________________
૧૪૭
ઉપદેશમાળા *
परपरिवायविसाला, अणेगकदप्पविसयभोगेहिं । संसारत्ता जीवा, अरइविणोअं करतेवं ॥४६१।। आरंभपायनिरया, लोइयरिसिणो तहा कुलिंगी य । दुहओ चुक्का नवरं, जीवंति दरिद्दजियलोयं ।।४६२।।
જેવા છે. આ ઇન્દ્રિયાદિથી વાસ્તવ સુખ કશું નથી; વિષયસુખ દુઃખ-પ્રતિકારરૂપ હોવાથી ખરજવાને ખણવા જેવું સુખ છે; પરંતુ મહાઅરતિ નિવારણના લીધે જીવને સુખનો ભ્રમ થાય છે. તેથી અવિવેકી જીવ એવા સુખ વધારવા મથે છે.)
(૪૬૧) પરના અવર્ણવાદમાં લાબાં-પહોળા થનારા સંસારી (સકર્મા) જીવો અનેક પ્રકારના “કંદર્પ” = પરિહાસ -વચન-હાસ્ય-વચન બોલીને તથા શબ્દાદિ વિષયોના ઉપભોગ કરીને મૂઢતાથી) “અરતિ-વિનોદ' = અરતિને હટાવવાનું જ કરતાં હોય છે. પરંતુ એ હટતી નથી. એ અરતિ ફરી ફરી જાગ્યા જ કરે છે.) (અહીં નિંદા એ દ્વેષનું કાર્ય, વિષય-ભોગએ રાગનું કાર્ય, ને સકર્મક્તા એ રાગદ્વેષનું કાર્ય સૂચવ્યું. વિષય-ભોગના અભ્યાસથી ઇન્દ્રિયોને કુશળતા રહે, પરંતુ અરતિ-તૃષ્ણાદિ આત્મરોગો વધે છે.)
(૪૬૨) (વળી મૂઢતા કેવી, કે) “આરંભ'=સ્નાનાદિમાં જીવહિંસા તથા “પાક'=ધાન્યાદિથી યજ્ઞના ચરુ આદિના નિર્માણ, કે રસોઈ,-એ બેમાં આસક્ત “લૌકિક ઋષિઓ= સ્વબુદ્ધિએ માયારહિત તાપસી, તથા “કુલિંગી' = માયાવી બૌદ્ધ સાધુ આદિ (ગૃહસ્થીપણું અને સાધુપણું) બંનેથી ચૂકેલા (બિચારા) જીવે છે તે “દારિદ્રય જીવલોક” = દરિદ્રતાની જેમ
