________________
શ્રી તસ્સ ઉત્તરી સૂત્ર
૧૧૭
૧૭
તેથી હવે વિશોધીકરણનો ઉપાય બતાવતાં કહે છે કે,
વિસર્જીવરાજ : આત્માને શલ્યરહિત બનાવવા દ્વારા
અશુદ્ધિને કાઢવામાં જે અટકાયતો પેદા કરે તે પ્રતિબંધક પરિણામોને શલ્ય કહેવાય છે. શલ્ય = કાંટો. કંપાવે, ધ્રુજાવે કે ખટકે તેને શલ્ય કહેવાય. આ શલ્ય પણ બે પ્રકારે છે. જે વસ્તુ શરીરમાં પ્રવેશતાં શરીરને કંપાવે, શરીરમાં ખટકે તે કાચ, કાંટો વગેરે દ્રવ્ય શલ્ય છે, કારણકે તેનાથી શરીરને પીડા ઉત્પન્ન થાય છે. અને જે શલ્ય આત્માને કંપાવે, આત્માને પીડા ઉપજાવે, અસ્થિર અને અસ્વસ્થ બનાવે તે અતિચાર, દોષો, પાપો આદિ ભાવ શલ્ય છે.
ભાવ શલ્યનાં ત્રણ પ્રકાર :
આ ભાવ શલ્યો મુખ્ય ત્રણ વિભાગમાં વહેંચાયેલા છે. ૧. મિથ્યાત્વ શલ્ય: પ્રમાદાદિ દોષોના કારણે જ્યારે કોઈ સ્કૂલના થઇ ગઇ હોય કે કોઈ અતિચારોનું આસેવન થયું હોય ત્યારે યોગ્ય ગુરુની પ્રાપ્તિ થયાં પછી પણ તે દોષો દોષરૂપે ન સમજાય અને તે કારણે તે દોષોનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાનું મન જ થાય નહીં, કોઈકવાર વળી પ્રાયશ્ચિત્ત થાય તો પણ વયના ફળના ભયથી પ્રાયશ્ચિત કરાય, પણ પાપની ખટકથી તો પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાનું મન જ ન થાય. આ સર્વે વિચારણાઓ તે મિથ્યાત્વ શલ્ય છે. આ ઉપરાંત ગાઢ અનંતાનુબંધી કષાયના ઉદયને કારણે જિનેશ્વરના વચન ઉપર શ્રદ્ધા નહીં હોવાથી, સંસારની અસારતાનો અનુભવ કર્યા વગર તપાદિ પ્રાયશ્ચિત્ત કરાય તો તે પ્રાયશ્ચિત્ત પણ મિથ્યાત્વ શલ્યથી યુક્ત કહેવાય છે.
૨. માયા શલ્ય : કોઈકવાર દોષો સમજાયા પણ હોય અને ગુરુ પાસે પ્રાયશ્ચિત્ત ગ્રહણ કરવાની ઇચ્છા પણ હોય, તો પણ ચિત્તની વક્તાને કારણે હું ખરાબ લાગીશ તેવો ભય પણ સાથે હોય. તેથી પ્રાયશ્ચિત્ત કરે પણ દોષોને યથાર્થ ન કહે, તે માયા શલ્ય છે. અન્યના નામે પ્રાયશ્ચિત્ત કરે કે, “કોઈએ આવું કર્યું હોય તો શું પ્રાયશ્ચિત્ત આવે, એમ કહીને પ્રાયશ્ચિત્ત ગ્રહણ કરે, એ બધું માયા શલ્ય કહેવાય. ૮૦ ચોવીસી પૂર્વે થયેલા લક્ષ્મણા સાધ્વીએ પ્રભુ પાસે પ્રાયશ્ચિત્ત ગ્રહણ કરીને, ૫૦ વર્ષ સુધી ઘોર તપ કર્યું હતું. આમ છતાં પણ . માયા શલ્યને કારણે આજ સુધી સંસારમાં ભ્રમણ કરે છે.
