Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01

Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust

Page 43

૪૦
પ્રવચન બીજું
દૃષ્ટિએ જ આ રામાયણું વાંચવું હોય તો એ રીતે પણ વાંચી શકાય છે, કારણ કે રામાયણ તો મુનિજીવનના આદર્શોની ખાણ છે. રામાયણમાં આવતા અનેક પાત્રોએ કઠોર મુનિ જીવનના પંથે પ્રયાણ કર્યું છે; સજ્જનતાની સુવાસ પણ આમાં છે, એટલે એ દષ્ટિએ પણ આ રામાયણ વાંચી શકાય છે. આદર્શરૂપ જે સાધુપણું છે તે જેઓ એ પામી શકતા નથી અને ઊંચી સજજનતા પણ જીવનમાં આચરી શકતા નથી, એવા માણસોને માટે, આજે સંસ્કૃતિના પાયાના (માર્ગાનુસારપણાના) જે તત્વો હચમચી ઉઠયા છે, તેને જીવનમાં પુનઃ સ્થિર કરવા હોય તો તે દૃષ્ટિએ પણ આ રામાયણ ઉપયોગી ગ્રી બની જાય છે.
એકવાર જે આ રામાયણ વાંચવાનો મારી આ દૃષ્ટિકોણ [Angle] તમે સમજી લેશો પછી કોઈ વિવાદ ઊભો નહિ થાય.
રામાયણને સાર શું?
આ રામાયણુ વાંચતાં પૂર્વે એનો મુખ્ય સાર-હાઈ–શું? એ હું તમને કહી દેવા માગું છું. સમગ્ર રામાયણની માળાના મણકાઓમાં દોરા રૂપે એક વસ્તુ તેમાં ખાસ પડેલી હોય તો અપેક્ષાએ તે છે, “તમારા સ્વાર્થનું વિલોપન કરો.” તમે તમારા સવાર્થ ખાતર બીજાને કચડી ન નાખો. તમે જગતના સુખની ચિંતા કરતા થઈ જાઓ. આપણને આર્ય દેશ મળ્યો, આર્યકુળ મળ્યું, આર્ય જાતિ અને આર્ય એવા માતાપિતા મલ્યા, પરંતુ જે જીવનથી આપણે અનાર્ય રહ્યા તો...? વાસ્તવમાં આપણે જીવનથી આર્ય છીએ કે કેમ ? એ એક મોટો પ્રશ્ન છે. જાતના સુખ ખાતર જે બીજાને કચડી નાંખે છે, પોતાની જાતના જ સુખનું મહત્વ જેના અંતરમાં વ્યાપેલું છે, તેને આર્ય શે કહેવો? ચાર લીટર દૂધ ઘરમાં આવી ગયું; તમારા છોકરાઓ “અપટુડેટ” કપડાં પહેરતા થઈ ગયા, ઘરમાં પત્ની માટે સોનાનાં ઘરેણું આવી ગયાં, એટલે પડોશીના છોકરા ભૂખે મરી જતાં હોય તો ય જેને કાંઈ થતું ન હોય, “જહન્નમમાં જાય પડોશી ! મારે શું ?” આવો વિચાર જેના અંતરમાં આવી જતો હોય તો એને આર્ય કેમ કહેવો? આ ભયંકર સ્વાર્થોધતા આજે છાસઠ કરોડની પ્રજામાં ઘણું વ્યાપક પ્રમાણમાં ફેલાઈ ચૂકી છે, એમ કહું તો કદાચ ખોટું નહિ હોય.
શ્રીમંતોનું પુણ્ય કેવું?
રામાયણ જણાવે છે કે, “તમે બીજાના હિત ખાતર મરી જવું પડે તો મરી પણ જાઓ, પણ તમારા સુખ ખાતર તમે બીજાના નાનકડા પણુ હિતને કચડવાનો પ્રયત્ન હરગિજ કરશો નહિ.” આજે તમારી પાસે પુણ્ય છે, મોટર છે,....શ્રીમંતાઈનું જેર છે, મોટરમાં બેસીને તમે વ્યાખ્યાનમાં આવી શકો છો, અને મોટરમાં પાછા