________________
ઉપદેશમાળા
૧૩૧ * अप्पागमो किलिस्सइ, जइ वि करेइ अइदुक्करं तु तवं । सुंदरबुद्धीइ कयं, बहुइयं पि न सुंदरं होइ ।।४१४।। अपरिच्छिय सुयनिहसस्स, केवलमभिन्नसुत्तचारिस्स । सव्वुजमेण वि कयं, अन्नाणतवे बहुं पडइ ।।४१५।।
(૪૧૪) “અલ્પાગમ'=થોડું ભણેલો જો કે અતિ દુષ્કર જ (માસખમણાદિ) તપ કરતો હોય, તો પણ તે માત્ર (અજ્ઞાન) કષ્ટ જ ભોગવી રહ્યો છે. કેમકે પોતાની કલ્પાનુસાર) “આ સુંદર છે' એવી બુદ્ધિથી કરાયેલું ઘણું પણ (વાસ્તવમાં) સુંદર નથી હોતું, (કારણ, એ અજ્ઞાનથી ઉપહત છે, જેમકે લૌકિક ઋષિઓના તપ-કષ્ટ.).
(૪૧૫) “કૃતનિકષ'=આગમના સમ્યમ્ભાવને-રહસ્યને (અર્થાત્ ઉત્સર્ગ અપવાદાદિના વિષય વિભાગવાર) સારી રીતે નિશ્ચિતપણે નહિ જાણતો અને માત્ર “અભિન્ન = વિવરણહીન - વિશિષ્ટ વ્યાખ્યાન રહિત સૂત્રામાનો અનુસાર
ચારિ”=ચારિત્ર -અનુષ્ઠાન કરવાના સ્વભાવવાળો, એના સમસ્ત પ્રયતથી પણ કરાયેલા અનુષ્ઠાન ઘણું તો (પંચાગિ સેવનાદિ સ્વરૂપ) અજ્ઞાન તપમાં પડે છે, (માત્ર થોડું જ આગમાનુસારિતામાં આવે છે, કેમકે ઉપર કહ્યું તેમ એને વિષય વિભાગનું જ્ઞાન નથી. તે આ રીતે-સૂત્રમાં સામાન્યથી કહેલ પદાર્થ સૂત્રની વ્યાખ્યામાં વિવરણમાં વિશેષરૂપે દર્શાવાય છે, જેથી પૂર્વાપરમાં કહેલઉત્સર્ગ-સૂત્રયાઅપવાદ-સૂત્ર સાથે વિરોધ ન આવે. “વિવરણ” વિના આ ક્યાંથી સમજે? વળી જો સૂત્રમાત્ર-કાર્યકારી હોય, અર્થાત્ એકલો સૂત્રનો યથાશ્રુત અર્થ જ લેવાનો હોય, પરંતુ એના પર વિચારણા ન કરવાની હોય, તો “અનુયોગ' પૂર્વાચાર્યોની વ્યાખ્યાઓ નિરર્થક બને ! દા. ત.)
