________________
શ્રી સામાઈયવય જુતો સૂત્ર
૧૯૫
થતાં નાશ પામી શકે છે.
૩. ચલદષ્ટિ : સામાયિક લઈ ચક્ષુને આમતેમ ફેરવવી તે “ચલદષ્ટિ દોષ છે. અનાદિ અભ્યસ્ત ઉત્સુકતા નામના દોષને કારણે કોઈનો સ્વર સાંભળતા કે આગમનની શંકા પડતા તે કોણ છે, ક્યાંથી આવે છે? તે જાણવાની ઇચ્છાથી આંખ આમ તેમ જોવા લાગે છે, ત્યારે સમતાભાવની પ્રાપ્તિ માટે થતી સ્વાધ્યાયાદિ ક્રિયામાં વિઘ્ન ઉભું થાય છે, આ વિપ્નને ટાળવા દઢ યત્નપૂર્વક ઉત્સુકતાનો ત્યાગ કરી નેત્રને સ્થિર કરી સામાયિકાદિની ક્રિયામાં યત્ન કરવો જોઈએ.
૪. સાવઘક્રિયા : ચાલુ સામાયિકમાં ઈશારા આદિથી સાવઘક્રિયાવિષયક સૂચન કરવું, અથવા સમિતિ-ગુપ્તિના પાલન વિના અયતનાથી શરીરાદિનું હલન-ચલન કરવું, તે “સાવઘક્રિયા” નામનો દોષ છે. ઉપયોગ વિનાની પડિલેહણની ક્રિયા કરનારને પણ શાસ્ત્રમાં છ કાયનો વિરાધક કહ્યો છે અને જીવરક્ષાના ઉપયોગ વિના ચાલનારને જીવ ન મરવા છતાં સાવઘક્રિયા કરનાર કહેવામાં આવ્યો છે. આ દોષથી બચવા જેનાથી સાવઘક્રિયાનો પ્રારંભ થઈ શકે તેમ હોય તેવા કોઈપણ ઈશારાદિ ન કરવા જોઈએ, પૂંજ્યા-પ્રમાર્યા વિના હાથ-પગ પણ હલાવવા ન જોઈએ પરંતુ પડિલેહણાદિની સર્વ ક્રિયા ઉપયોગપૂર્વક કરવી જોઇએ.
. ' ૫. આલંબન : અનાદિકાળના જીવન સુખશીલીયા સ્વભાવના કારણે શરીરની અનુકૂળતા માટે થાંભલાનો, ભીંતનો કે અન્ય કોઈ વસ્તુનો ટેકો દઈ બેસતાં-ઉઠતાં આલંબન નામનો દોષ લાગે છે. પરંતુ કોઈ રોગાદિના કારણે કે શારીરિક અશક્તિના કારણે, સ્વાધ્યાયાદિમાં મનને સ્થિર કરવા માટે કોઈ ટેકો આદિ લઈ બેસે તો ત્યાં આલંબન દોષ લાગતો નથી.
૭. આકુંચન - પ્રસારણ : વિશેષ કારણ વિના સામાયિકના કાળમાં હાથપગને સંકોચતાં કે લાંબા કરતાં આ દોષ લાગે છે. આ રીતે વારંવાર હાથ-પગ આદિને લાંબા કે ટૂંકા કરતાં મનની સ્થિરતા અને યત્નની દઢતા જળવાતી નથી. જેથી સામાયિકનો ભાવ આવી શકતો નથી.
૭. આળસ : સામાયિકમાં આળસ મરડવી તે “આળસ દોષ છે. આળસ શરીરની જડતાથી પ્રાપ્ત થાય છે અને શરીરમાં જડતા તે તે ક્રિયામાં આનંદ, ઉત્સાહ કે ચિત્તની પ્રસન્નતાના અભાવને કારણે ઉત્પન્ન થાય છે. સામાયિક
