________________
૨૦૬
સૂત્ર સંવેદના
૭. સામાયિક પારવાની વિધિ :
સામાયિક વ્રતનો સ્વીકાર કરીને શ્રાવક સતત સ્વાધ્યાય-ધ્યાનમાં મગ્ન રહે છે. તેને કારણે સામાયિકના કાળમાં તેને અત્યંત આત્મિક આનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ કારણથી જ તેની ઇચ્છા તો એ જ હોય છે, ક્યારે સદા માટે આવું સામાયિક ક૨વા મળે ? આવી ભાવના હોવા છતાં પોતાની શક્તિનો અને સંયોગોનો વિચાર કરતાં લાગે કે, હવે એક સામાયિકનો સમય પૂર્ણ થયો છે. મારા સંયોગ આદિનો વિચાર કરતાં હવે મારે પુનઃ સામાયિકનો પ્રારંભ કરવો યોગ્ય નથી. ત્યારે મન તો સામાયિકમાં જ હોવાથી, આવી ઉત્તમ ક્રિયા છોડવાની લેશ પણ ઇચ્છા ન હોવા છતાં પણ કેવળ કાયાથી જ તે સામાયિક પારવાની ક્રિયા કરે છે. અને એનું મન તો ત્યારે પણ સામાયિકમાં જ પ્રવૃત્ત રહે છે.
જેઓએ સામાયિક લઈને સમભાવને પ્રાપ્ત કરવા યત્ન કર્યો નથી, માત્ર વ્યવહારથી જ સામાયિક વ્રતનો સ્વીકાર કરેલો છે, તેવા આત્માઓને આ સામાયિકની ઉત્તમતાનો કે આત્મિક આનંદનો અનુભવ થઈ શકતો નથી અને તે જ કારણથી આવા આત્માઓ સામાયિકનો સમય પૂર્ણ થતાં જ સામાયિક પારવા તત્પર બની જાય છે.
સામાયિક પારવાની વિધિ આ પ્રમાણે છે.
૧. એક ખમાસમણ દઈને ઉભા થઈને ઈંરિયાવહિયં, તસ્સ ઉત્તરીo, અન્નત્થ૦, કહી (ચંદેસુ નિમ્મલયરા સુધીનો) એક લોગસ્સનો (ન આવડે તો ચાર નવકારનો) કાઉસ્સગ્ગ કરવો. કાઉસ્સગ્ગ પારીને (નમો અરિહંતાણં કહીને) પ્રગટ લોગસ્સ સૂત્ર બોલવું.
સામાયિક પારતાં સૌ પ્રથમ એક ખમાસમણ દેવા પૂર્વક ગુરુને વંદન કરીને સામાયિકના કાળ દરમ્યાન પ્રમાદના કારણે જે રીતે સામાયિકમાં પ્રયત્ન કરવાનો હતો તે ન કરી શક્યા હોય, અથવા અનાભોગ કે સહસાત્કારથી સામાયિકના ભાવથી કંઈક વિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિ થઈ હોય, તેના નિવારણ માટે ઈરિયાવહિયા અને તસ્સ ઉત્તરી સૂત્ર બોલાય છે. આ સૂત્ર એ રીતે બોલવું જોઈએ કે, જીવ પ્રત્યેની મૈત્રીના અભાવથી કે અન્ય કોઈ દોષથી થયેલા પાપોનું સ્મરણ કરી તેનું ‘મિચ્છા મિ દુક્કડં' આપી શકાય અને ભવિષ્યમાં આવા પાપો પુનઃ ન થાય, તે માટે વધુ દૃઢતા કેળવવા પ્રયત્ન થાય.
