________________
શ્રી કરેમિ ભંતે સૂત્ર
૧૭૭
સામાયિકની પ્રતિજ્ઞા શુદ્ધ-પાળી શકાય છે. આથી સામાયિક કરનારે સૌ પ્રથમ ગુરુભગવંત પાસે ૧૪૭ ભાંગાનું જ્ઞાન મેળવી લેવું જરૂરી છે. ૧૪૭ ભાંગામાંથી હું મન-વચન-કાયાથી વર્તમાનમાં તથા ૪૮ મિનીટ માટેના ભવિષ્યમાં સાવધ વ્યાપાર કરીશ નહિ, કરાવીશ નહિ અને ભૂતકાળના સાવધ વ્યાપારનું અનુમોદન કરીશ નહિ. આવા પ્રકારની પ્રતિજ્ઞા શ્રાવક આ શબ્દોથી ગ્રહણ કરે છે.
મુનિ ભગવંતો “તિવિદં વિવિદેન' શબ્દ બોલી મન-વચન-કાયાથી સાવધ વ્યાપાર કરીશ નહિ, કરાવીશ નહિ અને અનુમોદન પણ કરીશ નહિ. તેવી માવજીવ માટેની પ્રતિજ્ઞા ગ્રહણ કરે છે. સાધુભગવંત માટે મન-વચન-કાયાને કરણ, કરાવણ ને અનુમોદન સાથે તથા ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાન સાથે ગુણાકાર કરતાં ૨૭ ભાંગા (૩×૩×૩ )થાય છે. મુનિ ભગવંતો આ ૨૭ ભાંગાનું સ્મરણ કરી વર્તમાન અને ભવિષ્ય સંબંધી મન-વચન-કાયાથી પાપને કરીશ નહિ, કરાવીશ નહિ અને કરતાંની અનુમોદના કરીશ નહિ તથા ભૂતકાળના પાપની અનુમોદના કરીશ નહિ. આવી પ્રતિજ્ઞાને ગ્રહણ કરે છે.
આવા પ્રકારની પ્રતિજ્ઞા ગ્રહણ કરીને સાધુ અને શ્રાવકે ખૂબ જ સાવધ રહેવાની જરૂર છે. કારણકે, જોં સાવધ ન રહેવાય તો ઘણીવાર પોતાનાં મન, વચન અને કાયાથી ઘણા આરંભ-સમારંભો કરણ કરાવણ કે અનુમોદન રૂપે થઈ જવાની સંભાવના રહે છે અને તેનાથી પ્રતિજ્ઞાભંગ થવાનો પણ સંભવ છે.
જેમ કે કોઈ રોગીષ્ઠ એવા પોતાના સંબંધીને જોઈને, સામાયિકમાં રહેલો શ્રાવક કે સાધુ કહે કે, કેમ દવા નથી કરતો ? અથવા અમુક વૈદ્ય કે ડૉક્ટર સારા છે. તો આવું કથન સાંભળી પેલો રોગી ડૉક્ટર પાસે જવાનો કે ઔષધ લેવાનો જે આરંભ-સમારંભ કરે છે, તેમાં સામાયિકમાં રહેલા શ્રાવક કે સાધુની વાણી કારણ બની હોવાને કારણે વાણીથી કરાવણનો દોષ લાગી જાય છે.' આંખથી કે હાથની ચેષ્ટાથી કોઈ કાર્ય અંગે સૂચન કરતાં કાયાથી કરાવણનો દોષ લાગે છે. કોઈના સાવદ્ય કાર્ય સંબંધી કે અવિરતિધરના આગમન સંબંધી આંખથી આશ્ચર્ય વ્યક્ત કરતાં કાયાથી અનુમોદનનો દોષ થવા સંભવ છે. જો સાવધ રહેવામાં ન આવે તો આવી અનેક રીતે મન-વચન-કાયાથી અનુમોદનનો દોષ થવા સંભાવના રહે છે. અહીં તો માત્ર બે-ત્રણ દાખલા જ આપ્યા. પરંતુ આ રીતે દરેક ભાંગા બુદ્ધિસંપન્ને વિચારી લેવા જરૂરી છે. સામાયિકમાં રહીને સમતાભાવને સાધવાની જેમની ઇચ્છા છે, તેવા સાધુ કે
