________________
ઉપદેશમાળા
૨૩ ** महुरं निउणं थोवं, कज्जावडियं अगब्वियमतुच्छं । पुव्वि मइसंकलियं, भणंति जं धम्मसंजुत्तं ।।८०।। सद्धिं वाससहस्सा, तिसत्तखुत्तोदयेण धोएण । अणुचिण्णं तामलिणा, अन्नाणतवु त्ति अप्पफलो ।।८१।। छज्जीवकायवहगा, हिंसगसत्याइं उवइसंति पुणो ।
सुबहु पि तवकिलेसी, बालतवस्सीण अप्पफलो ।।८२।। દેશકથા વગેરે વિકથાઓથી રહિત; (કેમકે એ અત્યંત અનુચિત છે); લેશ પણ અસંગત વચન નહિ બોલનારા; તેમજ પૂછયા વિના યોગ્ય પણ અતિ બહુ બોલતા નથી. (૭૯).
(સાધુ બોલે તે પણ) “મધુર' (શ્રોતાને આલ્હાદક) “નિપુણ = સૂક્ષ્મ અર્થવાળું, થોડું (પરિમિત) કાર્ય પ્રાપ્ત પ્રયોજન પૂરતું જ, ગર્વ વિનાનું = સ્વશ્લાઘાથી રહિત અને અતુચ્છ અર્થગંભીર, (‘અલ્યા”!....વગેરે તુચ્છ બોલ રહિત) અને બોલવા પૂર્વે પુર્ણ વિચાર કરીને જે ઘર્મ-સંયુક્ત નિરવદ્ય હોય તેવું જ બોલે... (આવાઓ વિવેકભર્યા હોઈ શીધ્ર મોક્ષ સાધે છે.) (૮૦)
ઘર છોડીને તામલી તાપસે એકવીસ વાર પાણીથી ધોએલા આહારથી પારણું કરીને સાઠ હજાર વર્ષ છઠ્ઠ ઉપર છઠ્ઠ તપ કરવા છતાં એ અજ્ઞાન તપ હોવાથી (મોક્ષ કે સુદેવત્વદાયી ન હોવાથી) અલ્પ જ ફળવાળો છે. (એ દેવ થયો એનું કારણ એના અલ્પ કષાય અને જલસ્થલ-ગગનચારી પ્રાણીઓ પર પોતાની ભિક્ષામાંથી ત્રણ ભાગ દેવાની અનુકંપા હતી. નહિતર એ અસતી-પોષણથી બીજો અનર્થ ઊભો થાત) (૮૧) - અજ્ઞાની જેઓ છકાય જીવની હિંસામાં પ્રવર્તે છે, અને હિંસા પોષે તેવા અર્થવાળા વેદાદિ શાસ્ત્રોનો ઉપદેશ કરે છે, તેવા બાળ અજ્ઞાન તપસ્વીઓનાં ઘણાં પણ તપનું કષ્ટ અલ્પફળ આપે છે,
