________________
શ્રી સામાયિક લેવાની વિધિ
૧૯૯
કહેવાય અને રાગ-દ્વેષવાળા પરિણામથી રહિત ચિત્ત તે નિરભિમ્પંગચિત્ત છે. અભિળંગના પરિણામને કારણે સાધક વ્યથિત રહે છે, વિહ્વળ બને છે અને વ્યગ્ર ચિત્તવાળો બને છે. સામાયિકના કાળ દરમ્યાન આ અભિળંગપરિણામનો ત્યાગ કરી, સાધકે સર્વ સ્થાનમાં નિરભિવંગચિત્ત રાખવા યત્ન કરવાનો છે. કારણ કે, ક્યાંય પણ આસક્ત થયેલું ચિત્ત સમભાવમાં રહી શકતું નથી. માટે સમભાવની સાધના કરવા ઇચ્છતા સાધકે કોઈ પણ પદાર્થમાં ક્યાંય આસક્તિ ન થઈ જાય તેની પૂર્ણ કાળજી રાખવી અને મનને સ્વાધ્યાયાદિમાં એ રીતે પ્રવર્તાવવું કે, જેથી અન્ય ભાવમાં ચિત્ત જાય નહિ અને જાય તો પણ શ્રતથી પ્રગટેલો આત્મિક આનંદ ત્યાં આસક્ત થવા દે નહિ.
ઔચિત્યપ્રવૃત્તિપ્રધાનવર્તન – સમભાવને સાધવા જેમ નિરભિન્કંગ (અનાસક્ત) ચિત્ત જરૂરી છે. તેમ સામાયિકના કાળ દરમ્યાન જે સમયે જે ઉચિત હોય તે પ્રવૃત્તિ કરવી તે પણ અત્યંત આવશ્યક છે. સામાયિકના કાળમાં ગુરુ વિનય-વૈયાવચ્ચ-વાચના-પૃચ્છના-પરાવર્તના આદિ જે કાર્યો જ્યારે કરવા યોગ્ય હોય તે કાર્યો ત્યારે કરવાથી કાષાયિકવૃત્તિઓ નાશ પામે છે. કષાયોની મંદતા કે નાશ થયા વિના પ્રાયઃ જીવ તાત્ત્વિક ઔચિત્યનો વિચાર કરી શકતો નથી અને કષાયના અભાવવાળો આત્મા ક્યાંય પોતાનું ઔચિત્ય ચૂકતો નથી. માટે સામાયિકવાન આત્મા ઔચિત્યનું પાલન કરનાર હોય છે.
સર્વ શ્રેષ્ઠકોટિનું સામાયિક ઉપરોક્ત ત્રણે વિશેષણોથી યુક્ત હોય છે અને પ્રારંભિકકક્ષાનું સામાયિક આ ત્રણ ભાવમાં યત્નવાળું હોય છે. સામાયિકની સાધના કરવા ઇચ્છતા શ્રાવકે આ ત્રણે સ્વરૂપવાળા સામાયિકને બરાબર સમજી તેમાં જ યત્ન કરવાનો છે. ૩. સામાયિકની વિધિઃ '
૧. સ્થાપનાચાર્યની સ્થાપના કરવા માટે સૌ પ્રથમ સ્થાપના-મુદ્રાથી નવકાર
અને પંચિંદિય સૂત્ર બોલવાં સામાયિકનું અનુષ્ઠાન શક્ય હોય તો સદ્દગુરુના સાંનિધ્યમાં કરવું જોઈએ. સદ્ગુરુના સાંનિધ્યમાં સામાયિક કરવાથી ઉત્સાહ વધે છે, ભૂલોથી બચી શકાય છે અને કરેલું અનુષ્ઠાન સમ્યગુ થાય છે. જો સગુરુનું સાંનિધ્ય પ્રાપ્ત ન થાય તો તે ગુરુ પ્રત્યે વિનય જાળવી રાખવા માટે તેમની સ્થાપના કરીને સામાયિકની વિધિ
