________________
ઉપદેશમાળા
देवो नेरयउत्ति य, कीडपयंगु त्ति माणुसो वेसो । વસ્તી 5 વિવો, મુહમાની દુવમાની ય ||૪|| राउत्तिय दमगुत्ति य, एस सपागु त्ति एस वेयविऊ । सामी दासो पुज्जो, खलो त्ति अधणो धणवइ त्ति ||४६|| न वि इत्थ को वि नियमो, सकम्मविणिविट्ठसरिसकयचिट्ठो । अन्नुन्नरूववेसो, नड्डु व्व परियत्तए जीवो || ४७॥
૧૩
તપથી આવર્જિત થયેલા દેવતાઓ પણ તેમની સેવા કરતા હતા. (૪૪)
(સંસારમાં ભ્રમણ વિકાસવાદના અનુસાર નથી, કિન્તુ) જીવ દેવ પણ થાય છે, નારકી પણ થાય છે. કીડો, પતંગિયો વગેરે તિર્યંચમાં પણ ઉપજે છે, એ જ જીવ મનુષ્ય પણ થાય. રૂપાળો કે કદ્રુપો પણ થાય, સુખ ભાગી થાય છે તેમ દુ:ખ ભાગી પણ થાય છે. (૪૫)
રાજા થાય છે, ભિખારી થાય છે, એજ ચાંડાળ થાય છે, વેદજ્ઞ બ્રાહ્મણ પણ થાય છે, સ્વામી થાય છે, દાસ પણ થાય છે, પૂજ્ય થાય છે, ને દુર્જન પણ થાય છે, નિર્ધન થાય છે તો ધનવાન પણ થાય છે. (૪૬)
અહીં કોઈ નિયમ નથી (કે પશુ પશુ જ થાય, ને માણસ માણસ જ થાય) કિન્તુ પોતે બાંધેલા કર્મની પ્રકૃતિ સ્થિતિ આદિના ઉદયને અનુરૂપ વર્તતો સંસારમાં નટની જેમ અન્યાન્ય આકારે વેશ કરતો જીવ ભમે છે. (માટે સંસારનું આ સ્વરૂપ વિચારી વિવેકીજનો મોક્ષ રસિક જ બને છે ધનરસિક નહિ.) (૪૭)
