Book Title: Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01
Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
View full book text
________________
૨ષર
પ્રવચન આઠમું ગભિવી કેમ થઈ ? કુળને કલંક આપનારું આવું કૃત્ય તેં કેમ કર્યું? આજ સુધી પવનંજય દ્વારા થતી તારી તર્જનાને હું તે- અજ્ઞાન સમજતી હતી. આજે મેં જાણ્યું કે તું ખરેખર સદાચારિવી નથી”
સાસુના અત્યંત આઘાતજનક શબ્દો સાંભળીને રડી પડેલી અંજનાને પતિના આગમનની સૂચક એવી વીંટી બનાવી, તો પવ કેતુમતીએ માન્યું નહિ અને કહ્યું : “રે! દુષ્ટ : તારો પતિ તારું નામ પણ લેતો ન હતો તો તે તારી પાસે શી રીતે આવે ? કુલટા સ્ત્રીઓ છેતરપિંડીના બધા પ્રકાર જાણતી હોય છે. ચાલ...તું હમણાં જ મારા ઘરમાંથી બહાર નીકળી જા.” અને...રડતે હદયે, નીતરતી આંખે અંજના વસંતાની સાથે રથમાં બેસીને પોતાના પિયરે ચાલી ગઈ.
કેતુમતીએ ચોક્કસાઇપૂર્વક તપાસ કર્યા વગર અંજનાને કાઢી મૂકી તે એની ભૂલ જરૂર ગણાય. તે પણ અંજના પ્રત્યેના વ્યકિતગત તિરસ્કારથી સાસુએ તેને કાઢી મૂકી ન હતી; પરંતુ અંજના પ્રત્યે ‘કુલટાપણાની કલ્પનાને કારણે જ સાસુથી આ કાર્ય થઈ ગયું હતું.
આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે આ દેશની સાસુ વહુના કુશીલને કદાપિ ચલાવી લેતી ન હતી. જેના જીવનમાં શીલ નથી એવી વસ્તુઓ સમગ્ર કદંબનું નિકંદન કાઢી નાખવામાં નિમિત્ત બની જાય તો નવાઈ નહિ. એને માટે જ વહુ શિયળવિહોણું જીવન જીવે એના કરતાં કૂવો પૂરે તેમાં ઓછું નુકસાન ગણવામાં આવતું હતું. એક બાજુ એક વ્યકિતનું મોત થાય છે અને બાજુ સમગ્ર સંસ્કૃતિના શીલધર્મની સુરક્ષા વધુ સ્થિર થાય છે. બેમાંથી જ પસંદગી કરવાની હોય તો શીલની સુરક્ષાને પ્રથમ નંબર આપવો જ રહ્યો. આવી વિચારણા કેતુમનીના અંતરમાં હશે માટે જ એણે અંજનાને કાઢી મૂકી એવું અનુમાન આપણે જરૂર કરી શકીએ. પિતા દ્વારા પણ અંજનાને અસહાય
અંજના અને વસંતા પોતાના પિતાના ઘરે આવી ઊભી રહે છે. પ્રતિહારી દ્વારા બનેલી સાચી હકીકત વસંતતિલકા રાજાને જણાવે છે. એ સાંભળીને રાજા પોતે વિચારમાં પડી ગયો કે “સ્ત્રીઓનું ચરિત્ર ખરેખર અચિન્ય હોય છે. આ કુલટા અંજના મારા ઘરને કલંકિત કરવા અહીં આવી છે. એટલામાં પ્રસન્નકીર્તિ નામનો રાજાનો પુત્ર આવીને કહેવા લાગ્યો : “આ દુષ્ટાને સત્વર અહીંથી કાઢી મૂકો. એણે આપણા કુળને કલંકિત કર્યું છે.”
આર્ય દેશમાં દયા કરતાં ય શીલનું વધુ મહત્ત્વ અંકાનું હતું. માટે જ પ્રસનકીર્તિએ અંજનાને કાઢી મૂકવાની વાત કરી. પરંતુ રાજાએ અને રાજાના પુત્રે સાચી વાતની તપાસ ન કરી એટલી તો એમની ઘણી ગંભીર ભૂલ કહેવાય.
મહત્સાહ નામનો મંત્રી રાજાને કહે છે : “રાજન ! પુત્રીને અંતે તો પિતા એ જ શરણ છે. સાસુએ જ કદાચ ખોટી રીતે આળ ચઢાવ્યું હોય તો ? માટે સાબિતી ન થાય ત્યાં સુધી તેને ગુપ્ત રીતે સાચવી રાખે.”
પરંતુ મંત્રીની વાત રાજાને ગળે ન ઊતરી. એટલે રાજાજ્ઞાથી દ્વારપાળે અંજનાને કાઢી મૂકી. સુધા અને તૃષાથી પીડિત, શ્રાત અને કલાન્ત, નિ:શ્વાસ નાખતી, અશ્રુ વર્ષાવતી, પગલે પગલે ખલિત થતી અને વૃક્ષે વૃક્ષે વિશ્રામ લેતી અંજના વગડાની વાટે ચાલી નીકળી.
