________________
૧૨૨
સૂત્ર સંવેદના
વળી, મ = તિfમ ના અનેક અર્થ થાય છે, અત્રે મ = કરું છું એવો અર્થ ગ્રહણ કરવાનો છે.
પાપકર્મો અને પાપવાસનાઓ જેને ત્રાસરૂપ જણાતાં હોય તેણે તેના સંપૂર્ણ નાશ માટે સજ્જ થવું જ જોઈએ. આ નાશ માટે કાયોત્સર્ગ એ અત્યંત બળવાન ઉપાય છે. દોષોની પરિપૂર્ણ શુદ્ધિ માટે મન-વચન-કાયાના બીજા બધાં યોગો કરતાં કાયોત્સર્ગ શ્રેષ્ઠ ઉપાય છે. કાયોત્સર્ગમાં ચિત્ત અત્યંત સ્થિરતાવાળું હોય છે. વાણી અને કાયા પણ તેના વ્યાપારને ત્યાગી ચૂકેલાં હોય છે. તેથી આવી સ્થિતિમાં જ દોષનું ચિંતન અને પછી તેનું શોધન શક્ય બને છે.
અહીં ઈરિયાવહી સૂત્રથી શરૂ થયેલ સંપદાઓના ક્રમ મુજબ આઠમી પ્રતિક્રમણ સંપદા પૂર્ણ થાય છે.
જિજ્ઞાસા જો કાયોત્સર્ગની ક્રિયા આત્મામાં રહેલી અશુદ્ધિ, શલ્ય કે પાપથી. રહિત થવા જ કરવાની છે, તો કાયોત્સર્ગમાં તેના ઉપાયો વિચારવા જ યોગ્ય
છે. તો લોગસ્સની વિચારણા શા માટે ? - તૃપ્તિઃ જો કે કાયોત્સર્ગ પાપની શુદ્ધિ આદિ માટે જ કરવાનો છે, તો પણ પાપની શુદ્ધિનો પરિણામ, પાપથી પૂર્ણ મુક્ત ૨૪ તીર્થકરોના સ્મરણથી શીધ્ર થઈ શકે છે, માટે કાયોત્સર્ગમાં લોગસ્સ વગેરે ગણવાનો વિધિ છે. લોગસ્સ દ્વારા ૨૪ તીર્થંકરના નામનું સ્મરણ - કીર્તન એવી રીતે કરવું જોઈએ કે, જેનાથી પાપથી વિરુદ્ધ શુદ્ધભાવનું સ્કૂરણ થાય, તેના પ્રત્યે આદર થાય અને તેના ફળ સ્વરૂપે પોતાના પાપો નાશ પામે અને આત્મા શુદ્ધ બની શકે. વળી તીર્થકરોના નામનું સ્મરણ જ સ્વયં પાપનો નાશ કરે છે. લોગસ્સ સૂત્રમાં પણ ભગવાન પાસે સમાધિ અને મોક્ષ જ મંગાય છે. મોક્ષ મળે એટલે સર્વકર્મનો - પાપનો ક્ષય થઈ જ જવાનો છે.
આ સૂત્રનો બોધ એ જ છે કે, માણસથી કાંઈપણ ભૂલ થાય તો તે ભૂલનો સરળતાથી સ્વીકાર કરવો જોઈએ. નિખાલસતાથી તેની નિંદા કરવી જોઈએ. મહર્ષિઓએ બતાવેલા પ્રાયશ્ચિત્તનો માર્ગ ગ્રહણ કરવો જોઈએ અને ફરી તેવી ભૂલો ન થાય તે માટે ચિત્તવૃત્તિઓનું બરાબર શોધન કરી તેમાં રહેલા શલ્ય કે દોષો કાઢી નાખવા જોઈએ. “ગુરુતત્વ વિનિશ્ચય' નામના ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે, આજના કાળમાં વ્રતભંગ અને સ્કૂલનાઓ તો ક્ષણે ક્ષણે થાય તેમ છે, પણ જ્યાં સુધી પ્રાયશ્ચિત દ્વારા શુદ્ધિ કરવાના અધ્યવસાય સ્વરૂપે વ્રત પ્રત્યેની સાપેક્ષતા છે ત્યાં સુધી વ્રતના પરિણામ સ્વરૂપ સંવરભાવ પણ છે.
