________________
શ્રી ઈચ્છકાર સૂત્ર
૭૭
રાત્રિનાં કાર્યો જેવાં કે સ્વાધ્યાય-ધ્યાન-વેયાવચ્ચ આદિ કરી શરીરનો શ્રમ જ્યારે સાધનામાં બાધક બને ત્યારે સંથારાપોરિસી ભાવપૂર્વક ભણાવી, શરીરના શ્રમને દૂર કરવા પૂરતી જ નિદ્રા કરી હોય, નિદ્રા સમયે પણ યતનાનો પરિણામ જ્વલંત હોય અને તેથી જ પડખું ફેરવતાં પણ પ્રમાર્જનાદિ થઈ હોય અને વળી, જેવો શ્રમ દૂર થાય કે તુરંત ઉઠીને પાછો સંયમયોગોમાં અપ્રમાદ ભાવે વર્તાયું હોય તો રાત્રિ સુખપૂર્વક પસાર થઈ કહેવાય.
સાધક આત્મા ગુરુને પૂછે છે કે – “ હે ભગવંત ! આપની રાત્રિ કે દિવસ (ઉપરોક્ત રીતે) સુખપૂર્વક પસાર થયાં છે?” ત્યારે ગુરુભગવંત પણ જો આ રીતે જ દિવસ કે રાત પસાર કરી હોય તો “દેવ-ગુરુ પસાય” તેવો જવાબ આપે. આ જવાબ સાંભળી શિષ્યને અત્યંત આનંદ થાય કે ગુરુભગવંત ઉપર દેવ-ગુરુનો સુંદર પસાય (કૃપા) વર્તી રહ્યો છે, જેથી તેમના દિવસ-રાત સુંદર પસાર થઈ રહ્યાં છે. ગુરુભગવંત પણ જો આ રીતે દિવસ-રાત પસાર ન થયાં હોય તો મૌન રહે જેથી મૃષાવાદ ન લાગે અને શિષ્ય પણ પોતાનાથી શક્ય હોય તો સંયમમાં આવતી પ્રતિકૂળતા અને વિનોને દૂર કરવા પ્રયત્ન કરી શકે છે.
આ રીતે ગુરુભગવંતને દિવસ અને રાત્રિ સંબંધી સામાન્ય પૃચ્છા કરી, હવે વિશેષ પૃચ્છા કરવા માટે શિષ્ય પૂછે છે કે –
સુતપ ? ઃ ભગવંત ! આપનો તપ સુખપૂર્વક ચાલે છે ? . સંયમ જીવન માટે બાહ્ય અને અત્યંતર બન્ને પ્રકારના તપ અતિ મહત્ત્વના છે. તેથી ભક્તિવાન સાધક ગુરુભગવંતને પૂછે છે કે – “હે ભગવંત ! આપનો તપ સુખપૂર્વક ચાલે છે ?” સુખપૂર્વક એટલે શરીરને સુખ મળે તેમ નહિ, પરંતુ મહાઆનંદ સ્વરૂપ જે મોક્ષ છે તે મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ આનંદનો પરિણામ પેદા કરાવે તે રીતે તપ ચાલે છે?
શરીર-નિરાવાય ? : આપનું શરીર બાહ્ય-અત્યંતર પીડાથી રહિત છે ?
સંયમ માર્ગની સાધના કરતા મુનિ શરીર પ્રત્યે નિરપેક્ષ હોય છે. તેથી શરીરની કોઈપણ બાધા કે પીડા પ્રાયઃ કરીને મુનિને અકળાવી શકતી નથી. તો પણ ભક્તિવંત સાધકને પોતાના ગુરુભગવંતને કોઈપણ પ્રકારની શરીરની બાધા હોય તો ટાળવાની ઈચ્છા. સતત હોય છે. તેથી જ તે આ પ્રમાણે પૂછે છે.
