Book Title: Pravachansara Piyush Part 1
Author(s): Kundkundacharya, Amrutchandracharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Grand Rapid America Mumukshu Mandal America
View full book text
________________
આ હું સુરેન્દ્રો, અસુરેન્દ્રો અને નરેન્દ્રોથી જે : પરદ્રવ્યને ભોગવું છું એવું માને છે. જીવો સુખને વંદિત છે અને ધાતિકર્મમળ જેમણે ધોઈ નાખેલ : ઈચ્છે છે. પોતે સ્વયં સુખ સ્વભાવી છે. પોતે પોતાને છે. એવા તીર્થરૂપ અને ધર્મના કર્તા શ્રી • પોતાથી જ અનુભવે તેને અહીં સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ વર્ધમાનસ્વામીને પ્રણમું છું.
; કહ્યા છે. મનના સંગે પોતાનો નિર્ણય વળી વિશુદ્ધ સત્તાવાળા શેષ તીર્થકરોને. સર્વ : અનુમાનજ્ઞાનમાં થાય ત્યાં આનંદનો અનુભવ નથી
: કારણકે મનનો સંગ હોવાથી પરોક્ષપણું છે. સિદ્ધ ભગવંતો સાથે અને જ્ઞાનાચાર દર્શનાચાર,
: પ્રત્યક્ષપણું નથી. જયારે પરિણામ સ્વભાવ સન્મુખ ચારિત્રાચાર, તપાચાર તથા વિર્યાચારવાળા.
: થાય છે ત્યારે જ તેને સ્વાનુભૂતિ કહેવામાં આવે શ્રમણોને પ્રણમું છું.
' છે. કુંદકુંદાચાર્યદેવે આ રીતે પોતાના આત્માને પોતે તે તે સર્વને તથા મનુષ્યક્ષેત્રમાં વર્તતા અહંન્તોને : સ્વાનુભવ પ્રત્યક્ષપૂર્વક પોતાના વેદનમાં લીધો છે. સાથે સાથે સમુદાયરૂપે અને પ્રત્યેકને વ્યક્તિગત :
• દર્શનજ્ઞાન સામાન્ય સ્વરૂપઃ વંદુ છું.
દર્શન અને જ્ઞાનને ચૈતન્યમાં અભેદ કરીને એ રીતે અહંન્તોને અને સિદ્ધોને, આચાર્યોને, :
થળ : આ શબ્દ પ્રયોગનો હું ચૈતન્ય સ્વરૂપ છું એવો અર્થ ઉપાધ્યાય વર્ગને અને સર્વ સાધુઓને નમસ્કાર : પણ કરવામાં આવે છે. બીજી રીતે વિચારીએ તો કરીને, તેમના વિશુદ્ધ દર્શનજ્ઞાન પ્રધાન : આ શબ્દપ્રયોગ દ્વારા જીવની વાત કરવા માગે છે. આશ્રમને પામીને હું સામ્યને પ્રાપ્ત કરું છું કે : જ્ઞાન અને દર્શન ગુણો છે. દ્રવ્ય અનંત ગુણાત્મક જેનાથી નિર્વાણની પ્રાપ્તિ થાય.
છે. અનંત ગુણોના સમુદાયરૂપ છે. ગુણોને વિસ્તાર આ હું વર્ધમાનદેવને પ્રથમ જ પ્રણમું છું. • વિશેષ પણ કહે છે. તેમના વિશેષપણાને ગૌણ હું કોણ છું? હું સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ દર્શનજ્ઞાન : કરીએ તો ત્યાં દ્રવ્યરૂપ સામાન્યપણે લક્ષમાં આવે સામાન્યસ્વરૂપ છું.
: છે. આ રીતે “જ્ઞાનદર્શન સામાન્ય'' શબ્દ દ્વારા જીવ
: દ્રવ્ય લક્ષ્યગત થાય છે. • સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષઃ
સ્વ – પોતે સમ્ = સમ્યક પ્રકારે, વેદન = : સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ અને જ્ઞાનદર્શન સામાન્ય અનુભવન, આત્મા પોતે જ પોતાના અનુભવમાં : -સ્વરૂપ બન્ને શબ્દપ્રયોગો શુદ્ધાત્માને લાગુ પડે છે. આવી શકે એવો પદાર્થ છે. અજ્ઞાની જીવે પોતાને ' તદ્ઉપરાંત આવા શુદ્ધાત્માને પોતે જ અનુભવમાં રાગી-દ્વેષી અનુભવ્યો છે. તે જીવનો સાચો અનુભવ : લીધો છે એવો ભાવ પણ પ્રગટ થાય છે. ત્યારે જ નથી. પોતે સુખસ્વભાવી છે માટે પોતાને અતીન્દ્રિય : જેવું કારણ છે તેવું કાર્ય થયું કહી શકાય છે. આવી સુખસ્વરૂપે અનુભવમાં લેવો જરૂરી છે. જ્ઞાનનો સ્વ- : સાતિશય ભૂમિકામાં રહેલા કુંદકુંદાચાર્ય શ્રી પર પ્રકાશક સ્વભાવ છે. જ્ઞાન પરને જાણે પરંતુ : વિદ્ધમાનદેવને નમસ્કાર કરે છે. પરમાત્મા કેવા છે. પર સાથે તન્મય ન થાય. પરમાં તન્મય ન થાય તેનું હવે વર્ણન કરે છે. તેથી તેને પરનું વેદન ન હોય. અજ્ઞાનીને પણ : પરમાત્મા વિશ્વના બધા જીવોના સર્વોત્કૃષ્ટ પોતાના પરિણામનું જ વેદન છે. તે પણ પોતાની : ગુરુ છે. ખરેખર તો તેઓ સર્વના ગુરુ હોવાથી જોયાકાર જ્ઞાનની અવસ્થાને જ ભોગવે છે પરંતુ : વંદનીય છે. પરંતુ અહીં તો ઈન્દ્રો દ્વારા પૂજનિક સાથે રાગ છે. પર સાથે એકત્વબુદ્ધિ છે. તેથી હું ' હોવાથી ગુરુ છે એવો શબ્દ વાપર્યો છે. દેવ-દાનવ
જ્ઞાનતત્વ – પ્રજ્ઞાપના
૧૪
