________________
* પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૨-૯૫ તમે તમારી સાથે માત્ર ૨૫ સૈનિકવીરોને જ લાવજો.’ ઉત્તરમાં લિયર પાલખીમાં ડોવર મોકલી દીધો છે. એ બધી વાત એડમન્ડ રીગન અને પોતાની સાથે રાખવા દેવાનાસૈનિકવીરોની સંખ્યા ઉપરથીંતે તે પુત્રીના કોર્નવલને કહી દે છે. જાણીને ગ્લોસ્ટરને ક્રૂર શિક્ષા કરવાનો નિર્ણય પોતાની પ્રત્યેના પ્રેમની કિંમત કરતો હોય એમ ગોનરિલને કહે છે: “હું કરીને કોર્નવલ ગોનરિલ પાછી જતી હતી તેની સાથે એડમન્ડને મોકલી તારી સાથે રહીશ. તારા ૫૦ સૈનિકવીરો તેના ૨૫ સૈનિકવીરોથી દે છે. એ બેના ગયા પછી ગ્લોસ્ટર લિયરને ડોવર વિદાય કરીને પાછો
બમણા છે અને એમ તારી મારા ઉપરનો પ્રેમ તેના પ્રેમ કરતાં બે ગણો આવે છે ત્યારે કોર્નવલ પોતાના એક નોકર પાસે તેના બે હાથ એક જ છે.' હવે બે બહેનો નિષ્ફરતામાં એકબીજીની હરીફાઈ કરે છે. ગોરિલ ખુરશી સાથે બંધાવી તેની એક આંખને લાત મારીને તે ફોડી નાંખે છે. ' ' કહે છેઃ “નામદાર સાંભળો, આપને ૨૫ સૈનિકવીરોની, કે ૧૦ની કે પણ રીગન કહે છે કે ગ્લોસ્ટરની બાકી રહેલી આખી આંખ ફૂટેલી
પાંચની પણ શી જરૂર છે. અમારા અનુચરો અમારા આપની સેવા કરે આંખની મશ્કરી કરશે એટલે કોર્નવલ ગ્લોસ્ટરની બીજી આંખને પણ એનાથી કેમ સંતોષ ન માનો?' તેને ટપી જઇને રીગન કહે છે, “એકની લાત મારવા જાય છે. તેને એમ કરતો જોઈ તેનો એક બીજો નોકર પણ શી જરૂર છે ?' રીંગનની આવી નિષ્ફરતાથી લિયર વૈરાગિથી તલવાર લઇ તેની સામે જાય છે. અને તેને ઘાયલ કરે છે. એ જોઇ રોષે સળગી ઊઠે છે અને દેવોને સંબોધીને કહે છે: “જો તમે જ આ પુત્રીઓને ભરાયેલી રીગલ પહેલા નોકરની તલવાર ઝુંટવી લઇ કોર્નવલની સાથે તેમના પિતાની વિરુદ્ધ ઉશ્કેરતા હો તો હું એ બધું સહન કરી લઉં એવો લડતા નોકરની પીઠમાં ઘા કરે છે અને ઘાયલ થયેલો એ નોકર મૃત્યુ મને મૂર્ખન રાખો, મારામાં પ્રતાપી ક્રોધનું તેજ પ્રેરો (touch me with પામે છે. તે પછી ઘાયલ થયેલો કોર્નવલ ગ્લોસ્ટરની બીજી આંખને લાત noble anger).....વિકૃત ડાકણો, હું આખી દુનિયા જોઇ રહે એવું મારીને તેને પણ ફોડી નાંખે છે. એમ આંધળો બનેલો ગ્લોસ્ટર તમારા ઉપર વેર લઈશ, હું શું કરીશ તે નથી જાણનો. પણ એવું કંઈક એડમન્ડને યાદ કરી તેને ઉદ્દેશીને કોર્નવલ ઉપર વેર લેવાનું કહે છે. કરીશ કે સમગ્ર પૃથ્વી ધ્રુજી ઉઠશે, તમે માનો છો કે હું રડવા માંડીશ, ના રીગન હવે ગ્લોસ્ટરને કહી દે છે કે તેની વિરૂદ્ધની બધી વાત એડમન્ડે હું નહિ રહું, જો કે મારે રડવાનું પુરું કારણ છે, હું રહું તે પહેલાં આ જ કરી હતી. એ સાંભળીને ગ્લોસ્ટરને સમજાઈ જાય છે કે પોતે એડગરને હૃદયના હજારો ટુકડા થઇ જશે.' એમ કહી “ઓ મારા વિદૂષક, મને અન્યાય કર્યો હતો અને દેવોને પોતાને ક્ષમા કરવાની અને એડગરને ચિત્તભ્રમ થઈ જશે.” એવો આક્રોશ કરીને લિયર કેન્ટ અને વિદૂષકસાથે આશીર્વાદ આપવાની પ્રાર્થના કરે છે. નિષ્ફર રીગન પોતાના એકનોકર - ગ્લોસ્ટરનો ગઢ છોડીને જતો રહે છે. એ જ સમયે દૂર વગડામાં તોફાની પાસે આંધળા ગ્લોસ્ટરને ગઢની બહાર ધકેલી દેવડાવે છે. કોર્નવલને
પવન ફૂંકાઇ રહ્યો હોવાની ગર્જના સંભળાય છે. એ સાંભળીને ગોરિલા પહેલા નોકરની તલવારનો ઘા જીવલેણ નીકળે છે અને તે પણ મૃત્યુ કહે છેઃ “એમ જતા રહ્યા એમાં એમનો જ દોષ છે. ભલે, તેમને તેમની પાસે છે. મૂર્ણતાના પરિણામનો સ્વાદ લેવા દો.” લિયરની સાથે ગયેલો ગ્લોસ્ટર ઘેરા આંધળા ગ્લોસ્ટરને તેનો એક જૂનો સ્વામીભક્ત ખેડૂત દોરીને પાછે આવીને ગોરિલ અને રીગનને જણાવે છે કે લિયરખૂબ આવેશમાં વગડામાં લઈ જાય છે અને ત્યાં કોઈ ગાંડાના જેવો વેશ ધારણ કરીને આવી ગયા છે અને ઘોડા ઉપર બેસીને ક્યાંક જતા રહેવા તૈયાર થયા ભટકતા એડગરને સોંપી દે છે. આમ ગ્લોસ્ટર અને લિયર વગડામાં છે. આ જાણીને પણ એ બે બહેનોને જરાય ચિંતા નથી થતી. ગોરિલા ભટકતા થયા તે સાથે નાટકનો પૂર્વાધ પૂરો થાય છે. એ પૂર્વાધમાં આપણે તો ગ્લોસ્ટરને કહે છે: “નામદાર, તેમને અહીં રહી જવાનો જરાય ગ્લોસ્ટરને તેણે એડમન્ડને લગતી ભૂલ માટે , અને લિયરને તેનાં આગ્રહ ન કરતાં.' અને રીગન કહે છેઃ “મનસ્વી માણસો પોતાના હાથે ખુશામતપ્રેમ, આપખુદી અને ઉગ્ર ક્રોધને વશ થવાની સ્વભાવગત કષ્ટ વહોરી લે છે તે જ ભલે તેમને પાઠ ભણાવે. આપના ગઢનાં દ્વાર નિર્બળતા માટે ક્રૂર સજા થતી જોઈએ છીએ. તેમને એવી સજા કરનાર બંધ કરી દો.'.
એડમન્ડ, ગોનરિલ, રીગન અને કોર્નવલ પ્રત્યે આપણને ભારોભાર - આ પહેલાં કેન્ટ કોડલિયને પત્ર લખીને તેને ગોનરિલે લિયર સાથે તિરસ્કાર થાય છે, પણ જે પરિણામ આવ્યું તેમાં ગ્લોસ્ટરનો અને જે વર્તન કર્યું હતું તે જણાવી દીધું છે. એ પત્ર વાંચીને કોડલિય ફ્રાન્સનું લિયરનો પોતપોતાના પક્ષે દોષ હતો, એ વાતેય આપણે નથી ભૂલી સૈન્ય લઈને ઈગ્લેંડના દક્ષિણ કિનારે આવેલાં ડોવર નામના શહેર પાસે શકતા. પણ શેક્સપિયરના ટ્રેજિડી પ્રકારનાં નાટકોમાં વિપત્તિના આવી પહોંચી છે. ગ્લોસ્ટરના એક મિત્રે તેને પત્ર લખીને આ માહિતી ફળસ્વરુપ કોઈ કોઈ પાત્રમાં આપણી કલ્પનાને આકર્ષક લાગે એવું આપી છે અને ગ્લોઅરે એ પત્ર પોતાના એક કબાટમાં સંતાડી રાખ્યો પરિવર્તન થતું હોય છે અને પરિણામે જાણે કે એ પાત્રો નવો અવતાર છે. એડમન્ડનો સ્વભાવને ઓળખી શકેલો ગ્લોસ્ટર આ વાત તેને કહી પામતા હોય એમ લાગે છે. નાટકના ઉત્તરાર્ધમાં ગ્લોસ્ટર અને લિયર
દે છે અને તે સાથે એ પણ કહે છે કે પોતે ગઢ છોડીને જતા રહેલાલિયરને પણ નવો અવતાર પામતા જણાય છે અને ત્યારે આપણે તેમના દોષો તે મદદ કરશે તો પોતાને મોતની સજા થશે એવી ધમકી આપવામાં આવી ભૂલી જઈ શકીએ છે. નાટકોનો એ ઉત્તરાર્ધ એક સ્વતંત્ર લેખ માગી લે છે છતાં પોતે લિયરને મદદ કરવા જશે જ.
' છે. અને તે હવે પછી. ગ્લોસ્ટરના ગઢમાંથી નીકળી લિયર એ ગઢની પાસે આવેલા વગડામાં જતો રહે છે, અને ત્યાં વરસાદ, ભયંકર વાવાઝોડું અને
નેત્રયજ્ઞ વાદળની ગર્જનાઓથી થઈ ગયેલી ચિત્તભ્રમ જેવી દશામાં એ
- સંઘના આર્થિક સહયોગથી શ્રી મહાવીરનગર વાવાઝોડાને અને ગર્જનાઓને તેમનાંથી થાય એ કરી લેવાનો પડકાર
| આંતરરાષ્ટ્રીય કેન્દ્ર, ચીંચણી (જી. થાણા) મુકામે રવિવાર તા. ૫મી. કરે છે. કેન્દ્ર તેને વગડામાં પોતે જોયેલા એક ઘોલકામાં આશ્રય લેવા | માર્ચ, ૧૯૯૫ના રોજ નેત્રયજ્ઞનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. સમજાવે છે અને...લિયર એ ઘોલકામાં આશ્રય લઈ રહ્યો હોય છે ત્યાં
સ્વ. પરમાનંદ કાપડિયા સ્મારક નિધિ તરફથી સંઘને ભેટ ગ્લોસ્ટર આવે છે અને તેને પોતાના ગઢની પાસે એક ખેતરમાં આવેલા
- અમને જણાવતાં હર્ષ થાય છે કે શ્રી પરમાનંદ કાપડિયા સ્મારક મકાનમાં લઈ જાય છે. લિયર એ મકાનમાં ઊંઘતો હોય છે. ત્યારે
નિધિ તરફથી શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘની “પ્રેમળજ્યોતિ'ની ગ્લોસ્ટરવળી પાછો આવે છે અને પોતે લિયરને મારી નાખવાનું કાવતરું
પ્રવૃત્તિઓ માટે રૂપિયા એક લાખની ભેટ કમ મળી છે. ઘડાયું હોવાનું સાંભળ્યું છે એમ કહી તેને એક પાલખીમાં બેસાડી ડોવર
આ ભેટ રકમ માટે અમે શ્રી પરમાનંદ કાપડિયા સ્મારક નિધિના * લઈ જવાની કેન્ટને સલાહ આપે છે. - કોડલય ફ્રાન્સનું સૈન્ય લઇને ડોવર પાસે આવી પહોંચી છે. એવી સ્ટાઆના આભારી છીએ.
-મંત્રીઓ માહિતી આપતો ગ્લોસ્ટરને પત્ર મળ્યો છે અને ગ્લોસ્ટરે લિયરને
