________________
૧૬૮
સૂત્ર સંવેદના
સર્વ અવિરતિની ક્રિયાનો ત્યાગ કરી સામાયિકના ઉપયોગવાળો બનું છું. તું પણ મને આ ક્રિયામાં સવિશેષ સહાયક બનજે.
આ રીતે કરેમિ ભંતે' શબ્દ દ્વારા દેવ, ગુરુ અને પોતાના આત્માને આમંત્રણ કરી મોક્ષાર્થી આત્મા સામાયિક કરે છે. દેવ, ગુરુ અને આત્માની સાક્ષીએ સામાયિક કરવાથી વ્રતમાં સ્થિરતા આવે છે. જિનાદિની સાક્ષીએ સામાયિક કરૂં છું. આ પ્રકારની વાસનાથી લજ્જા, ભયાદિના કારણે પણ અતિચારોનું સેવન કરતાં અટકી શકાય છે. કરેમિ ભંતે શબ્દ બોલતાં જ અરિહંતભગવંતો, ગુરુભગવંતો અને પોતાનો આત્મા મારી સામે છે. હું તેમને પરતંત્ર થઈને તેમની આજ્ઞાનો સ્વીકાર કરી વર્તમાનમાં મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ જે સમતાનો પરિણામ છે, તે માટે પ્રયત્ન કરું છું, તેવો ભાવ પ્રગટ કરવાનો છે.
આના ઉપરથી એ નિર્ણત થાય છે કે, જે સર્વ આવશ્યકોમાં પહેલું સામાયિક. આવશ્યક છે તે પણ જો ગુરુને આમંત્રણ આપી, ગુરુને પરતંત્ર રહી તેમની અનુજ્ઞાથી જ કરાય છે, તો તો બીજા સર્વ શુભાનુષ્ઠાનો પણ ગુરુકુળવાસમાં રહી ગુરુ આજ્ઞાને અનુસરીને જ કરવા જોઈએ, તો જ વિનયગુણથી સંપન્ન થવાય તે સમજાય તેવું છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે, “ગાર મૂ વિમો' સર્વ આચારનું મૂળ વિનય છે. વિનયવાન જ તપ-સંયમને પામી શકે છે. વિનયવિહીનને કોઈ પણ ધર્મ પ્રાપ્ત થઈ શકતો નથી.
સામાફિયં - સામાયિક શબ્દના ઘણા અર્થ છે, પણ તે સર્વનો ભાવ તો એ જ છે. આત્માને સમતાના ભાવમાં રાખવો. મમતાકૃત-કષાયકૃત દોષને કારણે થયેલી વિષમતાથી અટકી આત્માને પોતાના જ્ઞાનાદિ ગુણોમાં પ્રવૃત્ત કરવો તે સામાયિક છે.
સામાયિક શબ્દના વિશેષ અર્થ:
સામાયિક શબ્દના જુદા જુદા અર્થો આ પ્રમાણે છે - ૧. સામાયિક એટલે સદ્વર્તન. ૨. સામાયિક એટલે શાસ્ત્રાનુસારી શુદ્ધજીવન ગાળવાનો પ્રયત્ન.
૩. સામાયિક એટલે સમસ્થિતિ, વિષમતાનો અભાવ, વિભાવમાંથી સ્વભાવમાં લીનતા, અનાદિકાળથી આત્મા રાગ-દ્વેષની વિષમ સ્થિતિમાં રહેલો
