________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
- તા.૧૬-૩-૯૫.
વહેંચણી માટે બધું જ વ્યવસ્થિત વિચારીને યોગ્ય રીતે કર્યું છે. પરંતુ પોતાને એકનો એક દીકરો હોય અને છતાં પિતાને પોતાની તેમના ગયા પછી તેનું પરિણામ કંઈક જુદું જ આવે છે.
સંપત્તિના વારસદાર તરીકે અન્ય કોઈ વ્યક્તિ કે સંસ્થાને નિમવાની . કેટલાંક માણસો પોતાના વિલમાં કોને શું શું આપવું તેની વિગત ઇચ્છા થાય એ કંઈ જેવું તેવું દુઃખ નથી. પિતા-પુત્ર વચ્ચે ક્યારેક એટલું લખી લેછે, પણ પછી પોતે એટલું બધું લાંબુ જીવે છે કે વારસદારો વારસો બધું વૈમનસ્વ થઇ જાય છે કે બોલવા વ્યવહાર પણ રહેતો નથી. એમાં મેળવતાં પહેલાં જ વિદાય લઈ લે છે. તેઓ એવા વડીલની સેવા-ચાકરી એક પક્ષે જ વાંક હોય છે એવું નથી. તો પણ આવી વિષમ પરિસ્થિતિ, કરીને પોતાની જિંદગીને નીચોવી નાખે છે. કેટલીક વ્યક્તિઓ ઘણું લાંબું પ્રત્યેક સમાજમાં વખતોવખત સર્જાય છે. જીવે છે પરંતુ સંજોગોનુસાર વિલને સુધારવાની અર્થાતુ નવું વિલ જેઓને પોતાનાં સંતાનોના ભાવિની ચિંતા નથી હોતી અને જેઓ બનાવવાની ફુરસદ તેમને મળતી નથી. આપણાં ગઈ પેઢીના એક પોતાની માતબર સંપત્તિમાંથી લોકકલ્યાણ અર્થે કંઈક ધનરાશિ નિઃસંતાન ધનિક સાક્ષરે પોતાની નિષ્ઠાપૂર્વક ચાકરી કરનાર નોકરને વાપરવાની ભાવના રાખતા હોય તેઓએ તો પોતાના સંતાનો ઉપર માટે પોતાના વિલમાં રૂપિયા બારસોની રકમ લખી હતી. દસેક વર્ષના આધાર રાખવાને બદલે પોતાની હયાતીમાં જ એવાં શુભ કાર્ય પતાવી પગાર જેટલી એ રકમ ગણાય. એ રકમ જ્યારે લખાઈ ત્યારે ઘણી જ દેવાં જોઈએ. મનુષ્યનું ચિત્ત ઘણું સંકુલ છે. વાતને વિલંબમાં મૂકવા મોટી હતી. નોકર પણ એ જાણીને રાજી રાજી થઈ ગયો હતો. પરંતુ માટેના વ્યાજબી કારણો ઘણાં મળી રહે. પરંતુ એવે વખતે દઢ મનોબળ લેખક ઘણું લાંબું જીવ્યા. નવું વિલ બન્યું નહિ અને અંતે અવસાન પામ્યા
રાખીને પોતાના સંકલ્પો સવેળા પાર પાડવા જોઈએ. ભાવિ અનિશ્ચિત ત્યારે તેમની લાખોની મિલ્કતમાંથી એમના છેલ્લા શ્વાસ સુધી ચાકરી
ની હોય છે અને સંતાનોના સંજોગો અને મતિ બદલાતાં વાર નથી લાગતી. કરનાર નોકરને ફક્ત બારસો રૂપિયા જ મળ્યા ત્યારે શેઠે પોતાની ૫
પિતાના અવસાન પછી ધંધામાં અચાનક નુકસાની આવતાં કે આટલી જ કદર કરી એવો આઘાત અનુભવીને એ નોકર ખૂબ રડ્યો
. ભાઈઓ-ભાઈઓ માંહોમાંહે પોતાના ભાગ માટે કોર્ટે ચડતાં પિતાના
" સંકલ્પને પાર પાડવાની દરકાર કોઇને ન રહી હોય એવા કેટલાય કિસ્સા હતો.
જોવા મળે છે. કેટલાક માણસો પ્રકૃતિએ બહુ કૃપણ હોય છે અને એથી પોતાની
- વ્યાવસાયિક ક્ષેત્રે કેટલાક માણસો પોતાના વ્યવસાયનો વારસો હયાતીમાં બીજાને ખાસ બહુ આપી શકતા નથી. કેટલાક ચતુર માણસો .
પોતાના સંતાનોને આપવામાં સફળ નીવડે છે. તેજસ્વી સંતાનો પોતાના પોતાના વિલમાં પોતાના વારસા માટે કોઈકના નામ લખીને તેમની પાસે
* પિતાના વારસાને સવાયો કે બમણો કરીને દીપાવે છે. ડૉક્ટર ઘણું કામ કરાવી લે છે પણ હકીકતમાં તેમને તેઓ વારસો આપવાનો
એન્જિનિયર, સોલિસિટર, ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ જેવા કેટલાંક ઈરાદો નથી હોતો અને પછીથી કરેલી બીજા વિલમાં તેમના નામ કાઢી
વ્યવસાયકારો પોતાની બુદ્ધિ, શક્તિ, આવડત વગેરે દ્વારા પોતાનાં નાખેલાં હોય છે.
સંતાનોને તૈયાર કરે છે. ઘરનું વાતાવરણ પણ તેને પોષક નીવડે છે. કેટલાંકમાણસોએ નાનપણમાં ઘણું દુઃખ વેઠું હોય છે. બહુ કષ્ટથી
વળી પિતાના અનુભવો અને સંબંધો પણ પુત્રને કામ લાગે છે. પુત્રની તેઓ અર્થોપાર્જન કરતા હોય છે. કુટુંબનું ગુજરાન માંડ માંડ ચલાવી
કારકિર્દી ઘડવામાં પિતા સતત સહાય રૂ૫ માર્ગદર્શક બની રહે છે એટલું શકતા હોય છે. પરંતુ સતત પુરુષાર્થ અને નસીબની મારીને કારણે
જ નહિ તે તે ક્ષેત્રમાં થયેલી છેલ્લામાં છેલ્લી પ્રગતિથી પોતાના સંતાનોને અચાનક ધનવાન થઈ જાય છે. એક બે દાયકામાં તો તેઓ મોટા ધનપતિ થઇ જાય છે. સમાજમાં ઠેર ઠેર માનપાન મેળવે છે. તેમને એક જ લગની
વાકેફ રાખે છે. એથી સંતાનો પિતાના વારસાને સારી રીતે શોભાવી શકે લાગે છે કે દુઃખ પોતાને પડ્યું તેવું દુઃખ પોતાનાં સંતાનોને ભોગવવાનું
છે. દુનિયાભરમાં એવા અસંખ્ય ઉદાહરણો જોવા મળશે કે જેમાં ન આવે. એટલા માટે તેઓ પોતાના સંતાનોને બહુ લાડકોડમાં ઉછરે
ડૉક્ટરનો દીકરો સારો ડૉક્ટર થયો હોય, વકીલનો દીકરો વકીલ થયો છે. તેમને માટે વધુમાં વધુ ધન સંપત્તિ મૂકી જવાની ભાવના સેવે છે.
હોય, વૈજ્ઞાનિકનો દીકરો વૈજ્ઞાનિક થયો હોય. ડૉક્ટરી વ્યવસાયમાં પણ પરંતુ તેમના સ્વર્ગવાસ પછી શ્રીમંત થયેલા દીકરાઓ જોતજોતામાં ધન
જુદી જુદી શાખાઓના નિષ્ણાતોમાં આંખના ડૉક્ટરનો દીકરો આંખનો સંપત્તિ ઉડાવવા લાગે છે. વાર-તહેવારે મહેફીલો જામે છે. દારૂ, જુગાર,
' ડૉક્ટર બન્યો હોય, ઈ.એન.ટી. ડૉક્ટરનો દીકરો એ વિષયમાં પ્રસિદ્ધ પરસ્ત્રીગમન વગેરે વ્યસનોમાં તેઓ રાચે છે અને પુરુષાર્થહીન નિસત્વ
ડૉક્ટર થઈ શક્યો હોય. કોઇ નામાંકિત સંગીતકારનો દીકરો સુપ્રસિદ્ધ છે જીવે છે. વાર મી જનાર વ્યક્તિ આવું દશ્ય જો કદાચ સંગીતકાર બન્યો હોય એવાં ઉદાહરણ પણ જોવા મળે છે. જોઈ શકે તો તેને થાય કે “અરેરે ! મારી સંપત્તિની આ દર્દશા! મેં આ પોતાના જ ક્ષેત્ર અને વિષયનો વારસો સંતાનને સોંપવામાં ક્યારેક કેવી મોટી ભૂલ કરી !'
વૈમનસ્ય થવાનો સંભવ પણ રહે છે. એમાં વ્યવસાયની પ્રગતિ તો ખરી, તે પોતાના સંતાનોને અઢળક ધન સંપત્તિનો વારસો આપવામાં ઘણાં પરંતુ પિતા અને પુત્ર વચ્ચેના સ્વભાવનો કે વિચારોનો મેળ ન હોય તો ભયસ્થાનો રહેલાં છે. સંપત્તિ સાથે ભોગ-વિલાસ આવ્યા વિના રહેતાં સંઘર્ષ થાય છે અને એક જ વ્યવસાયમાં હોવા છતાં પિતા અને પુત્ર નથી. અભિમાન, સ્વછંદીપણું, મનસ્વીપણું, ક્રોધાદિ ઉગ્ન કષાયો, વેર એકબીજાના પ્રતિસ્પર્ધી જેવા બની જાય છે. લેવાની વૃત્તિ વગેરે ધનના જોરે વધે છે અને પોષાય છે. માણસ જાગૃત કેટલાક વ્યવસાયો સ્વરૂપે એવા હોય છે કે પોતાનો પુત્ર પોતાના ન હોય તો ધનના અનર્થો તરફ ઘસડાય છે અને ખોટા મિત્રોની સોબતે
વ્યવસાયનો વારસો ન સ્વીકારે એવું પિતા ઈચ્છતા હોય છે. જે ચઢી જાય છે. માટે પોતાના સંતાનોને વારસામાં અઢળક સંપત્તિ આપતાં
વ્યવસાયમાં બહુ કસ રહ્યો ન હોય અથવા પોતાને ઘણાં વિપરીત પહેલાં વિચારવાન માણસે બહુ જાગૃત રહેવાની જરૂર છે.
વ્યાવસાયિક અનુભવો થયા હોય તેવા માણસો પોતાના વ્યવસાય કેટલાક દીર્ઘદ્રષ્ટિવાળા માણસો સંતાનોના હાથમાં સંપત્તિ ન
પોતાના સંતાનને ન સોંપતાં તેમને જુદી જ દિશામાં વાળે છે. સોંપતા તેનું ટ્રસ્ટ કરી નાખે છે, પરંતુ એવાં ટ્રસ્ટોને પણ ધોઈ પીનારા હોય છે. સરવાળે તો સંતાનોને વધુ પડતી સંપત્તિનો વારસો ઘણીવાર શિક્ષક કે અધ્યાપક કે પંડિત પોતાનાં સંતાનો શિક્ષક કે અધ્યાપક શક્તિહીન, એદી અને તામસી બનાવવામાં જ પરિણમે છે. કે પંડિત બને એવું ઇચ્છે એવા કિસ્સા એકંદરે ઓછા બને છે. બૌદ્ધિક જે માણસને એક કરતાં વધુ પત્ની હોય કે પત્ની તથા રખાત હોય
અને આર્થિક એમ બંને પ્રશ્નો એમાં સંકળાયેલા છે. છેલ્લાં પાંચેક દાયકામાં અને તેનાં સંતાનો હોય તેવા માણસે તો પોતાની સંપત્તિનું વેળાસર ગુજરાતી વિષયના અધ્યાપકામાથા
ગુજરાતી વિષયનાં અધ્યાપકોમાંથી કેટલાંનાં સંતાનો ગુજરાતી વિભાજન કરી લેવું જોઈએ. જેઓ એમ કરતાં નથી તેઓ અંતે તો વિષયનાં અધ્યાપક થયાં? ખાસ કોઈ નહિ, તેવી રીતે સંસ્કૃત, હિંદી, પોતાના સંતાનોને વધારામાં વેરઝેરનો વારસો આપીને જ જાય છે. મરાઠી વગેરે ભાષામાં પણ જોવા મળશે, પત્રકારોમાંથી બહુ ઓછાનાં
'
