________________
પ્રબદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૯-૯૫
૩. જંતુગ્ધાડણ-એટલે યંત્ર ઉઘાડવું, તાળું તોડવું. જૂના વખતમાં વેપારીઓ કે ગુમાસ્તાઓ હસ્તગત કરી લે છે. ઘણા સુધરેલા સમૃદ્ધ યંત્રના પ્રકારની રચનાઓ માણસો પોતાનાં ઘર-દુકાનમાં કરાવતા. દેશોમાં આ પ્રકારની ગેરરીતિ હવે અટકી ગઇ છે. પરંતુ અનાદિ કાળથી એને સંચ કહેતા. એવી ગુપ્ત રચના ક્યાં છે તેની બીજાને ખબર ન પડતી ચાલી આવેલી આવી ગેરરીતિ હજુ પણ પછાત ગરીબ દેશોમાં ચાલુ છે. અને ખબર પડે તો તે કેમ ઉઘાડવું તે આવડે નહિ. એવી રચનાઓ પણ જેઓ આવી રીતે કમાવાની વૃત્તિ રાખે છે તેની જાણ ઘરાકોને મોડીવહેલી હોંશિયાર ચોર ઉઘાડતા. એવા સંચ હવે બહુ રહ્યાં નહિ. તાળાં-તિજોરી થયા વગર રહેતી નથી અને એક વખત અવિશ્વાસ જન્મે છે એટલે આવ્યાં. તે પણ ઉઘાડીને ચોરી કરી લેનાર માણસો દુનિયામાં ઓછા સરવાળે એના વેપારને નુકસાન પહોંચે છે. આવી બાબતમાં નથી.
પ્રામાણિકતા રાખી, પોતાની શાખ જન્માવી માણસ વધુ કમાઇ શકે છે. ૪.૫ડિયવસ્થૂહરણં-એટલે કોઇની પડી ગયેલી વસ્તુ ઉઠાવી લેવી. ૫. પ્રતિરૂપક-એટલે તેના જેવી હલકી વસ્તુ ભેળવીને લાભ માણસનો ચોરી કરવાનો સ્પષ્ટ આશય ન હોય અથવા પોતે ચોરી કરવા ઉઠાવવો. અનાજ, ઘી, દૂધ, તેલ, મરી-મસાલા, દવાઓ, રેતીચુનો, નીકળ્યો ન હોય, પણ કોઇ જગ્યાએ કોઇની કિંમતી ચીજવસ્તુ પડી ગઇ સિમેન્ટ, પેટ્રોલ વગેરે પ્રત્યેક વસ્તુમાં બનાવટ થઈ શકે છે. માણસની હોય તો તે ઉઠાવી લઈને પોતાના ખિસ્સામાં મૂકી દેવાની ઇચ્છા ઉપર બુદ્ધિ જ્યારે અવળે રસ્તે ચાલે છે અને દગો કરીને કમાઈ લેવાની વૃત્તિ કાબૂ રાખવાનું સરળ નથી. સારા સંસ્કાર હોય તો જ આવી ઇચ્છા ન જોર કરે છે ત્યારે ભેળસેળ કરવાનું એને મન થાય છે. થાય.
. . “વંદિત્ત સૂત્ર'માં ત્રીજા અણુવ્રતના અતિચાર વિશે નીચે પ્રમાણે ૫. સસામિયવયૂહરણં-એટલે કે કોઈ ચીજ વસ્તુ તેના સ્વામીની ગાથા આપવામાં આવી છેઃ પાસે હોય અથવા એના સ્વામીની પાસે ઉપસ્થિત હોય. તેવે વખતે એવી તેનાપૂઓ તડિવે વિરુદ્ધ મને આ વસ્તુ છીનવી લઈને કે ઉપાડી લઈને ભાગી જવું તે ઉઘાડી ચોરી અથવા
कूड तूल्ल कूडमाणे पडिक्कमे देसि सव्वं ।। લૂંટ છે. ચોરીનો આ પણ એક પ્રકાર છે.
(તેનાદ્ધત, સ્તનપ્રયોગ, ત–તિરૂપ, વિરુદ્ધગમન, કૂટ તોલમાપ અહીં આ જે પાંચ પ્રકાર બતાવ્યા છે તે એવા ગંભીર છે કે જે એ પાંચ અતિચારનું પ્રતિક્રમણ કરું છું.) રાજ્યની દષ્ટિએ અપરાધરૂપ છે, ગુનો છે અને તે સજાને પાત્ર છે. આ પ્રતિક્રમણમાં શ્રાવકો માટેના આ વ્રતના અતિચારો વર્ણવતાં કહ્યું
અસ્તેયવ્રતના પાંચ અતિચાર બતાવતાં તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં કહ્યું છે. છેઃ
તે જ પ્રયોગ-દુતારાન-વિરુદ્ધ811fz B = “ત્રીજે સ્થૂલ અદત્તાદાન વિરમણ વ્રતે પાંચ અતિચાર. हीनाधिकमानोन्मान-प्रतिरूपक व्यवहार :।
તેનાહડપ્પાઓગે ઘર બાહિર ક્ષેત્રે ખલે પરાઈ વસ્તુ અણમોકલી લીધી, (૧) સ્તન પ્રયોગ (૨) તદાહ્નતાદાન (૩) વિરુદ્ધ રાજ્યાતિક્રમ. વાવરી, ચોરાઇ વસ્તુ વહોરી, ચોર-ઝાડ પ્રત્યે સંકેત કીધો, તેહને સંબલ (૪) હીનાધિકમાનોન્માન અને (૫) પ્રતિરૂપક એ અસ્તેય વ્રતના દીધું, તેહની વસ્તુ લીધી, વિરુદ્ધ રાજ્યાતિક્રમ કીધો, નવા, પુરાણા, અતિચાર છે. અનાચાર કરતાં અતિચારમાં દોષની માત્રા થોડી ઓછી સરસ, વિરસ, સજીવ, નિર્જીવ વસ્તુના ભેળસંભેળ કીધાં. કૂડે કાટલે, હોય છે. જો કે અસ્તેય વ્રતના અતિચાર એવા છે કે તેનું આચરણ કરનાર તોલે, માને, માપે વહોય, દાણચોરી કીધી, કુણહીને લેખે વરસ્યો, ક્યારે મર્યાદાનો ભંગ કરીને અનાચાર આચરશે તે કહી શકાય નહિ. સાટેલાંચ લીધી, કૂડો કરતો કાયો, વિશ્વાસઘાત કીધો. પરપંચના કીધી
૧. સ્તન પ્રયોગ-એટલે ચોરને ચોરી કરવાના પ્રયોગો બતાવે, તેને પારંગ કૂડાં કીધાં, દાંડી ચડાવી, લકે-ત્રણકે, કૂડાં-કાટલાં માન-મામાં હિંમત આપે, ઉત્તેજન આપે, તેને હથિયાર, ચીજવસ્તુઓ, અન્ન, વસ્ત્ર, કીધાં, માતા, પિતા, પુત્ર, મિત્ર, કલત્ર વંચી કુણહીને દીધું, જુદી ગાંઠ આશ્રય વગેરે પૂરાં પાડે.
- કીધી, થાપણ ઓળવી, કુણહીને લેખે-પલેખે ભૂલવ્યું. પછી વસ્તુ ૨.તદાઢતાદાન-એટલે ચોર ચોરી કરીને જે માલ લાવ્યો હોય તે ઓળવી લીધી.” લેવો. એ તો કુદરતી જ છે કે ચોરીનો માલ સસ્તો મળે, કારણ કે ચોરને ચોરી કરનાર, ચોરી કરાવનાર અને ચોરી કરનારની અનુમોદના તે થોડી મહેનતે-થોડા જોખમે ઘણી કિંમતી વસ્તુઓ મળી જાય છે. વળી કરનાર એ ત્રણે અદત્તાદાન, ચૌર્યકર્મના દોષી છે. આ મુખ્ય ત્રણ પકડાઇ જવાની બીકે ચોરને તે વસ્તુઓ વેચી દેવાની ઉતાવળ હોય છે. પ્રકારનું વિગતવાર પૃથ્થકરણ કરીને ચોરના સાત પ્રકાર બતાવવામાં એકંદરે ચોરીના માલ માટે ચોર લોકો બજારની વધઘટની બહુ રાહ ન આવે છે. શાસ્ત્રાકાર લખે છેઃ જુએ કે માલને વધુ સખત પકડી ન રાખે. આથી ચોરીનો માલ બજાર ચૌરઊંૌરાપો મંત્રી એજ્ઞ: કાળિયી | ભાવ કરતાં ઘણો સસ્તો મળે. એથી એના વેચાણમાંથી નફો સારો મળે. अन्नदः स्थानदश्चेति चौर: सप्तविधः स्मृतः ।। કેટલાંયે વેપારીઓને ચોરીના માલની લે-વેચની ફાવટ આવી જાય છે. ' ' ચોરના આ રીતે સાત પ્રકાર બતાવવામાં આવ્યા છે, જેમકે:
૩. વિરુદ્ધરાજ્યાતિક્રમ-એટલે રાજ્યના કાયદાની વિરુદ્ધ કાર્ય (૧) ચોર-જે ચોરી કરે છે તે ચોર. કરીને કમાવું. આ એક ગંભીર પ્રકારની ચોરી છે અને ક્યારે તે (૨) ચૌરાપક-ચોરોની સાથે રહેનારો, ચોરને ચોરી માટે જરૂરી અતિચારમાંથી અનાચારમાં પરિણમે અને સજાને પાત્ર થાય તે કહી વસ્તુઓ લાવી આપનારો. શકાય નહિ. પોતાના જ રાજ્યમાં સરકારી કરવેરાની ચોરી કરવાની
(૩) મંત્રી-ચોરની સાથે મંત્રણા કરનાર. તેને રસ્તા અને વૃત્તિ દુનિયાના બધા દેશોમાં ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં જોવા મળશે. બે
યુકિત-પ્રયુકિત બતાવનાર, અમુક ચોરીમાં રહેલાં લાભાલાભ રાષ્ટ્રો વચ્ચેના કાયદાઓનું ઉલ્લંઘન કરી દાણ (જકાત) ભર્યા વગર ચોરી
' સમજાવનાર, ચોરને શુકન-અપશુકન કહેનાર, ચોરી કરવા માટે સંમતિ કરવી તે દાણચોરી છે. આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવહાર વધતાં સસ્તી-મોંઘી
આપનાર, ઇત્યાદિ. વસ્તુની ખાનગીમાં હેરાફેરી કરીને કમાવવાની પ્રવૃત્તિ દુનિયાભરમાં ઘણી વધી ગઈ છે.
(૪) ભેદજ્ઞ-ચોરી વિશે જરૂરી માહિતી મેળવી આપનારો. અમુક ૪. હીનાશિકમાનોન્માનતોલ અને માપમાં તે લેવાનાં જુદાં અને રસ્તામાં, અમુક ઘરમાં આજે કોઈ નથી. અમુક કબાટમાં ઘરેણાં છે . આપવાનાં જુદાં રાખીને એવી છેતરપિંડી કરીને કમાવાની લાલચને તેની ચાવી અમુક જગ્યાએ રહે છે. અમુક વખતે માલિક આવે છે અને માણસ સહેલાઇથી જતી કરી શકતો નથી. તોલમાપમાં ઓછું આપી અમુક વખતે બહાર જાય છે. આવી આવી ગુપ્ત માહિતી મેળવીને તે પોતે બરાબર આપે છે એવા ભ્રમમાં ઘરાકને રાખવાની કળા ઘણા ચોરને જણાવનાર તે ભેદજ્ઞ.
