Book Title: Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01
Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
View full book text
________________
રામાયણમાં સંસ્કૃતિને સંદેશ
૨૪૧ બહારથી ઉજળામાં ઉજળો દેખાતે કોક માણસ અંદરથી કાળામાં કાળો અને પાપી હોય તો જરાય નવાઈ પામવા જેવું રહ્યું નથી.
કયારેક તો આધુનિકતાના રંગે સર્જાયેલી રૂપવતી સ્ત્રી અંદરથી અત્યંત કુરૂપ દેખાય છે. રૂપાળો દેખાતો જુવાન અંદરથી સાવ નિર્માલ્ય થઈ ગયો જણાય છે. બહારથી સારા દેખાતા કોક સંત અંદરથી પૂર્ણ જમાનાવાદી, તકવાદી અને ભેગવાદી બની ચૂકેલા જોવા મળે છે. આટલા બધા વ્યાપક બગાડનું જો કોઈ મુખ્ય કારણ હોય તો તે એક જ છે; સત્સંગતિનો દુકાળ. સાચો સત્સંગી દુ:ખ દુ:ખી ન થઈ જાય; અને પાપની પળોમાં પાપીન બની જાય. માટે સાચે સત્સંગ કરજો – શ્રમણ અને તેનું શ્રવણ તો તમારા જીવનની જીવાદોરી છે.
પતિના વિરહમાં પીડાતી અંજનાસુંદરી તો નિસ્તેજ વદને મહેલમાં વસી રહી છે. એની પાસે વસંતા વગેરે એની સખીઓ સિવાય બીજું કોઈ નથી. પોતાના સુખ દુ:ખની વાતો કરીને જે તે રીતે સખીઓ અંજનાને સાંત્વન આપે છે. સુખ વહેંચે તો સુખ વધે. દુ:ખ વહેચે તે દુ:ખ ઘટે.
સુખ જેમ વહેંચવામાં આવે તેમ વધે. અને દુ:ખ જેમ વહેંચવામાં આવે તેમ ઘટે ચોવી લોકોકિત છે. સજજન પુરુષોને એકલા એકલા ચાહ પીવા કરતાં બીજો કોઈ મિત્ર સાથે પીનારો હોય તો ચાહ પીવામાં વધુ સુખ લાગે છે. ‘કપ મારો, તો રકાબી તમારી’ આવી એમની મનોવૃત્તિ હોય છે. સજજનો માત્ર ખાવાપીવામાં નહિ, પણ બીજાને ખવડાવવા અને પીવડાવવામાં તેઓ વધુ આનંદ અનુભવતા હોય છે. ચાહ પીવાનું સુખ વહેંચ્યું – બીજાને આપ્યું તો તે વધ્યું. કારણ સુખ વહેંચવાથી સુખ વધે છે.
અને જો પોતે ખૂબ દુ:ખી હોય પણ એ દુ:ખી માણસને બીજો કોઈ પોતાનો મિત્ર વગેરે એના દુ:ખની વાત સાંભળનારો મળી જાય તો એનું દુ:ખ ઘટી જાય છે.
બે સ્ત્રીઓ બહેનપણી હોય અને ધારો કે એકને પોતાના પતિ તરફથી ખૂબ ત્રાસ – માર પડતો હોય પણ તે સ્ત્રી પોતાના દુ:ખની વાત બીજી સ્ત્રીને કરે છે ત્યારે તેનું દુ:ખ અડધું થઈ જાય છે. ભલે તે સ્ત્રી પોતાની સખીના દુ:ખમાં કશો ઘટાડો ન પણ કરાવી શકે, પરંતુ પરસ્પર વાત કરવા માત્રથી પણ સહાનુભૂતિ ઉત્પન્ન થાય છે. સહ એટલે સાથે જે અનુભૂતિ કરાય એ જ સહાનુભૂતિ. એક બહેનપણીના દુ:ખની વાત સાંભળતાં બીજી બહેનપણી એ સ્ત્રીના દુ:ખની સહસાથે અનુભૂતિ કરે છે. આથી જ એનું દુ:ખ હળવું થઈ જાય છે. અડધું થઈ જાય છે. તમારા અપશબ્દોથી ગરીબોના દુ:ખ વધી જાય છે
માટે જ માનવતાની દષ્ટિએ પણ કહું છું કે કોઈ દુ:ખિયારાના દુ:ખ-છેવટે તેના દુ:ખની વાત માત્ર સાંભળીને પણ–હળવા કરવાની તક કદી જવા દેશો નહિ. તમારા ઘર – આંગણે કોઈ દુ:ખી ગરીબ આવે તો “ચલ... હટ ચાલ્યો જ અહીંથી, બદમાશ... તારા જેવા તો અહીં બહુ આવે છે’ આવા જેવા તેવા પશબ્દો બોલીને એ દુ:ખીના દુ:ખ વધારી મૂકતા નહિ.
આજના શ્રીમંત ગરીબોને ધક્કા મારીને બહાર કાઢી મૂકે છેએમાં ય જો કોઈ શરીરને હૃષ્ટ પુષ્ટ જણાતા ભિખારી પૈસા માગે ત્યારે તો આ શ્રીમંત
