________________
શ્રી પંચિંદિય સૂત્ર
૪૦
ઉત્પન્ન કરાવે તેવી છે. કાયર પુરુષો કદાચ આમાં પ્રવૃત્તિ કરે, પરંતુ સાત્વિક પુરુષોનું કાર્ય તો આવા ક્ષણિક સુખ આપી, મહા દુઃખના ખાડામાં ફેંકનારા નિંદનીય એવા ભોગાદિ ભાવોથી અટકી આત્માના અનંત આનંદને આપનારા બ્રહ્મચર્યાદિ ભાવમાં પ્રવૃત્ત થવાનું છે. આ રીતે સૂક્ષ્મ બુદ્ધિથી વારંવાર ચિંતન કરતાં ઉદયમાન વેદ-મોહનીયકર્મ કાર્ય તો નથી કરતું, પરંતુ ધીમે ધીમે મંદ-મંદતર થતું જાય છે અને એક દિવસ કર્મ નાશ પામતા પૂર્ણ બ્રહ્મચર્યભાવ પ્રગટ થાય છે. આ જ ભાવથી મુનિમાં બ્રહ્મચર્યની ગુપ્તિ કહી છે.
જિજ્ઞાસા : પાંચ ઈન્દ્રિયના વિકારના સંવરમાં બ્રહ્મચર્યની ગુપ્તિ આવી જાય છે, છતાં તેને જુદી કેમ કહી ?
તૃપ્તિ : પાંચ ઈન્દ્રિયના સંવરમાં સ્પર્શનેન્દ્રિયનો સંવર પ્રાપ્ત હતો જ, તો પણ અમુક પ્રકારનો સ્પર્શનેન્દ્રિયનો વિષય અતિ કુત્સિત, અતિ ખરાબ, અતિ નિંદનીય છે. અનાદિ કાળથી જીવમાં મૈથુન સંજ્ઞા પ્રવર્તમાન છે અને આ સંજ્ઞાથી પ્રેરિત જીવ અતિ નિંદનીય એવા સ્પર્ધાદિના વિષયોમાં મૂઢની જેમ પ્રવર્તે છે. તેનાથી અટકવું પંડિત પુરુષો માટે પણ દુષ્કરે હોય છે. આથી આ વસ્તુના પ્રાધાન્ય માટે નવવિધ બ્રહ્મચર્યની ગુપ્તિને જુદી ગ્રહણ કરેલ છે. જિજ્ઞાસા સ્પર્શનેન્દ્રિયના વિષયથી અટકવું અને મૈથુનથી અટકવું તેમાં ફરક શું?
તૃપ્તિઃ સ્પર્શનેન્દ્રિયના વિષયથી અટકવું એટલે શીત-ઉષ્ણ-મૃદુ-કઠોર આદિ ભાવોમાં રતિ-અરતિ આદિ ભાવો થવા ન દેવા, જ્યારે મૈથુનથી અટકવું એટલે સ્ત્રી આદિ પ્રત્યે આ સ્ત્રી છે, મારે માટે યોગ્ય છે, તેના ભોગથી મને સુખ છે, તેવો ભાવ થવા ન દેવો. સ્ત્રીનો ભોગ મૃદુ સ્પર્શ સાથે સંબંધિત હોવા છતાં આ ભાવ અપેક્ષાએ જુદો પણ છે.
જિજ્ઞાસા: પાંચ મહાવ્રતમાં ચતુર્થવ્રતમાં આનો સમાવેશ થાય છે છતાં આ બ્રહ્મચર્યની ગુપ્તિને જુદી કેમ બતાવી ?
તૃપ્તિ: પાંચ મહાવ્રતમાં પણ આનો સમાવેશ થઈ જ જાય છે, તો પણ પાંચે વ્રતોમાં અપેક્ષાએ આ વ્રત પાળવું અતિ કઠિન છે. વળી જીવનો સ્વભાવ અવેદી છે અને આવા અવેદી ભાવને પામેલા આ ભાવાચાર્ય છે, તેવી ઉપસ્થિતિ આ પદ બોલતાં થઈ શકે છે. આવા ઉત્તમ ગુણસંપન્ન આચાર્યની સાક્ષીએ સર્વ . અનુષ્ઠાન કરતાં પોતાનામાં પણ તે ભાવની પ્રાપ્તિ સંભવિત છે, તેથી આવા
