________________
૧૫૪
સૂત્ર સંવેદના
આમ તો સંસારી તમામ આત્માઓ ક્યારેક ને ક્યારેક તો વયહાનિરૂપ વૃદ્ધઅવસ્થા અને આયુષ્ય ક્ષયરૂપ મૃત્યુનો તો નાશ કરે છે. પરંતુ નવો જન્મ લેતાં તેમને
આ બન્ને પુનઃ પ્રાપ્ત થાય છે. જ્યારે ભગવાને તો જરા અને મરણના કારણભૂત કર્મનો ક્ષય કર્યો હોવાને કારણે હવે તેમને પુનઃ પુનઃ આ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરવી પડતી નથી. આથી જ કહ્યું છે કે, પરમાત્માએ જરા અને મરણનો અત્યંત નાશ કર્યો છે એટલે કે પુનઃ પ્રાપ્ત ન થાય તે રીતે નાશ કર્યો છે.
ચડવીસંપિ ખિળવરા, તિત્ત્વયા મે પક્ષીવંતુ : ચોવીસે પણ જિનવરો
એવા તીર્થંકરો મારા ઉપર પ્રસન્ન થાઓ.
શ્રુતિજનો, અવિધિજનો, મનઃપર્યવજિનો તથા છદ્મસ્થ વીતરાગ ભગવંતો જિન કહેવાય છે. આવા જિનોથી કેવલી ભગવંત શ્રેષ્ઠ છે. અહીં સામાન્ય કેવલીનું ગ્રહણ ન કરતાં તીર્થંકર કેવલી જ ગ્રહણ કરવા છે, માટે કહ્યું છે કે, જિનવ૨ એવા તીર્થંકર ભગવંતો મારા ઉપર પ્રસન્ન થાઓ.
તીર્થંકરની પ્રસન્નતાનું તાત્પર્ય :
તીર્થંકરો મારા ઉપર ‘પ્રસન્ન થાઓ’ એવું કહીને એમ નથી કહેવા માંગતા કે, અત્યાર સુધી તીર્થંકરો આપણા ઉપર અપ્રસન્ન હતા અને હવે તેમને પ્રસન્ન કરવા માટે આપણે આવી અભિલાષા વ્યક્ત કરીએ છે કે, ‘તીર્થંકરો મારા ઉપર પ્રસન્ન થાઓ.’ કારણકે, ભગવાન તો વીતરાગ છે. વીતરાગ કદી કોઈના ઉપર રાગ કે રોષ કરતાં જ નથી અને કરે તો તેમનામાં વીતરાગતા ટકતી નથી. માટે આ પ્રયોગ અપ્રસન્ન એવા પરમાત્માને પ્રસન્ન કરવા માટે નથી. પરંતુ આ વાક્ય દ્વારા પરમાત્માની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે. સ્તુતિસ્વરૂપ યાચનાને યાચનીભાષા કહેવાય છે. જે અસત્ય અમૃષા” ભાષા કહેવાય છે, તે સત્ય પણ નથી અને અસત્ય રૂપ પણ નથી. જેમ ‘આપો આપોને મહારાજ અમને શિવસુખ આપો' વીતરાગ હોવાથી આપણે મોક્ષનું સુખ આપવાના નથી, છતાં પણ આવું ભક્તિથી બોલાય છે.
17. ચાર પ્રકારની ભાષા હોય છે . સત્ય, અસત્ય, સત્યમૃષા અને અસત્ય-અમૃષા. જગતમાં જે વસ્તુ જેવી છે તેવું વાસ્તવિક પ્રતિપાદન કરવું તે સત્ય ભાષા છે. હકીકતનો નિષેધ કરે તે અસત્ય ભાષા છે . થોડું સાચું અને થોડું ખોટું એ ભાષાને સત્યમૃષા ભાષા કહે છે અને આ દેવદત્ત છે વગેરે સાચી પણ નહિ અને ખોટી પણ નહિ તેવી ભાષાને અસત્ય-અમૃષાભાષા કહે છે.
