Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01

Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust

Page 112

રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ”
૧૦૯
“રાજા રાવણ! જય અને પરાજ્યનું ગણિત મેં માંડી વાળ્યું છે. આ જુઓ! આપણી ચોમેર ઘાયલ થએલા સૈનિકો ! કેવા કણસે છે? કોઈના હાથ, કોઈને પગ, કોઈની ગરદન કપાઈ ગઈ છે! સર્વત્ર લોહી રેડાયું છે! ધરતીએ લોહીનું જ સ્નાન કર્યું છે! ઓહઆપણા બેની વૈરપિપાસાને શાંત કરવા માટે આપણે નિર્દોષ, નિરપરાધી હજારો માનવોની કલેઆમ કરી. કેટલી ય માતાઓ પુત્રવિહોણી બની. કેટલી ય નવોઢા વૈધવ્ય પામી.
રાજા રાવણ! આ ખૂનરેજીના દર્શને મારું અંતર કકળી ઊઠયું છે. હવે મને દેખાય છે મારી આંતર-દુનિયા! મારો આતમરામ! એના કલ્યાણની કેડી–સર્વસંગ પરિત્યાગની! રાવણ ભીરુતામાંથી આ વિરાગ જાગ્યો નથી. એના રંગ કાંઈ હળદરિયા નથી. પરાજયથી પરાસ્ત થઈને સંસારના આ વાઘા ઉતારી નાખીને આ દીક્ષા નથી લેતો.
.....રાજા રાવણુ! મારો વિરાગ પરાજયના દુઃખમાંથી જ જાગ્યો નથી. બેશક, એ પરાજય એમાં નિમિત્ત બન્યો છે ખરો, પરંતુ મને હવે આ પાપમય– સ્વાર્થમય–ભોગમય સંસાર ઉપર જ નફરત જાગી છે. હવે સવાઈ લંકાનું આધિપત્ય મળે તો ય મને એ ન ખપે. લો રાજા રાવણ! ધર્મલાભ. મુનિ વૈશ્રમણ આ યુદ્ધભૂમિમાંથી વિદાય લે છે.” અને...મુનિ વૈશ્રમણ ચાલવા લાગ્યા.
રાવણની આંખો અશ્રુથી ઊભરાઈ ગઈ. જાણે એમનું હૈયું બોલતું હતું... રે! કોણ જીત્યું? હું કે તે ? લાખો લાખો વંદન હો એ મુનિવરને! સમરાંગણને સમતાંગણ બનાવતાં એ કીમિયાગરને!” દુ:ખના કારણે પણ જ્ઞાન અને તેમાંથી વૈરાગ્ય પ્રગટ
તમે કદાચ કહેશો કે “દુઃખથી ડરીને દીક્ષા લેવી શા કામની ?” ઠીક છે... આ પ્રશ્ન સર્વથા ખોટો નથી. | દુઃખોથી ડરી જઈને, ભાગી છૂટીને દીક્ષા લેવી એ સામાન્ય રીતે તો ઉચિત નથી જ, પરંતુ ઘણી વાર એવું બનતું હોય છે કે દુઃખ નિમિત્ત બની જઈને ચિત્તમાં જગતના સાચા સ્વરૂપનું જ્ઞાન પ્રગટ કરવામાં મદદગાર બની જાય છે. અને એ જ્ઞાનમાંથી સંસારના સુખમાત્ર ઉપર વૈરાગ્ય પ્રગટે છે. વૈશ્રમણના પ્રસંગમાં આવું જ બન્યું છે.
ક્યારેક જીવનમાં એવા આઘાતો અને પ્રત્યાઘાતો આવે છે કે ત્યારે માનવને સાચું જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. ધર્મ અને સંસ્કૃતિવિહોણું જીવનની ભયંકરતાઓ સમજાય છે. પરંતુ ત્યારે ઘણું મોડું થઈ ગયું હોય છે. જીવનનાં ઘણાં વર્ષો ત્યારે બરબાદ બની ગયા હોય છે. જે વસ્તુ પાછળથી સમજાય છે જે પહેલેથી સમજી લેવામાં આવે તો ઘણાં આઘાતોમાંથી આપણે ઊગરી જઈએ.