________________
શ્રી નમસ્કાર મહામંત્ર
33
પંચપરમેષ્ઠીનું પૂજ્યપણું :
આ પાંચ પદ દ્વારા જેમને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યો તે અરિહંતાદિમાં પૂજ્યપણું મુખ્ય આ પાંચ ગુણોને કા૨ણે છે.
૧. સંસારરૂપ ગહન વનમાં ભ્રમણ કરી કરીને દુઃખીત થયેલા જીવોને શ્રી અરિહંતભગવંતો સમ્યગ્ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રસ્વરૂપ પરમપદનો માર્ગ બતાવે છે, તેથી તે માર્ગદર્શક છે. માર્ગની દેશના દ્વારા સર્વ જીવો ઉપર ઉપકાર કરતા હોઈ અરિહંતો પૂજ્ય છે.
૨. સિદ્ધપરમાત્માઓ અવિનાશી એવા અનંત ચતુષ્ટયને ધારણ કરનારા, ધ્રુવના તારાની જેમ ભવ્ય આત્માઓના અત્યંત ઉપકારક હોવાથી નમસ્કરણીય છે.
૩. આચાર્યભગવંતો પણ ભવ્ય જીવોને જ્ઞાનાદિ આચારના ઉપદેશક હોવાથી ઉપકારી છે. તેથી તેઓ પણ પૂજનીય છે.
૪. શિષ્યોને જિનોક્ત શાસ્ત્રોનું અધ્યયન-અધ્યાપન કરાવવામાં તત્પર હોવાથી તથા શિષ્યોને વિનય ગુણ શીખવાડનારા હોવાથી ઉપાધ્યાયભગવંતો ભવ્ય જીવોના અત્યંત ઉપકારી છે. તેથી તેઓ નમસ્કરણીય છે.
૫. સાધુભગવંતો મોક્ષમાર્ગમાં સહાયક હોવાથી ભવ્ય આત્માઓના પરમ ઉપકારક છે. તેથી તે પૂજનીય છે.
પ્રથમ પાંચ પંદ સંબંધી જિજ્ઞાસા :
જિજ્ઞાસા : પ્રથમનાં પાંચેય પદોમાં પ્રત્યેક પદની સાથે ‘નમો’ ૫દ રાખ્યું છે. તેના બદલે જો એક જ પદમાં ‘નમો' પદનું કથન કર્યું હોત તો બાકીનાં ચાર પદોમાં ‘નમો' `પદ અધ્યાહાર તરીકે ગ્રહણ થઈ જાત, તો પછી પ્રત્યેક પદમાં ‘નમો’ પદ મૂકવાનું પ્રયોજન શું છે ?
તૃપ્તિ : શ્રી નમસ્કારમહામંત્રને ગણવાની રીત ત્રણ પ્રકારની છે. પૂર્વાનુપૂર્વી, અનાનુપૂર્વી અને પચ્ચાનુપૂર્વી, તેમાં પૂર્વાનુપૂર્વીની રીતે ગણતાં પ્રથમ પદના ‘નમો’ પદનો પ્રયોગ શેષ ચારેય પદોમાં અધ્યાહારથી આવી શકે છે. પરંતુ પશ્ચાનુપૂર્વી અને અનાનુપૂર્વીએ ગણતી વખતે એ ‘નમો' પદનો અન્ય પાંચેય પદોમાં પ્રયોગ ક૨વો જરૂરી છે. માટે પ્રત્યેક પદમાં ‘નમો’ પદ મૂકવામાં આવ્યું છે.
