________________
: પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧૧-૯૫
?
તમને કેવા ભાગાકાર ગમે-નિઃશેષ કે શેષવાળા ?
| ગુલાબ દેઢિયા ' ગણિત મને ન ગમતો વિષય છે. કદાચ એવું પણ હોય કે ગણિતને પહેલાં મને નિઃશેષ ભાગાકાર ગમતા હતા. હિસાબ ચૂકતે શેષ પણ હું ન ગમતો હોઉં. છતાં ગણિતને સમજવાની મજા કંઇ ઓર હોય કંઈ ન રહે. પણ હવે લાગે છે કે ભાગાકારમાં મહત્ત્વની વસ્તુ જ શેષ છે. ઘણી મથામણને અંતે કોઈ દાખલાનો જવાબ મળી આવે ત્યારે છે. શેષ એ નગણ્ય નથી. એને ધુત્કારો કાં? વધેલી શેષ આપણી નિયતિ - ઉકેલનારને થતા આનંદને અગણિત રસ કહેવો રહ્યો. બચપણમાં મળે છે. ઘણું ઘણું કરો તોય બધું ભાગી જ ન શકાય. આપણને ભાગી જવું પુસ્તકને અંતે જવાબ આપેલા હોય એવું ગણિત ગમતું. અમે જવાબ પડે. ભાગ્યાનો ભ્રમ કરીએ તો પણ શેષ રહે જ. શેષ સ્વભાવે મક્કમ જોઈ લઈને ઘણી વાર દાખલાની માંગણી કરતા. ક્યારેક તાળો ન મળે હોય છે. તળિયે રહે છે એટલે ઘટ્ટ હોય છે. શેષ હોય નાનકડી પણ હટે તો એને પુસ્તકમાં થયેલ મુદ્રણદોષ સમજતા.
નહિ. શેષનો વિચાર કરતા અને પ્રસાદમાં અપાતી શેષ યાદ આવે છે, સરવાળા મને ગમે છે. સરવાળા મને આવડે છે . આંગળીમાં પ્રસાદને અમે શેષા કહેતા. વેઢાનાં માપ મૂકીને કુદરતે આપણને ગણિત વારસામાં આપ્યું છે. બહાર ભલે બધું પૂરું થઇ જાય તો પણ અંદર કંઈક શેષ રહી જાય વેઢાની ગણતરીથી હું સરવાળા કરી શકું છું. સરવાળા એ ગણિતનું છે. મૈત્રીમાં તો શેષનો જ મહિમા છે. જવાબ શું આવ્યો તેને કોણ ગણે બાળપણ છે. સરવાળામાં સરળતા છે. સરવાળાનો મને ડર નથી છે? શું કર્યું શું ન કર્યું એ બધું તો ઠીક જાણે. શેષ શું રહ્યું તે કામનું. લાગતો. પણ મોટે મોટી મોટી રકમના સરવાળા કરનારાઓને હું વડીલોપાર્જિત માલમિલકતની વહેંચણીમાં પણ બધે પક્ષે નજર શેષ પર, અચંબા અને માનની નજરે જોઉં છું..
હોય છે. સરવાળાનો થોડો સાદો આનંદ લીધો ન લીધો કે બાદબાકી આવી ગણિતમાં નિઃશેષ ભાગાકાર ભલે શક્ય છે. જીવનમાં નિઃશેષ જ સમજો. બસ, ખરી ખૂબી જ આ છે. ભેગું કરો, જમા કરો, વત્તા કરો, સંબંધો, નિઃશેષ પ્રસંગો, નિઃશેષ પળો કે નિઃશેષ સંસ્મરણો ક્યાં શક્ય ઉમેરો, કે તરત જ ભરતી પછી ઓટ આવી જ સમજો. સુદ પછી વદ છે? ઊભેલી જ છે. બાદબાકીની આડી લીટી ‘---' મેદ ઉતારી નાખે છે. ઉશનસનું જાણીતું કાવ્ય “વળાવી બા આવી' યાદ છે ને ! વેકેશન ઓછું કરે છે, ઘટાડે છે. પ્રથમ તો જે વધુ છે તેમાંથી થોડું બાદ કરાવે છે. પૂરું થતા સંતાનો ચાલ્યા જાય છે, વિરહ ભાગાકાર કરી દે છે. બાકી રહી પણ આગળ જતાં તો થોડામાંથી ઝઝુ બાદ કરાવે છે. ત્યારે મને મુંઝારો જાય છે ખાલી ઘર, એજ વડીલો અને સ્મરણોની શેષ, જનારાઓને થાય છે. મનમાં ખટકો થાય છે. વદી લેવી પડે ગૂંચવાડા જેવું લાગે છે. વળાવી આવ્યા પછી ઘરમાં રહી ગયેલ શેષનો સામનો કરવો કેવો કઠિન બાદબાકી એટલે તો કહે છે, તમારી પાસે છે તે આપો. નથી તો માગી હોય છે. વર્તમાનનો સતત ભાગાકાર થતો રહે છે, શેષ રહે છે તે ભીખી ઉધારું ઉછીનું કરીને પણ આલો. બાદબાકી આપણી બોરડી અનાગત છે. મૃત્યુ ભાગાકાર કરે છે છતાં શેષ છોડી જાય જ છે, ખંખેરી નાખે છે. સરવાળા ખળાના પાન જેવા છે. બાદબાકી ખેડૂતના પાછળનાઓ માટે એ શેષ પછી વિશેષ બની રહે છે. નસીબ જેવી છે. પાનખર એ બાદબાકીનું અપર નામ છે.
કોણે કહ્યું ગણિત નીરસ વિષય છે. જેમાં ગણિત સિવાયનું આવું સમજુ જન તો એમ વદે છે કે બાદબાકી વગર ચાલે એમ નથી, આવું આવતું હોય એ ગણિત મને ગમે છે. ગણિતમાં નાપાસ થયા નહિ તો સરવાળાનો ફુગાવો વધી જશે. ભીડ વધી જશે. બાદબાકી પછી પછીય ગણિત ગમે છે. કદાચ મારામાંય હજી ગણિતનો શેષ રહી ગયો સીધી ઉડાન આવે છે. એકના કરો એકવીસ એ ગુણાકાર બહુ ધીંગી હશે. શરૂઆતમાં મને નિઃશેષ ભાગાકાર ગમતા'તા એ મારી ભૂલ હતી. ચીજ છે. ચોકડી એ ખોટાની નિશાની છે પણ ગુણાકારમાં ચોકડી એ ખોટો જવાબ હતો. હવે તો થાય છે કે ભાગાકાર કરવા જ નહિ, અનેકગણું કરી દે છે. રાતે સૂતાં પહેલાં આંકના ઘડિયા કે કવિતા મુખપાઠ કરવા પડે તો શેષ રહે તેવાં જ કરવા. કરનાર વિદ્યાર્થીઓને એ ભણતરનો ભાર નહોતો લાગતો. : પ્રકૃતિ પાસે શેષવાળા ઘણા ભાગાકાર છે. એટલે તો ત્યાં બધું
અનાજનો એક દાણો મુઠ્ઠી ભરીને દાણા પાછાદે તે ગુણાકાર. વર્ષા નિઃશેષ નથી થયું. સભામાં કે કાર્યક્રમમાં જનગણમન થઈ ગયા પછી ગુણાકારની ઋતુ છે. ગુણાકાર એ સરવાળાની યુવાની છે. આંક કશુંક રહી જતું હોય છે. તે સભાગૃહ કે થિયેટરનું વાતાવરણ છે. બધું મુખપાઠ હોય તો ગુણાકારની મજા માણી શકાય. “બાર બારે ચુમાલસો' વિરમી જાય તે પછીનું શાંત સરોવર જેવું થિયેટર મને ગમે છે. થિયેટર મોઢે ફટદઈને કહેવાની જે મજા અને ગર્વ છે તે બારને બારવડે ગુણાકાર કદી ખાલી નથી હોતું. માણસો ન હોય એવું બની શકે ખરું. કરી જવાબ દેવામાં નથી. ઉદ્ગાર રૂપે મગજમાંથી જ છૂટતો જવાબ એ વરસાદ વરસી ગયા પછી જ દીપ્તિમંત તડકો નવાં કપડાં પહેરીને કોમ્યુટરની કરામત છે. ગણતરીને દીધેલો જવાબ બહુ ટાઢાબોળ હોય નવા સ્મિત સાથે આવે છે. મેઘધનુષ એ વષસમારંભની ગીફ્ટ છે. છે. પાંચ આંકડાની રકમનો પાંચ આંકડાથી ગુણાકાર કરવો મને કુદરતનું ગણિત પાકે છે અને એની પાસે શેષની પરંપરા છે. પરસેવાના પ્રદેશમાં પહોંચાડી દે છે. તોતીંગ ગુણાકાર હું ન કરી શકું. બોલો, તમને કેવા ભાગાકાર ગમે નિઃશેષ કે શેષવાળા? એવા ગુણાકાર તો મને સંસારની માયા જેવા લાગે છે. જટાજાળ છે. સાધુવૃત્તિ કેળવી એવા ગુણાકારથી દૂર રહેવું હિતાવહ છે. ગુણનો
નેત્રયજ્ઞ ગુણાકાર કરવો જોઇએ એમ કહેવાયું છે. સારું લાગે છે પણ એમ થાય
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના ઉપક્રમે અને ચિખોદરાની છે ખરું !
રવિશંકર મહારાજ આંખની હોસ્પિટલ દ્વારા સ્વ. ચંદુલાલ ચોરીના ચોથા ફેરા જેવો ભાગાકાર છે. બધું આવડી ગયું પછી !
મોહનલાલ ઝવેરીના સ્મરણાર્થે શ્રીમતી તારાબહેન ચંદુલાલ ભાગાકાર શરૂ થાય છે. શરૂઆત સહેલા ભાગાકારથી થાય છે. |
ઝવેરીની આર્થિક સહાયથી માતંર મુકામે શનિવાર, તા. આપણને ભોળા નિર્દોષ ભાગાકાર શીખવે છે. બાર ભાગ્યા બે એટલે
૯-૧૨-૯૫ના રોજ નેત્રયજ્ઞનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. જવાબ છે . શેષમાં રહે શૂન્ય. શૂન્ય ઝટપટ લખી દઇએ છીએ. પછી
| | મંત્રીઓ શીખવે છે શેષવાળા ભાગાકાર. વળી ઉપરથી કહે છે શેષ ન રહે તે જોજો, રહે તો ઓછામાં ઓછો રહે તે ખાસ જોજો.
