Book Title: Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01
Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
View full book text
________________
રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ”
૩૧
તો બસ મારા આ જીવનની બાજી સંકેલાઈ જાય તેમ ઈચ્છું છું.” અને...થોડા જ દિવસમાં અરવિંદ મૃત્યુ પામી ગયા!
અરવિંદ જેવાને પણ કેવી હતાશ આવી ગઈ! કેવી નિરાશા વ્યાપી ગઈ ! માનવી ય બળ દ્વારા આ જગતનો ઉદ્ધાર થાય એવું ઘોષ પણ માનતા ન હતા. અને અમે ય એકાંતે એવું માનતા નથી. આ માટે તો હવે કોઈ વિશિષ્ટ શક્તિઓ કામે લગાડવી જ રહી.
પૂર્વે મૂર્તિમંજન આજે ‘ભાવનાભંજન
પૂર્વના મોગલ સમયમાં મુસલમાનોએ મૂતિઓ ભાંગી; મંદિરો તોડ્યા; અને શાસ્ત્રો સળગાવ્યા. પરંતુ અંગ્રેજો દ્વારા તો “મૂતિભંજન’નો નહિ “ભાવનાભંજન”નો જ કાર્યક્રમ શરૂ કરાયો. મુસલમાનો મૂતિઓ ભાંગતા તો આ દેશના ભાવુક લોકો બીજી હજારો મૂર્તિઓ બનાવડાવતા. મંદિરો તોડતા તો હજારો નવા મંદિરો ઊભા કરાતા. શાસ્ત્રો સળગાવતા તો અનેક નવા શાસ્ત્રો લખાતા. અને બીજી હસ્તપ્રતો તૈયાર કરાતી. આજે તો મૂર્તિઓ ઊભી રહી પણ એના પ્રત્યેની અંતરની અહોભાવના જ મરી ગઈ. મંદિરો ઊભા રહ્યા પણ મંદિરોમાં જઈને ભગવાનની ભક્તિ કરવાનો અંતરનો ભાવ જ નષ્ટ થઈ ગયો. શાસ્ત્રો ઊભા રહ્યા પણ શાસ્ત્રો પરનો શ્રદ્ધાભાવ જ ખતમ થઈ ગયો. મૂતિઓ અને મંદિરોના ભંજન કરતાં ય અંગ્રેજો દ્વારા સીફતપૂર્વક પ્રસારિત કરાયેલો આ “ભાવનાભજનનો કાર્યક્રમ અતિ ભયંકર છે. માટે જ હું કહું છું કે આ અપેક્ષા એ મુસલમાનો કરતાં ય અંગ્રેજો આ દેશ માટે વધુ ભયંકર પૂરવાર થયા છે.
૨૦ વર્ષ “રામાયણ પર પ્રતિબંધ મુકાય છે ?
આવી ભયંકર પરિસ્થિતિમાંથી આપણે બચવું હોય, સાંસ્કૃતિક જીવનપદ્ધતિને આપણું જીવનમાં દાખલ કરવી હોય તો અમારે રામાયણું કોઈ પણ મોક્ષલક્ષી સલ્ફાસ્ત્ર) વાંચવી જ પડશે. અને તમારે રામાયણ સાંભળવી જ પડશે. અને રામાયણના આદર્શો તમારા જીવનમાં પ્રસ્થાપિત કરવા જ પડશે જે કોઈ વટહુકમ દ્વારા માત્ર વીસ વર્ષ સુધી આ રામાયણને દેશવટો દેવામાં આવે, રામાયણનું વાંચન અને શ્રવણ સમગ્ર ભારતમાં બંધ કરાવી દેવાય તો આ દેશ સાંસ્કૃતિક દૃષ્ટિએ વીસ હજાર વર્ષ પાછળ હડસેલાઈ જાય. કારણ વીસ વર્ષ સદંતર રામાયણના આદર્શો આપણું આંખ સામેથી દૂર રહે અને તેથી તમારા બાળકો વગેરેમાં રામાયણના એ આદશોંનો ખ્યાલ સુદ્ધાં ન રહે. કઈ રીતે આપણે જીવવાનું છે? કેવા આયંત્વને આપણે પામ્યા છીએ? કેવી આપણી સંસ્કૃતિ છે? વગેરે બધું જ વીસરાઈ જતાં
