________________
૦ વર્ષ: (૫૦) + ૬૦ અંક: ૧૧૦ ૦ તા. ૧૬-૧૧-૯૫૦ ૦Regd. No. MH. By. /south 54. Licence 37
૦૦૦શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર૦૦૦
પ્રભુ& QUO6i
૦૦૦પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૯થી ૧૯૮૯ ૫૦ વર્ષ૦૦૦વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૩૦૦૦૦
તંત્રી રમણલાલ ચી. શાહ
શાંતિદૂતોની હત્યા ' ઈઝરાયેલના વડાપ્રધાન શિન્ઝાક રેબીનની હત્યા એક ગાંધીજીની અહિંસાની ઉચ્ચ ભાવના અને એ સમયના વાતાવારણને ઇઝરાયેલના હાથે જ થઈ. ઇઝરાયલને યુદ્ધના મોરચેથી પાછું વાળીને કારણે એ ઘટનાના હિસાત્મક પ્રત્યાઘાતો પડ્યા નહિ, પણ જો કોઇ શાંતિ સ્થાપવાની દિશામાં અત્યંત મહત્ત્વનું કદમ ભરનારને શાંતિ મુસલમાનના હાથે ગાંધીજીની હત્યા થઇ હોત તો હિંસક પ્રત્યાઘાતો ન માટેની પ્રાર્થનાનો કાર્યક્રમ પૂરો થતાં જ ગોળીથી વીંધી નાખવામાં જ પડ્યા હોત એમ કહી શકાય નહિ. આવ્યા. રેબીને શાન્તિ માટે ગવાયેલા પ્રાર્થનાગીતના કાગળને વાળીને દુનિયામાં વ્યક્તિગત હત્યા સૌથી વધુ રાજકારણના ક્ષેત્રે થાય છે. પોતાના ખિસ્સામાં મૂક્યો તે કાગળની આરપાર ગોળી નીકળીને સામાજિક, શૈક્ષણિક કે ધાર્મિક ક્ષેત્રે એટલો સંભવ નથી. રાજકારણમાં રેબીનનો પ્રાણ લઈને જંપી. આવી ઘટના પાછળ પણ જાણે કોઈ સંકેત તો સત્તાની ખેંચતાણનો મોટો પ્રશ્ન હોય છે. વળી દુશ્મન રાજ્ય સાથેનાં ન રહ્યો હોય ! શાન્તિદૂતની હત્યા થાય એ કુદરતની ઘટનાઓમાં એક ઘર્ષણો પણ તેમાં ભાગ ભજવે છે. મોટી વિસંગત ઘટના ગણાય. છેલ્લા થોડા દાયકાઓમાં મહાત્મા કુટિલ રાજનીતિ તો એમ જ માને છે કે મુખ્ય વ્યક્તિનું અસ્તિત્વ ગાંધીજી, માર્ટિન લ્યુથર કિંગ, અબ્દુલ નાસર, અનવર સાદત વગેરે જ મિટાવી દેવાથી મોટી રાજદ્વારી ઉથલપાથલ થઈ શકે છે. જહોન શાન્તિદૂતોની હત્યા થઇ છે. ઈજીપ્તના વર્તમાન પ્રમુખ હોની મુબારક કેનેડી, ઈદિરા ગાંધી, લિયાકત અલીખાન, રાજીવ ગાંધી, પ્રેમદાસ, અને પેલેસ્ટાઈનના યાસર અરાફત ઉપર હિંસક હુમલાઓ થયા છે. બિયંતસિંગ વગેરે ઘણાં ઉદાહરણો નજીકના ભૂતકાળમાં જોવા મળશે. આવી ઘટનાઓ માનવજાતની મોટામાં મોટી કમનસીબી છે. પુત્રને હાથે વર્તમાન સમયમાં રિવોલ્વર વગેરે ઘાતક શસ્ત્રો એટલાં સુલભ બની પિતાનું ખૂન થાય, શિષ્યના હાથે ગુરુની હત્યા થાય તો તેવી ઘટનાઓ ગયાં છે અને સલામતીની ગમે તેટલી સુદ્રઢ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી ચોંકાવનારી, આઘાતજનક અકળ લાગે છે. પોતે જેને મરતાં બચાવ્યો હોય અને માણસ ચોવીસ કલાક બખ્તર પહેરીને ફરે તો પણ ક્યારે કેવી હતો એવા એક દર્દીએ એક શાંતિચાહક મૂક લોકસેવકને મારી રીતે હત્યા થઈ જશે તે કહી શકાતું નથી. હવે તો “માનવ-બોમ્બ'ની નાખવાનો પ્રયાસ કર્યાની ઘટના ઘણા વખત પહેલાં સાંભળી હતી. યુક્તિ ચાલુ થઈ છે. મરણિયો થવા નીકળેલો માણસ પોતાના શરીર સદ્ભાગ્યે નજીવી ઈજાથી એ લોકસેવક બચી ગયા હતા. આવી ઉપર જ વિસ્ફોટક દ્રવ્ય રાખી પાસે જઈ ચાંપ દબાવી પોતે મરે છે અને ઘટનાઓ વિશે જ્યારે સાંભળીએ છીએ ત્યારે માનવીનું મન કેટલું અકળ નક્કી કરેલા નેતાને પણ મારે છે. સલામતીની વ્યવસ્થામાં ક્યારે કેવા છે અને ક્યારે, કઈ રીતે, કેવા ઝનૂનથી તે ઉશ્કેરાઇ જશે તેનો વિચાર પ્રકારની હાલત થઇ જશે તે કહી શકાય નહિ. આવે છે !
દુનિયાના બધા જ શાન્તિદૂતો એકસરખા નથી હોતા. સક્રિય - કોઇપણ શાંતિદૂતની હત્યા કરવાથી શાંતિ અટકી જતી નથી. કોઇક રાજકારણમાં ભાગ લેવો અને શાન્તિની સ્થાપનાના પ્રયાસો કરવા એ વાર એવું પણ બને છે કે લોકો એવી ઘટનાને કારણે વધુ સંગઠિત થાય એક પ્રકાર છે. બે ત્રાહિત રાષ્ટ્રો વચ્ચે યુદ્ધ ચાલતું હોય અને ત્રીજા જ છે અને શહીદ થયેલા નેતાના તર્પણ રૂપે શાંતિ માટે વધુ જોરદાર પ્રયાસો દેશની વ્યક્તિ મધ્યસ્થી તરીકે સરસ કામગીરી બજાવી શાન્તિ સ્થાપી કરે છે. કોઈક વાર એવું પણ બને છે કે મુખ્ય વ્યક્તિની વિદાય થતાં આપે એ પણ એક પ્રકાર છે. યુદ્ધની સ્થિતિ ન જ હોય, પરંતુ પોતાનું શાંતિ માટેનું આંદોલન વિલંબમાં પડી જાય છે અને ફરી પાછી માનવકલ્યાણનું કાર્ય એવી સરસ રીતે ચાલતું હોય કે શાન્તિકુદરતી રીતે વૈમનસ્યની ઘટમાળ ચાલુ થાય છે.
જ બનેલી રહ્યા કરે એ વળી જુદો જ પ્રકાર છે. શાન્તિ માટેના કેટલાક સુલેહ શાંતિ કરવા માટે નેતાગીરી લેનાર નેતાની હત્યા ઘણીવાર પ્રયાસ એ માત્ર “અયુદ્ધ'ની સ્થિતિના જ હોય છે. એનાં મૂળ ઊંડાં નથી એના પોતાના જ માણસોના હાથે થાય છે, તો કેટલીક વાર વિરોધી હોતાં. બીજી બાજુ પ્રજા કલ્યાણની કેટલીક રચનાત્મક પ્રવૃત્તિઓમાં પક્ષના માણસોને હાથે થાય છે. સ્વપક્ષની વ્યકિત દ્વારા થતી હત્યાના સંગીન ચિરંજીવી શાંતિનાં મૂળ ઘણાં ઊંડે ઊતરેલાં હોય છે. પ્રત્યાઘાતો એક પ્રકારના પડે છે. વિરુદ્ધ વર્ગના માણસો દ્વારા થતી સાચા શાંતિદૂતો ધર્મના ક્ષેત્રે આપણને જોવા મળશે. દીન, દુઃખી, હત્યાના પ્રત્યાઘાતો જુદી જ જાતનાં પડે છે. આવા પ્રત્યાઘાતો ક્યારેક ગરીબ લોકોની વચ્ચે જઈને તેઓને સુખી કરવા માટે આવી વિભૂતિઓ હિંસક સ્વરૂપે પણ પકડે છે અને એક હત્યામાંથી ઘણી હત્યાઓ સર્જાય પોતાની જાતને ઘસી નાખે છે, પોતાના સમગ્ર જીવનને સમર્પિત કરી દે છે. હિંદુ-મુસલમાનના પ્રશ્ને ગાંધીજીની હત્યા એક હિંદુના હાથે જ થઈ. છે. તેઓને કોઈ પ્રસિદ્ધિની કે પારિતોષિકની આકાંક્ષા હોતી નથી.
