________________
૨૦૪
સૂત્ર સંવેદના
સામાયિક વ્રતનો સ્વીકાર કર્યા પછી અપ્રમત્ત અવસ્થામાં રહેવાય તેવા કોઈ ચોક્કસ આસને બેસવા માટે ગુરુની આજ્ઞા મેળવવામાં આવે છે. તે માટે એક ખમાસમણ દઈ પૂછાય કે, “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવનું ! બેસણે સંદિસાહું? અર્થાત્ હે ભગવંત ! આપની આજ્ઞા હોય તો હું બેસવાની અનુમતિ માંગુ ?
અહીં જે બેસવાની આજ્ઞા માંગી તે પલાંઠીવાળીને બેસવાની નહિ, પરંતુ અપ્રમાદ ભાવના કારણભૂત આસનમાં બેસવાની આજ્ઞા મંગાય છે. હવે પછી જે સ્વાધ્યાયનો આદેશ માંગીને સ્વાધ્યાય કરવો છે, તે સ્વાધ્યાય માટે ભાવની વૃદ્ધિ કરે તેવી ચોક્કસ મુદ્રામાં બેસવા માટેની આજ્ઞા અહીં માંગવામાં આવી છે.
ગુરુ કહે “રિસદ અર્થાત તે આજ્ઞા માંગી શકે છે એમ કહીને આજ્ઞા આપે એટલે શિષ્ય “જી કહી તેનો સ્વીકાર કરે છે.
ત્યાર પછી વળી ખમાસમણ દઈને પૂછે કે, “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! બેસણે હાઉં? અર્થાત્ ભગવંત, આપની આજ્ઞા હોય તો હું આસન(મુદ્રા) ઉપર સ્થિર થાઉં ? ગુરુ જ્યારે “વાદ' કહીને તે સ્થિર થઈ શકે છે. એમ કહે છે, ત્યારે શિષ્ય “ઇચ્છે” કહી તેને સ્વીકારે છે.
સામાયિકમાં મુખ્ય કાર્ય કરવાનું છે સ્વાધ્યાય. એટલે હવે ખમાસમણપૂર્વક તેનો આદેશ માંગતા શિષ્ય પૂછે છે કે, “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! સઝાય સંદિસાડું? અર્થાતું, ભગવંત, હવે હું સ્વાધ્યાયમાં રહેવા માટેની આજ્ઞા માંગુ? ગુરુ “સંદિસહ” અર્થાત્ સ્વાધ્યાય માટે તું આજ્ઞા માંગી શકે છે – એમ કહે એટલે શિષ્ય પુનઃ “ઇચ્છે' કહી તેને સ્વીકારે છે. ત્યારપછી વળી ખમાસમણપૂર્વક પૂછે છે કે, “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! સઝાય કરું ?, અર્થાત્ ભગવંત ! હું સ્વાધ્યાય કરું ? ગુરુ કહે “કરેહ = “કર' કહે એટલે શિષ્ય ઇચ્છે' કહી “આજ્ઞા પ્રમાણ છે' એમ પ્રગટ કરીને સ્વાધ્યાયમાં કોઈ વિઘ્ન ન આવે તે માટે મંગળ સ્વરૂપ ત્રણ નવકાર ગણી સ્વાધ્યાયમાં સ્થિર થાય છે.
અહીં દરેક સ્થળે એક એક કાર્ય અંગે બે વાર આજ્ઞા માંગી તેનું કારણ એ છે કે, જૈન શાસન વિનયપ્રધાન છે, આજ્ઞા પ્રધાન છે. તેથી દરેક કાર્યનો પ્રારંભ કરતા પહેલા તે કાર્ય સંબંધી ઇચ્છા વ્યક્ત કરવા આદેશ-આજ્ઞા માંગી અને પછી તે કાર્યનો પ્રારંભ કરતાં હવે આ કાર્ય હું કરું છું. તે રીતે કાર્યનું નિવેદન કરવામાં આવે છે. આ દરેક આદેશ માંગતી વખતે ગુણસંપન્ન ગુરુભગવંતને
