________________
શ્રી કરેમિ ભંતે સૂત્ર
૧૬૯
છે, તેને દૂર કરી સમ = સમભાવમાં લીનતારૂપ “સમ' કરવો એ સામાયિકનો ભાવાર્થ છે.
૪. સામાયિંક એટલે સર્વ જીવો પ્રત્યે મિત્રતા કે બંધુપણાની લાગણી. સર્વ જીવોને આત્મતુલ્ય માની તેમની સાથે સમાન રીતે વર્તવું તે સામાયિક છે. ૫. સામાયિક એટલે સમભાવની સાધના = રાગ-દ્વેષને જીતવાનો પરમ પુરુષાર્થ.
. સામાયિક એટલે દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રનો સમન્વય. શ્રદ્ધા અને જ્ઞાનપૂર્વકના ચારિત્રની આચરણા કરવી એ તેનું રહસ્ય છે.
૭. સામાયિક એટલે અહિંસાની આરાધના. અન્યને દુઃખ નહિ ઉપજાવવાનો નિશ્ચય.
૮. સામાયિક એટલે સમભાવ = માધ્યસ્થભાવ એટલે કે રાગ-દ્વેષના કારણે થતાં પક્ષપાતનો અભાવ. કોઈ કુહાડાથી દેહને કાપે તો તેના પ્રત્યે દ્વેષ નહિ અને બીજો ચંદનથી શરીરને વિલેપન કરે તો તેના પ્રત્યે રાગ નહિ. તે બન્ને પ્રત્યે સમાનભાવ રાખવો તે સામાયિક છે.
સામાયિકના આ અર્થો વ્યવહારિક દૃષ્ટિએ ભિન્ન હોવા છતાં તાત્વિક દૃષ્ટિએ એક જ છે. કેમકે, સદ્વર્તન એ સમભાવ વિના શક્ય નથી. શાસ્ત્રાનુસારી શુદ્ધ જીવન પણ સમભાવથી જ સિદ્ધ થાય છે. કારણકે, શાસ્ત્રોમાં સમભાવથી યુક્ત એવા જીવનનો જ નિર્દેશ કરેલો છે. તેથી એવું જીવન જીવવું હોય તો સમભાવને સિદ્ધ કરવો જ પડે. આત્માની અનાદિકાળથી ચાલી આવેલી વિષમ સ્થિતિનો અંત પણ સમભાવની સાધનાથી જ આવે છે. વળી, સર્વ જીવો પ્રત્યેની મિત્રતા કે બંધુપણાની લાગણી એ પણ સમભાવનું સ્પષ્ટ સ્વરૂપ છે. કારણ, સર્વ જીવો પ્રત્યે આત્મતુલ્યતાનો ભાવ થાય ત્યારે જ મિત્રતા આવે છે તથા સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર એ ત્રણેનો સમન્વય પણ સમતા વગર થવાનો નથી. આમ સર્વ અર્થોને પોતાની અંદર સમાવી લેતા હોવાથી સામાયિકનો અર્થ સમભાવની સાધના કરવો’ એ યુક્ત છે. ભૂમિકા ભેદે સામાયિકનું વર્ણન: સામાયિક શબ્દના ઉપર જે જુદા જુદા અર્થો કર્યા તે સર્વશ્રેષ્ઠ કક્ષાના
5. વિ. આ. ભા. ભા. ૨, ગા. ૩૪૮૧ 6. વિ. આ. ભા. ભા. ૨, ગા. ૩૪૯૮ થી ૩૫૦૧
