI / 'maiM to krodha kI jvAlA me bhasma rahA, maiMne zAnti sudhA rasa piyA hI nahIM // 7 // jinavara prabhu aba suniye to jarA, 'merA pApo se DaratA hai jiyarA / khaDA thAre caraNo me ye dAsa camana, maiMne aura ThikAnA liyA hI nahI // 8 // 45 jIva svataMtra hai koI badhana nahI, isakA pudgala meM AnA gajaba ho gayA ||ttek|
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 ) Apako baiThA jarA lobha me, para me dRSTi lagAnA gajaba ho gayA / rAja vaibhava milA indrI sukha bhI milA bhUla tujhako tatva samajhanA gajaba ho gayA // 1 // durlabha mAnuSa janma pAke he Atmana, tujhako jJAnI kahAnA gajaba ho gayA / Atma zakti barAbara hai hara jIva meM, sacce jJAna kA honA gajaba ho gayA || 2 || mithyAbhAva ko lekara svarga gayA, vahA~ mAlA murajhAnA gajaba ho gayA / cAro gati me gayA sukha kahI na milA, samyagdarzana kA pAnA gajaba ho gayA // 3 // apane maMDala me bhakti kA bhAva jagA, sacce deva guru kA samAgama milA / mere Atama me Ananda kI lahareM uThI, sacce darzana kA pAnA sugama ho gayA // 4 // 46. (tarja tumhIM mere mandira) na samajho abhI mitra kitanA adherA, jabhI jAga jAo tabhI hai saverA // Teka // gaI so gaI mata gaI ko bulAo, nayA dina huA hai nayA Daga baDhAo / na soco na lAo badana para malinatA, tumhAre karo me hai kala kI saphalatA // jalI jyoti bana kara DhakelA adherA, jabhI jAga jAo tabhI hai saverA // 1 // piyo mitra zole samajha karake pAnI, dukho ne likhI hai sukho kI kahAnI / nahI paDha sakA koI kismata kA kAsA, nahI jAnata kaba palaTa jAye pAsA // cala jo milA majilo kA baserA, jabhI jAga jAo tabhI hai saverA // 2 // J
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 140 ) vyAthAyeM mileM to unhe tuma dulAro pragati prema me mile to pukaaro| dukho kI sadA umra choTI rahI hai, sadA zrama sukhoM ko hI vItI rahI hai // sadA patajharo meM bahAro ko TerA, jabhI jAga jAo tabhI hai saverA // 3 // gurudeva ke dvArA nayA dina milA hai, jo niviya vikharatI vo lUTo nikalA, tuma jauharI vana karake ujAlA // aneka grantha madhana se hIrA jarA bhUla kI to naraka meM vaserA, jabhI jAga jAo tabhI hai saverA ||4|| na samajho mina kitanA adherA, abhI jAga jAo abhI hai saverA / 47. ( rAjamala pavaiyA ) jaba taka mithyAtva hRdaya me hai, sasAra na pala bhara kama hogA ! jaba taka paradravyo se pratIti bhavabhAra na tila bhara kama hogA // Teka // jaba taka zubha azubha ko hita samajhA, taba taka savara kA bhAna nahI / nirjarA karma hI kaise ho, jaba taka svabhAva kA bhAna nahI ||1|| jaba taka karmoM kA nAza nahIM, taba taka nirvANa nahI hogA / jaba taka nirvANa nahI hogA, bhava dukha se trANa nahI hogA ||2| jaba taka tatvo kA jJAna nahI, taba taka samakita kaise hogA / jaba taka samyaktva nahI hogA, taba taka nija hita kaise hogA ||3|| isaliye mukhya puruSArtha prathama, samyaktva prApta karanA hogA / nija Atma tatva ke Azraya se, vasu karmajAla haranA hogA // 4 // dina samakita vrata pUjana arcana, japa tapa saba tere niSphala hai / sasAra bagha ke haiM pratIka, bhavasAgara ke hI daladala haiM ||5|| ( 48 rAjamala pavaiyA ) gADI khaDI re khar3I re taiyAra, calo re bhAI mokSapurI // Teka // samyagdarzana TikaTa kaTAo, samyagjJAna savAro / samyak cAritra kI mahimA se, bhATo karma nivAro // 1 // hamezA / kara do
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 141 ) agara bIca me aTake to, sarvArtha siddhi jaaoge| taitIsa sAgara eka koTi, pUraba viyoga pAoge // 2 // phira nara bhava se hI yaha gADI, tumako le jaayegii| mukti vadhu se milana tumhArA, nizcita karavAyegI // 3 // bhava sAgara kA setu lAMghakara, yaha gADI jAtI hai| jisane apanA dhyAna lagAyA, usako pahucAtI hai // 4 // yadi cUke to phira amanta bhava, ghara ghara pchtaaoge| mokSapurI ke darzana se tuma, vancita raha jAoge // 5 // 46. (rAjamala pavaiyA) dekho khaDA hai vimAna mahAna, calo re bhAI siddhapurI ||ttek|| vAyuyAna AyA hai sITa, surakSita abhI kraalo| samyagdarzana jJAna caritra, tIno ke pAsa mgaalo||1|| nara bhava se hI yaha vimAna, sIdhA zivapura jAtA hai| jo cUkA vaha phira ananta, kAlo taka pachatAtA hai // 2 // ratnatraya kI bartha sabhAlo, zuddha bhAva me jiilo| nija svabhAva kA bhojana lekara, jJAnAmRta jala pIlo // 3 // nija svabhAva me jAgaruka jo, unako phucaayegaa| siddha zilA siMhAsana taka jA, tumako biThalAyegA // 4 // mukti bhavana me mokSa vadhu, vara mAlA phnaayegii| sAdi ananta samAdhi milegI, jagatI guNa gAyegI ||5|| 50. (rAjamala pavaiyA) karalo jinavara kI pUjana, AI pavana ghddii| AI pAvana ghaDI, mana bhAvana ghaDI ||ttek|| durlabha yaha mAnava tana pAkara, karalo jina guNagAna / guNa ananta siddho kA sumiraNa, karake bano mahAna // 11 // jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya, mohanIya antarAya / Ayu nAma arU gotra vedanIya, ATho karma nazAya // 2 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142 ) ghanya dhanya siddho kI mahimA, nAza kiyA sasAra / nija svabhAva se siddha pada pAyA, anupama Agama apAra ||3|| jaha se bhinna sadA tuma cetana, karo bheda vijJAna / samyagdarzana agIkRta kara, nija ko lo pahacAna // 4 // ratnatraya kI taraNI caDhakara, calo mokSa ke dvAra / zuddhAtama kA dhyAna lagAo, ho jAo bhava pAra ||5| 51. rAjamala parvayA hamako bhI bulavAlo svAmI, siddho ke darabAra me ||ttekaa| jIvAdika sAtoM tatvo kI, saccI zraddhA ho jaaye| bheda zAna se hamako bhI prabhu, samyakadarzana ho jAye // mithyAtama ke kAraNa svAmI, hama DUbe sasAra me // 1 // Atma dravya phA jJAna kareM hama, nija svabhAva me A jaayeN| ratnayaya kI nAva baiThakara, mokSabhavana ko pA jAye // paryAyo ko cakAcaundha se, vahate haiM majhavAra me // 2 // 52. (tarja tumhIM mere mandira .) svayaM apanA svAmI, svaya apanA guru, svaya upAdeya hai, svaya upAdeya hai||ttek|| bahuta jIva dekhe koI sukhI nA, parama sukha anubhava koI kare naa| svAnubhava karale antara kI cIja hai, bhedajJAna karale bhava calA jAya re // 1 // vAhara kI kriyA to eka sI hotI hai, samyakadRSTi kI dRSTi alaga hai| mithyAdRSTi mAne meM saba kA karatA, samyakAdaSTi mAne meM sirpha jJAtA // 2 // zAstra jo likhe vyavahAra va nizcaya se, abhUtArya vyavahAra bhUtArtha nizcaya hai /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 143 ) nizcaya upAdeya hai vyavahAra heya hai, naya dRSTi karale bhava calA jAya re // 3 // pUjA bhakti dayA, tapa aura dAna, binA samajhe kiye Atama bhAta | sva dRSTi karale avasara hai AyA, vyabhicAra choDa de bhava calA jAya re // 4 // pacama bIca nAce ye nirNaya kara tU, cauthA samajhale puruSArtha kara tU / prApta kI prApti avazya hotI hai, sandeha choDa de bhava calA jAya re // 5 // sayoga jo hotA hai apane hI kAraNa, viyoga jo hotA hai apane hI kAraNa / paradravya kA kucha bhI kabhI na kara sake tU, kRtItva choDa de bhava calA jAya re // 6 // bahuta kAla bItA dharma nA pAyA, sva me dharma thA para me jo cetana cetatU avasara hai AyA, bhedajJAna karale bhava calA jAya re // 7 // 53. (zivarAma ) mAnA / he jinavANI mAtA tumako lAkho praNAma, tumako lAkho praNAma / zivasukhadAnI mAtA tumako lAkho praNAma, tumako lAkho praNAma / 'Teka | tU vastusvarUpa batAve, arU sakala virodha miTAve / syAdvAda vikhyAtA tumako lAkhoM praNAma, tumako lAkho praNAma // 1 // tU kare hai jJAna kA maNDana, midhyAtva kumAraga khaNDana / tIna jagata kI mAtA tumako lAkho praNAma, tumako lAkho praNAma ||2|| tU 'loka aloka prakAse, cara acara padArtha vikAse / vizva tatva kI jJAtA tumako lAkho praNAma, tumako lAkho praNAma // 3 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 144 ) tU sva para svarUpa sujhAve, siddhAnto kA marma batAve / tU meTe sarva asAtA tumako lAkho praNAma, tumako lAkho praNAma ||4|| zuddhAtma tatva dikhAve, ratnatraya patha pragaTAve | // 5 // nija Ananda amRtadAtA tumako lAkho praNAma, tumako lAkho praNAma he mAta ? kRpA aba kIje, parabhAva sakala hara lIje / 'zivarAma' sadA guNa gAtA tumako lAkho praNAma, tumako lAkho praNAma // 6 // kavivara budhajana kRta chahaDhAlA magalAcaraNa sarva dravya me sAra, Atama ko hitakAra hai / namoM tAhi citadhAra, nitya niraMjana jAnake // artha - jo samasta dravyo me sAra hai eva AtmA ko hitakAra hai, aise nitya nirajana svarUpa ko jAnakara use citta meM dhAraNa karake maiM namaskAra karatA hU | bhAvArtha - jJAnI mahApuruSArthavAna hai, kyoki ve sasAra zarIra aura bhogo se atyanta virakta hote haiM, aura jisa prakAra koI mAtA putra ko janma detI hai, usI prakAra yaha bAraha bhAvanAyeM vairAgya utpanna karatI haiM, isIliye jJAnI ina bAraha bhAvanAo kA cintavana karate haiN| jisa prakAra vAyu lagane se agni ekadama bhabhaka uThatI hai, usI prakAra ina bAraha bhAvanAo kA bArambAra cintavana karane se samatA rUpI sukha baDha jAtA hai / jaba yaha jIva Atma svarUpa ko jAnatA hai taba puruSArthaM baDhAkara para padArthoM se sambandha chor3akara paramAnandamayI svarUpa me lIna hokara samatA rasa kA pAna karatA hai aura anta me mokSa sukha prApta karatA hai /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (145) 1. banitya bhAvanA Ayu ghaTe terI dina-rAta, ho nizcinta raho kyo bhraat| yauvana tana dhana kiMkara nAri, hai saba jala budabuda unahAri // 1 // artha-he bhAI | terI Ayu dina rAta ghaTatI hI jA rahI hai phira bhI tU nizcata kaise ho rahA hai ? yaha yauvana, zarIra, lakSmI, sevaka, strI Adi sabhI pAnI ke bulabule samAna kSaNa bhagura haiN| bhAvArtha-yauvana, makAna, gAya-bhaisa, dhana-sampatti, strI-putra, ghoDA-hAthI, kuTumbIjana, naukara-cAkara tathA pAMca indriyo ke viSaya yaha sarva kSaNika vastuyeM haiM-- anitya hai / jisa prakAra indra dhanuSa aura vijalI dekhate-dekhate hI vilIna ho jAte haiM, usI prakAra yaha yauvanAdi kucha hI kAla me nAza ko prApta hote haiM, kintu eka nija zuddhAtmA hI nitya aura sthAyI hai| aisA svonmukhatA pUrvaka cintavana karake jJAnI jIva vItarAgatA kI vRddhi karatA hai vaha 'anitya bhAvanA" hai| 2. azaraNa bhAvanA pUraNa Ayu baDhe china nAhi, diye jhoTi dhana tIratha mAMhi / indra cakrapati hU kyA karai, mAyu anta para ve hU mere // 2 // artha-he bhAI / Ayu samApta hone para eka kSaNa bhI baDhatI nahI, bhale karoDo rupayA dhanAdi tIrthoM para dAna kro| indra cakravartI bhI kyA kare ? Ayu pUrNa hone para ve bhI marate haiN| bhAvArtha-sasAra me jo-jo devendra, asurendra Adi haiM una sabakA jisa prakAra hirana ko siha mAra DAlatA hai| usI prakAra matyu nAza karatA hai| cintAmaNi Adi maNi, mantra-tantra-jantrAdi koI bhI mRtyu se nahI bacA sktaa| yahAM aisA samajhanA ki nija AtmA hI zaraNa hai, usake atirikta anya koI zaraNa nahI hai| koI jIva anya jIva kI rakSA kara sakane meM samartha nahIM hai, isaliye para se rakSA kI AzA karanA vyartha hai| sarvatra-sadaiva eka nija AtmA hI apanA zaraNa hai /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 ) AtmA nizcaya se maratA hI nahI hai, kyoki vaha anAdi ananta haiaisA svonmukhatA pUrvaka cintavana karake jJAnI jIva vItarAgatA kI vRddhi karatA hai vaha "azaraNa bhAvanA" hai // 2 // 3. saMsAra bhAvanA yo saMsAra asAra mahAna, sAra Apa meM ApA jAna / sukha se dukha, dukha se sukha hoya, samatA cAroM gati nahiM koya // 3 // artha-he bhAI / isa prakAra yaha sasAra atyanta asAra hai, usame apanA AtmA hI mAtra sAra hai| sasAra me sukha ke pazcAta duHkha eva duHkha ke pazcAta sukharUpa AkulatA hotI hI rahatI hai| cAro gatiyo me kahI bhI lezamAtra sukha zAnti nahIM hai| ____ bhAvArtha-jIva kI azuddha paryAya vaha sasAra hai / ajJAna ke kAraNa jIva cAro gatiyo me dukha bhogatA hai aura pAMca parAvartana karatA rahatA hai kintu kabhI zAnti prApta nahIM karatA; isaliye vAstava me sasArabhAva (zubhAzabhAva) sarva prakAra se sAra rahita hai, usame kiMcit mAtra sukha nahIM hai, kyoki jisa prakAra sukha kI kalpanA kI jAtI hai vaisA sukha kA svarUpa nahI hai aura jisame sukha mAnatA hai vaha vAstava me sukha nahI hai kintu vaha para dravya ke Alambana rUpa malinabhAva hone se AkulatA utpanna karane vAlA bhAva hai / nija AtmA hI sukhamaya hai, usake dhra va svabhAva me sasAra hai hI nahI-aisA svonmukhatA pUrvaka cintavana karake jJAnI jIva vItarAgatA meM vRddhi karatA hai vaha 'sasAra bhAvanA" hai // 3 // 4. ekatva bhAvanA anantakAla gati yati dukha laho, bAkI kAla ananto kaho / sadA akelA cetana eka, to mAhIM guNa vasata aneka // 4 // artha-he bhAI / isa jIva ne anAdikAla se cAro hI gatiyo me dukha hI pAyA aura bAkI anantakAla paryanta cAro gatiyAM rahane vAlI
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 147 ) hai / cAro gati me jIva akelA hI rahatA hai / tU cetana eka hai to bhI usame ananta guNa basate haiM- sadAkAla vidyamAna rahate haiM / bhAvArtha - jIva kA sadA apane svarUpa se apanA ekatva aura para se vibhaktapanA hai; isalie vaha svayaM hI apanA hita-ahita kara sakatA hai - para kA kucha nahI kara sktaa| isaliye jIva jo bhI zubhAzubha bhAva karatA hai unakA AkulatArUpa phala svaya akelA hI bhogatA hai, usame anya koI strI, putra, mitrAdi sahAyaka nahI ho sakate, kyoki ve saba para padArtha haiM aura ve saba padArtha jIva ko jJeya mAtra haiM isaliye ve vAstava meM jIva ke sage sambandhI haiM hI nahI / tathApi ajJAnI jIva unhe apanA mAnakara dukhI hotA hai / para ke dvArA apanA bhalA-burA honA mAnakara para ke sAtha kartRtva- mamatva kA adhikAra mAnA hai vaha apanI bhUla se hI akelA dukhI hotA hai / sasAra me aura mokSa me yaha jIva akelA hI hai-aisA jAnakara jJAnI jova nija zuddha AtmA ke sAtha hI sadaiva apanA ekatva mAnakara apanI nizcaya pariNati dvArA zuddha ekatva kI vRddhi karatA hai vaha " ekatvabhAvanA" hai ||4|| 5. anyatva bhAbanA tU na kisI kA terA na koya, terA sukha dukha tujha ko hoya | yAte tujhako tU uradhAra, para dravyana te mamata nivAra // 5 // artha - he jIva / tU anya kisI kA nahI aura anya bhI terA koI nahI hai / terA sukha dukha tujhako hI hotA hai, isaliye para dravya para bhAvo se bhinna apane svarUpa ko tU antara me dhAraNa kara eva samasta para dravya para bhAvo se moha choDa / bhAvArtha - jisa prakAra dUdha aura pAnI eka AkAza kSetra me mile huye haiM, parantu apane-apane guNa Adi kI apekSA se dono bilkula bhinna - bhinna haiM, usI prakAra yaha jIva aura zarIra bhI mile huye ekAkAra dikhAI dete haiM, tathApi ve dono apane-apane dravya-kSetra - kAla-bhAva se bilkula bhinna bhinna haiM- kabhI eka nahI hote / jaba jIva aura zarIra bhI pRthaka-pRthaka hai, to phira pragaTa rUpa se bhinna dikhAI dene vAle aise
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 148 ) moTara gADI, dhana, makAna, bAga, putra-putrI, strI Adi apane sAtha kaise ekameka ho sakate hai ? isa prakAra sarva para padArthoM ko apane se bhinna jAnakara, sva sanmukhatA pUrvaka jJAnI jIva vItarAgatA kI vRddhi karatA hai, vaha "anyatva bhAvanA" hai ||5|| 6. azuci bhAvanA hAr3a mAMsa tana lipaTI cAma, rudhira mUtra mala pUrita dhAma / so bhI pira na rahe kSaya hoya, yAko taje mile ziva loya // 6 // artha - he jIva ! hADa-mAsa se bharA huA yaha zarIra Upara se camar3I se maDhA huA hai, andara to rudhira mala-mUtrAdi se bharA huA dhAma hai / aisA hone para bhI vaha sthira to rahatA hI nahI, nizcayakara kSaya ko prApta ho jAtA hai / deha se ekatva - mamatva haTate hI jIva ko mokSamArga aura mokSa kI prApti ho jAtI hai / bhAvArtha -- zarIra ko malina batalAne kA Azaya - bheda jJAna dvArA zarIra se svarUpa kA jJAna karAke, avinAzInija pada me ruci karAnA hai, kintu zarIra ke prati dveSabhAva utpanna karAne kA Azaya nahI hai / zarIra to usake apane svabhAva se hI azucimaya hai aura yaha bhagavAn AtmA nija svabhAva se hI zuddha eva sadA zucimaya pavitra caitanya padArtha hai / isaliye jJAnI jIya apane zuddha AtmA kI sanmukhatA dvArA apanI paryAya meM pavitratA kA vRddhi karatA hai vaha "azucibhAvanA" hai // 6 // 7. Asrava bhAvanA hita anahita tana kula jana mAhi, khoTI bAna haro kyoM nAhi / yAte pudgala pharma niyoga, praNave dAyaka sukha dukha roga // 7 // artha - he jIva / zarIra, kuTumbI jana ityAdi me hita anahitarUpa -- mithyA pravRtti ko tU kyo nahI choDatA / isa mithyA pravRtti se to pudgala karmo kA Asrava bandha hotA hai, jo ki sAtA asatArUpa sukhadukha roga ko dene vAlA hokara pariNamatA hai / bhAvArtha - vikArI zubhAzubha bhAvarUpa jo arupI dazA jIva me
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 ) hotI hai vaha bhAvAsrava hai aura usa samaya navIna karma yogya rajakaNo kA svayaM svata AnA so dravyAsrava hai / puNya-pApa dono Asrava aura bandha ke bheda hai / paramArtha se puNya pApa (zubhAzubha bhAva ) AtmA ko ahita kara hai / dravya - puNya-pApa to para vastu haiM, ve kahI AtmA kA hita-ahita nahI kara skte| aisA yathArtha nirNaya pratyeka jJAnI jIva ko hotA hai| aura isa prakAra vicAra karake jJAnI jIva svadravya ke avalambana ke bala se jitane aza me Asrava bhAva ko dUra karatA hai utane aga me use vItarAgatA kI vRddhi hotI hai-- use "Asrava bhAvanA" kahate haiM // 7 // 5. maMvara bhAvanA pAco indrina ke taja phaila, citta nirodha lAga zivargala / tujha me derI tU kara zaila, raho kahA ho kolU baila // 8 // artha - jIva / tU pA~co indriyo ke viSayo ko rokakara, citta nirodha karake (sakalpa-vikalpa rUpa mithyAbhAvo kA parihAra karake) mokSamArga me laga jAnA / tU apane ko jaDa patthara sadRza kara apane puruSArtha me derI kyo kara rahA hai ? vyartha hI kolhU ke baila kI bhAnti kyoM bhaTaka rahA hai| bhAvArtha - Asrava kA rokanA vaha savara hai / samyagdarzanAdi dvArA mithyAtvAdi Asrava rukate hai / zubhopayoga aura azubhopayoga dono bandha ke kAraNa haiM - aisA jJAnI jIva pahale se hI jAnatA hai / yadyapi sAdhaka ko nicalI bhUmikA me zuddhatA ke sAtha alpa zubhAzubha bhAva hote hai kintu vaha dono ko bandha kA kAraNa mAnatA hai / isaliye jJAnI jIva svadravya ke Alambana dvArA jitane aza me zuddhatA karatA haiM utane aza me ume savara hotA hai aura vaha kramaza. zuddhatA me vRddhi karake pUrNa zuddhatA prApta karatA hai / vaha "savara bhAvanA" hai || 8 ||
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 150 ) 6. nirjarA bhAvanA taja kaSAya mana kI cala cAla, dhyAvo apanI rUpa rasAla / jhar3e karma bandhana dukhadAna, bahuri prakAzai kevalajJAna // 6 // artha - he jIva / tU kaSAya eva mana kI ca cala vRtti ko choDakara, Ananda rasa se bhare huye apane nija svarUpa ko thyAo, jisase ki dukhadAyI karma jhaDa jAve aura kevala jJAna prakAza pragaTa ho / bhAvArtha -- apanI-apanI sthiti pUrNa hone para karmoM kA khira jAnA to prati samaya ajJAnI ko bhI hotA hai, vaha kahI zuddhi kA kAraNa nahI hotA hai / parantu AtmA ke zuddha pratapana dvArA jo karma khira jAte haiM vaha avipAka athavA sakAma nirjarA kahalAtI hai / tadanusAra zuddhi kI vRddhi hote hote sampUrNa nirjarA hotI hai taba jIva zivasukha prApta karatA haiM / aisA jAnatA huA jJAnI jIva racadravya ke Alambana dvArA jo zuddhi kI vRddhi karatA hai vaha " nirjarA bhAvanA" hai // 6 // 10. loka bhAvanA tero janma huma nahi jahA~, aisA kSettara nAhi kahA~ / yAhI janma bhUmikA raco, calo nikala to vidhi se baco // 10 // atha - he jIva | sampUrNa loka me aisA koI kSetra bAkI nahI jahA~ terA janma na huA ho / tU isI janmabhUmi me mohita hokara kyo magana ho rahA hai ? tU samyak puruSArthI banakara isa loka se nikala arthAt azarIrI jo siddhapada usame sthira hoo / tabhI tU sakala karma bandhana se chUTa sakegA / bhAvArtha- brahmA Adi kisI ne isa loka ko banAyA nahI hai, viSNu yA zeSa nAga Adi kisI ne ise TikA nahI rakkhA hai tathA mahAdeva Adi kisI se yaha naSTa nahI hotA, kintu yaha chaha dravyamaya loka svaya se hI anAdi ananta hai| chaho dravya nitya raca svarUpa se sthita rahakara nirantara apanI naI-naI avasthAo se utpAda - vyayarUpa pariNamana karate rahate haiM / eka dravya me dUsare dravya kA adhikAra nahI
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 151 ) hai / yaha chaha dravya svarUpa loka vaha merA svarUpa nahI hai, vaha mujhase trikAla bhinna hai, maiM usase bhinna hU~ / merA zAzvata caitanya loka hI merA svarUpa hai / aisA jJAnI jIva vicAra karatA hai aura svonmukhatA dvArA viSamatA miTakara, sAmyabhAva vItarAgatA baDhAne kA abhyAsa karatA hai / vaha "lokabhAvanA" hai || // 10 // 11. bodhi durlabha bhAvanA saba vyavahAra kriyA ko jJAna, bhayo anantI bAra pradhAna / nipaTa kaThina apanI pahicAna, tAko pAvata hota kalyANa // 11 // artha - he jIva | sarvaM vyavahAra kiyAo kA jJAna to tujhe anantI bAra huA, parantu jisakI prApti se kalyANa hotA hai aise nija cidAnanda ghanasvarupa kI pahacAna atyanta durlabha hai / ata usa hI kI pahacAna karanA yogya hai, - aisA tU jAna / bhAvArtha :- (1) mithyAdRSTi jIva manda kaSAya ke kAraNa aneka bAra graiveyaka taka utpanna hokara ahamindra pada ko prApta huA hai, parantu usane eka bAra bhI samyagjJAna prApta nahI kiyA, kyoki samayagjJAna prApta karanA vaha apUrva hai / use to svonmukhatA ke ananta purupArtha dvArA hI prApta kiyA jA sakatA hai aura aisA hone para viparota abhiprAya Adi doSo kA abhAva hotA hai / ( 2 ) samyagdarzana - jJAna AtmA ke Azraya se hI hote hai| puNyakarma, puNyabhAva, puNya kI sAmagrI aura paralakSI jJAna ke udhADa se nahI hote / isa jIva ne bAhya sayoga, cAro gati ke laukika pada ananta bAra prApta kiye haiM, kintu nija AtmA kA yathArtha svarUpa svAnubhava dvArA pratyakSa karake use kabhI nahI samajhA, isaliye usakI prApti apUrva hai / (3) bodhi arthAta nizcaya samyagdarzana- jJAna cAritra kI ekatA kI prApti pratyeka jIva ko karanA cAhiye / jJAnI jIva sva sanmukhatA pUrvaka aisA cintavana karatA hai aura apanI vodhi aura zuddhi kA vAramvAra abhyAsa karatA hai / vaha "bodhi durlabha bhAvanA" hai // 11 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 152 ) 12. dharma bhAvanA dharma svabhAva Apa saradhAna, dharma na zIla nanhauna na dAna, "budhajana " guru kI sIkha vicAra, gaho dharma Apana sukhakAra || 12 || artha :- he jIva / nija svabhAva kA zraddhAna karanA hI dharma hai / dharma na to bAhya zIlAdi pAlane me hai, na snAna karane me hai aura na dAnAdi dene meM hai / he budhajana | tuma zrI guru ke isa upadeza para vicAra karo aura nija svarupa kA nirNaya karake Atmadharma ko grahaNa karo / bhAvArtha :- atattva zraddhAna rahita nizcaya samyagdarzana samyagjJAna aura samyak cAritra hI sArarupa dharma hai / vyavahAra ratnatraya vaha paramArtha se dharma nahI hai / jaba jIva nizcaya ratnatraya rupa dharma ko sva Azraya dvArA pragaTa karatA hai tabhI vaha sthira, akSaya sukha prApta karatA hai / isa prakAra cintavana karake samyagdRSTi jIva svonmukhatA dvArA zuci kI vRddhi bAramvAra karatA hai / vaha "dharma bhAvanA" hai || 12 || dUsarI DhAla saMsAra- dukha varNana suna re jIva kahata hU~ toko, tere hita ke kAje / ho nizcala mana jo tU ghAre taba kucha ika tohi lAje / / jisa dukha se thAvara tana pAyo, varana sako so nAhI / aThadaza bAra maro atra jIyo, eka svAsa ke mAhIM // 1 // artha :- he jIva | dhyAna pUrvaka suna, tere hita ke liye tujhako kahatA hU~ / jo yaha hita kI bAta sthira citta hokara tU aba dhAraNa karegA to tujhe kucha to lajjA AvegI ki are / abhI taka yaha maiMne kyA kiyA ? ajJAna se maiM kitanA dukhI huA / ekendriya sthAvara
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ (153 ) zarIra dhAraNa kara jo atyanta dukha bhoge-use zabdo me varNana kiyA jA sake-aisA nahI hai / eka svAsa me aThAraha bAra to tU janmA aura marA // 1 // kAla anantAnanta raho yo puni vikalatraya huuvo| bahuri asainI nipaTa ajJAnI china china jIo muuvo| aise janma gaho karamana vaza, tero jora na caalo| punya udaya sainI pazu hUvo, bahuta jJAna nahiM bhAlo // 2 // artha:-he jIva / isa prakAra tU anantAnanta kAla paryanta ekendriya paryAya me rahA, pazcAta kabhI do indriyAdi vikalatraya paryAya vAlA huA, kadAcitapacendriya paryAya bhI pAI to asajJI mahA ajJAnI rahA aura kSaNa-kSaNa me janma-maraNa kiyaa| isa prakAra ajJAna se kodaya paza hokara tUne ananta janma dhAraNa kiye, vahA~ terA kucha puruSArtha nahIM ho sakA , pazcAta puNyodaya se kadAcita sajJI pazu bhI huA to bhI vahAM tU bhedajJAna prApta nahIM kara sakA // 2 // jabara milo taba tohi satAyo, nibala milo te khaayo| mAta triyA sama bhogI re pApI, tAteM naraka sidhaayo|| koTina bicchU kATata jaise, aisI bhUmi tahAM hai / rudhira rAdha jala chAra bahe jahAM, durgandha nipaTa tahAM hai // 3 // artha :-he jIva / tujha se balavAna pazuo ne tujhe satAyA aura nirbala milA to tUne use mArakara khaayaa| pazu dazA me tUne mAtA ko strI samAna mogA, isaliye tU pApI hokara narako me jA pddaa| jahA~ kI bhUmi aisI kaThora hai ki usakA sparza hote hI mAno karoDo bicchU kATate ho-aisA dukha hotA hai aura jahA~ atyanta durgandha yukta sar3e lohU se bharI khAre jala jaisI vaitaraNI nadI bahatI hai // 3 // (yAda rahe jIvoM ko duHkha hone kA mUla kAraNa to unakI zarIra ke sAtha mamatA tathA ekatva buddhi ho hai; dharatI kA sparza Adi to mAtra nimitta kAraNa hai|)
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 154 ) dhAva kara asipatra jaMga me, zIta uSNa tana gAle / koI kATe karavata kara gaha, pAvaka me parajAle // yathAyoga sAgara thiti bhugate, dukha ko anta na Ave / karma vipAka isI hI hove, mAnuSa gati tava pAvai // 4 // artha -naraka me asipatra aga para paDate hI ghAva kara dete haiM / atyadhika zIta eva pracanDa garmI deha ko galA detI hai| koI nArakI dUsare nArakI ko pakaDakara karIta se kATa DAlate haiM aura agni me jalA dete hai / Ayu vandhana vaza sAgaropama kI sthiti paryanta isa prakAra ke mahAdu kho ko bhogate pAra nahI AtA-vahA~ karma kA vipAka aisA hI hotA hai| use pUrNakara kadAcita manda kaSAya anusAra zubhakarma kA vipAka hone para koI nArakI naraka me se nikalakara manuSyagati prApta karatA hai // 4 // mAta udara me raho gaeNda ho, niphasata hI villaave| DambhA dAnta galA viSa phoTaka, DAphina se baca jaave|| to yauvana meM bhAmina ke saga, nizi dina bhoga racAve / andhA ho dhandhe dina khode, bUDhA nAr3a hilAve // 5 // artha -manuSyagati me bhI mAtA ke garbha meM sakucita hokara genda kI taraha nava mAsa taka rahatA hai aura pIche janmate samaya trAsa se billAtA hai| bAlakapana me aneka prakAra ke roga jaharIle phoDe cecaka dAnta gale Adi ke roga Adi se kadAcita baca jAve to javAnI meM nizadina patnI ke sAtha bhoga vilAsa me hI magna rahatA hai naye-naye bhoga ecAtA hai aura vyApAra dhandho me andhA hokara jindagI vyatIta kara detA hai / jaba vRddha ho jAtA hai taba mastaka Adi aga kAMpane laga jAte hai- isa prakAra mUDha mohI jIva AtmA ke hita kA upAya kiye binA manuSya bhava vyartha hI gavA detA hai // 5 // yama pakar3e taba jora na cAle, saina hi saina btaavai| manda kaSAya hoya to bhAI, bhavanatrika pada pAvai / /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 155 ) para ko sampatti lakhi ati bhUre ke rati kAla gamAvai / Ayu anta mAlA murajJAvai, taba lAkha lakhi pachatAve // 6 // artha - jaba maraNa kAla A upasthita ho taba isa jIva kA kucha bhI jora nahI calatA, bola bhI nahI sakatA, ata mana kI bAta izArA kara-karake batalAtA hai / isa prakAra kumaraNa bhAva se marakara jo sanda kaSAya rupa bhAva ho to bhavanavAsI- vyantara yA jyotipI ina halakI jAti ke devo me utpanna hotA hai / vahA~ anya dUsare vaDe vaibhavamAna devo kI sampadA dekhakara khUba jhUratA hai / athavA vipaya krIDA rUpa rati me hI kAla gavAtA hai / Ayu kA anta Ane para usa deva kI mandAramAlA murajhAne lagatI hai, use dekhakara vaha jIva bahuta hI pachatAtA hai // 6 // tahaM te caya kara thAvara hotA, rulatA kAla anantA / yA viSa paMca parAvartana de, dukha ko nAhIM antA // kAlalabdhi jina guru kirapA se, Apa zrApako jAne / taba hI budhajana bhavadadhi tirake, pahu~ca jAya ziva thAne // 7 // artha -- aura vaha deva ArttadhyAna pUrvaka devaloka se cayakara sthAbaya ho jAtA hai / isa prakAra ajJAna se saMsAra me bhramate bhramate jIva ne ananta kAla paryanta paca parAvartana kiyA aura ananta dukha pAyA / nija kAla lavdhi rUpa susamaya Ane para jina guru kI kRpA se jaba AtmA svayaM apanA svarUpa jAnale, mAnale aura anubhava karale tava vaha jIva bhava samudra se tira kara nivArNa rupa siddhapada me pahuca jAtA hai jahA~ pAzvata sukhI rahatA hai // 7 // 1 sAra sasAra kI koI bhI gati sukhadAyaka nahI hai / nizcaya samyagdarzana se hI paca parAvartana rUpa sasAra parita hotA hai / anya kisI kAraNa se dayA, dAnAdi ke zubharAga se sasAra nahI TUTatA / koI bhI sayoga sukha dukha kA kAraNa nahI hai, kintu para ke sAtha ekatvabuddhi karttAbuddhi, zubharAga se dharma hotA hai, zubharAga hitakara hai- aisI mAnyatA hI ekamAtra dukha kA kAraNa hai / sanyagdarzana sukha kA kAraNa hai / 4
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156 ) dUsarI DhAla kA sArAMza tIna loka me jo ananta jIva haiM ve saba sukha cAhate haiM aura duHkha se Darate haiM / kintu apanA yathArtha svarupa samajhe tabhI sukhI ho sakate haiN| mithyAtva bhAva hI dukha kA kAraNa hai kintu bhramavaNa hokara kaise-kose sayoga ke Azraya se vikAra karatA hai vaha sakSepa me kahA hai| triyaMca gati ke du.kho kA varNana -yaha jIva nigoTa me ananta kAla taka rahakara, vahA~ eka zvAsa me aThAraha bAra janma dhAraNa karake akathanIya vedanA sahana karatA hai| vahAM se nikalakara anya sthAvara paryAyeM dhAraNa karatA hai| basa paryAya to cintAmaNi ratna ke samAna ati durlabhatA se prApta hotI hai vahAM bhI vikalatraya zarIra dhAraNa kara ke atyanta duHkha sahana karatA hai / kadAcita asajJI pancendriya huA to mana vinA du kha prApta karatA hai / sajJI ho to vahAM bhI nirvala prANI balavAna prANI dvArA satAyA jAtA hai| balavAna jIva dUsaro ko dukha dekara mahAna pApa kA vadha karate hai ora chedana-bhedana, bhUkha-pyAsa, zItauSNatA Adi ke kathanIya dukho ko prApta hote hai|| naraka gati ke duHkhoM kA varNana -jaba kabhI azubha pApa pariNAmoM se mRtyu prApta karate haiM taba naraka me jAte haiM / vahA~ kI miTTI kA eka kaNa bhI isa loka me A jAye to usako durgandha se kaI koso ke sajJI pacendriya jIva mara jaayeN| usa dharatI ko chane se bhI asahya vedanA hotI hai| vahA~ vaitaraNI nadI, semala vRkSa, zIta-uSNatA tathA anna jala ke abhAva se svata mahAna dukha hotA hai| jaba vilo me audhe muMha laTakate haiM taba apAra vedanA hotI hai| phira dUsare nArakI use dekhate hI kutte ko bhAnti usa para TUTa paDate haiM aura mArapITa karate haiN| tIsare naraka taka amba aura ambarISa Adi nAma ke sakliSTa pariNAmI asura kumAra deva jAkara nArakiyo ko avadhijJAna dvArA pUrva bhavo ke virodha kA smaraNa karAke paraspara laDavAte hai| taba eka dUsare ke dvArA kolhU me pilanA, agni me jalanA, Are se cIrA jAnA, kaDhAI meM
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 157 ) ubalanA, TukaDe-TukaDe kara DAlanA Adi apAra dukha uThAte haiM- aisI vedanAye nirantara sahanA paDatI haiM / tathApi kSaNamAtra sAtA nahI milatI, kyoki TukaDe TukaDe ho jAne para bhI zarIra pAre kI bhAnti puna. milakara jyoM kA tyo ho jAtA hai / vahA~ Ayu pUrNa huye binA mRtyu nahI hotI / naraka meM aise dukha kama se kama dasa hajAra varSa taka to sahanA hI paDate haiM, yadi utkRSTa Ayu kA vadha huA to taitIsa sAgaropama varSa taka zarIra kA anta nahI hotA / manuSyagati ke dukho kA varNana :- kisI vizeSa puNyakarma ke udaya se yaha jIva jaba kabhI manuSya paryAya prApta karatA hai taba nau mahIne taka to mAtA ke udara meM hI par3A rahatA hai, vahA~ zarIra ko sikoDakara rahane se mahAna kaSTa uThAnA paDatA hai / vahA~ se nikalate samaya jo apAra vedanA hotI hai usakA to varNana bhI nahI kiyA jA sakatA / phira bacapana me jJAna binA, yuvAvasthA me viSaya bhogo me Asakta rahane ye tathA vRddhAvasthA me indriyo kI zithilatA athavA maraNa paryanta kSayaroga Adi me rukane ke kAraNa Atmadarzana se vimukha rahatA hai aura dhAmodvAra kA mArga prApta nahI kara pAtA / devagati ke dukho kA varNana :-- yadi koI zubhakarma ke udaya se deva bhI huA, to dUsare baDe devo kA vaibhava aura sukha dekhakara mana hI mana me dukhI hotA rahatA hai / kadAcit vaimAnika deva bhI huA, to vahAM bhI samyaktva ke binA Atmika zAMnti prApta nahI kara pAtA / tathA anta samaya me mandAra mAlA murajhA jAne se, AbhUSaNa aura zarIra kI kAnti kSINa hone se mRtyu ko nikaTa AyA jAnakara mahAna duHkha hotA hai aura barttadhyAna karake hAya-hAya karake maratA hai / phira ekendriya jIva taka hotA hai arthAt puna tiryanca gati me jA pahucatA hai / isa prakAra cAro gatiyo me jIva ko kahI bhI sukha-zAnti nahI milatI / isa prakAra apane mithyAtva bhAvo ke kAraNa hI nirantara sasAraca me paribhramaNa karatA rahatA hai / 01
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 158 ) tIsarI DhAla samyaktva kA varNana isa vidha bhava vana ke mAhi jIva, vaza moha gahala sotA sadIva / upadeza tathA sahajai prabodha, tava hI jAgai jyoM uThata joga // 1 // ___ artha-isa prakAra sasAra rUpI vana me moha vaza paDA jIva besudha hokara sadA gaharI nindrA me soyA huA hai| parantu java AtmajJAnI guru ke upadeza se athavA pUrva saskAra ke vala se vaha moha nindrA se jAgA / jisa prakAra raNa me mUchita huA yoddhA phira se jAga gayA ho, usI prakAra yaha sasAro jIva moha nindrA dUra karake jAga gayA // 1 // jaba citavata apane mAhi Apa, hU~ cidAnanda nahIM punya pApa / mero nAhi hai rAma bhAva, yaha to vidhi vaza ueja vibhAva // 2 // ____ artha-AtmabhAna karake jaba yaha sasArI mohI jIva jAga gayA taba hI apane antaraga me apane svarUpa kA aisA cintavana karane lagA ki "maiM cidAnanda hU~, punya-pApa maiM nahI hU~, rAgabhAva bhI merA svabhAva nahI hai, vaha to karmavaza utpanna huA vibhAva bhAva hai" // 2 // hU~ nitya nirajana siddha samAna, jJAnAvaraNI AcchAda jJAna / nizcaya sugha ika vyavahAra bheva, guNaguNI aMga agI acheva / / 3 // ___ artha :-maiM siddha samAna mitya avinAzI jIva tattva hai, dravyakarma, nokarma aura bhAvakama se rahita hU~ / jJAnAvaraNI karma ke udaya se merA jJAna apragaTa hai| nizcaya se maiM atIndriya mahApadAtha hU~, guNa-guNI bheda athavA aza-azI bheda Adi sarva bheda kalpanA to vyavahAra se hai| maiM to abheda hU~ // 3 // mAnuSa sura nAraka pazu paryAya, zizu yuvA vRddha bahurUpa phaay| dhanavAna daridrI dAsa rAya, ye to viDamba mujhako na bhAya // 4 // artha :--tathA manuSya-deva nArako va pazu paryAya athavA bAlaka,
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156 ) javAna, vRddha ityAdi aneka rUpa zarIra kI hI avasthAye haiM tathA dhanavAnapanA, dAsapanA, rAjApanA ye sabhI aupAdhika bhAva viDambanA hai-upAdhi hai, ve kucha bhI mujhe priya nahIM hai, mere zuddha jJAyaka svarUpa me ye kucha bhI zobhatA nahI // 4 // sparza gandha varanAdi nAma, mere nAhIM mai jJAnaghAma / maiM ekarUpa nahiM hota aura, mujha meM pratibimbita saphala nara // // artha:-sparza-rasa-gandha-varNa Adi athavA vyavahAra nAma Adi mere nahIM, ye sabho to pudgala dravya ke haiM, maiM to jJAna dhAma hU~. maiM to sadAkAla ekarUpa rahane vAlA paramAtmA hU~, anyarUpa kabhI bhI nahIM hotaa| mere jJAna darpaNa me to samasta padArtha prativimbita hote hai // 5 // tana pulakita ura haraSita sadIva, jyo bhaI raMkagaha nidhi atIva / jaba prabala apratyAkhyAna thAya, taba cita pariNati aisI upAya // 6 // ___ artha :--aisA bhedavijJAna pUrvaka samyaka zraddhAna hone para jIva sadA hI atizaya prasanna hotA hai, Anandita hotA hai| hRdaya meM nirantara harSa vartane se zarIra bhI pulakita ho jAtA hai| jisa prakAra daridrI ke ghara me atyadhika dhana-nidhi ke pragaTa hone para vaha prasanna hotA hai| usI prakAra yaha samyagdRSTi jIva antara me nijAnanda mUrti bhagavAna AtmA ko dekhakara prasanna hotA hai| aisA samyakadarzana ho jAne para jaba taka apratyAkhyAna kaSAya kI prabalatA rUpa udaya rahatA hai taba taka usa samyagdRSTi kI citta pariNati kaso hotI hai-use aba yahAM para kahate haiM / so suno bhavya citadhAra kAna, varaNata hUM tAkI vidhi vidhAna / saba phara kAja ghara mAhi vAsa, jyo bhinna kamala jala me nidAsa // 7 // artha :-he bhavya jIvo | tuma citta lagAkara usa bheda-vijJAnI kI pariNati ko suno / usa avirata samyakA dRSTi ke vidhi-vidhAna kA meM varNana karatA huuN| svAnubhava bodha kA jime lAbha huA hai| aisA vaha jIva ghara kuTumba ke bIca me rahatA hai tathA sabhI gRhakArya, vyApAra
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (160 ) mAdi bhI karatA dikhAI detA hai, parantu jaise jala me kamala kA vAsa hone para bhI vaha jala se bhinna alipta rahatA hai| usI prakAra gRhavAsa meM rahatA hone para bhI dharmI jIva usa ghara, kuTamba, vyApAra Adi se bhinna-alipta eva udAsa rahatA hai // 7 // jyoM satI aga mAhIM siMgAra, atikarata pyAra jyo nagara nAri / jyo dhAya laDAvata anya bAla, tyoM bhoga karata nAhIM khuzAla // 8 artha :-jaise zIlavAna strI ke zarIra kA zrR gAra para puruSa ke prati rAga ke lie nahI hotaa| jaise vezyA atizaya prema dikhAtI hai| parantu vaha antaraga kA prema nahI hotA / aura jaise dhAya mAtA anya dUsare ke bAlaka ko dUdha pilAtI hai, parantu antaraga me vaha dhAya usa bAlaka ko parAyA hI jAnatI hai; ThIka usI prakAra samyak dRSTi jIva sasAra ke bhogo ko bhogatA huA dIkhatA hai, tathApi use una bhogo me khuzI nahI, uname vaha sukha mAnatA nahI, unase to vaha antaraga SaddhAna me virakta hI hai // 8 // aba udaya moha cAritra bhAva, nahiM hota raMca hU tyAga bhAva / tahA~ karai manda khoTI kaSAya, ghara me udAsa ho athira thAya // 6 // artha :-jaba taka use cAritra moha rUpa karma prakRti kA tIvra udaya rahatA hai taba taka vaha jIva raca mAtra bhI tyAga bhAvarUpa vrata dhAraNa nahI kara sakatA hai| parantu vaha azubha rUpa kaSAyo ko zubhabhAva rUpa karatA hai aura vaha asthirapanevaza udAsa citta vAlA hokara ghara me rahatA huA dikhatA hai // 9 // saba kI rakSA yuta nyAya nIti, jina zAsana guru ko drar3ha pratIti / bahu rule arddha pudgala pramANa, antara muhUrta le parama dhAma // 10 // artha :-aura vaha samyaka dRSTi jIva sabhI jIvo kI rakSA sahita nyAya nIti se pravarttatA hai, sarvajJa bhagavAna ke upadeza ko eva sacce guru kI drar3ha pratIti karatA hai| yadi samyaktva se bhraSTa ho jAve to yaha adhika se adhika arddha pudagala parAvartana pramANa kAla taka saba kI rakSA padagala pramANa, jIva sabhI jIvo ko eva sacne bAharule addha aura yaha samyak vA bhagavAna
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 161 ) sasAra me raha sakatA hai aura yadi ugra puruSArtha sAdhe to zIghra hI antara muhUrta mAtra kAla me paramadhAma rUpa nirvANa sukha ko prApta kara letA hai // 10 // ye dhanya jIva dhana bhAga soya, jAke aisI paratIta hoya / tAkI mahimA hai svarga loya, 'budhajana' bhASe mose na hoya // 11 // artha :- jise samyaka darzana huA hai, ve jIva dhanya hai, vahI dhanya bhAgya haiM / svargaloka me bhI unakI prazasA hotI hai, jJAnI jana bhI unakI prazasA karate haiM / parantu budhajana kavi kahate haiM ki mujha se to aise AtmajJAnI samyak dRSTi jIva kA varNana zabdo me nahI ho sakatA hai // 11 // tIsarI DhAla kA sArAMza AtmA kA kalyANa sukha prApta karane me hai / AkulatA kA miTa jAnA vaha saccA sukha hai, mokSa hI sukharUpa hai, isaliye pratyeka AtmArthI ko mokSamArga me pravRtti karanI cAhie / nizcaya samyakdarzana- samyagjJAna- samyagcAritra - ina tIno kI ekatA hI mokSamArga hai / usakA kathana do prakAra se hai / nizcaya samyakdarzana - jJAnacAritra to vAstava me mokSamArga hai aura vyavahAra samyakdarzana - jJAna cAritra vaha mokSamArga nahI hai, kintu vAstava me bandhamArga hai / lekina nizcaya mokSamArga me nimitta va sahacArI hone se use vyavahAra mokSamArga kahA jAtA hai / jo vivekI jIva nizcaya samyaktva ko dhAraNa karatA hai use jaba taka nirbalatA hai taba taka puruSArtha kI mandatA ke kAraNa yadyapi kiMcit sayama nahI hotA, tathApi vaha indrAdi ke dvArA pUjA jAtA hai / tInaloka aura tInakAla me nizcaya samyaktva ke samAna sukhakArI anya koI vastu nahI hai / sarva dharmoM kA mUla, sAra tathA mokSamArga kI prathama sIDhI yaha samyaktva hI hai / samyaktva ke binA jJAna aura cAritra samyakapane ko prApta nahI hote kintu mithyA kahalAte haiM / isaliye pratyeka AtmArthI kI sata zAstro kA svAdhyAya, 1
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 162) tattvacarcA, satsamAgama tathA yathArtha tattva vicAra dvArA nizcaya samyakA darzana prApta karanA cAhiye, kyoki yadi isa manuSya bhava meM 'nizcaya samyaktva prApta nahIM kiyA to puna manuSya paryAya ko prApti Adi kA muyoga milanA kaThina hai / / cauthI DhAla samyagdarzana ke guNo kA varNana Ugyo AtamasUra, dUra bhayo mithyAta tama / aba pragaTo guNa bhUra, tiname phachu ipha kahata haiM // 1 // artha :--samyaktva hote hI AtmArUpI sUrya udita ho gayA aura mithyAtva rUpI andhakAra dUra huA, vahI para ananta guNo kA samUha bhagavAna AtmA bhI pragaTa ho gayA, uname se kucha eka guNo ko yahA~ para kahatA hU~ // 11 // zakA mana me nAhi, tattvAratha taradhAna meN| niravAchita cita mAhi, paramAratha me rata rahai // 2 // neka na karata gilAna, vAhya malina muni tana lkhe| nAhI hota ajAna, tattva kutattva vicAra meM // 3 // ura me dayA vizeSa, guNa prakaTa auguNa ddhke| zithila dharma me dekha, jaise taise draDha kara // 4 // sAdharmo pahicAna, kara prIti govatsa sm| mahimA hota mahAna, dharma kAja aise karai // 5 // artha :-aise AtmajJAnI jIva ke mana meM kabhI bhI (1) tattvArya zraddhAna me zakA nahIM hotI, mukti mArga sAdhane me rata rahate haiM / (2) citta me dUsarI anya koI bAchA nahI hotI hai| (3) munijanoM ke deha kI malinatA dekhakara jarA bhI glAni nahI karate haiN| (4) sattva aura kutattva ke nirNaya me mUrkha nahI rahate haiN| (5) antara
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 163 ) hRdaya me sarva jIvoM ke prati vizeSa dayA rUpa komala pariNAma rahatA hai, dharmAtmA ke guNo ko prasiddha karate haiM tathA avaguNoM ko DhAMkate haiM / (6) dharmAtmA jIvo ko dharma me zithila hotA jAne to hara sambhava upAya ke dvArA unhe mokSamArga me sthira karate haiM / (7) sAgharmI bandhuoM ko dekhakara unake prati gau vatsa samAna prIti karate haiM / (5) aise sabhI dharma kAryo ko karate haiM ki jisase dharma kI atizaya mahimA prasiddha ho - ityAdi pramANa sahita samyaktva hone para nizakitAdi ATha guNa tatkAla pragaTa ho jAte haiM // 2-5 // madana jo nRpa tAta, madanahi bhUpati mAma ko / madana vibhava lahAta, mada naha sundara rUpa ko // 6 // mada nahiM jo vidvAna, mada nahi tana me jora ko / mada nahiM jo paradhAna, mada nahi sampatti koSa ko // 7 // hUo Atama jJAna, taja rAgAdi vibhAva para / tAko hvaya kyo mAna, jAtyAvika vasu athira kA // 8 // } T artha - samyakadaSTi jIva kA ( 1 ) pitA rAjA hoya to usakA "bhI kulamada nahI hotA hai / (2) mAmA rAjA hoya to usakA bhI jAtimada nahI hotA hai / (3) vaibhava dhana aizvarya kI prApti hone kA bhI mada nahI hotA hai / ( 4 ) sundara rUpa lAvaNya kA bhI mada nahIM hotA hai / (5) jJAna kA bhI mada nahI hotA hai / ( 6 ) zarIra meM 'vizeSa tAkata bala hopa usakA bhI mada nahI hotA hai| (7) loka meM koI mukhiyA pradhAna pada vagairaha adhikAra kA bhI mada nahI hotA hai / (8) dhana-sampati koSa kA bhI mada nahI hotA hai / jisase rAgAdi vibhAva bhAvo ko chor3akara unase bhinna AtmA kA jJAna pragaTa kiyA hai usako jAti Adi ATha prakAra kI asthira nAzavAna vastuo kA mmada kaise ho sakatA hai ? kabhI bhI nahI ho sakatA hai / isa taraha se samyagdRSTi jIva ko ATha prakAra ke mado kA abhAva vartatA hai // 6-8 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 164 ) bandata haiM arihanta, jina muni jina siddhAnta ko / na nave dekha mahanta, kuguru kudeva kudharma ko // // artha :- samyagdRSTi jIva arihanta jinadeva, jina mudrAdhArI muni aura jina siddhAnta ko hI vandana karatA hai, parantu kudeva, kuguru, kudharma ko cAhe ve loka me kitane hI mahAna dikhAI dete ho to bhI unheM bandana nahI karatA hai - isa prakAra jJAnI jIva ko tIna mUDhatAo kA abhAva hotA hI hai || Ell kutsita Agama deSa, kuThisata guru puni sevakI / prazaMsA yo SaTa bheva, karai na samyaka vAna haiM // 10 // artha - samyagdRSTi jIva kuguru, kudeva, kudharma, kuguru sevaka, kudevA sevaka tathA kudharma sevaka -yaha chaha anAyatana doSa kahalAte haiM / unakI bhakti - vinaya aura pUjanAdi to dUra rahI, kintu samyagdRSTi jIva unakI prazasA bhI nahI karatA, kyoki unakI prazasA karane se bhI samyaktva me doSa lagatA hai / - isa prakAra zakAdi ATha doSa, ATa mada, tIna mUDhatA aura chaha anAyatana-ye paccIsa doSa jisame nahI pAye jAte vaha jIva samyagdRSTi hai // 10 // - pragaTo aiso bhAva kiyo abhAva mithyAtva ko / bandata tAke pA~ya, 'budhajana' mahe mana vaca kAyate // 11 // artha - jisa jIva ne aisA nirmala bhAva pragaTAyA hai aura mithyAtvA - kA abhAva kiyA hai-usa jJAnI ke caraNo kI meM (budhajana ) manavacana kAyA sa vandanA karatA hU~ // 11 // ( cauthI DhAla kA sArAMza ATha mada, tIna mUDhatA, chaha anAyatana aura zakAdi ATha ye samyaktva ke paccIsa doSa hai / tathA ni zakitAdi ATha samyaktva ke guNa hai / unhe bhalI bhAnti jAnakara doSa kA tyAga aura guNo ka prahaNa karanA cAhiye /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 165 ) pAMcavI DhAla zrAvaka ke 12 vratoM kA varNana tithaMca manuja doI gati me, vrata dhAraka zraddhA cita me so agalita nIra pIvai, nizi bhojana tajata sadovai // 2 // artha -samdarzana sahita vrata dhAraNa karane vAle sayamI jIva tiryaMca aura manuSya ina do gati me hI hote haiN| ve aNuvrata ghArI zrAvaka vinA chanA huA pAnI nahIM pIte aura rAtri bhojana bhI sadA ke liye choDa dete haiM // 1 // makha abhakSa vastu nahi lAvai,jina bhakti trikAla rcaa| mana vaca tana kapaTa nivAra, kRta kArita moda saMvAre // 2 // artha -mukha me kabhI bhI abhakSa vastu nahI lAte, sadaiva jinendra deva kI bhakti meM apane ko lIna rakhate hai, mana-vacana kAyA se mAyA. cArI chor3a dete hai aura pApa kAryo ko na svaya karatA hai, na karAtA. aura na unako anumodanA karatA hai / / 2 / / jaisI upazamata kaSAyA, taisA tina tyAga kraayaa| koI sAta vyasana ko tyAgai, koI aNuvrata meM mana pAge // 3 // artha -usa AtmajJAnI samyagdaSTi ko jitanI-jitanI phapAye upazamatI jAtI haiM, utane-utane pramANa me usako hiMsAdi pApo kA tyAga hotA jAtA hai| koI-koI to sAta vyasana kA sarvathA tyAga kara dete haiM aura koI-koI aNuvrata dhAraNa karake zubhAzubhabhAvo se rahita tapa me laga jAte hai // 3 // trasa jIva kabhI nahi more, virathA yAvara na sNhaarai| parahita bina jhUTha na bole, mukha sA~ca binA nahiM khole // 4 // artha :--aise zrAvaka trasa jIvo ko kabhI nahI mArate aura sthAvara jIvo kA bhI niSprayojana kabhI bhI sahAra nahIM krte| para hita ,
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166 ) sivAya kabhI jhUTha nahIM bolate (arthAta kadAcita kisI dharmAtmA se koI dopa ho gayA hoya use bacAne ke lie apavA koI niraparAdhI phasa rahA hoya nikAlane ke liye ina prasago ke sivAyavaha kabhI jhUTha nahIM bolate) aura satya sivAya kabhI bhI mukha nahIM kholate // 4 // jala mRtikA bina ghana sava hU, vina diye na leve kavaha / vyAhI vanitA bina nAro, laghu bahina bar3I mahatArI // 5 // martha *--jinakI manAI nahI-aisA pAnI va miTTI ke sivAya dUsarI koI bhI vastu jo use do nahIM gaI ho kabhI bhI letA nahIM hai| apanI vivAhitA nArI ke alAvA anya dUsarI ladhuvaya striyo ko bahina samAna eva apane se baDI striyo ko mAtA samAna samajhatA hai // 5 // taSNA kA jora saMkoce, jyAdA parigraha ko moce| diza mI maryAdA lAvai, bAhara nahiM pAMva hilAvai // 6 // artha .-vaha zrAvaka viSaya padArthoM ke prati utpanna hone vAlI jo taSNA usake jora ko sakocatA hai, mamatA ko ghaTAkara adhika parigraha ko choDa detA hai, parigraha kA pramANa kara letA hai| dizAo me gamana karane kI athavA kisI ko bulAne, lena-dena Adi karane kI maryAdA kara letAhai aura maryAdA se bAhara paga bhI nahIM nikAlatA hai // 6 // tAha me giri pura saritA, nita rahata pApa se ddrtaa| saba anaratha daDa na karatA, china china jina dharma sumaratA // 7 // artha -pApa se Darane vAlA zrAvaka digvata me nizcita kI huI maryAdA me bhI parvata, nagara, nadI Adi taka gamanAdi-vyApArAdi karane kI maryAdA kara letA hai tathA kisI bhI prakAra kA anartha daDa (khoTA pApa niSprayojana hisAdi) nahIM karatA eva pratikSaNa jina dharma kA smaraNa karatA rahatA hai // 7 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 167 ) dravya kSetra kAla sudha bhAvai, samatA sAmAyika dhyAvai / yo vaha ekAkI ho hai, niSkiMcana muni jyoM sohai // 8 // T artha - vaha zrAvaka dravya kSetra kAla aura bhAva kI zuddhi pUrvaka samatArupa sAmAyika ko dhyAtA hai / aSTamI, caturdazI proSadha upavAsa ke dina ekAnta me rahatA hai aura niSparigrahI muni samAna zobhatA hai 11511 parigraha parimANa vicArai, nita nema bhoga kA dhore / muni Avana belA jAve, taba yoga asana mukha lAvai // 6 // artha - vaha zrAvaka parigraha kI maryAdA kA vicAra karatA hai' aura bhoga-upabhoga kI maryAdA kA bhI hamezA niyama karatA hai / munibaro ko pratidina AhAra dAna dene kI bhAvanA bhAtA hai aura jaba ' munivaro ke AhAra kA artha Ane kA samaya bIta jAve taba hI svaya yogya zuddha bhojana karatA hai || || ve uttama kiriyA karatA, nita rahata pApa se DaratA / jaba nikaTa mRtyu nija jAne, taba hI saba mamatA bhAne // 10 // ' artha - isa prakAra dharmI zrAvaka sadA hI uttama kArya karatA hai aura pApa se sadA hI DaratA rahatA hai / tathA jaba maraNa kA kAla samIpa AyA jAnatA hai, taba tatkAla samasta parigraha kI mamatA ko choDa detA hai ||10|| aise puruSottama kerA, 'budhajana' caraNo kA cerA / ve nizcaya surapada pAve, thor3e dina meM ziva joveM // 11 // artha . -- budhajana kahate haiM ki hama to aise uttama puruSo ke caraNo ke dAsa haiM / ve dharmAtmA zrAvaka to niyama se deva hokara alpakAla me hI mokSa ko prApta kara lete haiM // 11 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168) pAMcavIM DhAla kA sArAMza samyagjJAna prApta karake phira samyagcAritra pragaTa karanA cAhiye / vahA~ samyagcAritra kI bhUmikA meM jo kucha bhI rAga rahatA hai vaha zrAvaka ko aNuvrata aura muni ko paca mahAvrata ke prakAra kA hotA hai, use ve puNya mAnate haiM / jo zrAvaka niraticAra samAdhimaraNa ko dhAraNa karatA hai| vaha samatApUrvaka Ayu pUrNa hone se yogyatAnusAra solahaveM svarga taka utpanna hotA hai, aura vahA~ se Ayu pUrNa hone para manuSya paryAya prApta karatA hai, phira munipada pragaTa karake mokSa meM jAtA hai| isaliye samyagdarzana-jJAnapUrvaka cAritra kA pAlana karanA pratyeka AtmArthI jIva kA kartavya hai| nizcaya samyakacAritra hI saccA cAritra hai-aisI paddhA karanA tathA usa bhUmikA me jo zrAvaka aura munipane ke vikalpa uThate haiM, vaha saccA cAritra nahIM hai kintu cAritra me hone vAlA doSa hai| parantu sAdhaka ko apanI-apanI bhUmikA me vaisa. rAga Aye binA nahI rahatA aura usa samyaka cAritra me aisA rAga ni matta va sahacArI hotA hai isaliye ume vyavahAra cAritra kahA jAtA hai| vyavahAra samyaka cAritra ko saccA samyaka cAritra mAnane kI zraddhA choDa denA vaahiye| chaThavIM DhAla munidazA, kevala jJAna aura mokSa kA varNana athira dhyAya paryAya, bhoga te hoya udAsI nitya niranjana joti, AtmA ghaTa me bhAsI / suta dArAdi bulAya, sarva te moha nidhArA; tyAga zahara dhana ghAma, vAsa vana bIca vicArA // 1 // artha :-samyagdRSTi jIva ko nitya niranjana caitanya jyoti
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 169 ) svarUpa AtmA apane antaraga me pragaTa bhASita huA hai, vaha deha paryAya ko asthira nAzavAna samajhakara sasAra-zarIra bhogo se udAsIna ho jAtA hai / vaha strI-putrAdi ko dharma sambodhana karake samasta cetana acetana parigraha ke prati moha mamatva choDa detA hai aura nagara-dhana-makAnAdi saba parigraha choDakara vana ke bIca ekAnta nirjana vana me vAsa karane kA vicAra dRDha kara letA hai // 1 // bhUSaNa basana utAra, magana haya Atama cInA%B guru taTa dIkSA ghAra, sIsa-phacalauca jo konaa| trasa thAvara kA.dhAta, tyAga mana vaca tana lInA jhUTha vacana parihAra, gahai nahiM jala bina dInA // 2 // artha :-pazcAta vaha virAgI zrAvaka zrI nirgrantha guru ke pAsa jAkara samasta AbhUSaNa eva vastra utArakara nagna digambara veSa dhAraNa kara dIkSA lekara kezaloca karake Atma dhyAna me magna ho jAtA hai| samasta trasa-sthAvara jIvo kI hiMsA kA mana-vaca-kAyA se tyAgakara detA hai, mithyA vacanAdi bolane kA bhI tyAgakara detA hai tathA vinA diyA huA pAnI bhI nahI letA hai // 2 // cetana jar3a tiya bhoga, tajo bhava-bhava dukhakArA; AkaMcaki jyo jAna, citta te parigraha DArA / gupti pAlane kAja, kapaTa mana vaca tana naahiiN| pA~co samiti savAra pariSaha sahi ho AhIM // 3 // artha --tathA sarva prakAra kI cetana va acetana striyo ke upabhoga ko bhava-bhava me dukhakArI jAnakara chor3a diyA hai| tathA citta me nirmamatva hokara sarpa kI kAMcalI ke samAna sarva prakAra ke parigraha ko bhI bhinna jAnakara choDa diyA hai| trigupti ke pAlane ke lie mana-vacana-kAyA se kapaTa bhAva choDa diyA hai| IryA-bhASA-eSaNAAdAna nikSepaNa tathA pratiSThApana-ina pAMca samiti ke pAlane me sAvadhAna ho vartana karate haiM aura vAIsa prakAra ke pariSahajayo ko sahana karane lage // 3 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 170 ) chor3a sakala jaMjAla, Apakara Apa Apa meM; apane hita ko Apa, karo hai zuddha-jApa me| aisI nizcala kAya, dhyAna me muni jana kerii|| mAno patthara racI, kidho citrAma ukerI // 4 // artha :-aura kaise haiM ve munirAja ? sakala jagajAla ko choDakara unhone apane dvArA apane ko apane me hI ekAgra kiyA hai| apane svayaM hita ke lie apane svaya kA dhyAna svaya ne zuddha kiyA hai arthAt zuddhAtmA kA dhyAna karake nija svarUpa me hI lIna hue haiN| ahA / zuddhopayoga dhyAna me lIna munirAja kA zarIra bhI aisA sthira huA hai ki mAno patthara kI mUrti athavA citra hI ho| isa prakAra aDaulapane dvArA Atma dhyAna me ekAgra haiM // 4 // cAra ghAtiyA nAza, jJAna meM loka nihArA, de jinamata upadeza, bhavya ko dukhate ttaaraa| bahuri aghAtI tor3a, samaya me zivapada pAyA; alakha akhaMDita joti, zuddha cetana ThaharAyA // 5 // artha :-isa prakAra zuddhAtma dhyAna dvArA cAra ghAti karmoM kA ghAta karake kevalajJAna me lokAloka ko jAna liyA aura kevalajJAna ke anusAra upadeza dekara bhavya jIvo ko dukha se chuDAyA arthAt mukti kA mArga prakAzita kiyaa| pazcAta cAra aghAti karmoM kA bhI nAza karake eka samaya mAtra me siddhapada prApta kiyA tathA indriya jJAna se jo jAnane me nahI AtA aisA alakha atIndriya akhaDa Atmajyoti zuddha cetanA rUpa hokara sthira ho gaI // 5 // kAla anantAnanta, jaise ke taise rahi haiM; avinAzI avikAra, acala anupama sukha lahi hai| aisI bhAvanA bhAya, aise je phAraja kari haiN| te aise hI hoya, duSTa karamana ko hari haiM // 6 // artha-aisI siddha dazA ko prApta karake vaha jIva anantAnanta kAla
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 171) paryanta aise ke aise rahatA hai tathA avinAzI, avikAra, acala, anupama sukha kA nirantara anubhava kiyA karatA hai| jo koI bhavyajIva aisI Atma bhAvanA bhAkara zraddhA-jJAna-cAritra kA kArya karate haiM, ve bhI isa anupama avinAzI siddha pada ko prApta karate hai aura duSTa karmoM ko nAza kara dete haiM // 6 // jinake ura vizvAsa, vacana jina zAsana nAhIM; te bhogAtura hoya, sahaiM dukha narakana mAhIM / sukha dukha pUrva vipAka, are mata kalpai jIyA; kaThina kaThina te mitra, janma mAnuSa kA liyA // 7 // so birathA mata khoya, joya ApA para bhAI; gaI na lAvai phera, udadhi me DUbI rAI / bhalA naraka kA vAsa, sahita jo samakita pAtA%B vure bane jo deva, nRpati mithyAmata mAtA // 8 // artha -jina ke mana me jinazAsana ke vacano kA arthAta sarvajJa bhagavAna ke upadeza kA vizvAsa nahIM hai, vaha jIva viSaya bhogo me magna pazcAta narako me dukha bhogate haiN| sasAra me sukha-dukha to pUrva karmoM ke udaya anusAra hotA hai| ata he jIva / isase tU Dara mata arthAta anyathA kalpanA mata kara / udaya me jo karma AyA ho use sahana kara / he mitra / bahuta hI adhika kaThinatA se yaha manuSya janma tujhe milA hai, isaliye ise tU vyartha yo hI viSayo me mata gavAM / he bhAI / isa nara bhava me tU sva-para ke vivekarupa bheda vijJAna pragaTa kara, kyoki jisa prakAra samudra me DUbA huA rAI kA dAnA puna milanA atyanta kaThina hai, usI prakAra isa durlabha manuSya janma bIta jAne ke vAda puna. prApta karanA kaThina hai| samyaktva kI prApti sahita to narakavAsa bhI bhalA hai parantu samyaktva rahita mithyAtva bhAva se bharA huA jIva deva athavA rAjA bhI ho jAya to bhI vaha burA ho hai // 7-8 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 172 ) nahIM kharaca dhana hoya, nahI kAhU se laranA; nahIM dInatA hoya, nahi ghara kA pariharanA / samakita sahaja svabhAva, ApakA anubhava karanA, yA vina japa tapa vRthA, kaSTa ke mAhI paranA // 6 // artha :- samyaktva vaha to AtmA kA sahaja svabhAva hai, usame na to kucha dhana kharca hotA hai aura na hI kisI se laDanA paDatA hai| na to kisI ke pAsa dInatA karanI paDatI hai aura na hI gharavAra choDanA paDatA hai / apanA eka rUpa trikAlI sahaja svabhAva - aise AtmA kA anubhava karanA vahI samyaktva hai / samyaktva ke vinA japa-tapa Adi vyavahAra kriyArUpa AcaraNa nirarthaka hai, kaSTa me paDanA hai // 6 // koTi bAta kI bAta, are "budhajana" ura dharanA, mana vaca tana zuci hoya, gaho jinamata kA zaranA / ThArA sau paccAsa adhika nava samvata jAnoM, tIja zukla vaizAkha, DhAla SaSTama upajAno // 10 // artha :- grantha kI pUrNatA karate hue pa0 budhajana antima pada me kahate haiM ki are bhavya AtmAo budhajano | karor3o bAta kI sAra rUpa yaha bAta tuma antaraga me dhAraNa karo, mana vacana kAyA kI pavitratA pUrvaka jina dharma kI zaraNa grahaNa karo / DhAla' - isa nAma kI zubha upamA vAlA yaha chaha pado kI racanA 'chahaDhAlA' samvata 1856 kI baizAkha zudi tIja ko samApta huI ||10|| chaThavIM DhAla kA sArAMza (1) jisa cAritra ke hone se samasta para padArthoM se vRtti haTa jAtI hai, varNAdi tathA rAgAdi se caitanyabhAva ko pRthaka kara liyA jAtA hai, apane AtmA meM, AtmA ke liye, AtmA dvArA, apane AtmA kA hI anubhava hone lagatA hai, vahIM naya pramANa, nikSepa, guNa-guNI,
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (173) jJAna-jJAtA-jJaya, dhyAna-dhyAtA-dhyeya, kartA-karma aura kriyA Adi bhedo kA kiMcita vikalpa nahI rahatA, zuddha upayoga rupa abheda ratnatraya dvArA zuddha caitanya kA hI anubhava hone lagatA hai-use svarupAcaraNa cAritra cauthe guNasthAna se prArambha hokara munidazA me adhika ucca hotA hai| (2) tatpazcAta zukla dhyAna dvArA cAra ghAti karmoM kA nAza hone para vaha jIva kevalajJAna prApta karake 18 doSa rahita zrI arihanta pada prApta karatA hai| phira zeSa cAra aghAti karmoM kA bhI nAza karake kSaNa mAtra me mokSa prApta kara letA hai| isa AtmA me annata kAla taka ananta catuSTaya kA eka sA anubhava hotA rahatA hai| phira use pacaparAvartana rupa sasAra meM nahIM bhaTakanA pdd'taa| vaha kabhI avatAra dhAraNa nahIM krtaa| sadaiva akSaya ananta sukha kA anubhava karatA hai| akhaNDita jJAna-Ananda rupa ananta guNo me nizcala rahatA hai use bhokSa svarUpa kahate haiN| (3) jo jIva mokSa kI prApti ke liye isa ratnatraya ko dhAraNa karate haiM aura kareMge unhe avazya ho mokSa kI prApti hogii| pratyeka sasArI jova mithyAtva, kaSAya aura viSayo kA sevana to, anAkiAla se karatA AyA hai kintu usase use kiMcit zAnti prApta nahI huii| zAnti kA eka mAtra kAraNa to mokSa mArga hai usame usa jova ne kabhI tatparatA pUrvaka pravRtti nahI kI isaliye aba bhI yadi Atmahita ko icchA ho to Alasya ko choDakara, AtmA kA kartavya samajhakara, roga aura vRddha avasthA Adi Ane se pUrva hI mokSamArga meM pravRtta ho jAnA cAhiye; kyoki yaha puruSa paryAya, satsamAgama Adi suyoga vArambAra prApta nahIM hote / isaliye unhe vyartha na ga~vAkara avazya hI Atmahita sAdha lenA caahiye|
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ prArambha se pahale vaizuddhiyoM ko zuddha kIjiya pRSTha saMkhyAya paMkti 21 24 32 35 36 AAWA 37 38 36 40 50 53 55 56 60 63 72 77 76 420424 82 85 20 24 18 22 21 16 6 16 14 0 17 8 18 5 21 10 23 14 20 26 6 3 azuddhi w m trayavadha vana catya varAgya dhana zaci hana bana dazadhama ta A prama jau mokSAtha kekala sasara me kama Dhale poche cala ora 88 65 67 68 68 bhAratIya zruti-darzana kendra zRtakarUpa munivaro aura zuddha aafaa vaina caitya vairAgya ghana zuci hana baina dazadharma to Aja prema jo mokSArtha kevala sasAra mai karma Thule pIche calUM aura mRtakarUpa munivara ora
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha saMkhyA paMkti * 101 1066 1072 "azuddhi bho"----- raghakatI nivRta samyakamAga zuddha bhI ghaSakatI nirvRta samyakmArga turanta 107 108 turta 1 paDha 116 122 ghora 122 128 muda gora doSa samovara rAvana nijathara 131 'sarovara rovana nijaghara ~ or ur / .20 MAMAL42020922 sm s 136 bhayo bhaiyA 1 137 138 145 bhayA kiyA mere 150 150 150 thyAo racadravya sva svarUpa kiyAo baDa bhayA hI kiyA hI mare ghyAyo svadravya sva svarUpa kriyAo bar3e pUrvaka 151 ~ 155 156 Boor ora aura 157 164