Book Title: Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01
Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
View full book text
________________
“ રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સન્દેશ’
કુમારિલને પૂછે છે, ‘ઓ મહાપંડિત! તમે કેમ આમ મરી રહ્યા છો? આ તમારી ખળતી જળતી કાયા મારાથી જોઈ જાતી નથી.’
૧૬૭
કુમારિલને વારસદાર લાધી ગયો
સારા
ત્યારે આનંદિત બની ગયેલા કુમારિલ મનોમન ખોલી ઊઠયા, આંતરનાદને સાંભળનાર યુવાન આજે મને મળ્યો ખરો! મારું મૃત્યુ પણ હવે મંગલ બની જાશે.’
કુમારિલ યુવાનને કહે છે, ‘ભાઈ! હવે મારે કાંઈ બોલવું નથી. જગતને સમજાવી સમજાવી હું થાકી ગયો છું. હવે તો બસ મારે મરી જ જવું છે. જેની પાસે હૈયું હશે તે પૂછશે. આંખ હશે તે જોશે. જો તું મારી આ બળતી–જળતી કાયા જોઈ શકતો ન હોય તો હું તને પૂછું છે કે તારી સંસ્કૃતિ-માતા મરી રહી છે, એની બળતી-જળતી કાયા તું જોઇ શક છે? હું બહારથી શેકાઈ રહ્યો છું તે તારાથી જોવાતું નથી એમાં તને દુઃખ થાય છે તો તને સંસ્કૃતિના થઈ રહેલા નાશનું કોઈ દુઃખ નથી ?
ઓ! નવયુવાન ! મારી કાયા ખળતી જળતી તારાથી જોવાતી ના હોય તો તું સંસ્કૃતિમાતાના ખેંચાઈ રહેલાં ચીરની રક્ષા કરવાના શપથ લે. બૌદ્દો આપણા વેદમાન્ય મોક્ષપદને ઉડાડી રહ્યા છે. એને પરાસ્ત કરીને અહીંથી હાંકી કાઢવાનો સંકલ્પ કર ! હું આ સંસ્કૃતિના થઈ રહેલા વિનાશને જોઈ શકતો નથી, એથી જ મારી કાયાને આજ જલાવી રહ્યો છું !’
ચુવાનના શપથ અને કુમારિલનો દેહત્યાગ
યુવાનનું હ્રદય કમ્પી ઊઠે છે. કુમારિલની મનોવેદનાને એ યથાયથ રીતે પરખી જાય છે. એને એમ લાગે છે કે આ માણુસ બહારથી જેટલો ખળે છે એના કરતાં અંદરથી વધુ ખળે છે. એની બહારની વ્યથા કરતાં આંતરિક વ્યથા ધણી ભયંકર છે.
તે જ ધડીએ આકાશમાં સૂર્યનો ઉદય થાય છે. સૂર્યની સાક્ષીએ હાથમાં પાણી લઈ ને એ યુવાન સોગન્દ લે છે. “ ઓ ! મહા—પંડિત ! તમારી આ સંસ્કૃતિ-ભક્તિને મારા લાખલાખ વંદન છે. હું હાથમાં પાણી લઈને શપથ સ્વીકારું છું કે મારા શરીરમાં પ્રાણ હશે ત્યાં સુધી હું આ સંસ્કૃતિની રક્ષા કાજે અથાગ પ્રયત્ન આદરીશ ...મારા જાનની ફેસાની કરી દઇશ...તમે નિશ્ચિંત બની જાઓ...અને સુખેથી પરલોક તરફ પ્રયાણ કરો...”
યુવાનના એ શબ્દો સાંભળીને આનંદવિભોર બની ગયેલા પંડિત કુમારિલની આંખોમાં હર્ષનાં આંસુ ઉભરાય છે. અને તે મૃત્યુને વરે છે. દગ્ધ એમની કાયામાંથી
