________________
૧૫૨
સૂત્ર સંવેદના
અપશ્ચિમ વગેરે શબ્દોની જેમ નિષેધવાચક ‘અ’13 લગાડી ‘અરિષ્ટનેમિ’ નામ રાખ્યું, એ વિશેષ અર્થ જાણવો.
૨૩. પાર્શ્વ : સર્વ ભાવોને પશ્યતિ એટલે દેખે તેઓ ‘પાર્શ્વ’ એમ નિર્યુક્તિથી સામાન્ય અર્થ અને ગર્ભના પ્રભાવે રાત્રિએ શયનમાં સૂતેલાં માતાએ અંધકારમાં પણ કાળા સર્પને જોયો, તે ગર્ભનો મહિમા માનીને ‘પશ્યતિ' એટલે દેખે તે ‘પાર્શ્વ’ એ નામ રાખ્યું તથા વૈયાવચ્ચ કરનારા ‘પાર્શ્વ' યક્ષના નાથ હોવાથી ‘પાર્શ્વનાથ.’ અહીં પણ ભીમસેનને બદલે ભીમની જેમ પાર્શ્વનાથને બદલે ‘પાર્શ્વ’ એ વિશેષાર્થ જાણવો.
૨૪. વર્દુમાન : ઉત્પન્ન થાય ત્યારથી જ્ઞાનાદિ ગુણોથી જેઓ વૃદ્ધિ પામે તે ‘વર્ષમાન’ એ સામાન્ય અર્થ અને ભગવંત ગર્ભમાં આવ્યા ત્યારથી તેઓના જ્ઞાતકુલમાં ધન, ધાન્ય વગેરે વિવિધ વસ્તુની વૃદ્ધિથી માતા-પિતાએ ‘વર્હુમાન’ નામ રાખ્યું, એ વિશેષ અર્થ જાણવો.,
एवं मए अभिथुआ • આ પ્રમાણે મારા વડે સ્તવાયેલા. (તીર્થંકરો મારા ઉપર પ્રસન્ન થાઓ)
આ પ્રમાણે અર્થાત્ તે તે પરમાત્માના નામ સાથે સંકળાયેલા તે તે ગુણોને હૃદય સન્મુખ કરી સર્વ પ્રકારે ભક્તિની ભાવનાથી મારામાં પણ આવા ગુણો પ્રગટ થાય, તેવી ઇચ્છાથી આ ચોવીસ તીર્થંકરો મારા વડે સ્તુતિ કરાયેલા છે.
આ એક વાક્યમાં ધ્યાતા, ધ્યેય અને ધ્યાન - આ ત્રણેનો સમાવેશ થાય છે. Ë થી ધ્યાનનો પ્રકાર બતાવ્યો છે. મણ થી ધ્યાતા કોણ છે, તે જણાવ્યું અને ‘અમિથુ’14થી ધ્યેય ભૂત અનંતા અરિહંતોને બતાવ્યા છે. ધ્યાતા જ્યારે અરિહંતના નામોલ્લેખપૂર્વકના ધ્યાનમાં સ્થિર થાય છે, ત્યારે ધ્યેય નજીક ન હોવા છતાં પણ જાણે સામે હોય તેવું લાગે છે. પ્રતિમા શતકાદિ ગ્રંથોમાં15 તો ક્યું છે કે, ૫૨માત્માનું નામ હૃદયમાં સ્થિર થતાં જ જાણે સામે સાક્ષાત્
13. ‘રિષ્ટ’ શબ્દ અમંગલવાચક હોવાથી પૂર્વે અકાર રાખી ‘અરિષ્ટ’ એવું મંગલ નામ કર્યું છે. 14. અમિથુઞા = ઞમિમુલ્યેન તુયતે - સમન્તાત્ - સ્તુતાઃ
15. शास्त्र इव नामादित्रये हृदयस्थिते सति भगवान् पुर इव परिस्फुरति हृदयमिवानुप्रविशति, मधुरालापमिवानुवदति, सर्वाङ्गीणमिवाऽनुभवति तन्मयीभावमिवापद्यते । तेनं च सर्वकल्याणसिद्धिः ।
