________________
શ્રી તસ્સ ઉત્તરી સૂત્ર
૧૧૩
વિશેષાર્થ :
.
૧. અનુસંધાનદર્શક : તરસ : તેનું.
તેનું એટલે પૂર્વે ઈરિયાવહિયા સૂત્રમાં જે અતિચારોનું આલોચન અને પ્રતિક્રમણ પ્રાયશ્ચિત કર્યું હતું તે જ અતિચારોનું એ પ્રમાણે તત્સ શબ્દનો અર્થ છે.
ઈરિયાવહિયા સૂત્રથી આત્માનું જે સંસ્કરણ કર્યું તેનું કાયોત્સર્ગ નામના પછીના સૂત્રમાં વિશેષ (ઉત્તર) પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા માટે આ તસ્સ પદ છે. તેથી જ આ સૂત્ર ઈરિયાવહી સૂત્રનું જ પરિશિષ્ટ છે. પ્રતિક્રમણમાં ઈરિયાવહી સૂત્રમાં કે ઈચ્છામિ ઠામિ સૂત્રમાં “મિચ્છા મિ દુક્કડું' પદ વડે કરેલા પ્રતિક્રમણનું અનુસંધાન “તસ્સ' પદ બતાવે છે. તેથી આ પદથી બેય સૂત્રોની સંલગ્નતા એટલે કે બે સૂત્રો વચ્ચેનું અનુસંધાન સ્પષ્ટ રીતે જણાઈ આવે છે. આ પદથી સૂત્રનો પહેલો અનુસંધાનદર્શક ભાગ સંપન્ન થાય છે. ૨. કાયોત્સર્ગના ઉપાયો ? “ ઉત્તરીકરોwi: ઉત્તરીકરણ કરવાથી
પહેલું કરાય તે પૂર્વકરણ અને પછી કરાય તે ઉત્તર કરણ. ઉત્તરીકરણ એટલે અનુત્તરને ઉત્તર કરવું એટલે કે કાંઇક અશુદ્ધને પુનઃ સંસ્કાર કરવાપૂર્વક વિશેષ શુદ્ધ કરવું. ઇરિયાવહી દ્વારા શુદ્ધિ તો થઈ શકે છે પરંતુ જેની શુદ્ધિ થઈ નથી તેવી અશુદ્ધિઓને કાઢવા માટે જે ક્રિયા કરાય તે ઉત્તરીકરણ છે. પાપ કરવાથી જે વ્રત ખંડિત કે વિરાધિત થયા હોય, તે આલોચન અને પ્રતિક્રમણ કરવાથી કાંઇક શુદ્ધ થાય છે. તો પણ હજી પરિપૂર્ણ શુદ્ધ ના થયા હોય તો તે અનુત્તર (કાંઈક અશુદ્ધ) કહેવાય છે. અનુત્તર એવી તે વિરાધનાઓનું ઉત્તરીકરણ કરીએ તો તે વ્રત પૂરેપૂરું શુદ્ધ બને છે.
ગાડું, ઘર વગેરે તૂટી જતાં જેમ તેનું પુનઃ સંસ્કરણ (સમારકામ) કરવામાં આવે છે, તેમ મૂલગુણો અને ઉત્તરગુણોની ખંડના અને વિરાધના થઈ હોય તો તેનું પણ સમારકામ = ઉત્તરકરણ કરવામાં આવે છે.
ઇરિયાવહી દ્વારા જે અતિચારોનું આલોચના અને પ્રતિક્રમણ નામનું
