Book Title: Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01
Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
View full book text
________________
રામાયણમાં સંસ્કૃતિને સંદેશ
૨૨૭ ઊભી કરીને આરોપીના પાંજરામાં પવનંજયને ઊભો કરવાનું મન થઈ જાય. ત્યાં એને પૂછવાનું પણ મન થઈ જાય કે “શું અધિકાર (Right) હતો તમને આ રીતે એક નિરપરાધી અંજનાને આટલો ઘોર અન્યાય કરવાનો? પવનંજ્ય! તમે દોષિત સાબિત થઈ જાઓ છે!”
પરંતુ બીજો પણ એક Angle આપણી પાસે છે. એને પણ જરા વિચારીએ તો પવનંજ્યને આમ કરવાનું કેમ મન થયું તે સમજી શકાશે. પવનંજ્યના અંતરમાં એક વાત ચોક્કસ હતી કે અંજના કુલટા છે અને માટે જ કોઈ પણ સંયોગમાં લેવી સ્ત્રીને ચલાવી ન લેવાય.
અલબત્ત, આ કલ્પના ભ્રાત હતી તેમાં કોઈ સંદેહ નથી, પરંતુ પવનંજ્યની પોતાની પત્ની પાસે સંપૂર્ણ વિશુદ્ધિની અપેક્ષા હોય તો તેમાં ખોટું પણ શું છે?
સ્ત્રીનું સત્વ તો શુદ્ધ જ જોઈએ. સ્ત્રીના શીલમાં જો શુદ્ધ ન હોય તો ભાવમાં પાકનારા સંતાનો વગેરેમાં પણ સાચારિતા અને વિશુદ્ધિ પ્રાપ્ત ન થાય એ ખૂબજ સંભવિત છે.
આવી કોઈ વિચારણા પવનંજયના અંતરમાં રમી રહી હોય અને એને જ કારણે સંસ્કૃતિના તત્ત્વોમાં ચુસ્તપણે માનનારા આ પુરુષે અંજનાની પોતે કપેલી અશુદ્ધિ પણ ચલાવી લીધી ના હોય તે સુસંભવિત છે. આમ આપણે આ ઘટનાની બન્ને બાજુઓને ધ્યાનમાં લેવી જ રહી.
આ જ કથામાં આગળ ઉપર આવનારા પ્રસંગમાં–સાસુકેતુમતી પણ આવા જ કોઈ દષ્ટિકોણથી અંજનાને ઘર બહાર રવાના કરી દે છે, અંજના ઘણા ખુલાસા કરે છે કે “માતાજી! આપના પુત્રના કારણે જ મને ગર્ભ રહ્યો છે. બાકી, પરપુરુષને વિચારસુદ્ધાં પણ કર્યો નથી. વગેરે...”– પરંતુ આ વાત સાસુના ગળે ન ઉતરતાં તેણે અંજનાને ઘર બહાર કાઢી મૂકી. આમાં પણ સાસુની ગેરસમજનો દોષ-અક્ષમ્ય કક્ષાને અપરાધ-ચક્કસ હોવા છતાં એ વાત પણ એટલી જ સ્પષ્ટ છે કે સાસુ પોતે શીલના સચોટ આદર્શ અને આગ્રહવાળી હતી. અને માટે જ સાસુએ અંજના પાસે શીલનો આટલો આગ્રહ રાખ્યો. આર્યદેશની સાસુએ કુલટા વહુને ચલાવી લેતી ન હતી. કુલટા સ્ત્રી જીવે તે કરતાં કૂવો પૂરે તેમાં ઓછું નુકસાન છે એ વાત પૂર્વના યુગમાં દઢ-મૂળ હતી. આર્ય કોણ? અનાર્ય કોણ?
આ યુગના જમાનાવાદી લોકોને આ વાત નહિ જ ગમે એ હું સમજું છું. પણ કેટલીક કડવી વાતો કર્યા વિના હવે છૂટકો પણ દેખાતો નથી.
તમે સહુ જન્મે તે આર્ય છો કારણ કે તમારો જન્મ આર્યદેશમાં થયો છે.
