________________
ઉપદેશમાળા
૧૫૫ इय गणियं इय तुलिअं, इय बहुहा दरिसियं नियमियं च । जह तह वि न पडिबुज्झइ, किं कीरइ ? नूण भवियव्वं ॥४८१॥ किमगं तु पुणो जेणं, संजमसेढी सिढिलिकया होइ ।
सो तं चिय पडिवज्जइ, दुक्खं पच्छा उ उज्जमई ॥४८२।। કરનારો સુસંસ્કાર-શૂન્ય છે. સાધનાના સંકલનથી સુસંસ્કાર પડે
(૪૮૧) એ પ્રમાણે (‘સંવચ્છરઅસભજિણો' ગાથાથી ભગવાનના વાર્ષિકતપ વગેરે સઅનુષ્ઠાનોની) ગણતરી કરી, (અવંતીસુકમાલના દ્રષ્ટાન્તાદિથી) તુલના કરી, (આર્ય મહાગિરિના દ્રષ્ટાન્તાદિથી) અનેક પ્રકારે સઅનુષ્ટાનો દર્શાવ્યા, અને (‘ચ'=અન્વય-વ્યતિરેકથી, સમિતિ -કષાયા -દિની તથા ગોચરીના ૪ર દોષોનો ત્યાગ વગેરે અંગેની ગાથાઓથી “આ આરાધના માર્ગ” “આ વિરાધના માર્ગ” એમ) નિયંત્રણ-નિયમન સૂચવ્યું, તો પણ જો (આટલા પ્રેમ આદરથી કહેવાવા છતાં જીવ) પ્રતિબોધ ન પામે, (કેમકે ભારેકર્મી જીવ તત્વદર્શી બની શકતો નથી), તો બીજું વધારે) શું કરાય? નિશ્ચ (એવા જીવોને સંસારમાં હજી અનંતકાળ) હોવો જોઈએ.
(૪૮૨) “કિમચં”=કિમંગ (પ્રાકૃત હોવાથી અનુસ્વાર વિપર્યાસ, તેથી “અગ'ને બદલે “અંગ” પદ લેવાનું. એ આમંત્રણાર્થે, હે શિષ્યો !) જે (પુણ્યશાળી) સંયમ શ્રેણિ (ગુણસ્થાનકશ્રેણિ પ્રાપ્ત કરીને પણ એ)ને શિથિલ કરવાનું કરે છે, (એના પ્રત્યે અનાદર કરે છે, તો ગુણ પ્રાપ્ત નહિ કરનાર કરતાં તે વધુ અધમ છે; કેમકે પછીથી એમાંથી પાછો નહિ વળી શકતાં,) એ તે જ શૈથિલ્યને અપનાવે છે, અને પાછળથી ઉદ્યમ કરવો એને અતિ અતિ મુશ્કેલ હોય છે. કેમકે મહામોહની વૃદ્ધિ થઈ હોય છે.)
