________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૭-૯૧૫
નિર્મળ એવા તમારા મુખકમળ પર દ્રષ્ટિ કેન્દ્રિત કરી આજીજીપૂર્વક હું તેઓને તારો છો. પછીના ૨૯ થી ૩૨ શ્લોકોમાં પાર્શ્વનાથ પ્રભુના કહું છું કે ભક્ત પર દયા વરસાવો. અહીં ભક્તની સરિતા વહેવડાવી પરાક્રમોનું વર્ણન છે. ૩૩મા શ્લોકમાં વર્ણન કરે છે કે હે ભુવનાધિપતે છે, જેવી રત્નાકરસૂરિએ “મંદિર છે, મુક્તિ તણા...”માં વહેવડાવી છે. ત્રિસંધ્યા, વિધિપૂર્વક, અન્ય કૃત્યોને દુર હડસેલી ભક્તિ સભર હૃદયથી
કલ્યાણ મંદિરમાં ભક્તિ કેવા પ્રકારની હોવી જોઈએ. તેનું ઉત્કૃષ્ટ તલ્લીન, તકાદાર, તન્મય થઈ જેઓ તમારા પારદ્રવ્યની આરાધના કરે ઉદાહરણ છે. વૈષ્ણવધર્મમાં ભક્તિનું માહાભ્ય અનેરું છે. શ્રી છે તેઓ ધન્ય છે. મેં તમને નીરખ્યા નહીં. મેં પૂજા વંદનાદિ ક્ય નથી વલ્લભાચાર્યે ભક્તિને સર્વોત્કૃષ્ટ બતાવી ભાગવતાદિ ભક્તિ સભર તેથી હું પરાભવાદિનું લક્ષ્ય બની ગયો છું. મારી આરાધના મોહર્ગર્ભિત ગ્રંથોમાં ભક્તિરસ સુંદર રીતે અંકિત કર્યો છે. ઈષ્ટદેવની ઉપાસના હતી તેથી હે જનબાંધવ! હું દુઃખી બન્યો છું; ભાવશૂન્ય ક્રિયાઓ વ્યર્થ અથવા મોક્ષપ્રાપ્તિના સાદાનોમાં જ્ઞાન, તપ, ચારિત્ર, ભક્તિ છે. આ નીવડી છે. છતાં પણ તે કારુણ્ય અને પુણ્યના રહેઠાણ સ્વરૂપ છે. બઘામાં સૌથી સુલભ આમજનો માટે સફળ અને સુલભ માર્ગ તે ભક્તિ ભક્તિથી વિનમ્ર બનેલા મારા દુઃખાંકરનું ઉમૂલન કરો. અનેકોના હે છે. કૃષણ ભક્તોમાં મીરાં અગ્રસ્થાને છે.
તારણહાર ! મેં કે જેણે તમારા ચરણકમળની ઉપાસના કરી નથી તેનો કલ્યાણમંદિર કરતાં બીજાં સ્મરણો (નવમાંશી) કેવી રીતે જુદાં છે. જો તમે ત્યાગ કરશો તો હું દુર્ભાગી રહીશ. તેથી ભયંકર ભવદુ એવા તે તપાસીએ. પ્રથમ સ્મરણમાં માત્ર પંચપરમેષ્ઠીને નમસ્કાર કર્યો છે- સંસાર સમુદ્રમાં ડૂબેલાં એવા મારો તમે ઉદ્ધાર કરો. બીજા સ્મરણમાં લોકોત્તર વાંછના કરી છે. ત્રીજા શાંતિકરમાં રોહિણી જો તમારા ચરણકમળની ઉપાસના કરનારની સતત તીવ્ર વગેરે દેવી તથા ગોમુહાદિ ચક્ષાદિની પાસે સ્વરક્ષાની માંગણી કરી છે, ભક્તિથી ફળ આપવા માંગતા હો તો માત્ર તમારા એકનું શરણ લેનારનું જે લૌલિ, પૌદ્ગલિક, સાંસારિક છે. ચોથા તિજયપહુત્તમાં ૧૭૦ હે શરણ્ય ! આ ભવમાં તેમજ અન્ય ભવોમાં તેનું રક્ષણ કરનાર જજો. તીર્થકરો લૌકિક, પૌલિક સુખાદિ આપે તેવી સ્પૃહા કરી છે. પાંચમાં આ રીતે સમાધિનિષ્ઠ બુદ્ધિથી, વિધિપૂર્વક, સોલ્લાસથી પુલક્તિ હાથી નમિઉણમાં પણ કોઢ, તોફાનમાંથી નાવનું રક્ષણ, અગ્નિ, સર્પ, લુંટારા, જેઓ તમારા મુખારવિંદ પર દ્રષ્ટિ કેન્દ્રિત કરી સંતવન કરે છે તેઓ ગજેન્દ્ર સિંહ, યુદ્ધ, સેગ, ચોર વગેરેમાંથી રક્ષણ થાય તેવી વિનંતિ કરી પ્રભાસ્વર સ્વગદિ સુખો મેળવી કર્મમળને નષ્ટ કરી સમય યાપન કયાં છે. છઠ્ઠા અજિતશાંતિમાં પણ સુખાદિ માંગ્યાં છે. આ સ્મરણમાં બે વગર મોક્ષ પ્રાપ્ત કરે છે. તીર્થ કરો અજિતનાથ અને શાંતિનાથની સ્તવના કરી છે. અંતે કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્રમાં આ રીતે નિરાશસભાવે પૌદ્ગલિક, અવિષાદ, વિષાદનો નાશ તથા પ્રસાદ કરો તેવી આશંસા વ્યક્ત કરી સાંસારિક, ભૌતિક, ભવાભિનંદી, ઓધદ્રષ્ટિથી અભિલાષા રાખ્યા
વગર જે ભક્તિસભર, ભાવવાહી, મોક્ષલક્ષી સ્તવના કરી છે તે ઉપરના પાના ભક્તામરમાં પ્રથમ સામાન્ય સ્તવના કરી ૩૪મા શ્લોકથી સ્મરણો તથા ભક્તામર કરતાં સો કદમ આગળ છે. બધાં કરતાં શરીર્ય ઐરાવત, સિંહ, વડવાનલ, ભયંકર સર્ષ, યુદ્ધમાં જય, સમુદ્રના છે. તોફાનમાંથી રક્ષણ, જલોદરની વ્યાધિમાંથી મુક્તિ વાંછી છે. જીવવાની આ લેખ લખવાનો આશય કલ્યાણ મંદિરની ઉપેક્ષાં શા માટે કરાઈ આશા ત્યજી દીધેલાને સુંદર કાયાની વાંછના વગેરે છે તે જાણવાનો છે. સામાન્ય રીતે જૈન દેરાસરોમાં ભક્તામરની પૂજાદિ સાંસારિક, પૌગલિક, ઓઘદ્રષ્ટિ સંપન્ન અભિલાષા, આશંસા વ્યક્ત કરાય છે, પણ ક્યાંય કલ્યાણમંદિર માટે કરાતું હોય તે જાણ બહાર છે. કરી છે.
- શા માટે તેની ઉપેક્ષા કરાઈ રહી છે? ઉપર્યુક્ત વિવેચનને લક્ષમાં રાખી આઠમા સ્મરણમાં આનાથી ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે લગભગ બધાં જ સ્મરણોમાં લૌકિક માંગણી વિપરિત પરિસ્થિતિ દષ્ટિગોચર થાય છે. સૌ પ્રથમ આઠમાં શ્લોકમાં કરાઈ છે. ગ્રહો, દિપાલો, સુરેન્દ્રો, રોહિણી વગેરે ૧૬ દેવ પાર્શ્વનાથ પ્રભુ કે જેમને હૃદયગત કર્યા છે તેથી વિકાય સ્થિતિ પ્રભુમય ગોમુહાદિ ૨૪ યક્ષો, ચક્રેશ્વરી વગેરે ૨૪ દેવીઓ વ્યંતર યોનિના દેવો. બની છે. તેમના પ્રભાવથી નિબિડ એવાં નિકાચિત કર્મો શિથિલ થઈ સર્વે ઉપદ્રવો નષ્ટ કરે તેવી માંગ કરાઈ છે. તિજયપહુત્તમાં ૧ જાય છે. ત્યારબાદ તમારા માત્ર દર્શનથી અસંખ્ય રૌદ્ર ઉપસર્ગો નષ્ટ થઈ તીર્થકરો ભાવિકોના સર્વ પાપો, ઉપસર્ગો, શરીર, વ્યાધિ, જળ, જાય છે. હેતારક! જે સંનિષ્ઠ હદયે તમને ધારણ કરે છે તે ભાવિક ભદ્ર અગ્નિ, કરિ, ચોરારિ મહાભવો દૂર કરે તેવી વાંછના કરી છે. જીવો સંસાર સમુદ્ર તરી જાય છે. તે સ્વામિન ! તમને હૃદયસ્ત કરેલાં નમિઉણામાં પણ લૌકિક, સાંસારિક વાતો છે. અજીતશાંતિનું જેઓ એવાં ભદ્રિક જીવો બહુ સહેલાઈથી સમદ્ર તરી જાય છે તેથી શું તીર્થ કરનો ઉભય કાળ સંસ્મરણ કરે છે તેઓના પૂર્વ ઉત્પન્ન રોગો નષ્ટ થાય. તેવી પ્રભાવ વિચારણીય નથી લાગતો ? ક્રોધને તિલાંજલી દીધા પછી તમે સ્પૃહા છે. કર્મરૂપ ચોરોને વિધ્વસ્ત કર્યા છે. યોગી પુરુષો પણ હૃદય કમળમાં
ભક્તામરમાં લગભગ ઘણાં બધાં શ્લોકોમાં ઉપર જોયું તેમ પરમાત્માસ્વરૂપ એવા તમને શોધે છે. હેજિનેશ! તમારા માત્ર ધ્યાનથી
ઓઘદ્રષ્ટિથી સાંસારિક, ભૌતિક, પગલિક વિટંબણા, દુઃખો વગેરેને
અનુલક્ષીને આશંસાપૂર્વક માંગણી કરાઈ છે. આ બધાંની તુલનામાં સાધક જીવ શરીર ત્યજી ક્ષણ માત્રમાં પરમાત્મા પદ પ્રાપ્ત કરે છે.
કલ્યાણ મંદિરમાં નિરાશંસભાવે ભક્તિનો ઉદ્ધક છે. ભક્તિમાં ભક્તો જેઓના અંતઃકરણમાં આપ બિરાજમાન છો તેઓના શરીરનો નાશ કરો
પોતાનું સર્વસ્વ, સર્વેચ્છાદિ ત્યજી ભગવાનના શરણે જાય છે. ત્વમેવું છો; એટલે કે મુક્તિ આપો છો. અભેદ બુદ્ધિથી ભદ્રિક જીવો તમારું
of Rમ્ | બધું ન્યોચ્છાવર કરે છે તેથી ‘છે
ત્ત' ચિંતવન કરતાં કરતાં તમારામય બની જાય છે; જેવી રીતે વિષ દૂર થતાં
એવું આશ્વાસન તથા ભગવદ્ગીતાના છ અધ્યાયોમાં ભક્તિની મીમાંસા પાણી અમૃત બને છે. નષ્ટ થયો છે અંધકારરૂપી અજ્ઞાન જેમનો તેવા છે
કરાઇ છે. ભક્તિના આવા મનસુબા સહિત રાવણે મંદોદરી સાથે ભક્તિ વિભુ ! પરમતાવલંબી તમારા સાચા સ્વરૂપને સમજી શકે છે.
કરી; જેના પ્રતાપે તીર્થંકર નામકર્મ નિકાચીત કર્યું. ધમપદેશના સમયે અશોકવૃક્ષ પણ શોક રહિત થઈ જાય છે. સુમન '
પ્રત્યેક તીર્થકરોના તીર્થોમાં મૂળનાયકની મૂર્તિ સાથે ભગવાન
સાઇના (પુષ્પો) અને દેવો પણ તમારા સાન્નિધ્યમાં બંધન વગરના થઈ જાય છે. પાનાથની મૂર્તિ લગભગ મંદિરમાં અન્યત્ર જોવા મળે છે. તદુપરાંત, તમારી પીયૂષમય વાણીનું પાન કરી ભવ્યો ઝડપથી અમરપદ પ્રાપ્ત કરે અન્ય દેવીઓ કરતાં પદ્માવતી પણ હોય છે. જેનું બાહુલ્ય પાર્શ્વનાથ છે. જેઓ મુનિપુંગવો જેવાં તીર્થકરને વંદન કરે છે.
તથા પદમાવતી લોકોમાં વધુ આદરણીય છે તે નિર્દેશ કરે છે. ભગવાન તેઓ વિંઝાતી નીચેથી ઉપર જતી ચામરની જેમ ઉર્ધ્વગતિ મેળવે મહાવીર પૂર્વે લગભગ ૨૫૦ વર્ષ પૂર્વે પાર્શ્વનાથ થયા હોવાથી તેઓ છે. જન્મજલધિથી મુક્ત થયેલા એવા તમારું જેમણે શરણ સ્વીકાર્યું છે લોકમાનસ પર સામ્રાજ્ય ભોગવતા હોય તે શક્ય છે.
